အေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ (အပိုင္း - ၆)

နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရေသာ္ ယေန႕ လက္ရွိ ကာလသည္ အေတြးအေခၚမ်ား အလြန္ ရွဳပ္ေထြးေနသည့္ ကာလတခု ဟု ဆိုရေပမည္။ အာဏာရွင္မ်ားဘက္မွ political liberalization ကို အေကာင္အထည္ စတင္ေဖာ္လိုက္သည္ျဖစ္ရာ အဆိုပါ political liberalization ကို လက္ခံမည္လား၊ လက္မခံဘူးလား၊ အဆိုပါ အေတြးအေခၚျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ ရႏိုင္သည္လား၊ မရႏိုင္ဘူးလား၊ အစဥ္အဆက္ က်င့္သံုးခဲ့ၾကေသာ အာဏာရွင္စနစ္ျဖိဳခ်ေရး အေတြးအေခၚကို ဆုပ္ကိုင္ထားမည္လား၊ မဆုပ္ကိုင္ထား ဘူးလား၊ ဆုပ္ကိုင္ထားလွ်င္ေကာ ေအာင္ျမင္မည္လား၊ မေအာင္ျမင္ဖူးလား စသည္တို႕ကို ေတြးေတာ ျငင္းခုန္ေနၾကရံုသာမက အေတြးအေခၚ ႏွစ္ခုကို ေရာသမ ေမႊထားသည့္ အေတြးအေခၚသစ္မ်ားပင္ ထြန္းကားလာသည့္ ကာလတခုျဖစ္ပါသည္။ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးကို လႊမ္းမိုးထားသည့္ အေတြးအေခၚမ်ားႏွင့္ အုပ္စုမ်ားကို ခြဲျခားလိုက္ပါက အုပ္စုၾကီး ေျခာက္ခု ထြက္ေပၚလာပါသည္။

(၁) Initial Transition အေတြးအေခၚကို လက္ခံ၍၊ အဆိုပါ အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းစဥ္မ်ားျဖစ္ေသာ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳမ်ား၊ လူထုတိုက္ပြဲမ်ားကို ေဖာ္ေဆာင္ကာ ေရတိုပန္းတိုင္အေနျဖင့္ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (၀ါ) ျပည္သူ႕အစိုးရ အသြင္သ႑ာန္ တမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚထြက္ရမည္ဟု စဥ္းစားသူမ်ား။

(၂) Political Liberalization အေတြးအေခၚကို လက္ခံ၍၊ အာဏာရွင္တို႕ဘက္မွ ဖြင့္ေပးလိုက္ေသာ political space မ်ားကို အသံုးခ်ကာ ႏိုင္ငံေရးစည္း၀ိုင္းအတြင္းသို႕ ၀င္ေရာက္ျပီး၊ တစတစ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳမ်ားမွတဆင့္ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ ေလွ်ာက္လွမ္းမည္ဟု စဥ္းစားသူမ်ား။

(၃) Political Liberalization မွ democratic consolidation ျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲ တည္ေဆာက္ရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ initial transition မွ democratic consolidation ျဖစ္ေအာင္ တည္ေဆာက္ရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ civil society မွာ အဓိကက်သျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးရာမ်ားတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္း မရွိပဲ civil society အားေကာင္းလာေစရန္ ၾကိဳးပမ္းမည္ဟု စဥ္းစားသူမ်ား။

(၄) ဘယ္သူေသေသ၊ ငေတမာရင္ ျပီးေရာ ဆိုသည့္ သေဘာပိုက္ကာ ျဖစ္လာသည့္ အေျခအေနတြင္ အာဏာ၊ ရာထူး၊ ေနရာ၊ အမည္ေကာင္း၊ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား စသည့္ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားအား မည္သို႕ ရွာမည္နည္း ဆိုသည္ကို စဥ္းစားသူမ်ား။

