(စကားခ်ီး။ ။ ဒီကေန႕ သားသားရဲ႕ ေက်ာင္းလက္ဆြဲအိတ္ေလးထဲမွာ gingerbread man ပံုျပင္စာအုပ္ေလး ပါလာပါတယ္။ သားသားတို႕ေက်ာင္းမွာ တပတ္တခါ ပံုျပင္ေျပာတဲ့ေန႕ရွိတာေၾကာင့္၊ အဲဒီေန႕မတိုင္ခင္မွာ ကေလးရဲ႕ ေက်ာင္းလြယ္အိတ္ထဲမွာ ပံုျပင္စာအုပ္ေလး ထည့္ေပးမယ္လို႕ ဆရာမေတြက ေျပာပါတယ္။ မိဘက အိမ္မွာ ပံုျပင္စာအုပ္ေလးကို ဖတ္ျပရျပီး ကေလးက ေနာက္ေန႕မွာ သူမွတ္မိသေလာက္ ျပန္ေျပာရျပီး၊ ဆရာမက ပံုျပင္ေလးေတြကို ျပန္ဖတ္ျပမယ္ဆိုပဲ။ ကေလးေတြရဲ႕ မွတ္ဥာဏ္ကို တိုးတက္ေစျပီး၊ စကားေျပာ စြမ္းရည္ကို တိုးတက္ေစရံုမက ဆယ္ေယာက္ရွိတဲ့ အတန္းဆိုရင္ ပံုျပင္ဆယ္မ်ိဳးသိခြင့္ရသြားေစတဲ့ ဒီအစီအစဥ္ေလးက စိတ္၀င္စားစရာပါ။ ၂၁ ရာစုရဲ႕ "မိဘဆရာ ပူးေပါင္း၊ ကေလး ပညာေကာင္း" အစီအစဥ္ေလးေတြက ကၽြန္မတို႕ ၂၀ ရာစုတုန္းကနဲ႕ မတူပဲ ပိုျပီး အားေကာင္းလာေလသလား မသိ။။ သားသားရဲ႕ ေက်ာင္းအိတ္ေလးထဲက သူ႕နာမည္နဲ႕ ဖိုင္ေလးတဖိုင္ဟာ ေန႕စဥ္ေန႕တိုင္း ေက်ာင္းနဲ႕ အိမ္ကို အသြားအျပန္ ေရာက္ေနေတာ့တာပါပဲ။
ဒီဖိုင္ေလးထဲမွာ သားရဲ႕ တေန႕တာ ေက်ာင္းသားဘ၀ ျဖတ္သန္းမွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေကာင္းတယ္၊ ဆိုးတယ္ ဆိုတဲ့ တံဆိပ္တံုးေလ ပါလာပါတယ္။ အဲဒါကို ၾကည့္ျပီး ေကာင္းတယ္ဆိုရင္ ကေလးကို မိဘက ခ်ီးက်ဴးရျပီး၊ ဆိုးတဲ့ တံဆိပ္ေလး ပါလာရင္ေတာ့ မိဘက ဆရာမေတြကို အက်ိဳးအေၾကာင္းေမးျမန္းျပီး ဆံုးမစကားေျပာဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ တံဆိပ္တံုးေလးေဘးမွာ မိဘက လက္မွတ္ထိုးေပးရပါတယ္။ အလားတူပဲ အိမ္စာစာရြက္ေလး (ေအ၊ ဘီ၊ စီ၊ ဒီ အေရးက်င့္တဲ့ စာရြက္ေလး) ပါလာရင္လဲ ကေလးကို အိမ္စာလုပ္ခိုင္းျပီးတဲ့အခါ မိဘက လက္မွတ္ထိုးရပါတယ္။ ဒီေန႕ေတာ့ ပံုျပင္စာအုပ္ေလးကို ဖတ္ျပျပီးတဲ့အခါ ဖတ္ျပျပီးေၾကာင္းလဲ လက္မွတ္ျပန္ထိုးေပးရပါတယ္။ ျပီးရင္ စာအုပ္ေလးကို ေက်ာင္းလက္ဆြဲအိတ္ေလးထဲ ျပန္ထည့္ေပးရမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ ကၽြန္မခ်က္ခ်င္း ျပန္မထည့္ ျဖစ္ပါဘူး။ ပံုျပင္ေလးက စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းတာေၾကာင့္ ဘာသာျပန္ ေရးသားခ်င္စိတ္ေလး ေပၚလာတာေၾကာင့္ပါ)
ပံုျပင္ေလးကေတာ့ ဒီလိုပါတဲ့ရွင္။
ဘေလာ့ လိပ္စာသစ္သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ျခင္း
ယခုအခါတြင္ ဘေလာ့ကို ဖြင့္ရန္ အခ်ိန္ၾကာျမင့္မွဳမ်ား ရွိေနေၾကာင္း၊ စာဖတ္သူအခ်ိဳ႕မွ အေၾကာင္းၾကားလာပါသျဖင့္ www.khinmamamyo.info တြင္ စာမ်က္ႏွာသစ္ကို ဖြင့္လွစ္ထားပါသည္။
စာမ်က္ႏွာသစ္တြင္ အခ်ိဳ႕ေသာ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ေဆာင္ပါးမ်ားႏွင့္ ရသစာစုမ်ား (ႏွစ္ရာေက်ာ္ခန္႕)ကိုလည္း က႑မ်ားခြဲ၍ ျပန္လည္ေဖာ္ျပထားပါသည္။
ယခုဘေလာ့စာမ်က္ႏွာကို ဆက္လက္ထားရွိထားမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း ယေန႕မွစ၍ ပို႕စ္အသစ္မ်ား ထပ္မံ တင္ေတာ့မည္ မဟုတ္ပါေၾကာင္းႏွင့္ ပို႕စ္အသစ္မ်ားကို စာမ်က္ႏွာသစ္တြင္သာ တင္ေတာ့မည္ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေလးစားစြာ အသိေပး အေၾကာင္းၾကားပါသည္။
စာမ်က္ႏွာသစ္သို႕ အလည္လာေရာက္ပါရန္ကိုလဲ လွိဳက္လွဲစြာ ဖိတ္ေခၚအပ္ပါသည္။
ေလးစားစြာျဖင့္
ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊ ၁၀၊ ၂၀၁၁)
www.khinmamamyo.info
Gingerbread Man ပံုျပင္
Tuesday, August 30, 2011
Dutch Disease (ဒတ္ခ်္ေရာဂါ) အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ
Saturday, August 27, 2011
နိဒါန္း
လူ႕ကိုယ္ခႏၶာမွာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြ စတင္ေပၚထြက္လာတဲ့အခါ ဂရုတစိုက္ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရွဳျပီး ကၽြမ္းက်င္သူေတြရဲ႕ အၾကံဥာဏ္ေတြ၊ ကုထံုးေတြကို စနစ္တက် ခံယူဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရး အေျခအေနေတြမွာလဲ ေရာဂါေ၀ဒနာေတြ ျဖစ္ပြားလာတတ္တာေၾကာင့္၊ ကနဦးလကၡဏာမ်ား စတင္ ေပၚထြက္လာစဥ္ ကတည္းက သတိျပဳမိျပီး၊ လိုအပ္ေသာ ကုသမွဳေတြ၊ ကာကြယ္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ထားမယ္ဆိုရင္ ေ၀ဒနာဆိုးေတြကေန သက္သာေစႏိုင္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတႏိုင္ရဲ႕ စီးပြားေရးမူ၀ါဒေတြမွာ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ internal objectives (စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ အလုပ္လက္မဲ႕ရာခိုင္ႏွဳန္းနည္းပါးေရး၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြျခင္း ေလ်ာ့နည္းေရးစသည္မ်ား) ပါ၀င္သလို၊ external objectives (ႏိုင္ငံ၏ ေငြေပးေငြယူရွင္းတမ္း- balance of payments equilibrium ျဖစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားအား အားေပးေဆာင္ရြက္ေရး၊ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္းမ်ား အလြန္အကၽြံ အတက္အက်မ်ားမွဳအား ကာကြယ္ေရး စသည္မ်ား) လဲ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီလို internal objectives နဲ႕ external objectives ေတြ ေအာင္ျမင္ေရးအတြက္ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္း (exchange rate) က အေရးၾကီးပါတယ္။
ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္းေလ်ာ့နည္းျခင္း (depreciation of exchange rate) ျဖစ္လာတဲ့အခါ ျပည္တြင္းသြင္းကုန္ တန္ဖိုးေတြ ျမင့္မားလာျပီး၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ (inflation) ျဖစ္လာပါတယ္။ စီးပြားေရးမွာ ျပည္ပပို႕ကုန္က႑ အားေကာင္းလာျပီး၊ သြင္းကုန္တင္သြင္းမွဳ ေလ်ာ့နည္းလာပါတယ္။ ဒီလို ျပည္ပပို႕ကုန္က႑ အားေကာင္း လာခ်ိန္မွာ ပို႕ကုန္ေတြက သဘာ၀သယံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ား (ေရနံ၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာ စသည္မ်ား) ကို အေျချပဳထားခဲ့ရင္၊ ျပည္တြင္းကို ႏိုင္ငံျခားေငြ အမ်ားအျပား စီး၀င္လာပါတယ္။
တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ႏိုင္ငံျခားမွ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ ကူညီေထာက္ပံ့မွဳ (Overseas Development Aid) ေတြကေန တဆင့္ ႏိုင္ငံျခားေငြေတြ အမ်ားအျပား စီး၀င္လာပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ျပည္တြင္းမွာ exchange rate volatility ျဖစ္လာပါတယ္။ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္း အဆမတန္ ျမင့္မားမွဳ (appreciation of exchange rate) ျဖစ္လာရာကေန၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးနဲ႕ စက္မွဳက႑မ်ားမွ ျပည္ပပို႕ကုန္မ်ားရဲ႕ ေစ်းကြက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္စြမ္းအား က်ဆင္းလာျပီး၊ ျပည္ပပို႕ကုန္က႑ကို ထိခိုက္လာေစ ႏိုင္ပါတယ္။ အကယ္၍ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္မ်ားအား ျပည္ပသို႕ ပို႕ေဆာင္မွဳ၊ ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ားအား ေရာင္းခ်မွဳ စတာေတြကေန ႏိုင္ငံျခားေငြ အမ်ားအျပား ၀င္ေရာက္ေနျပီး၊ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္း တိုးတက္ျမင့္မားလာျခင္းေတြလဲ ျဖစ္ေနျပီဆိုရင္၊ တနည္းဆိုရင္ ျပည္တြင္းမွာ သံုးစြဲတဲ့ ေငြက ပံုမွန္မဟုတ္ပဲ မာလာျပီဆိုရင္၊ Dutch Disease ရဲ႕ ကနဦးေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပသေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
Dutch Disease ဆိုရာ၀ယ္
ေျမာက္ပင္လယ္ (North Sea) မွာ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ ေတြ႕ရွိျပီးေနာက္ပိုင္း၊ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရး အေဆာက္အံုကို သက္ေရာက္မွဳေတြအေၾကာင္း ေလ့လာဆန္းစစ္ထားတဲ့ ေဆာင္းပါးတပုဒ္ကို (၁၉၇၇) ခုႏွစ္မွာ The Economist က ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးရဲ႕ အမည္က “The Dutch Disease” ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးထဲမွာ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ကို ျပည္ပသို႕ တင္ပို႕ရာကေန ႏိုင္ငံျခားေငြ အမ်ားအျပား ႏိုင္ငံတြင္းသို႕ စီး၀င္လာျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ႏွင့္ စက္မွဳလက္မွဳက႑ အရင္းအျမစ္မ်ား Booming sector သို႕ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားျခင္း စသည္မ်ားေၾကာင့္ ေစ်းႏွဳန္းနဲ႕ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္း ေျပာင္းလဲသြားပံုေတြ၊ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္း ျမင့္မားလာတဲ့အတြက္ အျခားပို႕ကုန္က႑မွာ ေစ်းကြက္ရွယ္ယာေလ်ာ့နည္းလာျပီး၊ ပို႕ကုန္ထုတ္လုပ္မွဳက႑ကို ထိခိုက္ပံုေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပထားခဲ့ပါတယ္။
(၁၉၅၉) ခုႏွစ္က နယ္သာလန္ႏိုင္ငံမွာ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ အရင္းအျမစ္ေတြကို ရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့ျပီး natural resource sector အေျချပဳတဲ့ ပို႕ကုန္၀င္ေငြ တိုးျမင့္လာပါတယ္။ စက္မွဳလက္မွဳက႑ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေတြမွာ က်ဆင္းလာျပီး၊ (၁၉၇၀) ခုႏွစ္ေတြမွာ စက္မွဳက႑ထဲမွာ လုပ္ကိုင္ေနသူေတြ (၁၆) ရာခိုင္ႏွဳန္း ေလ်ာ့နည္း သြားပါတယ္။ အလုပ္လက္မဲ့ရာခိုင္ႏွဳန္းက (၁.၁) ရာခိုင္ႏွဳန္းကေန (၅.၁) ရာခိုင္ႏွုန္းအထိ ျမင့္တက္သြားပါတယ္။ တိုင္းျပည္၀င္ေငြရဲ႕ share of profits ဟာ (၁၉၆၀) ကာလေတြမွာ (၁၆.၈) ရာခိုင္ႏွဳန္းရွိရာကေန (၁၉၇၀) ကာလေတြမွာ (၃.၅) ရာခိုင္ႏွဳန္းအထိ ထိုးက်သြားပါတယ္။
(၁၉၇၀) ကာလေတြမွာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွာလဲ အလားတူ စီးပြားေရးအေျခအေနေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ေရနံေစ်းႏွဳန္းေတြ ေလးဆေလာက္တက္ေနခ်ိန္မွာ စေကာ့တလန္ကမ္းေျခအနီးမွာ ေရနံရွာေဖြလာႏိုင္တဲ့အတြက္ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံဟာ ေရနံတင္ပို႕တဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီလို natural resource sector ကို အေလးေပး ေဆာင္ရြက္တဲ့အခါ စတာလင္ေပါင္ ေငြလဲႏွဳန္း ျမင့္တက္လာပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ျဗိတိန္ အလုပ္သမားေတြရဲ႕ လုပ္ခတိုးျမင့္ေတာင္းဆိုမွဳေတြ ထြက္ေပၚလာျပီး၊ အျခားပို႕ကုန္ေတြကလဲ uncompetitive ျဖစ္လာတဲ့အတြက္ ျဗိတိန္မွာ recession ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါဟာ Dutch Disease ရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Angola, Nigeria, Sudan , Venezuela, Sierra Leone, Liberia နဲ႕ Congo အပါအ၀င္ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္ ပို႕ကုန္ကေန ရရွိလာတဲ့ ႏိုင္ငံျခားေငြေၾကာင့္ ေငြလဲႏွဳန္းတိုးတက္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ Dutch Disease ကို ခံစားေနၾကရပါတယ္။
အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳမ်ား
Dutch Disease ရဲ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္ပံုေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး၊ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္ အမ်ိဳးအစား တမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ ေရနံရဲ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္ပံုကို ဥပမာေပး တင္ျပလိုပါတယ္။ ေရနံက ရရွိတဲ့ တိုင္းျပည္ ၀င္ေငြေတြကလဲ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုကို လႊမ္းမိုးမွဳ ရွိလာတဲ့အခါ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွုႏွဳန္းေတြ ျမင့္တက္လာျပီး၊ လူေနမွဳစရိတ္စကေတြ တက္လာပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ တျခားစီးပြားေရးက႑ေတြ ျဖစ္တဲ့ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑၊ စက္မွဳလက္မွဳက႑ေတြမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေတြ ေလ်ာ့နည္းလာျပီး၊ စီးပြားေရးျပိဳင္ဆိုင္မွဳ (economic competition) ကိုပါ ထိခိုက္ေစပါတယ္။
