အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ လူ႕အခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားမွဳ

ဒီမိုကရက္တစ္ျမန္မာ့အသံ ပရိသတ္မ်ားရွင္။

အခုတပတ္အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အလမ္းအစီအစဥ္မွာ အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ တန္းတူညီမွ်လူ႕အခြင့္အေရး လွဳပ္ရွားမွဳအေၾကာင္းကို စီစဥ္တင္ဆက္မွာျဖစ္ပါတယ္။ (၁၇၇၆) ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ပထမဆံုးဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ အခြင့္အေရးေတြဆိုတာက အမ်ိဳးသားေတြအတြက္ပဲ ရည္ရြယ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ လူမွဳထံုးတမ္းစဥ္လာေတြနဲ႕ အဂၤလိပ္ဥပေဒေတြနဲ႕အညီပဲ ဆက္ဆံခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒီေခတ္ကာလေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ မိဘဘိုးဘြား အေမြအႏွစ္ေၾကာင့္ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မွဳအခြင့္အလမ္းေတြ ရွိရင္ေတာင္မွ အိမ္ေထာင္ျပဳခ်ိန္မွာ လင္ေယာက်္ားျဖစ္သူေတြ ပိုင္ဆိုင္မွဳေတြ လႊဲေပးရပါတယ္။




အမ်ိဳးသမီးေတြဆီမွာ မဲေပးပိုင္ခြင့္မရွိပါဘူး။ အလုပ္လုပ္လို႕ လုပ္ခရရင္လဲ လင္ေယာက်္ားကိုပဲ ေပးရပါတယ္။ မိသားစု ပိုက္ဆံအေနနဲ႕သာ အသံုးျပဳခြင့္ရွိပါတယ္။ တဦးတည္းပိုင္ဆိုင္တဲ့ ေငြေၾကးအျဖစ္ စုေဆာင္းသံုးစြဲလို႕ မရပါဘူး။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ လက္ထပ္လိုက္တာနဲ႕ လင္ေယာက်္ားကို မွီခိုသူအျဖစ္ တရား၀င္ သတ္မွတ္ခံရပါတယ္။ လင္ေယာက်္ားျဖစ္သူက ဇနီးသည္ေတြကို ေထာင္ခ်ပိုင္ခြင့္၊ ရိုက္ႏွက္ပိုင္ခြင့္ရွိပါတယ္။ လင္မယား ကြာရွင္းျပတ္စဲမွဳျဖစ္တဲ့အခါ ကေလးေတြကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခြင့္ကို အမ်ိဳးသားကပဲ ရရွိပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြ အလုပ္လုပ္ၾကရင္လဲ သူတို႕ရရွိတဲ့ လစာက အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕ တန္းတူုညီမွ် မရွိပါဘူး။ အစိတ္အပိုင္း အနည္းငယ္မွ်သာ ရပါတယ္။ ေကာလိပ္၊ တကၠသိုလ္ေတြကို ၀င္ခြင့္ရဖို႕ အလြန္ပဲ ခဲယဥ္းလွပါတယ္။

ဒီလိုစနစ္ဆိုးေတြေအာက္မွာ အဖိႏွိပ္ခံေနရတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဘ၀ေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးလွဳပ္ရွွားမွဳကို စတင္ခဲ့တဲ့ ပထမဆံုးသမိုင္း၀င္ျဖစ္ရပ္ကေတာ့ ၁၈၄၈ ခုႏွစ္၊ ဆက္နီကာေဖာလ္စ္ ညီလာခံၾကီးပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီညီလာခံမွာ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားသူေတြျဖစ္တဲ့ အက္လီဇဘက္စတင္တန္နဲ႕ လူဂရီရွာေမာ့တ္ တို႕ ေတြ႕ဆံုခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို႕ႏွစ္ေယာက္နဲ႕ တျခားအမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားသူေတြဟာ ဒီညီလာခံမွာပဲ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ သေဘာထားခံစားခ်က္ ေၾကျငာစာတမ္းကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီေၾကျငာစာတမ္းမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ လင္ေယာက်္ားေတြကို မွီခိုေနသူေတြအျဖစ္ တရား၀င္သတ္မွတ္ခံရတဲ့ အခ်က္အပါအ၀င္ ၀မ္းနည္းေၾကကြဲဖြယ္ရာ အခ်က္ (၁၈) ခ်က္ကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီႏွစ္ထဲမွာပဲ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားသူေတြ ဆယ့္ႏွစ္ႏွစ္ၾကာေအာင္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့တဲ့ ေအာင္ပြဲတခုက စတင္ရရွိလာပါတယ္။ နယူးေယာ့ခ္ စတိတ္မွာ “လက္ထပ္ထားေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မွဳဥပေဒ“ ကို ျပဌာန္းေပးလိုက္ရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကင္ပိန္းကို ဦးေဆာင္ခဲ့တဲ့ ရို႕စ္နဲ႕ အက္လီစဘက္စတင္တန္တို႕ဟာလဲ ယံုၾကည္ခ်က္သူ၊ ရပ္တည္ခ်က္တူတဲ့ ဘ၀တသက္တာ မိတ္ေဆြေတြျဖစ္သြားပါတယ္။

(၁၈၅၂) ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ စတင္တန္နဲ႕ စူဆန္ဘေရာင္းနဲလ္အန္တိုနီတို႕ ေတြ႕ဆံုခဲ့ၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ယံုၾကည္ခ်က္၊ ရပ္တည္ခ်က္ေတြ တူညီတာေၾကာင့္ သူတို႕ႏွစ္ဦးဟာ တဦးရဲ႕လွဳပ္ရွားမွဳကို တဦးက အျပန္အလွန္ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္ေပးဖို႕ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ ေအာင္ျမင္ဖို႕လမ္းစေတြ ရွိႏိုင္လား၊ မရွိႏိုင္ဘူးလားဆိုတာကို လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ဦးေဆာင္ေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ စိတ္ဓာတ္၊ အေျမာ္အျမင္ကို ၾကည့္ျပီး ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြအခ်င္းခ်င္းၾကားမွာ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေတြ၊ နာမည္ေကာင္းရယူလိုမွုေတြ၊ တပည့္ေမြးမွဳေတြ ျဖစ္ေနရင္၊ ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းေတြက မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြကို လက္တြဲေခၚယူမွဳေတြ၊ လက္ဆင့္ကမ္း တာ၀န္ေပးမွဳေတြ မရွိဘူးဆိုရင္ အဲဒီလွဳပ္ရွားမွဳေတြ အေႏွးနဲ႕အျမန္ က်ဆံုးေတာ့တာပါပဲ။ အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားမွဳ ေခါင္းေဆာင္ေတြကေတာ့ သေဘာထားၾကီးၾကီးနဲ႕ စိတ္ထားေတြ ျမင့္ျမတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို႕ရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ကေတာ့ ဘယ္ေနရာမွာ၊ ဘယ္လိုအသြင္သ႑ာန္မ်ိဳးနဲ႕ ဆံုေတြ႕တာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တဦးနဲ႕တဦးကူညီပံ့ပိုးေပးဖို႕ အဆင္သင့္ျဖစ္ သြားၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လွဳပ္ရွားမွဳၾကီးရဲ႕ ေအာင္ပြဲကို တဦးခ်င္းရဲ႕ ပုဂၢိဳလ္ေရးေအာင္ျမင္မွဳေတြထက္ ပိုျပီး တန္ဖိုးထားခဲ့ၾကပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးေတြအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္ေနၾကတုန္းမွာပဲ တႏိုင္ငံလံုးအေရးျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္ျပည္တြင္းစစ္ကာလေရာက္ေတာ့ ေက်းက်ြန္စနစ္ ပေပ်ာက္ေရးကင္ပိန္းေတြ ျပဳလုပ္လာ ၾကပါတယ္။ သူတို႕ေမွ်ာ္လင့္ခဲ့ၾကတယ္။ တႏိုင္ငံလံုး တန္းတူညီမွ်ေရးအတြက္ လွဳပ္ရွားမွဳမွာ ပါ၀င္ခဲ့တယ္ဆိုရင္ သူတို႕ကိုယ္တိုင္လဲ တန္းတူညီမွ်ခြင့္ကို ရမွာပဲလို႕ ေမွ်ာ္လင့္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္ေတြ႕မွာက်ေတာ့ သူတို႕ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ မျပည့္၀ခဲ့ပါဘူး။ ထပ္ျပီးျပင္ဆင္လိုက္တဲ့ ဥပေဒေတြအရ မဲေပးခြင့္ဟာ လူမည္းအမ်ိဳးသားေတြအတြက္ပဲ ျဖစ္တယ္။ လူျဖဴ၊ လူမည္း အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အခြင့္အေရး မဟုတ္ခဲ့ဘူး။

အမ်ိဳးသမီးေခါင္းေဆာင္ေတြက သူတို႕ရဲ႕ ဦးတည္ခ်က္ေတြကို မစြန္႕လႊတ္ခဲ့ၾကပါဘူး။ ေအာင္ပြဲတခုရေပမယ့္ ဒီေအာင္ပြဲဟာ ကိုယ္ရဲ႕ ပန္းတိုင္မဟုတ္ဘူးဆိုရင္ အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲရရွိတဲ့ ပန္းတိုင္ဆီကို ဆက္သြားရမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္တူကိုယ္တူ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ႏွစ္ဦးျဖစ္တဲ့ စတင္တန္နဲ႕ အန္တိုနီတို႕ဟာ အမ်ိဳးသမီး မဲေပးခြင့္လွဳပ္ရွားမွဳအစည္းအရံုးကို ထူေထာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ လူစီစတုန္းဦးေဆာင္တဲ့ အေမရိကန္ အမ်ိဳးသမီးမဲေပးခြင့္လွဳပ္ရွားမွဳ အစည္းအရံုးလဲ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ၁၈၇၀ ေရာက္ေတာ့ လူစီစတုန္း အယ္ဒီတာအျဖစ္ တည္းျဖတ္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးဂ်ာနယ္ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးစာေစာင္ေတြ၊ ဂ်ာနယ္ေတြ ထြက္ေပၚလာတဲ့အခါ အမ်ိဳးသားေတြက မိတ္ကပ္ေတြ၊ ဆံပင္ပံုစံေတြနဲ႕ဆိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေရးကိစၥေတြဆိုျပီး မဆိုင္သလို သေဘာထားတတ္ၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးစာေစာင္ေတြထဲမွာ မိတ္ကပ္ေတြ၊ ဖက္ရွင္ေတြကို ဦးစားေပးတဲ့ စာေစာင္ေတြရွိသလို အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရးအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္စာေစာင္ေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကိုက်ေတာ့ အမ်ိဳးသားေတြက မဆိုင္သလို သေဘာထားလို႕ မရေတာ့ပါဘူး။ အမ်ိဳးသားဦးေဆာင္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကေန အမ်ိဳးသမီးနဲ႕ အမ်ိဳးသားေတြ ပူးတြဲဦးေဆာင္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတခုရဲ႕ အေျပာင္းအလဲကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးတာေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးစာေစာင္ေတြဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြ သူတို႕ရဲ႕ အခြင့္အေရးကို သူတို႕နားလည္လာေစေရးသာမကပဲ အမ်ိဳးသားေတြ တိုးတက္တဲ့လူ႕ေဘာင္သစ္ကို နားလည္လာေစေရး အတြက္ပါ ရည္ရြယ္ထုတ္ေ၀ရမွာျဖစ္ပါတယ္။