(၅) Initial transition အေတြးအေခၚကိုလည္း အျပည့္အ၀ လက္ခံျခင္းမရွိ၊ political liberalization အေတြးအေခၚကိုလည္း အျပည့္အ၀ လက္ခံျခင္း မရွိေသာ ေရာသမေမႊမ်ား

(၆) political liberalization အေတြးအေခၚကို အသံုးျပဳ၍ အာဏာကို တတ္ႏိုင္သမွ် ဆြဲဆန္႕ထားရန္ ၾကိဳးပမ္းေနေသာ အာဏာရွင္မ်ားႏွင့္ အေပါင္းအပါမ်ား။

အဆိုပါ အုပ္စုေျခာက္မ်ိဳးတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ အနာဂတ္ကံၾကမၼာအတြက္ အာဏာရွင္ႏွင့္ အေပါင္းအပါမ်ား နည္းတူ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ အုပ္စုမွာ ေရာသမေမႊမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ political liberalization အေတြးအေခၚကို လက္ခံျပီး၊ political space ကို အသံုးျပဳလိုသူမ်ားမွာ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္ကို ေရာက္ေလမည္လားဟု စမ္းလိုေသာ ေစတနာပါသျဖင့္ ေရာသမေမႊမ်ားေလာက္ ေၾကာက္ဖို႕မေကာင္းလွပါ။ အာဏာရူးအခြင့္အေရးသမားမ်ားမွာလဲ ၄င္းတို႕ ရူးေၾကာင္းကို လူထုက သိေနျပီး ျဖစ္သျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ကံၾကမၼာအတြက္ အႏၱရာယ္ မရွိလွပါ။

ေရာသမေမႊမ်ားမွာကား Initial transition အေတြးအေခၚကို ဆုပ္ကိုင္ထားသူမ်ားဟု လူအမ်ားက ျမင္ထားေလ့ရွိေသာ္လည္း ထိုသူမ်ားသည္ initial transition ၏ ေရတိုပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚထြက္ေရးကို လက္ခံျခင္းမရွိၾက။ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ လမ္းစဥ္မ်ား၊ ေတာ္လွန္ေရး လမ္းစဥ္မ်ားကိုလဲ လက္ခံယံုၾကည္ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း မရွိၾက။ political liberalization အေတြးအေခၚအရ ေပၚထြက္လာေသာ political space တြင္လည္း ပါ၀င္ျခင္း မရွိၾက။ သို႕ရာတြင္ political liberalization အရ ခ်ဲ႕ထြင္လာေသာ public space အခြင့္အေရးကို ယူရန္ ၾကိဳးပမ္းၾကသည္။ ယင္းသို႕ ၾကိဳးပမ္း၍ ေတာ္လွန္ေရးေပၚေပါက္လာေစျပီး initial transition အေတြးအေခၚ၏ ေရတိုပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚထြက္ေရးကို ဆက္လက္ၾကိဳးပမ္းမည္လားဆိုေတာ့လဲ မဟုတ္ျပန္။ civil society အားေကာင္းလာေရးကိုပဲ ဦးစားေပး လုပ္ေတာ့မည္ ျဖစ္လာျပန္သည္။

ယင္းသို႕ဆိုလွ်င္ မည္သို႕ေသာ Civil Society ကို တည္ေဆာက္ရမည္လဲဆိုသည္က ေမးစရာရွိလာသည္။ အင္အားစုတိုင္း အင္အားျဖစ္သည္ မဟုတ္ပါ။ တိုက္ခိုက္ေရးအင္အားႏွင့္ ထူေထာင္ေရး အင္အားအတြက္ တည္ေဆာက္မွဳသ႑ာန္၊ ျပင္ဆင္မွဳ သ႑ာန္ မတူညီႏိုင္ပါ။ evolution အေတြးအေခၚအရ ေပၚထြက္လာေသာ အစိုးရႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ (collaboration) ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား၊ အစိုးရႏွင့္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအၾကားတြင္ ေစ့စပ္ညွိႏွိဳင္းေပးမွဳ (Mediation) ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား၊ အစိုးရႏွင့္ ပတ္သက္ျခင္း မရွိေသာ autonomous model ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား၊ သို႕တည္းမဟုတ္ ေနာင္ခ်ိန္ခါ revolution တရပ္အတြက္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ ဆန္႕က်င္မွဳ၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳ (confrontational model) ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား ဆိုသည္ကို ကြဲျပားစြာ သိဖို႕ လိုအပ္လာပါသည္။