အဲဒီအခါမွာ အစိုးရဟာ ေရနံက ရရွိတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ေတြကို ခံစားရလာတာနဲ႕အမွ် လာဘ္စားမွဳေတြနဲ႕ ျဖဳန္းတီးမွဳေတြ ျဖစ္လာျပီး၊ တိုင္းျပည္မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ေရနံက ရရွိလာတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ေတြကို တိုင္းျပည္တြင္းမွာ ျပန္လည္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ မလုပ္ပဲ၊ ကိုယ္ပိုင္ အက်ိဳးစီးပြား အတြက္ ႏိုင္ငံျခားဘဏ္ေတြမွာ အပ္ႏွံတာ၊ ႏိုင္ငံျခား စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံတာေတြ ျဖစ္လာျပီး၊ တိုင္းျပည္ရဲ႕စီးပြားေရးမွာ ျပန္လည္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံျခင္း မရွိတဲ့အခါ အေျခအေနေတြက ဆိုးသထက္ပိုျပီး ဆိုးလာႏိုင္ပါတယ္။
Dutch Disease ရဲ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳေတြကို ေလ့လာၾကတဲ့အခါ ေဘာဂေဗဒပညာရွင္ Corden နဲ႕ Neary တို႕ ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ core model ကို အသံုးျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီ model အရ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးက႑မ်ားကို သဘာ၀အရင္းအျမစ္က႑ (natural resource sector)၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ႏွင့္ စက္မွဳလက္မွဳက႑ စေသာ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ မဟုတ္သည့္ ကုန္သြယ္မွဳက႑ (non-resource tradables sector) ႏွင့္ ျပည္ပ ကုန္သြယ္ေရးတြင္ အသံုးမျပဳေသာ ကုန္စည္မ်ား၊ ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား၊ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား ပါ၀င္ေသာ ကုန္သြယ္ေရးမဟုတ္သည့္က႑ (non-tradables sector) ဆိုျပီး က႑သံုးမ်ိဳး ခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။
ဒီက႑သံုးမ်ိဳးအနက္ natural resource sector နဲ႕ non-resource tradables sector ေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာ၊ ေရနံ၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕၊ ဆန္စပါး၊ စက္မွဳထြက္ကုန္ စသည္မ်ားရဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းေတြကို ကမၻာ့ေစ်းကြက္က သတ္မွတ္ျပီး၊ non-tradables sector က ကုန္စည္မ်ားနဲ႕ ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ားရဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းေတြ ကိုေတာ့ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္က သတ္မွတ္ပါတယ္။ non- tradables ေတြရဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းနဲ႕ tradables ေတြရဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းကို အခ်ိဳးခ်ျပီး real exchange rate ကို တြက္ခ်က္ႏိုင္ပါတယ္။ အကယ္၍ non- tradables ေတြမွာ ၀ယ္လိုအား ျမင့္တက္လာတဲ့အခါ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္းတိုးတက္မွဳ (appreciation of real exchange rate) ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑၊ စက္မွဳလက္မွဳက႑ေတြ တိုးတက္လာတဲ့အခါ ထုတ္လုပ္မွဳ၊ ထုတ္ကုန္နဲ႕ ၀င္ေငြ တိုးတက္ျမင့္မားလာျပီး၊ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္းေတြပါ တိုးတက္လာပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္း တိုးတက္မွဳက ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ျမဲျပီး၊ ၀င္ေငြျမင့္မားမွဳ၊ consumption ျမင့္မားမွဳေတြေၾကာင့္ တိုင္းသူျပည္သူမ်ားရဲ႕ လူေနမွဳဘ၀ အဆင့္အတန္းကို ျမွင့္တင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။
ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္းတိုးတက္မွဳက သဘာ၀အရင္းအျမစ္ သယံဇာတပစၥည္းမ်ားအား ျပည္ပသို႕ တင္ပို႕ျခင္း၊ ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ားသို႕ ေရာင္းခ်ျခင္း အေပၚမွာ တည္မွီျပီး ျဖစ္ေပၚလာတာ ဆိုရင္ေတာ့ အျခားစိုက္ပ်ိဳးေရး က႑၊ စက္မွဳလက္မွဳက႑မ်ားရဲ႕ ျပည္ပပို႕ကုန္ တင္ပို႕မွဳကို ထိခိုက္ေႏွာင့္ေႏွးေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးနဲ႕ စက္မွဳလက္မွဳက႑ေတြကို ေနာက္က်က်န္ရစ္ခဲ့ေသာ က႑မ်ား (lagging sector) လို႕ သတ္မွတ္ ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။
Corden နဲ႕ Neary တို႕ ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ core model ကေန Dutch Disease ရဲ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္ပံု ႏွစ္မ်ိဳးကို ခြဲျခားသတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ natural resource sector က စန္းပြင့္လာတဲ့အခါ တျခားက႑ေတြမွာရွိတဲ့ capital နဲ႕ labour ေတြက ဒီလိုစန္းပြင့္ေသာ က႑ (booming sector) ထဲကို ေရာက္ရွိသြားၾကပါတယ္။ ဒီအခါမွာ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုထဲက တျခားက႑ေတြမွာ ထုတ္လုပ္မွဳ ေလ်ာ့နည္းလာပါတယ္။ non-tradables sector မွာ ဒီလို ေလ်ာ့နည္းလာတဲ့အခါ ပို႕ကုန္ မဟုတ္တဲ့ ပစၥည္းေတြရဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းေတြ ျမင့္တက္လာပါတယ္။ ဥပမာ- ေျမေစ်း၊ အိမ္ေစ်းေတြလဲ အတိုင္းအဆမရွိ ခုန္တက္သြားတတ္ပါတယ္။ ဒီလို ျပည္တြင္းေစ်းကြက္က ကုန္ပစၥည္းေတြရဲ႕ ေစ်းႏွဳန္း ျမင့္တက္လာတဲ့ ရာခိုင္ႏွဳန္းေတြနဲ႕အညီ tradables sector ရဲ႕ ႏွဳန္းေတြက လိုက္ျပီး မျမင့္တက္ႏိုင္ပါဘူး။ tradables sector က ကုန္ပစၥည္းေတြကက်ေတာ့ အထက္မွာ ဆိုခဲ့တဲ့အတိုင္း ကမၻာ့ေစ်းကြက္က သတ္မွတ္တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္း တိုးတက္မွဳ (appreciation of real exchange rate) ျဖစ္လာေတာ့တာပါပဲ။ ေဘာဂေဗဒ ပညာရွင္ေတြက ဒါကို အရင္းအျမစ္ေရြ႕လ်ားမွဳဆိုင္ရာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳ (resource-movement effect) လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳတခုကေတာ့ သံုးစြဲမွဳဆိုင္ရာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳ (spending effect) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ natural resource sector စန္းပြင့္လာတဲ့အခါ ၀ယ္လိုအားေတြ ျမင့္တက္လာပါတယ္။ non-tradables က႑မွာ ၀ယ္လိုအား ျမင့္တက္လာတဲ့ အခါမွာ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္ကို မူတည္တဲ့ non-tradables ေတြရဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းက ျမင့္တက္လာပါတယ္။ non-resource tradables ေတြကေတာ့ ျပည္ပေစ်းကြက္ကို မူတည္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ ေစ်းႏွဳန္းကို ျမွင့္ခ်င္တိုင္းျမွင့္လို႕ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒီအခါမွာ ေငြလဲႏွဳန္းက တိုးတက္လာ ပါေတာ့တယ္။
ဒီလို ေငြလဲႏွဳန္း တိုးတက္လာတာနဲ႕အမွ် စိုက္ပ်ိဳးေရးနဲ႕ စက္မွဳလက္မွဳက႑ကို အေျချပဳတဲ့ ျပည္ပပို႕ကုန္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ထိခိုက္လာပါတယ္။ ျပည္ပႏိုင္ငံမွာ အလုပ္လုပ္ေနသူေတြဆီကေန ျပည္တြင္းကို ျပန္ပို႕တဲ့ ေငြအေပၚမွာ မွီခိုေနရတဲ့ အိမ္ေထာင္စုေတြရဲ႕ ရပ္တည္ေရးကိုလဲ ထိခိုက္လာႏိုင္ပါတယ္။ တနည္းဆိုရင္ လူလတ္တန္းစားေတြကို အမ်ားဆံုးထိခိုက္ေစပါတယ္။ တိုင္းျပည္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ လူလတ္တန္းစား (middle class) ရာခိုင္ႏွုန္း မ်ားလာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လူလတ္တန္းစားရာခိုင္ႏွဳန္း ေလ်ာ့နည္းလာျပီး ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ အေျခခံလူတန္းစား ရာခိုင္ႏွဳန္း ျမင့္မားလာျခင္း၊ ေရေပၚဆီ လူတန္းစားေတြျဖစ္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားနဲ႕ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားဆီမွာသာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဓနဥစၥာမ်ားကို ရယူသံုးစြဲခံစားပိုင္ခြင့္ မ်ားျပားေနျခင္း စတာေတြဟာ စီးပြားေရးျပႆနာ၊ လူမွဳေရးျပႆနာနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ပါတယ္။
Dutch Disease အား ကုစားျခင္း
Dutch Disease ရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ကုစားႏိုင္တဲ့ ေဆးျမီးတို နည္းလမ္းေတြ အမ်ားအျပားရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရာဂါအႏၱရာယ္ ပိုျပီး မဆိုးရြားေစရန္ ကာကြယ္ျခင္း၊ ကုသျခင္းေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ macroeconomic polices (fiscal policy, monetary policy, structural policies) ေတြရဲ႕ အခန္းက႑က အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။
(၁) Fiscal Policy
ဒတ္ခ်္ေရာဂါရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳေတြကို ေလ်ာ့နည္းေစဖို႕အတြက္ fiscal policy ကို main instrument တခု အေနနဲ႕ အသံုးျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ spending effect ရဲ႕ သက္ေရာက္မွဳက ပိုျပီးဆိုးရြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အသံုးစရိတ္မ်ား ထိေရာက္ေခ်ာေမြ႕ေစျခင္း (smoothing of spending) ျဖင့္ volatility ကို ေလ်ာ့နည္းေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုျပဳလုပ္ဖို႕အတြက္ သဘာ၀သယံဇာတပစၥည္းမ်ား (ေရနံ၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕၊ သစ္၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာ စသည္မ်ား) ကေန ရရွိတဲ့ ၀င္ေငြေတြကို စုေဆာင္းျခင္း၊ ျပန္လည္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံျခင္း ျပဳလုပ္ဖို႕အတြက္ natural resource fund တခု ရွိဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ volatility ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ အနာဂတ္ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအတြက္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံျခင္း စတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြေပၚမွာ မူတည္ျပီး fund အမ်ိဳးအစား (saving fund, stabilization fund, investment fund) စတာေတြကေတာ့ ကြဲျပားႏိုင္ပါတယ္။
၀င္ေငြေတြရဲ႕ မည္၍မည္မွ်ေသာ ရာခိုင္ႏွဳန္းကို အစိုးရအသံုးစရိတ္အတြက္အသံုးျပဳျပီး၊ မည္၍မည္မွ်ေသာ ရာခိုင္ႏွဳန္းကို natural resource fund မွာ ထည့္သြင္းထားရွိရမယ္ဆိုတာနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ fiscal rules ေတြ ခ်မွတ္ဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း ေဘာဂေဗဒ ပညာရွင္မ်ားက အၾကံျပဳထားၾကပါတယ္။ အစိုးရအသံုးစရိတ္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး medium-term expenditure framework ေပၚထြက္လာဖို႕အတြက္ စီးပြားေရးပညာရွင္မ်ားနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားက ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးပမ္းၾကမယ္ ဆိုရင္ ပိုျပီးအသံုး၀င္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို ျပဳလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ တိုင္းျပည္၀င္ေငြ သံုးစြဲမွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳ (transparency) ကို အားေကာင္းေစရံုသာမက လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳ (corruption)မ်ားနဲ႕ တိုင္းျပည္ဘ႑ာကို အာဏာအသံုးျပဳ၍ အလြဲသံုးစားျပဳမွဳမ်ား ကိုလဲ တိုက္ဖ်က္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒတ္ခ်္ေရာဂါကို ကုစားဖို႕အတြက္ fiscal policy ကို အသံုးျပဳရာမွာ ပံုမွန္၀င္ေငြ သတ္မွတ္ခ်က္နည္းလမ္း (permanent income approach) ကို အသံုးျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းအရ သဘာ၀သယံဇာတ ပစၥည္းေတြကေန ရရွိလာမယ့္ natural resource revenues ကို ကနဦးတြက္ခ်က္ျပီး၊ အစိုးရအသံုးစရိတ္အတြက္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ ပမာဏတခု ခ်မွတ္ျပီးတဲ့အခါ၊ က်န္၀င္ေငြမ်ားကို တိုင္းျပည္ဥစၥာဓန (sovereign wealth) အျဖစ္ ျပည္ပမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ျပဳလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ အကယ္၍ တခ်ိန္မွာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ သယံဇာတပစၥည္းေတြ ေလ်ာ့နည္းေပ်ာက္ကြယ္လာတဲ့အခါ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဥစၥာဓနေတြကို ျပန္လည္အသံုးျပဳႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေဘာဂေဗဒပညာရွင္ Collier ဦးေဆာင္တဲ့ ပညာရွင္ေတြ ကေတာ့ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ ပိုျပီးအသံုး၀င္ႏိုင္တဲ့ “optimal” fiscal rule နည္းလမ္းကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းအရ သဘာ၀သယံဇာတကေန ရရွိလာတဲ့ resource revenues ေတြကို ကနဦးအစမွာ ရာခိုင္ႏွဳန္းအနည္းငယ္သာ စုေဆာင္းရင္းႏွီးမွဳေတြ ျပဳလုပ္ျပီး၊ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေတြ အမ်ားအျပား ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းဟာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြအတြက္ ေလ်ာ္ကန္ေပမယ့္ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုမွာ ျပန္လည္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံတာ မဟုတ္ပဲ စစ္အသံုးစရိတ္မ်ားၾကီးမားလာမွဳနဲ႕ အလြဲသံုးစားလုပ္မွဳမ်ားကို မည္သို႕မည္ပံု ကာကြယ္ႏိုင္မလဲ ဆိုတဲ့ နည္းလမ္းေတြကိုပါ တြဲစပ္အသံုးခ်ႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ တင္းၾကပ္တဲ့ fiscal discipline မရွိပဲ ဒီနည္းလမ္းကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အသံုးျပဳႏိုင္ဖို႕ ခဲယဥ္းႏိုင္ပါတယ္။