၁၈၇၂ ေရာက္ေတာ့ အန္တိုနီက မဲေပးခြင့္မရေပမယ့္ မဲသြားေပးပါတယ္။ တျခားအမ်ိဳးသမီးေတြကလဲ သူ႕ဦးေဆာင္မွဳေနာက္ကေန မဲသြားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီအတြက္ သူနဲ႕ မဲရံုၾကီးၾကပ္သူေတြပါ အဖမ္းခံရပါတယ္။ ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာေနတဲ့ အမွဳစစ္ေဆးမွဳဟာ အဲဒီေခတ္ကာလရဲ႕ နာမည္ အၾကီးဆံုးသတင္းတခုပါပဲ။ ၁၈၇၈ ေရာက္ေတာ့ ကြန္ကရက္စ္ကေန ဥပေဒျပင္ဆင္သတ္မွတ္မွဳေတြ စတင္ျပဳလုပ္လာရပါတယ္။ ၂၀ရာစုအစပိုင္းေရာက္ေတာ့ ျဗိတိန္အမ်ိဳးသမီးလွဳပ္ရွားမွဳကို အတုယူျပီး အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီး အေတာ္မ်ားမ်ားလွဳပ္ရွားမွဳမွာ ပါလာၾကပါတယ္။ ၁၉၁၃ ခုႏွစ္၊ မတ္လ (၃) ရက္ေန႕မွာ မ်ိဳးဆက္သစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြျဖစ္တဲ့ အဲလစ္ေပါလ္နဲ႕ လူစီဘန္းစ္တို႕ဦးေဆာင္ျပီး အမ်ိဳးသမီးရွစ္ေထာင္ေက်ာ္ လမ္းေလွ်ာက္ခ်ီတက္ပြဲ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ လူငါးသိန္းေက်ာ္က ေထာက္ခံခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၂၀) ေရာက္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို မဲေပးခြင့္ျပဳတဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္ ထြက္လာပါတယ္။ မဲေပးခြင့္ရျပီးတဲ့အခါမွာလဲ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး လွဳပ္ရွားသူေတြဟာ အမ်ိဳးသမီးတန္းတူညီမွ်ခြင့္အတြက္ ဘက္ေပါင္းစံုကေန တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒီမိုကရက္တစ္ျမန္မာ့အသံပရိသတ္မ်ားရွင္။
အခုဆိုရင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ အမ်ိဳးသမီးမဲေပးသူအေရအတြက္ဟာ အမ်ိဳးသားမဲေပးသူ အေရအတြက္ ရာခိုင္ႏွဳန္းထက္ ပိုမ်ားေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ အစိုးရေတြမွာ ေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ ပါ၀င္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးမ်ားလဲ ေပၚထြက္လာျပီျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္က တကၠသိုလ္၊ ေကာလိပ္မ်ားမွာ အမ်ိဳးသမီးပညာရွင္မ်ားစြာက သင္တန္းေတြ ပို႕ခ်ေနၾကသလို၊ အမ်ိဳးသားမ်ားကသာ လႊမ္းမိုးခဲ့တဲ့ စစ္ရံုးေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး၊ ႏိုင္ငံျခားေရးေတြမွာ ဦးစီးေခါင္းေဆာင္ေနၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ေပၚထြက္လာေနပါျပီ။ တန္းတူညီမွ်ခြင့္နဲ႕ အျပန္အလွန္ေလးစားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာတာေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕လုပ္အားနဲ႕ ဦးေႏွာက္ကို လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြက္ အျပည့္အ၀ အသံုးျပဳခြင့္ ရလာတာျဖစ္ပါတယ္။ ယေန႕ေခတ္ကမၻာရဲ႕ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအျဖစ္ ရပ္တည္ေနႏိုင္မွဳဟာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားအားလံုးရဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ရပါတယ္ရွင္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၀၀၉)