သို႕မဟုတ္လွ်င္ အေတြးအေခၚရွဳပ္ေထြးမွဳမ်ားျဖစ္၍ အင္အားစုေသာ္လည္း အင္အား မျဖစ္ထြန္းပဲ ျဖစ္သြားတတ္သည္။ အေျခအေနအရ လိုသလို ေျပာင္းယူလို႕ရသည့္ အင္အားဆိုသည္မွာ အေျပာလြယ္သေလာက္ အလုပ္ခက္ပါသည္။ ေဖာင္တိန္ကိုင္သူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္း ေသနတ္ကိုင္ခိုင္းလို႕ မရ။ ေသနတ္ကိုင္ေနသူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္း ေဖာင္တိန္ကိုင္ခိုင္းလို႕မရ။ တူကိုင္ေနသူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္းဓားကိုင္ခိုင္းလို႕မရ။ ဓားေရး ကၽြမ္းေနသူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္း တူကိုင္ခိုင္းလို႕မရ။ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေလ့က်င့္ယူရျပန္သည္။ ေလ့က်င့္ေနဆဲမွာပဲ အင္အားက ျပန္ကြဲထြက္သြားျပီး၊ အေျခအေနႏွင့္ သဟဇာတ မတည့္ပဲ ျပန္ျဖစ္သြားတတ္ျပန္သည္။

အလုပ္ႏွင့္ အေတြးအေခၚမ်ားကို ေရာသမေမႊလိုက္လွ်င္ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း လမ္းေပ်ာက္သြားတတ္ပါသည္။ ပမာဆိုရလွ်င္ ျမစ္ကမ္းတဘက္ဆီတြင္ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း၊ ေရွ႕ဆက္မသြားပဲ ဟိုဘက္ကမ္းသို႕ ေလွႏွင့္ ကူးလိုက္၊ ဒီဘက္ကမ္းသို႕ ေလွႏွင့္ ကူးလိုက္ လုပ္ေနသည္ႏွင့္ တူလွသည္။ ေလွရွိသူမ်ားက ကူးခ်ည္သန္းခ်ည္ လုပ္ရန္ မခက္ခဲေသာ္လည္း ေနာက္က တေကာက္ေကာက္ လိုက္သူမ်ားမွာကား ေရထဲ က်လိုက်၊ ေမာျပီး ကမ္းပါးမွာ ငုတ္တုပ္ထိုင္သူက ထိုင္ႏွင့္ ဘာလုပ္ရမည္မွန္းလဲ မသိ၊ ခရီးမတြင္ပဲ ျဖစ္ၾကရေတာ့သည္။ ပိုဆိုးသည္က revolution ႏွင့္ evolution အေတြးအေခၚ ႏွစ္ရပ္လံုးကို ေရာသမေမႊထားလိုက္လွ်င္ Initial Transition အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းမ်ားမွာလဲ ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္းမရွိ၊ political liberalization အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းမ်ားေပၚတြင္လည္း ကန္႕လန္႕ကန္႕လန္႕သ႑ာန္ ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။