(၂) Monetary Policy
Monetary policy ဆိုရာမွာ supply of money ကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ အတိုးႏွုန္းမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း စတာေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ပညာရွင္မ်ားရဲ႕ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္အရ တိုင္းျပည္တြင္းမွာ ႏိုင္ငံျခားေငြ အေျမာက္အျမား စီး၀င္လာတဲ့အခါ nominal exchange rate ကို တရားေသ သတ္မွတ္ထားတဲ့ monetary policy ကို က်င့္သံုးေနရင္ ဒတ္ခ်္ေရာဂါရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳမ်ားႏိုင္ပါတယ္။ Taylor interest rate rule နဲ႕ လိုက္ေလ်ာညီေထြရွိတဲ့ nominal exchange rate flexibilityေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ monetary policy ကို က်င့္သံုးမယ္ဆိုရင္ ဒတ္ခ်္ေရာဂါရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါတယ္။
အတိုးႏွုန္းမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္မွဳဆိုရာမွာလဲ ဘဏ္လုပ္ငန္းမ်ားရဲ႕ တည္ျငိမ္မွဳ (stability) နဲ႕ ထိေရာက္အားေကာင္းမွဳ (efficiency) တို႕ကို သံုးသပ္ျပီး စနစ္တက် ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ bank failure မျဖစ္သြားဖို႕အတြက္ အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ ဘဏ္လုပ္ငန္းတခုမွာ failure ျဖစ္တာနဲ႕ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ ယံုၾကည္မွဳကို လွဳပ္ခါသြားေစႏိုင္ျပီး၊ တျခားဘဏ္လုပ္ငန္းေတြအေပၚမွာပါ သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။ ဗဟိုဘဏ္ဟာ အစိုးရရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ မရွိပဲ independent central bank ျဖစ္လာခဲ့ရင္ monetary policy ေရးရာေတြကို ပိုျပီး ထိထိေရာက္ေရာက္ ကိုင္တြယ္ႏိုင္ပါတယ္။
(၃) Structural Policies
ဒတ္ခ်္ေရာဂါကို ကုစားႏိုင္မယ့္ ေနာက္ထပ္မူ၀ါဒတခုကေတာ့ trade liberalization ျပဳလုပ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ျပဳလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ non-tradables sector မွာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ demand pressure ကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္မူ၀ါဒတခုကေတာ့ အစိုးရအသံုးစရိတ္ေတြကို လမ္းပန္းဆက္သြယ္မွဳ တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေရး၊ ကုန္စီးဆင္းမွဳေခ်ာေမြ႕ေစေသာ infrastructure မ်ား ဖြံ႕ျဖိဳးလာေရး၊ ပညာေရးႏွင့္ အရည္အခ်င္းတိုးျမွင့္ေရး စတာေတြမွာ အသံုးျပဳျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
အစိုးရအသံုးစရိတ္ေတြကို မ်ားမ်ားစားစား အသံုးျပဳစရာ မလိုတဲ့ အျခားမူ၀ါဒေတြကိုလဲ ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္ပါတယ္။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားနဲ႕ဆိုင္တဲ့ ဥပေဒမ်ား၊ နည္းဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းျခင္း၊ ျပင္ဆင္သတ္မွတ္ျခင္း၊ ပို႕ကုန္သြင္းကုန္ လိုင္စင္လိုအပ္ခ်က္မ်ား ပယ္ဖ်က္ျခင္း၊ ၾကိဳးနီစနစ္က်င့္သံုးမွဳမ်ားအား ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ monopolistic
barriers မ်ား ေလ်ာ့နည္းေစျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္ပရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ (Foreign Direct Investment) မ်ားကို ဖိတ္ေခၚျခင္းအားျဖင့္လဲ spillover effects ေတြကေန တဆင့္ conditions for learning by doing ကို ဖန္တီးႏိုင္ပါတယ္။
နိဂံုး
လူ႕ကိုယ္ခႏၶာမွာ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပလာတဲ့အခါ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ေဆးပညာရွင္ေတြရဲ႕ အကူအညီနဲ႕ အၾကံဥာဏ္ေတြကို ရယူဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္တခုရဲ႕ စီးပြားေရးက႑မွာလဲ ပ်က္စီးယိုယြင္းေစမယ့္ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပလာတဲ့အခါ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ စီးပြားေရးပညာရွင္ေတြရဲ႕ အကူအညီနဲ႕ အၾကံဥာဏ္ေတြကို ရယူဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ေဆးပညာရွင္ဆိုရာမွာလဲ က႑တိုင္းမွာ အလံုးစံုကၽြမ္းက်င္ေနသူေတြဆိုတာ မရွိတာေၾကာင့္ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္၊ မ်က္စိအထူးကုဆရာ၀န္၊ နားႏွာေခါင္းလည္ေခ်ာင္း အထူးကုဆရာ၀န္ စသျဖင့္ အထူးကုဆရာ၀န္မ်ားစြာနဲ႕ ယူနစ္မ်ားစြာ ေဆးရံုေတြမွာ ထားရွိၾကရပါတယ္။
ဒီလိုပါပဲ။ စီးပြားေရးပညာရွင္ ဆိုရာမွာလဲ က႑တိုင္းမွာ အလံုးစံုကၽြမ္းက်င္ေနသူေတြ မရွိႏိုင္ပါဘူး။ Development Economics, Financial Economics, Labour Economics, Health Economics, Environmental Economics, Economic Growth အစရွိတဲ့ က႑ေတြမွာ သက္ဆိုင္ရာ က႑အလိုက္ ကၽြမ္းက်င္ရာလိမၼာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ တိုင္းျပည္ေတြမွာ Government Economic Services, Institute of Public Policy စတာေတြ တည္ေထာင္ထားရွိျခင္း၊ တကၠသိုလ္ဌာနမ်ားရဲ႕ သုေတသနလုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ား ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ဖိုရမ္မ်ား က်င္းပျခင္း စတာေတြကို ျပဳလုပ္ေနၾကတာျဖစ္ပါတယ္။
လူ႕စြမ္းအားအရင္းအျမစ္မ်ား ခ်ိဳ႕တဲ့ေသာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ဒတ္ခ်္ေရာဂါကို ကုစားႏိုင္ေရး၊ ပိုမိုဆိုးရြားမသြားေစရန္ ကာကြယ္ေဆာင္ရြက္ေရးအတြက္ Macroeconomic policies က႑ကို ပိုင္ႏိုင္ကၽြမ္းက်င္ေသာ ကမၻာ့အဆင့္မွီ ပညာရွင္မ်ား ( ဥပမာ- ကမၻာ့ဘဏ္၊ ႏိုင္ငံတကာအဆင့္မွီတကၠသိုလ္မ်ား၊ အျပည္ျပည္ေငြေၾကးရံပံုေငြအဖြဲ႕ စသည္တို႕မွ သုေတသီမ်ား) ရဲ႕ အကူအညီနဲ႕ အၾကံဥာဏ္မ်ားကို ရယူႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္လွပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၂၆၊ ၈၊ ၂၀၁၁)
(စာေရးသူသည္ ယူေကႏိုင္ငံ၊ Aberdeen တကၠသိုလ္၊ ဘုရင့္ေကာလိပ္မွ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒ အထူးျပဳ ေဘာဂေဗဒ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႕ ရရွိထားသူ ျဖစ္ပါသည္)
ရည္ညႊန္းကိုးကား။ ။
Brahmbhatt, M., O. Canuto and E. Vostroknutova (2010). Dealing with Dutch disease, Economic Premise 16, World Bank, Washington, D.C.
Collier, P., F. van der Ploeg, M. Spence and A.J. Venables (2010). Managing resource revenues in developing economies, IMF Staff Papers, 57, 1, 84-118
Corden, W.M. and J.P. Neary (1982). Booming sector and de-industrialisation in a small open economy, Economic Journal, 92, 825-848.
Corden, W.M. (1984). Booming sector and Dutch Disease economics: Survey and consolidation, Oxford Economic Papers, 36, 359-380.
Giavazzi, F., J. R. Sheen, and C. Wyplosz. (1988). “The Real Exchange Rate and the Fiscal Aspects of a Natural Resource Discovery.” Oxford Economic Papers 40 (3): 427–50.
Ismail, K. (2010). “The Structural Manifestation of the ‘Dutch Disease’: The Case of Oil Exporting Countries.” Working Paper 10/103. International Monetary Fund, Washington, DC.
Morshed, A.K.M. and S.J. Turnovsky (2004). Sectoral adjustment costs and real exchange rate dynamics in a two-sector dependent economy, Journal of International Economics, 62, 147-177.
Torvik, R. (2001). Learning by doing and the Dutch Disease, European Economic Review, 45, 285-306.
Williamson, J. 2008. “Exchange Rate Economics.” Working Paper 2. Commission on Growth and Development, Washington, DC.
ပုန္းတမ္းရွာတမ္း ကစားျခင္း
Wednesday, August 24, 2011
တူတူေရ.............၀ါး။
ကၽြန္မတို႕ ငယ္ငယ္တုန္းက တူတူပုန္းတမ္း ကစားၾကတဲ့အခါ ပုန္းေနသူက အသံေပးရျပီး၊ လိုက္ရွာသူက တူတူ အသံေပးရာကို လိုက္ရွာရပါတယ္။ တခါတရံက်ေတာ့လဲ ပုန္းေနသူက ေလးငါးေယာက္၊ လိုက္ရွာသူက တေယာက္ျဖစ္ျပီး အရင္ဆံုးမိတဲ့သူက တခါျပန္ျပီး လိုက္ရွာသူ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါက ကေလးဘ၀ ကစားၾကတဲ့ အခါတုန္းကပါ။
လူၾကီးဘ၀မွာ ဂိမ္းေတြ ကစားၾကတဲ့အခါက်ေတာ့ ပုန္းတမ္းရွာတမ္း ကစားရတာက တူတူပုန္းတမ္း ကစား သေလာက္ မလြယ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ပုန္းေနသူက အသံေပးရတာ မဟုတ္ပဲ၊ ရွာေဖြသူ ကသာ ပုန္းေနသူရဲ႕ သဲလြန္စကို ဥာဏ္လႊာျပီး လိုက္ရွာၾကရတာေၾကာင့္ပါ။
လူတစ္ေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အင္စတီက်ဴးရွင္းတစ္ခုရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြဟာ အျခားလူတစ္ေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အျခားအက္စတီက်ဴးရွင္းတခုရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြေပၚမွာ အျပန္အလွန္ အက်ိဳးသက္ေရာက္ မွဳေတြ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ဒီလူႏွစ္ေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အင္စတီက်ဴးရွင္းႏွစ္ရပ္ အၾကားမွာ မဟာဗ်ဴဟာအရ အျပန္အလွန္ မွီခိုဆက္စပ္မွဳ (strategic interdependence) ျဖစ္တည္ေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
တဘက္ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ (သို႕မဟုတ္) ျပဳမူေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြဟာ အျခားတဘက္ကို သက္ေရာက္မွဳ ရွိေနတဲ့ အေျခအေနေတြကို ဂိမ္းသီအိုရီရွဳေထာင့္အရ strategic games လို႕ သတ္မွတ္ေခၚဆိုၾကပါတယ္။ ဒီဂိမ္းေတြမွာ ပါ၀င္ေနသူေတြကိုေတာ့ ဂိမ္းကစားသူမ်ား (players) လို႕ သတ္မွတ္ၾကျပီး၊ ဂိမ္းကစားသူမ်ား အျပန္အလွန္ အသံုးျပဳၾကတဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳ အစီအမံေတြကိုေတာ့ strategy လို႕ ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။
strategic games ေတြဟာ ေနရာတကာမွာ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ သားငယ္ေလးကို အရုပ္၀ယ္ေပးဖို႕ ေစ်းဆိုင္တဆိုင္ကို ေခၚသြားတဲ့အခါ သားငယ္လိုခ်င္တာက ကားတစီးျဖစ္ျပီး၊ အေမ၀ယ္ေပးခ်င္တာက ရဟတ္ယာဥ္ေလး ဆိုပါစို႕။ အက်ိဳးစီးပြားႏွစ္ခု မတူညီတဲ့အခါ အေပးအယူ (bargain) လုပ္ျပီး cooperative bargaining ၊ Non-cooperative bargaining နည္းလမ္းေတြ အသံုးျပဳဖို႕ လိုလာေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို အေမနဲ႕သား ဆက္ဆံေရးက အစျပဳျပီး၊ ႏိုင္ငံတြင္း ပဋိပကၡေတြမွာ ဘက္ႏွစ္ဘက္ ညွိႏွိဳင္းတာ၊ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ကုန္သြယ္ေရးျပဳလုပ္တာေတြအထိ ေနရာတိုင္းမွာ strategic games ေတြ ရွိေနတတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဂိမ္းေတြမွာ ဘက္ႏွစ္ဘက္စလံုးက တျပိဳင္တည္းလွဳပ္ရွားျပီး၊ သူတို႕လွဳပ္ရွားမွဳေတြကလဲ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါကို ဂိမ္းသီအိုရီ သေဘာတရားအရ simultaneous move games (သို႕မဟုတ္) static games လို႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚပါတယ္။
တခ်ိဳ႕ဂိမ္းေတြမွာက်ေတာ့ ဘက္တဘက္က စတင္လွဳပ္ရွားလာျပီးမွ၊ အျခားဘက္တဘက္က တုန္႕ျပန္လွဳပ္ရွားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- စစ္တုရင္ကစားျခင္း၊ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံကို အျခားႏိုင္ငံက ၀င္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္ျခင္း စတာမ်ိဳးေတြပါ။ ဒါကို ဂိမ္းသီအိုရီအရ sequential-move games (သို႕မဟုတ္) dynamic games လို႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။
ပုန္းတမ္း၊ ရွာတမ္း ကစားပြဲေတြကေတာ့ တျပိဳင္နက္တည္း လွဳပ္ရွားတဲ့ simultaneous move games (သို႕မဟုတ္) static games အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳက်ဴးလြန္ထားသူနဲ႕ ဥပေဒ ဘက္ေတာ္သားေတြ အၾကား၊ သတ္ျဖတ္ခံရဖို႕ ျခိမ္းေခ်ာက္ခံထားရသူနဲ႕ လူသတ္သမားအၾကား၊ ေျမေအာက္ယူဂ်ီ လွဳပ္ရွားသူမ်ားနဲ႕ အာဏာပိုင္ေထာက္လွမ္းေရး မ်ားအၾကား၊ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားသူမ်ားနဲ႕ သတင္းမုဆိုးမ်ား အၾကား၊ နယူးကလီးယား လက္နက္ တိတ္တဆိတ္ထုတ္လုပ္ေနသူမ်ားသူမ်ားနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအၾကားနဲ႕ စစ္ပြဲမ်ားမွာ တဘက္နဲ႕တဘက္ ရင္ဆိုင္ေနရသူမ်ားအၾကားမွာ ဒီလို ဂိမ္းေလးေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။
တခါတရံက်ေတာ့လဲ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ သံတမန္ေရးရာေတြမွာ ေနာက္ကြယ္ကေန ၾကိဳးကိုင္ထားတဲ့ လက္ေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ပုန္းေနတဲ့ လက္ေတြပါပဲ။ ပုန္းေနတဲ့လက္ေတြကို မသိပဲ ကိုယ္ကပဲ လိုက္ရွာေနတဲ့အခါ၊ တျပိဳင္တည္းမွာတင္ ကိုယ့္ကိုလဲ ရွာသူရွိေနျပီး မုဆိုးကေန သားေကာင္ ျပန္ျဖစ္သြားႏိုင္ ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ သံတမန္ေရးရာေတြမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ဂိမ္းေတြရဲ႕ အရွံဳးအႏိုင္ေတြ၊ ရလဒ္ေကာင္းထြက္ေပၚမွဳ စတာေတြဟာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေပးႏိုင္သူမ်ားရဲ႕ ဦးေႏွာက္အရည္အေသြးေပၚမွာ အဓိက မူတည္တယ္လို႕ ဆိုစကားရွိၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ စိန္အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္ခ်င္ရင္ စိန္အေၾကာင္း နားလည္ဖို႕ လိုအပ္သလိုပဲ ဂိမ္းကစားမယ့္သူေတြဟာလဲ ဂိမ္းေတြရဲ႕ အေၾကာင္းေတြ၊ အေျခခံသေဘာတရားေတြ၊ လုပ္ထံုး လုပ္နည္းေတြ၊ ကြက္ေက်ာ္ၾကည့္နည္းေတြကို သိထားဖို႕ လိုပါတယ္။
ပုန္းတမ္း၊ ရွာတမ္း ကစားပြဲရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားေလးေတြကို ရိုးရွင္းတဲ့ ဥပမာေလးတခုေပးျပီး တင္ျပလို ပါတယ္။ ဖိုးေကာင္းေလးနဲ႕ ပူစူးမ တို႕ဟာ ပိုက္ဆံငါးဆယ္ ေလာင္းေၾကးပါတဲ့ ပုန္းတမ္းရွာတမ္း ကစားပြဲတခုကို ကစားၾကပါတယ္။ ပူစူးမက အိမ္အတြင္း (သို႕မဟုတ္) ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းရမွာျဖစ္ျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပူစူးမကို လိုက္ရွာရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို လိုက္ရွာတဲ့အခါ အိမ္အတြင္း (သို႕မဟုတ္) ပန္းျခံ တခုခုမွာ လိုက္ရွာဖို႕ ဖိုးေကာင္းေလးက ေရြးခ်ယ္ရမွာျဖစ္ျပီး၊ ရွာေဖြခ်ိန္ ဆယ္မိနစ္ ရပါတယ္။ ဒီဆယ္မိနစ္အတြင္းမွာ ပူစူးမကို ဖိုးေကာင္းေလးက ရွာေတြ႕ခဲ့ရင္ ပိုက္ဆံငါးဆယ္ရမွာျဖစ္ျပီး၊ ရွာမေတြ႕ခဲ့ရင္ေတာ့ ပူစူးမက ပိုက္ဆံ ငါးဆယ္ ရပါလိမ့္မယ္။
ဒီဂိမ္းေလးကို ပူစူးမ ရွဳေထာင့္ကေန စဥ္းစားၾကည့္ရေအာင္ပါ။ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီပြဲမွာ ပူစူးမ ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပူစူးမရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို မဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီဂိမ္းမွာ ပူစူးမ ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္လဲ ဒီဂိမ္းမွာ ပူစူးမ ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ေတာ့ ဒီဂိမ္းမွာ ပူစူးမ ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပူစူးမရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီဂိမ္းေလးကိုပဲ ဖိုးေကာင္းေလး ရွဳေထာင့္ကေန စဥ္းစားၾကည့္ရေအာင္ပါ။ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီပြဲမွာ ဖိုးေကာင္းေလးက ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဖိုးေကာင္းေလးရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို မဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက အိမ္ထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ ဒီဂိမ္းမွာ ဖိုးေကာင္းေလး ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။တကယ္လို႕ ပူစူးမက အိမ္ထဲမွာပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္လဲ ဒီဂိမ္းမွာ ဖိုးေကာင္းေလး ရွံဳးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အက်ိဳးအျမတ္က သုည (၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ပူစူးမက ပန္းျခံထဲမွာ ပုန္းျပီး၊ ဖိုးေကာင္းေလးက ပန္းျခံထဲမွာ လိုက္ရွာခဲ့ရင္ေတာ့ ဒီဂိမ္းမွာ ဖိုးေကာင္းေလး ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဖိုးေကာင္းေလးရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္က ငါးဆယ္ (၅၀) ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေတြကို ျခံဳၾကည့္ျပီး ဇယားေလး တခု ဆြဲလို႕ရပါတယ္။
ဖိုးေကာင္းေလး
ပူစူးမ
အိမ္ထဲမွာ ရွာမယ္
ျခံထဲမွာ ရွာမယ္
အိမ္ထဲမွာ ပုန္းမယ္
(၀ ၊ ၅၀)
(၅၀၊ ၀)
ျခံထဲမွာ ပုန္းမယ္
(၅၀၊ ၀)
(၀၊ ၅၀)
ဂိမ္းသီအိုရီအရ ဒီလို ဇယားေလးေတြကို pay-off matrix လို႕ ေခၚပါတယ္။
ဒီဥပမာမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ဂိမ္းက အရမ္းကို ရိုးရွင္းေပမယ့္ လက္ေတြ႕ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ ရာဇ၀တ္မွဳ ႏွိမ္နင္းေရး နယ္ပယ္မွာက်ေတာ့ အလြန္ကို ရွဳပ္ေထြးတဲ့ ဂိမ္းေတြ ျဖစ္သြားတတ္ျပီး၊ တခါတရံမွာ models ေတြ၊ pay-off matrix ေလးေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ ရာနဲ႕ခ်ီတဲ့ ဂိမ္းသီအိုရီကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးပမ္းၾကရတာလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။
ရာဇ၀တ္မွဳႏွိမ္နင္းေရး၊ စစ္ေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာေတြမွာ သက္ဆိုင္ရာ ဂိမ္းရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ေပၚ မူတည္ျပီး pay-off matrix ေပါင္းမ်ားစြာကို ၾကိဳတင္ေရးဆြဲ၊ ဆန္းစစ္ေလ့လာျပီးမွ အေရးပါတဲ့ ေျခလွမ္းေတြကို စလွမ္းၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးနဲ႕ ေလာင္းေၾကးထပ္တာ မဟုတ္ပဲ အသက္ေတြ၊ ဘ၀ေတြ၊ အနာဂတ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ေတြကို ေလာင္းေၾကးထပ္တာဆိုရင္ေတာ့ ေျခလွမ္းတိုင္းကို ဂရုျပဳဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ပုန္းတမ္း၊ ရွာတမ္း ကစားတဲ့အခါမွာေတာ့ ကိုယ္က ပုန္းသူလား၊ ရွာသူလား ဆိုတာ သိဖို႕ လိုအပ္သလို၊ တျပိဳင္နက္တည္းမွာတင္ ရွာသူလဲျဖစ္၊ တျခားရွာသူေတြရဲ႕ အႏၱရာယ္ကေန ပုန္းရသူလဲ ျဖစ္တဲ့အခါမ်ိဳး ၾကံဳလာခဲ့ရင္ ပုန္းသင့္တဲ့ အခ်ိန္ပုန္းျပီး၊ ရွာသင့္တဲ့ အခ်ိန္ ရွာတတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၂၃၊ ၈၊ ၂၀၁၁)
လံုေလာက္ျပီ၊ ဆက္ျပီး သည္းမခံႏိုင္ေတာ့ဘူး (ဘာသာျပန္ ရသစာစု)
Tuesday, August 23, 2011
တခါတုန္းက အိမ္တအိမ္မွာ တံခါးႏွစ္ခ်ပ္ရွိပါတယ္။ တံခါးတခ်ပ္က အရမ္းလွပတဲ့ ဧည့္ခန္းတံခါးျဖစ္ျပီး၊ ေနာက္ထပ္ တံခါးတခ်ပ္ကေတာ့ သာမန္ ေရခ်ိဳးခန္းတံခါး ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီတံခါးႏွစ္ခ်ပ္ဟာ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြ မတူညီေပမယ့္ ဘ၀တူေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ အဲဒီအိမ္မွာေနတဲ့ ကေလးေတြဟာ တံခါးေတြကို ေဆာင့္ပိတ္လိုက္၊ ကန္ေက်ာက္လိုက္ လုပ္ေလ့ရွိတဲ့ ဆိုးသြမ္းကေလးေတြ ျဖစ္လို႕ပါပဲ။
ဒါေၾကာင့္ ဒီတံခါးႏွစ္ခ်ပ္ဟာ ညဘက္လူေျခတိတ္ခ်ိန္ဆိုရင္ သူတို႕ရဲ႕ မေသခ်ာ၊ မေရရာတဲ့ အနာဂတ္ဘ၀ေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စကားသဲ့သဲ့ ေျပာေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဧည့္ခန္းတံခါးဟာ အစဥ္အျမဲ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္ စိတ္ပ်က္ေနျပီး၊ အခ်ိန္မေရြး ေဒါသေတြ ေပါက္ကြဲေတာ့မယ့္ အေျခအေနမွာရွိတတ္ပါတယ္။ ေရခ်ိဳးခန္းတံခါးကေတာ့ အစဥ္အျမဲ ေသြးေအးေနေလ့ရွိျပီး၊ ဧည့္ခန္းတံခါးကို ႏွစ္သိမ့္ေလ့ရွိတယ္။
"စိတ္မပူပါနဲ႕။ ဒါဟာ သမရိုးက် ျဖစ္ရပ္ေတြပါ။ သူတို႕က ကေလးေတြပဲ ရွိေသးတာကိုး။ ေနာက္ဆို သူတို႕ေတြ ဒါမ်ိဳး မလုပ္ရဘူးလို႕ သင္ခန္းစာ ရသြားမွာပဲ။ အခ်ိန္ေလး နည္းနည္းသာေပးလိုက္။ အေျခအေနေတြ တိုးတက္လာတာကို ျမင္ေတြ႕ရပါလိမ့္မယ္" လို႕ သူက အျမဲအားေပးေလ့ရွိပါတယ္။
ေရခ်ိဳးခန္းတံခါးက ဒီလိုေျပာလိုက္တဲ့အခါတိုင္း ဧည့္ခန္းတံခါးက ေသြးေအးသြားေလ့ရွိတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ တေန႕ေတာ့ အဲဒီအိမ္မွာ ပါတီပြဲၾကီးတခုက်င္းပျပီး၊ တံခါးေတြကို ေဆာင့္ဖြင့္လိုက္၊ ေဆာင့္ပိတ္လိုက္၊ ကန္ေက်ာက္လိုက္ လုပ္ၾကတဲ့အခါမွာ ဧည့္ခန္းတံခါးဟာ ဘယ္လိုမွ ဆက္ျပီး သည္းခံႏိုင္စြမ္း မရွိေတာ့ပါဘူး။ "ေတာ္ျပီ၊ လံုေလာက္ျပီ။ ဆက္ျပီး သည္းမခံႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ေနာက္ပိုင္းမွာ တေယာက္ေယာက္က လာျပီးေဆာင့္ပိတ္လိုက္တာနဲ႕ ကြဲေၾကက်ိဳးပဲ့ ပစ္လိုက္မယ္။ ဒါမွ သူတို႕ေတြ သိသြားမယ္" လို႕ သူက ေရရြတ္လိုက္ပါတယ္။ ေရခ်ိဳးခန္းတံခါးက ဘယ္ေလာက္ပဲ ေျဖာင့္ျဖေပမယ့္ မရေတာ့ပါဘူး။
ဒီလိုနဲ႕ ေနာက္တေန႕မွာ ကေလးတေယာက္က ေဆာင့္ပိတ္လိုက္တာနဲ႕ ဧည့္ခန္းတံခါး ကြဲေၾကက်ိဳးပဲ့သြားပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အိမ္ထဲမွာ ျပႆနာေတြတက္ၾကပါတယ္။ ကေလးေတြကို ဂရုစိုက္ဖို႕ သတိေပးခံ လိုက္ရပါတယ္။ ဒါကိုၾကည့္ျပီး ဧည့္ခန္းတံခါးက ေက်နပ္သြားပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ လွလွပပ လက္စားေခ်လိုက္ႏိုင္ျပီ မဟုတ္လား။
ဒါေပမယ့္လဲ ရက္အနည္းငယ္ၾကာတဲ့အခါမွာ အိမ္ပိုင္ရွင္ေတြဟာ ကြဲေၾကက်ိဳးပဲ့ေနတဲ့ တံခါးတခ်ပ္ အိမ္မွာ ရွိေနတာကို စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္လာၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တံခါးကို ျပင္ဆင္ျခင္း မျပဳေတာ့ပဲ အစားထိုးလိုက္ပါေတာ့တယ္။ ဧည့္ခန္းတံခါးေဟာင္းကိုေတာ့ အမွိဳက္ပံုနားမွာ ပစ္ထားလိုက္ပါတယ္။
အဲဒီအခ်ိန္မွာ သူလုပ္ခဲ့တာေတြအတြက္ အရမ္းလွပတဲ့ ဧည့္ခန္းတံခါးေလးက ေနာင္တရသြားပါေတာ့တယ္။ အခ်ိန္အနည္းငယ္ေလာက္ ေစာင့္သင့္တဲ့ အခ်ိန္မွာ မေစာင့္ဆိုင္းမိလို႕ ခုဆိုရင္ သူဟာ ဖယ္ရွားျခင္း ခံလိုက္ရပါျပီ။ ထယ္ထယ္၀ါ၀ါ လွပေသာ တံခါးဘ၀ကေန လႊစာမွဳန္႕ဘ၀ကို ေရာက္သြားရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္း မွာပဲ သူ႕သူငယ္ခ်င္း သာမန္ေရခ်ိဳးခန္းတံခါးေလးကေတာ့ သူ႕ေနရာနဲ႕သူ ရွိေနပါတယ္။ ကေလးဆိုးေတြက သူ႕ကို ဂရုတစိုက္နဲ႕ ကိုင္တြယ္လာၾကပါတယ္။
ကံေကာင္းခ်င္ေတာ့ ဧည့္ခန္းတံခါးေလးဟာ လႊစာမွဳန္႕ဘ၀ကိုေတာ့ မေရာက္သြားရွာပါဘူး။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူ တေယာက္က တံခါးေလးကို အမွိဳက္ပံုေတြနားမွာ ေတြ႕လိုက္ရပါတယ္။ ဒီတံခါးဟာ ကြဲေၾကက်ိဳးပဲ့ေနတယ္ ဆိုေပမယ့္ သူ႕ရဲ႕ အိမ္ကေလးအတြက္ေတာ့ အေကာင္းဆံုးျဖစ္မယ္လို႕ သူက ေတြးမိသြားပါတယ္။
ဒီလိုနဲ႕ပဲ ဧည့္ခန္းတံခါးေလးဟာ တံခါးဘ၀ကို ျပန္ေရာက္ခြင့္ ရသြားျပီး၊ တံခါးျဖစ္ရျခင္းမွာ စိတ္မသက္သာ စရာေတြ ၾကံဳေတြ႕ရမွာပဲ ဆိုတဲ့ အေျခအေနမွန္ကို ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာနဲ႕ လက္ခံသြားျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ေစာင့္သင့္တဲ့ အခ်ိန္ကို စိတ္ရွည္စြာနဲ႕ ေစာင့္ဆိုင္းရမယ္ဆိုတာကိုလဲ သူနားလည္သြားပါျပီ။
ေရးသားသူ- Pedro Pablo Sacristán
ဘာသာျပန္သူ - ခင္မမမ်ိဳး (၂၂၊ ၈၊ ၂၀၁၁)
(Pedro Pablo Sacristán ေရးသားေသာ Short Stories by Values စာအုပ္ေလးမွ That's enough ဆိုေသာ စာစုေလးအား ျမန္မာဘာသာသို႕ ျပန္ဆိုထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္)
Microfinance ႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး
Sunday, August 21, 2011
နိဒါန္း