အိမ္ကို ျဖိဳခ်ျပီး ျပန္ေဆာက္ရမည္လား၊ ျဖိဳမခ်ပဲ ေဆးသုတ္ျပင္ဆင္မွဳ လုပ္ရမည္လား ဆိုသည္ကို ေရြးခ်ယ္ဆံုးျဖတ္ၾကရာတြင္ တခုတည္းကိုပဲ ေရြးခ်ယ္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ျဖိဳခ်ျပီး ျပန္ေဆာက္ရမည္ ဆိုလွ်င္ ေဆးသုတ္ျပင္ဆင္ျခင္းသည္ အခ်ိန္ကုန္၊ လူပမ္းျပီး အက်ိဳး မရွိသည့္လုပ္ရပ္မ်ား ျဖစ္သကဲ့သို႕၊ ေဆးသုတ္ျပင္ဆင္မည္ဆိုလွ်င္လဲ ျဖိဳခ်ရန္ အားထုတ္ျခင္းသည္ အခ်ိန္ကုန္၊ လူပမ္းျပီး အက်ိဳး မရွိသည့္လုပ္ရပ္မ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ေဆာက္လုပ္ေရးပေရာဂ်က္တခုတြင္ ေခါင္းေဆာင္ တေယာက္က ျဖိဳခ်ရမည္ ေျပာလိုက္၊ ေနာက္ေခါင္းေဆာင္တေယာက္က ျပင္ဆင္ရမည္ ေျပာလိုက္ လုပ္ေနၾကလွ်င္ ေနာက္မွ အလုပ္သမားမ်ားက ဘယ္လို ကိရိယာတန္ဆာပလာကို ေကာက္ကိုင္ၾကရမည္နည္း။

အဆိုပါ အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးမွဳ အေျခအေနမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေတာ္အနာဂတ္ ကံၾကမၼာအတြက္ အႏၱရာယ္ၾကီးပါသည္။ မည္သည့္ အေတြးအေခၚကို က်င့္သံုးသင့္သည္ ဆိုသည္မွာ လူတေယာက္၊ အဖြဲ႕အစည္းတခု၏ ကိုယ္ပိုင္ ေရြးခ်ယ္မွဳ ျဖစ္ပါသည္။ လူ႕သဘာ၀အရ အျမင္မတူလွ်င္ အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲမွဳကေတာ့ ေပၚထြက္ေနမည္သာ ျဖစ္သည္။ initial transitionအေတြးအေခၚ ရွဳေထာင့္မွ ၾကည့္လွ်င္ political liberalization အေတြးအေခၚကို ကိုင္စြဲကာ political space တြင္းသို႕ ၀င္သြားသူမ်ားသည္ အရွံဳးေပး၊ အညံ႕ခံသူမ်ား ျဖစ္ျပီး၊ political liberalization အေတြးအေခၚမွ ၾကည့္လွ်င္ initial transition ကို လက္ခံသူမ်ားသည္ compromise မလုပ္လိုေသာ ႏိုင္ငံေရးအစြန္းေရာက္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းသို႕ အျပန္အလွန္ရွဳျမင္ျပီး၊ အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲပိုင္ခြင့္ ရွိေသာ္ျငား ထိုသို႕ စြပ္စြဲရင္းျဖင့္ အခ်ိန္မကုန္ၾကေစလိုပါ။ initial transition လက္ခံသူမ်ားကလဲ ပါးစပ္ျဖင့္ အာေနျခင္းမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်၍ ၾကားျဖတ္အစိုးရ အသြင္သ႑ာန္တမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚလာေရးကို ၾကိဳးပမ္းသင့္ၾကပါသည္။ political liberalization လက္ခံသူမ်ားကလဲ ခ်ဲ႕ထားသည့္ political space ေလးတြင္းသို႕ ဘယ္လိုနည္းျဖင့္ ၀င္ရ၀င္ရ၊ ရေအာင္၀င္ျပီး ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္ကို အေျပာမဟုတ္ပဲ လက္ေတြ႕ခ်ီတက္ႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းသင့္ၾကေပသည္။