ေဒၚျမေမဆိုတဲ့ ကေလးသံုးေယာက္အေမ မုဆိုးမၾကီးဟာ ….ျမိဳ႕မွာ အေၾကာ္မ်ားကို ဗန္းကေလးထဲ ထည့္ျပီး လိုက္ေရာင္းတဲ့ ေခါင္းရြက္ဗ်တ္ထိုး ေစ်းသည္ အမ်ိဳးသမီးၾကီး ျဖစ္ပါတယ္။ သူမဟာ အေၾကာ္မ်ိဳးစံု ေၾကာ္ေလွာ္ျခင္းနဲ႕ လက္သုပ္စံုလုပ္ရာမွာ ကၽြမ္းက်င္လွေပမယ့္ ဆိုင္ဖြင့္ဖို႕ အရင္းအႏွီး မရွိပါဘူး။ သူမရဲ႕ အိမ္ေလးဟာ ေက်ာင္းသြားေက်ာင္းျပန္ လမ္းျဖစ္တာေၾကာင့္ ဆိုင္ေလးဖြင့္ရရင္ ေအာင္ျမင္မယ္လို႕ သူမေမွ်ာ္လင့္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အသိအကၽြမ္းမ်ားကို အကူအညီေတာင္းေပမယ့္ ဘ၀တူေတြမို႕ ေငြေခ်းငွားေပးဖို႕ မတတ္ႏိုင္ၾကပါဘူး။ ရပ္ကြက္ထဲက ေငြတိုးေခ်းစားတဲ့ အိမ္ကို သြားေတာ့လဲ တရာမွာ ဆယ့္ငါးက်ပ္တိုး၊ တရာမွာ ႏွစ္ဆယ္တိုးေတြ ျဖစ္တာေၾကာင့္ သူမတတ္ႏိုင္တဲ့ အတိုးႏွဳန္းထက္ ပိုျပီး ျမင့္မားေနပါတယ္။
ကမၻာ့ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ဆဲ ႏိုင္ငံအမ်ားအျပားမွာ ေဒၚျမေမလိုပဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳသံသရာကေန ရုန္းထြက္ဖို႕ အရင္းအႏွီးမရွိသူေတြ အမ်ားအျပား ရွိေနပါတယ္။ ဘ႑ာေရး၀န္ေဆာင္မွဳ အားနည္းတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ဘဏ္ေတြက ေငြေခ်းဖို႕ ခဲယဥ္းတာေၾကာင့္ ရပ္ကြက္၊ ေက်းရြာမွာ ရွိတဲ့ ေငြတိုးေခ်းစားသူေတြနဲ႕ မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းမ်ားထဲမွ ေခ်းေငြ (informal credit) ကို အားကိုးၾကရပါတယ္။ ဒီလို အားကိုးရာမွာလဲ အတိုးႏွဳန္းေတြက ျမင့္မားျခင္းနဲ႕ မိတ္ေဆြမ်ားထံမွ ေငြကို ေရတိုကာလအတိုင္းအတာ တခုအထိသာ ေခ်းယူႏိုင္မွဳ စတာေတြေၾကာင့္ တပိုင္တႏိုင္ စီးပြားျဖစ္ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေလးေတြ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ျခင္း မရွိၾကပါဘူး။ စီးပြားေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အၾကံဥာဏ္ေတြ၊ ဗဟုသုတေတြလဲ ရဖို႕ ခဲယဥ္းၾကပါတယ္။
ဒီလို အေျခအေနေတြ ၾကံဳေနရသူေတြအတြက္ ထြက္ေပါက္လိုပါတယ္။ ဒီထြက္ေပါက္ကေတာ့ microfinance ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
Microfinance ဆိုရာ၀ယ္
Micro ဆိုတာကို "ေသးငယ္ေသာ" လို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုေလ့ရွိၾကျပီး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးရွဴေထာင့္ကေန ရွဳျမင္သံုးသပ္တဲ့အခါ ေသးငယ္ေသာ စြန္႕ဦးတီထြင္စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္မ်ား၊ တႏိုင္တပိုင္လုပ္ကိုင္ေသာ ကိုယ္ပိုင္ စီးပြားေရးသမားမ်ား၊ ၀င္ေငြနည္းပါးေသာ လူထုလူတန္းစားမ်ား စတာေတြနဲ႕ ဆက္စပ္ပါတယ္။ Finance (ဘ႑ာေရး) ဆိုရာမွာလဲ စီးပြားေရးေခ်းေငြမ်ား၊ ပညာေရးေခ်းေငြမ်ား၊ စုေဆာင္းေငြမ်ားနဲ႕ အေသးစာအာမခံ လုပ္ငန္းမ်ား စတာေတြနဲ႕ ဆက္စပ္ပါတယ္။
Microfinance ဆိုတာမွာ ဒီလိုတိုက္ရိုက္ဘ႑ာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳေတြအျပင္ စီးပြားေရးအၾကံဥာဏ္ႏွင့္ အခြင့္အလမ္းဆိုင္ရာ ၀န္ေဆာင္မွဳေတြ၊ ေငြစာရင္းေရးဆြဲမွဳႏွင့္ ဘ႑ာေရးစီမံခန္႕ခြဲမွဳ သင္တန္းေတြ၊ ျပည္သူ႕ က်န္းမာေရး ပညာေပးမွဳေတြ၊ အစားအစာႏွင့္ အာဟာရသန္႕ရွင္းေရး လမ္းညႊန္ေဆြးေႏြးမွဳေတြစတဲ့ ဘ႑ာေရး မဟုတ္ေသာ ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ားပါ ဆက္ႏြယ္ ပတ္သက္ေနပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ Mircrofinance ဆိုတာကို သမရိုးက် ဘ႑ာေရး၀န္ေဆာင္မွဳေတြကို ခံစားခြင့္မရရွိသူမ်ားအား ဘ႑ာေရးႏွင့္ ဘ႑ာေရးမဟုတ္ေသာ အျခား၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား ေပးျခင္းလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုမွဳေတြ ရွိပါတယ္။ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ မူကြဲေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေပမယ့္ ၀န္ေဆာင္မွဳေတြဟာ ၀န္ေဆာင္မွဳေပးအပ္ရမယ့္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္နဲ႕ ကိုက္ညီတဲ့ ၀န္ေဆာင္မွဳေတြ ျဖစ္ဖို႕ လိုအပ္တဲ့ အခ်က္ကိုေတာ့ လူအမ်ားက လက္ခံထားၾကပါတယ္။
Microfinance Institutions (MFIs)
Microfinance ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား ေပးဖို႕အတြက္ လူမွဳေရးအျမင္နဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားရွိတဲ့ အန္ဂ်ီအိုေတြ၊ အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ ဘဏ္ေတြ စတဲ့ Microfinance Institutions (MFIs) ေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြက microfinance ၀န္ေဆာင္မွဳေတြ ေပးအပ္လာၾကတာ ရွိပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ဒီလို လုပ္ေဆာင္တဲ့အခါ ႏိုင္ငံေရးအျမင္၊ ႏိုင္ငံေရးရည္မွန္းခ်က္၊ ႏိုင္ငံေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြနဲ႕ ေရာေထြးသြား ေစႏိုင္တဲ့အတြက္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဆက္စပ္မွဳေတြ၊ ေပါင္းစည္းေဆာင္ရြက္ ရမွဳေတြ ရွိႏိုင္တယ္ဆိုေပမယ့္ သြင္ျပင္လကၡဏာနဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ မတူညီတဲ့အတြက္ သီးျခား အဖြဲ႕အစည္း ေတြအေနနဲ႕ ရပ္တည္လုပ္ေဆာင္သင့္ပါတယ္။
Microfinance Institutions (MFIs) ေတြမွာ အျခား ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး အင္စတီက်ဴးရွင္းေတြနဲ႕ ကြဲျပားတဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြ ရွိပါတယ္။ MFI ေတြဟာ informal credit ကို အစားထိုးျပီး ေခ်းေငြနဲ႕ အျခား ဘ႑ာေရး၀န္ေဆာင္မွဳေတြကို ေပးၾကရပါတယ္။ ဒီလို ေပးအပ္ရမွာ ေပါင္ႏွံစရာပစၥည္း လိုအပ္ျခင္း မရွိပါဘူး။ ေခ်းေငြရယူမွဳ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြက ရိုးရွင္းျပီး၊ စာရြက္စာတမ္း အခ်က္အလက္ျဖည့္စြက္ရမွဳမ်ားက သမရိုးက်ဘဏ္ေတြထက္ ပိုျပီး ေလ်ာ့နည္းပါတယ္။
မ်ားေသာအားျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာရပ္ကြက္အလိုက္၊ ေက်းရြာအလိုက္ solidarity groups မ်ား စုဖြဲ႕ေစျပီး၊ အုပ္စုရဲ႕ လူမွဳအာမခံ (social insurance) ေပၚမွာမူတည္ျပီး ေခ်းေငြ ေပးေလ့ရွိပါတယ္။ ျပီးေတာ့ ေခ်းေငြ ျပန္လည္ေပးဆပ္ရမွဳ အေနအထားကလဲ တဦးခ်င္းလိုအပ္ခ်က္နဲ႕ အညီသတ္မွတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အက်ိဳးအျမတ္ ရယူေရး ရည္မွန္းခ်က္နဲ႕ လုပ္ကိုင္တာ မဟုတ္တဲ့အတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးရဲ႕ ဒဏ္ကို အဆိုးရြားဆံုး ခံစားေနၾကရတဲ့ အေျခခံ လူထုလူတန္းစားမ်ားကို အဓိကထားျပီး ေဆာင္ရြက္ေပးရတဲ့ အင္စတီက်ဴးရွင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
Microfinance institutions မ်ားရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကေတာ့ အျမတ္ၾကီးစား ေငြတိုးေခ်းစားသူေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားအေပၚ အႏိုင္က်င့္အခြင့္ေကာင္းယူေနမွဳမ်ားကို ရပ္တန္႕ရန္၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားကို အကုန္ အက် အနည္းဆံုး၊ သင့္ေလ်ာ္ေသာ အတိုးႏွဳန္းေတြနဲ႕ ေခ်းေငြမ်ား ရရွိေစရန္ ကူညီပံ့ပိုးေပးရန္၊ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမွဳေရး အက်ိဳးေက်းဇူးျဖစ္ထြန္းေစေသာ ထင္သာျမင္သာသည့္ ပရိုဂ်က္မ်ားကို ဘ႑ာေရး ေထာက္ကူေပးရန္၊ အိမ္ေထာင္စုမ်ား၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ႏိုင္မွဳတြင္ ၀င္ေငြက အေရးပါသည္ျဖစ္ရာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ၀င္ေငြ အခြင့္အလမ္းမ်ား တိုးတက္မ်ားျပားလာျခင္းျဖင့္ က်ားမတန္းတူညီမွ်မွဳ ရရွိလာေစရန္၊ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္း မ်ား ဖန္တီးေပးရန္၊ တပိုင္တႏိုင္ ကိုယ္ပိုင္လုပ္ငန္းေလးမ်ားမွ အိမ္ေထာင္စုအတြက္ လိုအပ္မွ်တေသာ ၀င္ေငြမ်ား ရရွိလာေစရန္ ႏွင့္ လူေနမွဳအဆင့္အတန္းမ်ား ျမင့္မားလာေစရန္ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္းအားျဖင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးကို အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစပါတယ္။
ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳမ်ား
Microfinance ကို development tool တခုအေနနဲ႕ အသံုးျပဳျခင္းအားျဖင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳ ရွိေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံက ေက်းရြာ အခ်ိဳ႕မွာ Microfinance အသံုးျပဳျခင္းအားျဖင့္ ရရွိလာတဲ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳေတြကို ပညာရွင္ Khandker ဆိုသူက ေလ့လာခဲ့ၾကရမွာ ငါးႏွစ္အတြင္းမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳရာခိုင္ႏွဳန္း ငါးရာခိုင္ႏွဳန္းႏွင့္ ဆယ္ရာခိုင္ႏွဳန္းအၾကား က်ဆင္းသြားခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။
ကမၻာ့ဘဏ္မွ ပညာရွင္ Marguerite Robinson ဆိုသူက ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြကို ဘ႑ာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား ေပးျခင္းအားျဖင့္ အိမ္ေထာင္စုမ်ား၏ ဘ႑ာေရး စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္စြမ္း တိုးတက္မွဳ ရွိလာျခင္း၊ ထုတ္လုပ္ႏိုင္စြမ္း ျမင့္မားလာျခင္း၊ ေသးငယ္ေသာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ခ်ဲ႕ထြင္လာႏိုင္ျခင္း၊ ၀င္ေငြတိုးပြား လာျခင္း စတဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ရွိႏိုင္တာေၾကာင့္ Microfinance ဟာလဲ အျခား စက္မွဳေတာ္လွန္ေရး (Industrial Revolution) နဲ႕ အိုင္တီေတာ္လွန္ေရး (IT Revolution) စတာေတြလိုပဲ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း တိုးတက္ေရးအတြက္ ေပၚထြက္လာတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသား ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
ယူေကႏိုင္ငံ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးေလ့လာမွဳသိပၸံမွ ပညာရွင္မ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ Neil McCulloch နဲ႕ Baulch တို႕ရဲ႕ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ေတြအရ ၀င္ေငြအတက္အက်ျဖစ္မွဳ (income fluctuations) ကို ထိန္းသိမ္းျခင္းအားျဖင့္ ေရတိုကာလမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္တဲ့အတြက္ Microfinance ကို အသံုးျပဳရန္ လိုအပ္ေၾကာင္းနဲ႕ ေရရွည္ကာလမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလ်ာ့က်ေစေရးအတြက္ လူသားအရင္းအျမစ္ (Human capital) ေပၚထြက္လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။
အာဖရိကတိုက္၊ ဇင္ဘာေတြႏိုင္ငံမွာ Microfinance အသံုးျပဳမွဳကို ေလ့လာခဲ့ၾကတဲ့ Carolyn Barnes နဲ႕ Erica Keogh ဆိုသူတို႕ကလဲ Microfinance ကို အသံုးျပဳသူမ်ားရဲ႕ လစဥ္၀င္ေငြဟာ အသံုးမျပဳသူမ်ားရဲ႕ လစဥ္၀င္ေငြထက္ ႏွစ္ဆခန္႕ ပိုမိုျမင့္မားေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ လက္တင္အေမရိကတိုက္၊ ပီရူးႏိုင္ငံမွာ Microfinance အသံုးျပဳမွဳကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ Elizabeth Dunn ဆိုသူကလဲ Microfinance ကို အသံုးျပဳသူမ်ားရဲ႕ လစဥ္၀င္ေငြဟာလဲ အသံုးမျပဳသူမ်ားရဲ႕ လစဥ္၀င္ေငြထက္ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏွဳန္း ပိုမိုျမင့္မားျပီး၊ Below the poverty line မွာ Microfinance အသံုးျပဳသူ ႏွစ္ဆယ့္ရွစ္ရာခိုင္ႏွုန္းသာရွိျပီး၊ အသံုးမျပဳသူ ေလးဆယ့္ တစ္ရာခိုင္ႏွဳန္းရွိေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။
စုေဆာင္းေရးက ပထမ လား၊ အေၾကြးက ပထမ လား (Savings First Vs Credit First)
(၁၉၅၀) ကာလေတြမွာတုန္းက ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေရးအတြက္ စုေဆာင္းေငြရွိေရးက အေရးၾကီးတယ္ ဆိုတဲ့ အယူအဆနဲ႕ savings mobilization ေတြ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ေခတ္စားခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၈၀) ေႏွာင္းပိုင္း ကာလေတြေရာက္ေတာ့ အေၾကြးက အေရးၾကီးတယ္ ဆိုတဲ့ အယူအဆသစ္ေတြ ေခတ္စားလာခဲ့ျပီး၊ အသံုးျပဳ ေဖာ္ေဆာင္သူေတြနဲ႕ ေလ့လာသူေတြအၾကား အျငင္းပြားမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ႏွစ္ေပါင္းရွည္ၾကာစြာ အျငင္းပြားမွဳေတြ ရွိလာခဲ့ၾကျပီး၊ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ နည္းလမ္းႏွစ္ခုစလံုးမွာ သက္ဆိုင္ရာ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိတယ္ဆိုတာကို လက္ခံလာၾကတာနဲ႕အမွ် ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို အသံုးျပဳတဲ့ အင္စတီက်ဴးရွင္းေတြ ပါ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။
စုေဆာင္းေရးကို ပထမဦးစားေပးျခင္းအားျဖင့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ရရွိျခင္း၊ အေၾကြးကဲ့သို႕ ျပန္လည္ ေပးဆပ္ရမည့္ ရက္မ်ား သတ္မွတ္ခ်က္ မရွိျခင္း၊ စုေဆာင္းသူမ်ားနဲ႕ ဘ႑ာေရး၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား အၾကားတြင္ ေငြစုသူမ်ား အေနျဖင့္ စတင္ျခင္း၊ စုေဆာင္းမွဳမ်ားမွ အတိုးမ်ား ရရွိျခင္း စတဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ အေၾကြးကို ပထမဦးစားေပးျခင္းအားျဖင့္ အလွဴေငြမ်ားရယူကာ ဘ႑ာေရး၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား စတင္ျပဳလုပ္ႏိုင္ျခင္း၊ အမ်ားျပည္သူအၾကားသို႕ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ ၀န္ေဆာင္မွဳေပးႏိုင္ျခင္း၊ ၀န္ေဆာင္မွဳ မ်ားအား ခ်ဲ႕ထြင္ႏိုင္ျခင္း၊ စုေဆာင္းျခင္းနဲ႕ ဆက္စပ္တဲ့ transaction costs ၾကီးျမင့္မွဳမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ျခင္း စတဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ရရွိႏိုင္ပါတယ္။
ဒီလို အက်ိဳးေက်းဇူးေတြနဲ႕ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ အားနည္းခ်က္ေတြလဲ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ အေၾကာင္းအရာတိုင္းဟာ ဒဂၤါးျပားတေစ့ရဲ႕ ေခါင္းနဲ႕ ပန္းလိုပါပဲ။ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိသလို အားသာခ်က္ေတြလဲ ဒြန္တြဲ ရွိေနႏိုင္ပါတယ္။ စုေဆာင္းေရးကို ပထမဦးစားေပးျခင္းအားျဖင့္ ၀င္ေငြအသင့္အတင့္ရွိေသာ middle income စီးပြားေရးသမား မ်ားကို ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြထက္ ပိုျပီး အက်ိဳးေက်းဇူးရွိေစႏိုင္ပါတယ္။
ကနဦးအေနနဲ႕ ယံုၾကည္မွဳ တည္ေဆာက္မွဳ၊ ပါ၀င္သူမ်ားကို ပညာေပးမွဳ၊ ပဏာမ စုေဆာင္းေငြရွိလာေစရန္ အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တခုယူရမွဳ စတာေတြေၾကာင့္ တည္ေထာင္ဖို႕ ျပင္ဆင္ရတဲ့ အခ်ိန္ကာလကလဲ ပိုျပီး ၾကာႏိုင္ပါတယ္။ ရရွိလာတဲ့ စုေဆာင္းေငြမ်ားကို စီမံခန္႕ခြဲမွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စုေဆာင္းေငြလံုျခံဳေရး၊ အလြဲသံုးစားမွဳ၊ voting inequities စတဲ့ ျပႆနာေတြ တက္ႏိုင္ပါတယ္။ စုေဆာင္းေငြမ်ားကို လႊဲေျပာင္းမွဳ၊ လိုက္လံ သိမ္းယူမွဳေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ကုန္က်စရိတ္ေတြလဲ မ်ားပါတယ္။
အေၾကြးကို ပထမဦးစားေပးျခင္းအားျဖင့္ အလွဴေငြ (donor funding) မ်ား၊ ေဖာင္ေဒးရွင္းမ်ား၊ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ အက်ိဳးအျမတ္ (Investment funding) မ်ားကို တည္မွီလုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ဆိုးက်ိဳးေတြျဖစ္တဲ့ ထုတ္ေခ်းရန္ ေခ်းေငြမ်ား အလံုအေလာက္မရွိမွဳနဲ႕ ေငြေၾကးမတည္ျငိမ္မွဳ ျပႆနာမ်ား ၾကံဳေတြ႕ရႏိုင္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းကို တိုက္ရိုက္၀င္ေရာက္အကူအညီေပးမွဳ၊ empower လုပ္ေပးမွဳ၊ ပညာေပးသင္တန္းမ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား က်င္းပေပးမွဳ စတာေတြမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားက ထိန္းခ်ဳပ္မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာတာေတြ ရွိႏိုင္ပါတယ္။
နိဂံုး
နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ Microfinance ဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ ျပီးျပည့္စံုေသာ Development tool တခုေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ သို႕ေပမယ့္ အျခား ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး အေထာက္အကူနည္းလမ္းေတြျဖစ္တဲ့ အေျခခံက်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ၊ ပညာသင္ၾကားမွဳ အခြင့္အလမ္းမ်ား တိုးျမွင့္ျခင္း၊ လူမွဳအရင္းအႏွီး (social capital) မ်ားျပားျခင္း၊ လူမွဳ၀န္ေဆာင္မွဳ (social services) မ်ားေဆာင္ရြက္ျခင္း စတာေတြနဲ႕ တျပိဳင္တည္း ေပါင္းစပ္ျခင္းအားျဖင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳနဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာမ်ားကို တိုက္ဖ်က္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၂၁၊ ၈၊ ၂၀၁၁)
ရည္ညႊန္းကိုးကား။
Barnes, Carolyn and Keogh , Eric (March 1999) An Assessment of the Impact of Zambuko’s Microenterprise Program in Zimbabwe: Baseline findings. Working Paper. Management Systems International (MSI).
Dunn, Elizabeth. (June 1999) Microfinance Clients in Lima, Peru: Baseline Report for AIMS Core Impact Assessment. University of Missouri-Columbia.
Khandker, Shahid. (2001) Does Micro-finance Really Benefit the Poor? Evidence from Bangladesh, Paper delivered at Asia and Pacific Forum on Poverty: Reforming Policies and Institutions for Poverty Reduction held by the Asian Development Bank, Manila.
McCulloch, Neil and Bob Baulch. (2000) Simulating the impact of Policy upon Chronic and Transitory Poverty in Rural Pakistan, Journal of Development Studies, 36 (6)
Robinson, Marguerite. (2001) The Microfinance Revolution: Sustainable Finance for the Poor, World Bank. Washington.
Smuggling of Migrants အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ
Friday, August 19, 2011
Human Migration ဆိုတာ ယေန႕ကမၻာမွာ အေရးပါတဲ့ သေဘာတရား တရပ္ျဖစ္ေပမယ့္၊ ေရွးလြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းက ေပၚေပါက္ေနခဲ့ပါတယ္။ ပိုျပီးေကာင္းမြန္တဲ့ အလုပ္အကိုင္နဲ႕ ဘ၀အေျခအေနအတြက္ လူအမ်ားဟာ ေမြးရပ္ေျမ၊ အိမ္ယာေတြကို ခြဲခြာျပီး အျခားျမိဳ႕ရြာ၊ အျခားႏိုင္ငံေတြမွာ အလုပ္သြားေရာက္ လုပ္ကိုင္တာေတြ၊ အေျခခ်ေနထိုင္တာေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ၂၀ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းကာလေရာက္ေတာ့ ဂလိုဘယ္လိုင္းေဇးရွင္း အရွိန္အဟုန္ ျမင့္တက္လာတာနဲ႕အမွ် အာရွ၊ အာဖရိက၊ ေတာင္အေမရိကနဲ႕ အေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားကေန အေနာက္ဥေရာပ၊ ၾသစေၾတးလ်နဲ႕ ေျမာက္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားဆီကို migration လုပ္မွဳေတြ မ်ားျပားလာပါတယ္။ ေဒသတြင္းမွာတင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကေန အျခားအိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြကို migration လုပ္မွဳေတြလဲ မ်ားျပားလာပါတယ္။ တရား၀င္ ျပဳလုပ္မွဳေတြ ရွိသလို၊ တရားမ၀င္ ျပဳလုပ္တာေတြလဲ ရွိလာပါတယ္။ ဒါကို အခြင့္ေကာင္းယူျပီး၊ smuggling of migrants ဆိုတဲ့ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳေတြကို က်ဴးလြန္လာမွဳေတြလဲ ရွိပါတယ္။
Smuggling of Migrants ဆိုရာ၀ယ္
(၂၀၀၀) ခုႏွစ္မွာ The United Nations Convention against Transnational Organized Crime ကို ကမၻာ့ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံရဲ႕ Resolution 55/25 အျဖစ္ ခ်မွတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီကြန္ဗင္းရွင္းကို ေနာက္ထပ္ ပရိုတိုေကာလ္ သံုးခုနဲ႕ ထပ္ဆင့္ျဖည့္စြက္ျပီး၊ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ရာဇ၀တ္မွဳ (Transnational Organized Crime) တိုက္ဖ်က္ေရးကို ထိေရာက္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ပါတယ္။ ဒီပရိုတိုေကာလ္သံုးခုကေတာ့ the Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, especially Women and Children; the Protocol against the Smuggling of Migrants by Land, Sea and Air; and the Protocol against the Illicit Manufacturing of and Trafficking in Firearms, their Parts and Components and Ammunition စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
The Protocol against the Smuggling of Migrants by Land, Sea and Air ရဲ႕ ပုဒ္မ (၃) နဲ႕ ပုဒ္မ (၆)မွာ smuggling of migrants ရဲ႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္နဲ႕ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳ ေျမာက္ေစတဲ့ အျပဳအမူေတြကို ရွင္းလင္းစြာ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။ Smuggling of migrants ဆိုတာ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕ ႏိုင္ငံသား မဟုတ္ေသာ လူပုဂၢိဳလ္တဦးတေယာက္ကို အဲဒီႏိုင္ငံမွာ အေျခခ်ေနထိုင္လို႕ရေအာင္ ေငြေၾကး (သို႕မဟုတ္) အျခား တစံုတရာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားအား တိုက္ရိုက္ျဖစ္ေစ၊ သြယ္၀ိုက္ျဖစ္ေစ ရယူျပီး အကူအညီေပးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ပုဒ္မ (၆) အရ တိုင္းျပည္တခုအတြင္းသို႕ ခိုးသြင္းျခင္း၊ အဆိုပါ ခိုးသြင္းခံရသူသည္ ခိုးသြင္းခံရေသာ တိုင္းျပည္၏ ႏိုင္ငံသား (သို႕မဟုတ္) တိုင္းျပည္တြင္းတြင္ တရား၀င္ ေနထိုင္ႏိုင္ခြင့္ မရွိျခင္းႏွင့္ ယင္းသို႕ခိုးသြင္းရာတြင္ ေငြေၾကး (သို႕မဟုတ္) အျခား တစံုတရာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားအား တိုက္ရိုက္ျဖစ္ေစ၊ သြယ္၀ိုက္ျဖစ္ေစ ရယူျခင္းဟာ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳ ေျမာက္ပါတယ္။
အလားတူပဲ တိုင္းျပည္တခုအတြင္းမွာ တရား၀င္ေနထိုင္ခြင့္ သက္တမ္းကုန္လြန္ေနသူ (သို႕မဟုတ္) တရားမ၀င္ ၀င္ေရာက္ ေနထိုင္ေနသူ တေယာက္ကို အဆိုပါ တိုင္းျပည္တြင္းမွာ တရားမ၀င္ ဆက္လက္ေနထိုင္ခြင့္ ရရွိေအာင္ (သို႕မဟုတ္) ဥပေဒသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ေဘာင္၀င္ေအာင္ လိမ္လည္ ကူညီေပးျခင္းႏွင့္ ယင္းသို႕ျပဳလုပ္ရာတြင္ ေငြေၾကး (သို႕မဟုတ္) အျခား တစံုတရာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားအား တိုက္ရိုက္ျဖစ္ေစ၊ သြယ္၀ိုက္ျဖစ္ေစ ရယူျခင္းဟာလဲ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳ ေျမာက္ပါတယ္။
The Protocol against the Smuggling of Migrants by Land, Sea and Air ဟာ migrants မ်ားကို အေရးယူေဆာင္ရြက္ရတဲ့ legal instrument တခုေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ တခါတရံမွာ migrants ေတြက ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳက်ဴးလြန္ရန္ ၾကိဳးပမ္းေနသူမ်ားရဲ႕ သားေကာင္ေတြ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ အျခားႏိုင္ငံသို႕ ခိုးသြင္းေပးျခင္း (သို႕မဟုတ္) ေနထိုင္ခြင့္သက္တမ္း ေက်ာ္လြန္ေနေသာ ႏိုင္ငံ (သို႕) တရားမ၀င္ ၀င္ေရာက္ေနေသာ ႏိုင္ငံတခုမွာ တရားမ၀င္ ဆက္လက္ေနထိုင္ခြင့္ ရရွိေအာင္ (သို႕မဟုတ္) ဥပေဒသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ေဘာင္၀င္ေအာင္ လိမ္လည္ ကူညီေပးမည္လို႕ ဆိုျပီး ေငြေၾကး (သို႕မဟုတ္) အျခားတစံုတရာအက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို ရယူေတာင္းဆိုမွဳ လုပ္ေဆာင္လာျပီဆိုရင္ ဒါဟာ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳ က်ဴးလြန္ရန္ ၾကံစည္အားထုတ္ေနသူမ်ားရဲ႕ ခ်ဥ္းကပ္မွဳဆိုတာကို လူအမ်ားနားလည္မွသာ ရာဇ၀တ္ ျပစ္မွဳေတြရဲ႕ သားေကာင္ေတြဘ၀က လြတ္ေျမာက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ Smuggling of migrants ဟာ လူကုန္ကူးမွဳနဲ႕ ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။
လူကုန္ကူးမွဳ (Human Trafficking (or) Trafficking in Persons)
The Trafficking in Persons Protocol ရဲ႕ အပိုဒ္ (၃)၊ အပိုဒ္ခြဲ (က) အရ လူကုန္ကူးမွဳဆိုတာကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားရမွာ အပိုင္း (၃) ပိုင္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ပထမတပိုင္းကေတာ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ရာမွာ လူကုန္ကူးမွဳ၏ သားေကာင္ျဖစ္ႏိုင္သူမ်ားကို ရွာေဖြေခၚယူျခင္း၊ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ျခင္း၊ လႊဲေျပာင္းျခင္း၊ လက္ခံျခင္း (သို႕မဟုတ္) ၀ယ္ယူျခင္း စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