ပန္းတိုင္မေရာက္ခင္ တက္မေထာင္ခ်င္ေသာ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႕၏ အစဥ္အလာဆိုးၾကီးကို အလုပ္ျဖင့္ သက္ေသျပ၍ ေဖ်ာက္ဖ်က္ၾကဖို႕ အခ်ိန္တန္ေနျပီ ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ initial transition က ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မည္လား၊ political liberalization က ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မည္လား ဆိုသည္မွာကား မူအရဆိုလွ်င္ အေျဖထြက္ေသာ္လည္း လူအရဆိုလွ်င္ အေျဖမရွိပါ။ မည္သူမွ် တပ္အပ္ေသခ်ာ ေျပာႏိုင္မည္လည္း မဟုတ္သျဖင့္ ျငင္းခုန္ရင္း အခ်ိန္မျဖဳန္းသင့္ၾကေတာ့ပါ။ ပုဂၢိဳလ္စြဲ၊ အဖြဲ႕စြဲမ်ားကို ဖယ္ရွား၍ အေတြးအေခၚ တခုကို ေရြးၾကရမည့္ အခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။

ယင္းသို႕ ေရြးခ်ယ္ရာတြင္ အေျခအေနႏွင့္ လားရာကို သေဘာေပါက္ျပီးမွ၊ ပန္းတိုင္ကို သိျပီးမွသာ ေရြးခ်ယ္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္သင့္ပါသည္။ ေရြးခ်ယ္ျပီးလွ်င္လည္း ရွင္းလင္းသည့္ အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္ေသာ ျပတ္သားသည့္ လမ္းစဥ္မ်ားကို ခ်မွတ္ရပါမည္။ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ေလွ်ာက္လွမ္းရပါမည္။ အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးေနလွ်င္ လမ္းစဥ္မ်ား ေ၀၀ါးေနတတ္သျဖင့္ ပန္းတိုင္ႏွင့္လဲ အစဥ္အျမဲ ေ၀းေနဦးမည္သာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါသည္။


ခင္မမမ်ိဳး (၂၇၊ ၁၀၊ ၂၀၁၀)


(စာၾကြင္း (၁)- ဤစာကို ေရးသားရာတြင္ ေကာ္ဖီႏွင့္ လက္ဖရည္ ဘယ္အရာက ပိုေကာင္းသလဲ ဆိုေသာ ေမးခြန္းသ႑ာန္ကို ေျဖရာ၌ ေကာ္ဖီ၏ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးႏွင့္ လက္ဖရည္၏ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳး ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို ယွဥ္တြဲေျဖဆိုေသာ ရွဳေထာင့္ မွ ေရးသားထားသည္။ ေကာ္ဖီႏွင့္ လက္ဖရည္ ဘယ္အရာကို ပိုၾကိဳက္သလဲ ဆိုေသာ ပုဂိၢိဳလ္ေရး ေမးခြန္းသ႑ာန္ကို စာဖတ္သူတဦးဦးမွ ေမးလာပါလွ်င္ကား initial transition ႏွင့္ political liberalization အေတြးအေခၚ ႏွစ္ရပ္တြင္ စာေရးသူ ယေန႕အခ်ိန္အထိ လက္ခံက်င့္သံုးေနေသာ အေတြးအေခၚမွာ initial transition အေတြးအေခၚ ျဖစ္ျပီး၊ လမ္းစဥ္မွာ လူထုတိုက္ပြဲလမ္းစဥ္ျဖစ္သည္။ ေရတိုပန္းတိုင္မွာ အတိုက္အခံမ်ားက ဦးေဆာင္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (သို႕မဟုတ္) လူထုတိုက္ပြဲတြင္ ျပည္သူမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းလာေသာ မ်ိဳးခ်စ္ တပ္မွဴးမ်ားႏွင့္ အတိုက္အခံမ်ား ပူးတြဲဖြဲ႕စည္းေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရျဖစ္ပါသည္။