ဒုတိယအပိုင္းကေတာ့ နည္းလမ္းမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ လူကုန္ကူးရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ နည္းလမ္းေတြကေတာ့ ဆြဲေဆာင္ သိမ္းသြင္းျခင္း၊ စည္းရံုးျခင္း၊ အင္အားသံုးျခင္း၊ ျခိမ္းေခ်ာက္ျခင္း၊ ဖမ္းဆီးျခင္း၊ ျပန္ေပးဆြဲျခင္း၊ လိမ္လည္လွည့္ဖ်ားျခင္း၊ အာဏာကို အလြဲသံုးစားျပဳျခင္း၊ သားေကာင္ျဖစ္သူရဲ႕ တစံုတရာ အားနည္းခ်က္ကို အသံုးျပဳျခင္းနဲ႕ ေငြ (သို႕) အျခား တစံုတရာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို ေပးအပ္ျပီး၊ သားေကာင္ျဖစ္သူ၏ consent ကို ရယူထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ၾကိဳးပမ္းျခင္း စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
တတိယအပိုင္းကေတာ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ လူကုန္ကူးမွဳရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြထဲမွာ ျပည့္တန္ဆာအျဖစ္ ေရာင္းခ်ရန္၊ လူတဦးတေယာက္(သို႕မဟုတ္) လူအစုအဖြဲ႕ တခုရဲ႕ လိင္ေက်းကၽြန္အျဖစ္ အသံုးျပဳရန္၊ ထိုက္တန္ေသာ လစာႏွင့္ ခံစားခြင့္ မရွိေသာ အလုပ္မ်ားကို ေစခိုင္းရန္၊ ေက်းကၽြန္ (သို႕မဟုတ္) ေက်းကၽြန္ႏွင့္ အလားသ႑ာန္တူေသာ အေျခအေနမ်ားသို႕ သြတ္သြင္းရန္ နဲ႕ ကိုယ္ခႏၶာအစိတ္အပိုင္းမ်ား (ဥပမာ- ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္း၊ ႏွလံုး စသည္မ်ား) အား ရယူရန္ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
ဒီလို ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြအတြက္ လူကုန္ကူးမွဳက်ဴးလြန္ရန္ ၾကိဳးပမ္းအားထုတ္သူမ်ားက နည္းမ်ိဳးစံု အသံုးျပဳျပီး၊ ဒါေတြဟာ သားေကာင္ျဖစ္သူရဲ႕ သေဘာတူညီခ်က္အရ ျပဳလုပ္ျခင္းဆိုတဲ့ ခုခံကာကြယ္မွဳကို လုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလို သေဘာတူညီခ်က္ဆိုရာမွာ အထက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြအတြက္ ဆြဲေဆာင္ သိမ္းသြင္းျခင္း၊ စည္းရံုးျခင္း၊ အင္အားသံုးျခင္း၊ ျခိမ္းေခ်ာက္ျခင္း၊ ဖမ္းဆီးျခင္း၊ ျပန္ေပးဆြဲျခင္း၊ လိမ္လည္လွည့္ဖ်ားျခင္း၊ အာဏာကို အလြဲသံုးစားျပဳျခင္း၊ သားေကာင္ျဖစ္သူရဲ႕ တစံုတရာ အားနည္းခ်က္ကို အသံုးျပဳျခင္းနဲ႕ ေငြ (သို႕) အျခား တစံုတရာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို ေပးအပ္ျပီး၊ သားေကာင္ျဖစ္သူ၏ consent ကို ရယူထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ၾကိဳးပမ္းျခင္း စတဲ့ နည္းလမ္းေတြကို အသံုးျပဳထားမယ္ဆိုရင္ ဒီသေဘာတူညီခ်က္ေတြက အလိုအေလ်ာက္ ပ်က္ျပယ္ပါတယ္။
ျခားနားခ်က္မ်ားႏွင့္ ကြင္းဆက္မ်ား
Smuggling of migrants နဲ႕ လူကုန္ကူးမွဳဟာ ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ အဓိကကေတာ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ Smuggling of migrants က ေငြေၾကး (သို႕မဟုတ္) တစံုတရာ အက်ိဳးအျမတ္အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ လူကုန္ကူးမွဳ က်ေတာ့ ျပည့္တန္ဆာအျဖစ္ ေရာင္းခ်ရန္၊ လူတဦးတေယာက္(သို႕မဟုတ္) လူအစုအဖြဲ႕ တခုရဲ႕ လိင္ေက်းကၽြန္အျဖစ္ အသံုးျပဳရန္၊ ထိုက္တန္ေသာ လစာႏွင့္ ခံစားခြင့္ မရွိေသာ အလုပ္မ်ားကို ေစခိုင္းရန္၊ ေက်းကၽြန္ (သို႕မဟုတ္) ေက်းကၽြန္ႏွင့္ အလားသ႑ာန္တူေသာ အေျခအေနမ်ားသို႕ သြတ္သြင္းရန္ နဲ႕ ကိုယ္ခႏၶာအစိတ္အပိုင္းမ်ား (ဥပမာ- ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္း၊ ႏွလံုး စသည္မ်ား) အား ရယူရန္ စတဲ့ အသံုးခ်မွဳအတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ကြဲျပားျခားနားမွဳ တခုကေတာ့ တိုင္းျပည္တခုအတြင္းသို႕ တရားမ၀င္ ၀င္ေရာက္မွဳ (သို႕မဟုတ္) တရားမ၀င္ ေနထိုင္မွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ smuggling of migrants မွာက တိုင္းျပည္တခုကေန အျခားတိုင္းျပည္တခုအတြင္းကို တရားမ၀င္ ခိုးသြင္းမွု (သို႕မဟုတ္) တရားမ၀င္ ေနထိုင္ေနသူမ်ားအား သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဥပေဒနဲ႕ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြ အရ ေဘာင္၀င္သြားေအာင္ ေငြေၾကးရယူ ကူညီေပးမွဳ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ လူကုန္ကူးမွဳမွာက်ေတာ့ တရား၀င္ ၀င္ေရာက္မွဳ (သို႕မဟုတ္) တရား၀င္ေနထိုင္မွဳ ေတြပါ အက်ံဳး၀င္သလို၊ တိုင္းျပည္တခုအတြင္းမွာတင္ တေနရာမွ အျခားတေနရာသို႕ ပို႕ေဆာင္အသံုးခ်မွဳေတြလဲ ျဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ကြဲျပားျခားနားမွဳ တခုကေတာ့ သားေကာင္ကိုယ္တိုင္ျဖစ္ပါတယ္။ Smuggling of migrants မွာ သားေကာင္ကိုယ္တိုင္ရဲ႕ လိုက္လိုက္ေလ်ာေလ်ာ သေဘာတူညီခ်က္ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ smuggling of migrants ျပစ္မွဳကို က်ဴးလြန္သူအခ်ိဳ႕က သားေကာင္ရဲ႕ ဆႏၵသေဘာထားပါ၀င္ျပီး၊ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ အက်ိဳးရွိေစတာေၾကာင့္ ဒါဟာ ျပစ္မွဳမေျမာက္ဘူးလို႕ ထင္မွတ္မွားေနတတ္တာေတြ ရွိပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒနဲ႕ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြအရ ဒါဟာ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ လူကုန္ကူးမွဳမွာက်ေတာ့ သားေကာင္ရဲ႕ သေဘာတူညီခ်က္ ပါ၀င္ရင္ေတာင္ အထက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ နည္းလမ္းေတြနဲ႕ ရယူထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
လူကုန္ကူးမွဳနဲ႕ smuggling of migrants တို႕အၾကားမွာ အခုလို ကြဲျပားျခားနားခ်က္ေတြ ရွိေပမယ့္ ဆက္စပ္မွဳေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ သားေကာင္ေတြဟာ အျခားတိုင္းျပည္ကို ခိုး၀င္ဖို႕ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် ေငြေပးခဲ့တာ ျဖစ္ေပမယ့္၊ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံကို ေရာက္သြားခ်ိန္မွာ ေရာင္းစားခံရတာေတြ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ လူကုန္ကူးမွဳ က်ဴးလြန္သူမ်ားက smuggling လုပ္ေပးေနသူမ်ားအေနနဲ႕ ဟန္ေဆာင္အသြင္ယူထားျခင္းေတြ ရွိသလို၊ ရာဇ၀တ္မွဳက်ဴးလြန္သူမ်ား အခ်င္းအခ်င္း အစကနဦး ကတည္းက ခ်ိတ္ဆက္ထားမွဳေတြလဲ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ တခါတရံမွာ လမ္းေၾကာင္းတေၾကာင္းထဲမွာ smuggling လုပ္ခံရသူမ်ားနဲ႕ လူကုန္ကူးခံရသူမ်ား အတူတြဲျပီး ပါ၀င္ေနတတ္ျပီး၊ ျပစ္မွဴက်ဴးလြန္ေနသူမ်ားဟာ လူကုန္ကူးမွဳနဲ႕ smuggling of migrants ႏွစ္မ်ိဳးလံုးကို က်ဴးလြန္ေနတဲ့ ကြင္းဆက္တရားခံမ်ား ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။
Smuggling of migrants ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မွဳ သ႑ာန္မ်ား
migrants ေတြကို အျခားႏိုင္ငံတြင္းသို႕ ခိုးသြင္းရာမွာ ျပစ္မွဳက်ဴးလြန္သူေတြ အသံုးျပဳေလ့ရွိတဲ့ ရာဇ၀တ္မွဳသ႑ာန္ေတြ မတူညီပါဘူး။ ပထမ တမ်ိဳးကေတာ့ အေရးေပၚ ခိုးသြင္းေပးမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသ႑ာန္မွာ migrants ေတြကို ႏိုင္ငံ (ေအ) ကေန ႏိုင္ငံ (ဘီ) ကို ခိုးသြင္းဖို႕အတြက္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားတဲ့ organized trip မပါ၀င္ပါဘူး။ သူတို႕တေတြဟာ ႏိုင္ငံ (ေအ) အတြင္းမွာ တရား၀င္ လွဳပ္ရွားသြားလာျပီးမွ၊ ႏိုင္ငံ (ဘီ) နဲ႕ အနီးဆံုး နယ္စပ္ကို ေရာက္ရွိသြားၾကပါတယ္။ အဲဒီကေန ေဒသခံေတြကို ေငြေပးျပီး၊ တရားမ၀င္ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ေရးအတြက္ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ဒီရာဇ၀တ္မွဳမွာ လူတဦး တေယာက္ (သို႕မဟုတ္) လူတစုကို အျခားႏိုင္ငံအတြင္းသို႕ တရားမ၀င္ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ ၀င္ေရာက္သြားႏိုင္ေရးအတြက္ ေငြေၾကးရယူျပီး ေဆာင္ရြက္ေပးသူမ်ားဟာ လူတဦးတေယာက္၊ တဖြဲ႕တည္းတင္ မကပဲ လူမ်ားစြာ၊ အဖြဲ႕မ်ားစြာ အဆင့္ဆင့္ ပါ၀င္ေနတတ္ပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ သ႑ာန္တမ်ိဳးကေတာ့ စာရြက္စာတမ္း အတုမ်ား အသံုးျပဳမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံ (ေအ) ကေန ႏိုင္ငံ (ဘီ) ကို migrants ေတြ ခိုးသြင္းရန္ (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံ (ဘီ) အတြင္းသို႕ တရားမ၀င္ ေရာက္ေနသူမ်ား ႏိုင္ငံတြင္းတြင္ ဆက္လက္ေနထိုင္ႏိုင္ရန္ အတြက္ ႏိုင္ငံ (ေအ) မွာ ေနထိုင္သူကျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံ (ဘီ) မွာ ေနထိုင္သူက ျဖစ္ေစ စာရြက္စာတမ္း အတုမ်ား ျပဳလုပ္ေပးမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီရာဇ၀တ္မွဳမွာ ႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္ အတုမ်ား၊ ဗြီဇာအတုမ်ား နဲ႕ အျခားဆက္စပ္ စာရြက္စာတမ္း အတုမ်ား ျပဳလုပ္ျပီး ခိုးသြင္းမွဳ (သို႕မဟုတ္) ဆက္လက္ေနထိုင္ႏိုင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းေပးမွဳ ေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
စာရြက္စာတမ္း အတုမ်ား ျပဳလုပ္ေပးမွဳမွာ အတုအေယာင္ လက္ထပ္ျခင္းနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးဒုကၡသည္မ်ားအျဖစ္ လိမ္လည္ခံယူရန္ ေငြေၾကးမ်ား ရယူေဆာင္ရြက္ေပးမွဳ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ စာရြက္စာတမ္း အတုမ်ားဆိုရာမွာ ပတ္စ္ပို႕အတုမ်ား၊ ပတ္စ္ပို႕ ဓာတ္ပံုမ်ားခြာယူ၍ အသစ္ျပန္ကပ္မွဳမ်ား၊ ခိုးယူထားေသာ ပတ္စ္ပို႕မ်ားတြင္ အခ်က္အလက္မ်ား ျပင္ဆင္ထည့္သြင္းမွဳမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးဒုကၡသည္ မခံယူခင္ ပတ္စ္ပို႕မ်ားအား ဖ်က္ဆီးလႊင့္ပစ္ရန္ အၾကံေပးခ်က္မ်ား၊ ေဖ်ာက္ဖ်က္ေပးမွဳမ်ား စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ရာဇ၀တ္မွဳ သ႑ာန္တမ်ိဳးကေတာ့ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားမွဳမ်ား ပါ၀င္ေသာ stage- to – stage smuggling ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသ႑ာန္မွာ ႏိုင္ငံ (ေအ) ကေန ႏိုင္ငံ (ဘီ) (လမ္းခရီးတြင္ အျခားႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း transit လုပ္ရမွဳမ်ား ရွိႏိုင္သည္) သို႕ ခိုး၀င္ရမယ့္ သူမ်ားဟာ လမ္းခရီးအတြက္ ကိုယ္တိုင္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားရန္ မလိုအပ္ပါဘူး။ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံအလိုက္ stage co-ordinators မ်ား ရွိပါတယ္။ ဒီလူေတြဟာ ကြန္ယက္သ႑ာန္ ခ်ိတ္ဆက္ထားျပီး၊ တခါတရံမွာလဲ တဖြဲ႕တည္း ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။
ဥပမာ- ႏိုင္ငံ (ေအ) ကေန လူတေယာက္ကို ႏိုင္ငံ (စီ)ကို ပို႕ေပးသူက တေယာက္၊ ႏိုင္ငံ (စီ) မွာ ေခတၱ ၀ွက္ထားေပးျပီး၊ ႏိုင္ငံ (ဒီ) သို႕ သြားရမည့္ အိုင္ဒီ အတု စီစဥ္ေပးသူက တေယာက္၊ ႏိုင္ငံ (ဒီ) ေရာက္ခ်ိန္တြင္ အျခား အိုင္ဒီ အတုမ်ား ထပ္မံစီမံျပီးမွ ႏိုင္ငံ (ဘီ) သို႕ ပို႕ေဆာင္ေပးသူမ်ားက တေယာက္၊ ႏိုင္ငံ (ဘီ) သို႕ ေရာက္ခ်ိန္တြင္ ၾကိဳဆို လက္ခံထားသူက တေယာက္၊ ႏိုင္ငံ (ဘီ)တြင္ အိုင္ဒီအတုမ်ား ေဖ်ာက္ဖ်က္ေပးျပီး၊ တရား၀င္ ေနထိုင္ခြင့္ ရရွိေစရန္ လုပ္ေဆာင္ေပးသူမ်ားက တေယာက္ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒီလူေတြ အားလံုးဟာ ခ်ိတ္ဆက္မွဳႏွင့္ ျဖစ္ေစ၊ အဖြဲ႕တခုတည္းအေနႏွင့္ျဖစ္ေစ stage- to- stage smuggling process ၾကီး တခုလံုးမွာ ပါ၀င္ျပီး ရာဇ၀တ္မွဳ က်ဳးလြန္ၾကသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။
smuggling process တြင္ ပါ၀င္သူမ်ား
smuggling process မွာ ေအာ္ပေရးရွင္းတခုလံုး (သို႕မဟုတ္) အဆင့္တဆင့္ကို ၾကိဳးကိုင္စီမံၾကတဲ့ co-ordinators ေတြ ရွိပါတယ္။ co-ordinators ေတြမွာ အဆက္အသြယ္မ်ားစြာ ရွိျပီး၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္၊ ေနရာခ်ထားေရး အစီအမံ၊ လမ္းေၾကာင္း စတာေတြအားလံုးကို တာ၀န္ယူၾကီးၾကပ္စီမံေလ့ရွိၾကပါတယ္။ co-ordinators ေတြဟာ ေနာက္ကြယ္ကေန ၾကိဳးကိုင္စီမံေလ့ရွိၾကတဲ့အတြက္ သူတို႕ကို အေရးယူေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေရးအတြက္ သက္ေသအေထာက္အထားမ်ား ရယူရန္ ခဲယဥ္းတာေၾကာင့္ co-ordinators မ်ားကို ပစ္မွတ္ထားျပီး စံုစမ္းသူမ်ားဟာ covert နည္းလမ္းေတြကို အသံုးျပဳ ေလ့ရွိၾကပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ တမ်ိဳးကေတာ့ recruiters ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕တေတြက smuggling လုပ္မယ့္သူေတြနဲ႕ migrants ေတြ အၾကားမွာ ဆက္သြယ္ေပးရသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ migrants မ်ားနဲ႕ recruiters ေတြဟာ လူမ်ိဳးတူေတြ ျဖစ္တာမ်ားျပီး၊ တခါတရံ အိမ္နီးခ်င္းေတြ၊ အသိမိတ္ေဆြေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တရားမ၀င္ ခိုးသြင္းမွဳမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနတဲ့ recruiters ေတြဟာ မိခင္ႏိုင္ငံေတြမွာ အေျခခ်ေနထိုင္သူမ်ား ျဖစ္ေလ့ရွိျပီး၊ ရံဖန္ရံခါမွာေတာ့ ႏိုင္ငံရပ္ျခားမွ အလည္အပတ္ ျပန္လာသူမ်ားလဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