စာၾကြင္း (၂)- မူရင္းေဆာင္းပါး၏ နိဂံုးအား စာႏွစ္ပိုဒ္ ထပ္မံ ျဖည့္စြက္ထားျပီး (၂၅၊ ၇၊ ၂၀၁၁) တြင္ ျပန္လည္ျဖန္႕ေ၀ပါသည္။)


ရည္ညႊန္းကိုးကား

ABDELNASSER, Gamal. (2004): “Egypt: Succession Politics,” Volker Perthes (ed.), Arab Elites: Negotiating the Politics of Change, (ed.), Boulder: Lynne Rienner Publishers.


Alesina, Alberto, and Allan Drazen (1991), “Why Are Stabilizations Delayed?” American Economic Review 81 (5), 1170-1188.


Anderson, Lisa. (1999). Transitions to Democracy. New York: Columbia University Press.


Avant, Deborah. (1994) Political Institutions and Military Change: Lessons from Peripheral Wars. Ithaca, NY: Cornell University Press


Brownlee, Jason. (2007). Authoritarianism in an Age of Democratization. New York, NY:

Cambridge University Press.


Barro, Robert J. (1996), “Democracy and Growth,” Journal of Economic Growth 1 (1), 1-27.


Campos, Nauro (1999), Back to the Future: The Growth Prospects of Transition Economies

Reconsidered, William Davidson Institute Working Paper No. 229, Ann Arbor, MI.


Denizer, Cevdet (1997), Stabilization, Adjustment and Growth Prospects in Transition Economies, Policy Research Working Paper No. 1855, The World Bank, Washington, DC.


CHASE, Robert S.; HILL, Emily B. ve KENNEDY, Paul (1996): “Pivotal States and U.S. Strategy,” Foreign Affairs, 75: 33-51.


Finer, Samuel. (1962). The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics. New York, NY: Penguin Books.


Fitch, J. Samuel. (1998). The Armed Forces and Democracy in Latin America. Baltimore: Johns Hopkins University Press.


GALA, Amin A. (1995): Egypt's Economic Predicament: A Study in the Interaction of External Pressure, Political Folly and Social Tension in Egypt. 1960-1990. New York, E. J. Brill.


Heybey, Berta, and Peter Murrel (1999), “The Relationship between Economic Growth and the Speed of Liberalization During Transition,” Journal of Policy Reform 3 (2), 121-137.


Halpern, Manfred. 1963. The Politics of Social Change in the Middle East and North Africa. Princeton: Princeton University Press.


KRAMER, Gudrun (1996): “The Integration of the Integrists,” Ghassan Salame (ed.), Democracy without Democrats, London, New York, I.B. Tauris.


LINZ, Juan J. ve STEPAN, Alfred (1996): Problems of Democratic Transition and Consolidation, Southern Europe, South America, and Post-Communist Europe, Baltimore, The Johns Hopkins University Press.


Lipset, S.M. (1959), “Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy,” American Political Science Review 53, 69-105.


Monshipouri, Mahmood. (1995) Democratization, Liberalization and Human Rights in the Third World. London: Lynne Rienner Publishers


Parry, Geraint and Moran, Micheal, eds. (1994) Democracy and Democratization. New York: Routledge


Przeworski, Adam, and Fernando Limongi (1993), “Political Regimes and Economic Growth,” Journal of Economic Perspectives 7 (3), 51-69.


Rodrik, Dani (1995), “The Dynamics of Political Support for Reforms in Economies in Transition,” Journal of the Japanese and International Economies 9 (4), 403-425.


Shleifer, Andrei (1998), “Government in Transition,” European Economic Review 41 (3-5),

385-410.


Wolff, Holger C. (1999), Transition Strategies: Choices and Outcomes, Princeton Studies in International Finance No. 85 (June), Department of Economics, Princeton University, Princeton, NJ.