Recruiters ေတြဟာ မိခင္ႏိုင္ငံမွာ ေနထိုင္သူမ်ားထဲမွ ႏိုင္ငံရပ္ျခားသို႕ တရား၀င္ သြားေရာက္ရန္ ခက္ခဲေနသူမ်ားကို သတင္းအခ်က္အလက္ မွားမ်ားေပးျခင္း၊ မက္လံုးမ်ားေပးျခင္း (ႏိုင္ငံဘီတြင္ သြားေရာက္ အလုပ္လုပ္ပါက ဘယ္ႏွစ္ႏွစ္ အတြင္း ခ်မ္းသာမည္ စသည္မ်ား)ျဖင့္ သြားေရာက္ႏိုင္ရန္ ကူညီေပးမည္ဆိုကာ smuggling process ထဲသို႕ သြတ္သြင္းတတ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတြင္း တရားမ၀င္ေနထိုင္မွဳမွာလဲ recruiters ေတြဟာ လူမ်ိဳးတူေတြ ျဖစ္တာမ်ားျပီး၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းထဲမွာ စိမ့္၀င္ေနတတ္ပါတယ္။ တရားမ၀င္ေနထိုင္သူမ်ား၊ တရား၀င္ေနထိုင္ရန္ အခက္အခဲျဖစ္ေနသူမ်ားကို ပစ္မွတ္ထားျပီး စည္းရံုးေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီကေနတဆင့္ migrants smuggling လုပ္ေနသူမ်ားနဲ႕ ထပ္မံဆက္သြယ္ေပးၾကပါတယ္။
ေနာက္ထပ္တမ်ိဳးကေတာ့ လမ္းခရီး သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရးမွာ အဆင္ေျပဖို႕အတြက္ လုပ္ေဆာင္ေပးတဲ့ transporters ေတြနဲ႕ လမ္းျပေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ လမ္းခရီးအဆင့္ဆင့္မွာ လမ္းျပတေယာက္ (သို႕မဟုတ္) တစု ရဲ႕ လက္ထဲကေန အျခား လမ္းျပေတြရဲ႕ လက္ထဲကို ထပ္မံလႊဲေျပာင္းေပးမွဳေတြလဲ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ကားေမာင္းသမားေတြ၊ လမ္းျပေတြ (သို႕မဟုတ္) ေလယာဥ္နဲ႕ လူအမ်ားကို ဦးစီးေခၚေဆာင္သူေတြဟာ smuggling operation ကို လုပ္ေဆာင္ေနတဲ႕ အဖြဲ႕၀င္ေတြ ျဖစ္ႏိုင္သလို၊ ကန္ထရိုက္ အေနနဲ႕ လုပ္ကိုင္သူမ်ားလဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ေနာက္ထပ္တမ်ိဳးကေတာ့ အေျခအေနကို ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရွဳေပးရတဲ့ spotters ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ရဲ၊ စစ္တပ္၊ လူ၀င္မွဳၾကီးၾကပ္ေရး တို႕ရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳ အေျခအေနကို ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရွဳေပးရျပီး၊ လွဳပ္ရွားလို႕ ရႏိုင္မယ့္ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါေတြကို မီးစိမ္းျပေပးရသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္တမ်ိဳးကေတာ့ လာဘ္စားေသာ ျပည္သူ႕ ၀န္ထမ္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ရဲတပ္ဖြဲ႕၊ စစ္မွဳထမ္း၊ လူ၀င္မွဳၾကီးၾကပ္ေရး စသူမ်ားက လာဘ္စားျပီး၊ smuggling operation ေတြကို မသိခ်င္ေယာင္ျပီး လႊတ္ေပးတာေတြ ရွိပါတယ္။
ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ smuggling process အဆင့္ဆင့္မွာ တည္းခိုေနထိုင္ခြင့္ျပဳထားတဲ့ ေနရာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဟိုတယ္၊ တည္းခိုခန္းနဲ႕ လူေနအိမ္ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီလို ရာဇ၀တ္မွဳေတြမွာ တည္းခိုခန္းပိုင္ရွင္ေတြပါ ပါ၀င္ပတ္သက္ ေနတဲ့အခါ စံုစမ္းအေရးယူသူမ်ားအတြက္ အခက္အခဲျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ smuggling process ေအာင္ျမင္သြားေစရန္အတြက္ ေငြေၾကးရယူျပီး သတင္းထိန္ခ်န္ထားသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ ကားလက္မွတ္နဲ႕ ရထားလက္မွတ္ ေရာင္းသူမ်ား၊ တကၠဆီကားေမာင္းသူမ်ား၊ ေလေၾကာင္း၀န္ထမ္းမ်ား၊ ေလွပိုင္ရွင္မ်ားႏွင့္ ေလွသားမ်ား၊ ကားစက္ျပင္မ်ား ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္တမ်ိဳးကေတာ့ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကေန ရလာတဲ့ ေငြမည္းေတြကို ေငြျဖဴျဖစ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ရာမွာ ကူညီလုပ္ေဆာင္ ေပးသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို active role မွာ ပါ၀င္သူေတြအျပင္ passive role မွာ ပါ၀င္ေနသူေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ- တကၠဆီေမာင္းသမား တေယာက္ဟာ လူအုပ္စုကို ျမင္ခ်ိန္မွာ illegal immigrants ေတြမွန္း သိျမင္ေပမယ့္၊ safe house ကို လိုက္လံ ပို႕ေဆာင္ေပးျပီး ပံုမွန္ေၾကးပဲ ေတာင္းယူခဲ့ေပမယ့္၊ သက္ဆိုင္ရာကို သတင္းအခ်က္အလက္ ေပးပို႕မွဳ မရွိပဲ blind eye လုပ္ခဲ့ရင္ ဒါဟာလဲ passive role မွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
နိဂံုး
smuggling of migrants ဆိုတဲ့ ရာဇ၀တ္မွဳ ေပၚေပါက္လာရတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းေတြဟာ အလုပ္အကိုင္ရွားပါးမွု၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ စတာေတြကေန ရုန္းထြက္ဖို႕အတြက္ ဘ၀အေျခအေန ပိုမိုေကာင္းမြန္ေစႏိုင္မယ့္ တိုင္းျပည္ေတြကို migration လုပ္မွဳေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို အေျခအေနေတြကို ေငြေၾကး (သို႕မဟုတ္) အျခားတစံုတရာ အက်ိဳးအျမတ္ အတြက္ အခြင့္ေကာင္းယူျပီးျဖစ္ေစ၊ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ အက်ိဳးရွိတဲ့အလုပ္လို႕ ထင္ျမင္၍ ျဖစ္ေစ လုပ္ေဆာင္ၾကရာကေန smuggling operations ေတြမွာ ရာဇ၀တ္မွဳမွန္းသိရက္နဲ႕ ျဖစ္ေစ၊ မသိ၍ပဲျဖစ္ေစ ပါ၀င္ ပတ္သက္ေနသူေတြ အမ်ားအျပား ရွိလာပါတယ္။ ေဒါသေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ လူသတ္မွဳတခုမွာ သတ္မိသူကို စာနာနားလည္ ေပးလို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ သက္ေသအေထာက္အထား ေဖ်ာက္ဖ်က္ေပးရင္ေတာ့ လူသတ္မွဳ ၾကံရာပါ ျဖစ္သြားႏိုင္ ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကေန ေပၚထြက္သြားတဲ့ လုယက္မွဳတခုမွာ လုယက္သူရဲ႕ ဘ၀အေျခအေနကို စာနာနားလည္ ေပးၾကလို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြ လုယက္ၾကပါလို႕ အားေပးလွံဳ႕ေဆာ္တာေတြ၊ လုယက္လာတဲ့ ပစၥည္းေတြကို ထုခြဲေရာင္းခ် ေပးတာကိုေတာ့ ဘယ္လိုႏိုင္ငံရဲ႕ ဥပေဒကမွ ခြင့္ျပဳၾကမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီအတိုင္းပါပဲ။ smuggling of migrants ဟာ (၂၁) ရာစုကမၻာရဲ႕ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ ရာဇ၀တ္မွဳေတြကို ႏွိမ္နင္းေရးဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္ျပစ္မွဳ တခုျဖစ္တဲ့အတြက္ smuggling operations ေတြမွာ သိရက္နဲ႕ ျဖစ္ေစ၊ မသိပဲ ျဖစ္ေစ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္းမ်ားကို ေရွာင္ရွားျပီး၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ Rule of Law ရွိလာေအာင္ ၀ိုင္း၀န္းေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုအပ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၁၆၊ ၈၊ ၂၀၁၁)
ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး
Sunday, August 14, 2011
ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ၊ အထူးသျဖင့္ အာရွႏိုင္ငံေတြနဲ႕ အာဖရိကႏိုင္ငံေတြမွာ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းမွဳရာခိုင္ႏွဳန္းက အေတာ္မ်ားျပားပါတယ္။ အာရွေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြရဲ႕ ၉၀ ရာခိုင္ႏွဳန္းက ေက်းလက္ေဒသမွာ ရွိျပီး၊ အာဖရိကေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြရဲ႕ ၆၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းကေန ၉၀ ရာခိုင္ႏွဳန္းအထိ ရွိေၾကာင္း ကမၻာ့ဘဏ္ရဲ႕ စစ္တမ္းေတြမွာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ျမင့္တက္လာတာနဲ႕အမွ် ျမိဳ႕ျပသို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ အေျခခ်မွဳေတြ မ်ားျပားလာတဲ့အတြက္ ျမိဳ႕ျပဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳရာခိုင္ႏွဳန္း ျမင့္မားလာေစႏိုင္တဲ့ အခ်က္တခ်က္ျဖစ္ေၾကာင္း ပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ေျပာဆို ထားၾကပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသ အေျခခံအေဆာက္အအံုကို လ်စ္လ်ဴရွဳထားျခင္း၊ ေက်းလက္ေဒသ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရးအတြက္ အစိုးရအသံုးစရိတ္ရာခိုင္ႏွဳန္း နည္းပါးျခင္း၊ လယ္ယာေျမမ်ားကို အတင္းအဓမၼသိမ္းယူျခင္း စတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား လစ္ဟာခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေက်းလက္ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေတြ ျမင့္တက္လာျပီး၊ ျမိဳ႕ျပဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေတြပါ ထပ္ဆင့္ ျမင့္တက္လာတတ္ပါတယ္။
ေက်းလက္ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳဆိုရာ၀ယ္
ေက်းလက္ေဒသမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြရဲ႕ ၀င္ေငြ၊ အလုပ္အကိုင္၊ အသံုးစရိတ္ေတြအားလံုးဟာ စိုက္ပ်ိဳးေမြးျမဴေရး၊ တံငါနဲ႕ ေက်းလက္အေျချပဳ စက္မွဳလုပ္ငန္း၊ ၀န္ေဆာင္မွဳ စတာေတြအေပၚမွာ တည္မွီေနျပီး၊ အမ်ားစုကေတာ့ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုစိုက္ပ်ိဳးေရးက႑မွာ တည္မွီေနတဲ့အတြက္ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ရဲ႕ ၾကိဳတင္မျမင္ႏိုင္ေသာ အခက္အခဲေတြျဖစ္တဲ့ ရာသီဥတုေဖာက္ျပန္မွဳ၊ မိုးေခါင္ေရရွားမွဳ၊ ေလမုန္တိုင္းက်မွဳ၊ ေရၾကီးမွဳ စတာေတြ ျဖစ္ပြားျပီး၊ လယ္ယာေျမေတြ ပ်က္စီးသြားတဲ့ အေျခအေနေတြ ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါ ေဒသခံျပည္သူေတြရဲ႕ စား၀တ္ေနေရးကို ထိခိုက္လာတတ္ပါတယ္။
ေက်းလက္ေဒသရဲ႕ သြင္ျပင္လကၡဏာတရပ္က လူဦးေရထူထပ္မွဳ (population density) ေလ်ာ့နည္းျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ေလ်ာ့နည္းမွဳေတြဟာ အေျခခံအေဆာက္အအံု (basic infrastructure)၊ ၀န္ေဆာင္မွဳ အားနည္းခ်က္ စတာေတြနဲ႕ တိုက္ရိုက္ဆက္စပ္မွဳ ရွိတာေၾကာင့္ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ အခြင့္အလမ္းေတြအတြက္ အရံအတား ျဖစ္လာေစပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသထုတ္ကုန္ေတြကို ျမိဳ႕ျပကို တင္ပို႕တဲ့အခါ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရး ကုန္က်စရိတ္ ၾကီးမားတာေၾကာင့္ ေစ်းကြက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္မွဳ (market competitiveness) က်ဆင္းလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေက်းလက္ေနျပည္သူေတြရဲ႕ assets accumulation နဲ႕ income volatility management ကို ထိခိုက္ေစပါတယ္။
ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ သ႑ာန္ေတြကလဲ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြ ရွိပါတယ္။ ျမိဳ႕ၾကီးမ်ားနဲ႕ နီးစပ္တဲ့ ေက်းလက္ေဒသ (Peri-urban areas) ေတြမွာ ေစ်းကြက္မ်ားသို႕ ၀င္ေရာက္ႏိုင္မွဳ အခြင့္အလမ္း မ်ားျပားျခင္း၊ အေျခခံအေဆာက္အအံုႏွင့္ ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ားရွိျခင္း စတာေတြေၾကာင့္၊ ေ၀းလံေခါင္ဖ်ား ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ ျဖစ္ပြား တတ္တဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳသ႑ာန္ေတြနဲ႕ ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ စစ္မက္ျဖစ္ပြားရာေဒသမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ေက်းလက္ ျပည္သူေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကလဲ အျခားေဒသေတြထက္ ပိုျပီး ဆိုးရြားမွဳ ရွိႏိုင္ပါတယ္။
ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ပိုမိုးဆိုးရြားေစတဲ့ အရာေတြကေတာ့ ဓနရွင္ေျမပိုင္ရွင္ေတြရဲ႕ ေခါင္းပံုျဖတ္မွဳ၊ အစိုးရရဲ႕ လယ္ယာေျမမူ၀ါဒဆိုင္ရာ အားနည္းခ်က္မ်ား၊ လယ္ခြန္၊ ယာခြန္ ေကာက္ခံမွဳမ်ား၊ လယ္ယာေျမမ်ားကို မတရားရား သိမ္းယူမွဳ၊ လယ္ယာထုတ္ကုန္မ်ားကို လက္၀ါးၾကီးအုပ္မွဳ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အာရွႏိုင္ငံေတြမွာ ျဖစ္ပြားေလ့ရွိတဲ့ rural dualism ျပႆနာေၾကာင့္ ေက်းလက္ေနျပည္သူအမ်ားအျပား အတိဒုကၡေရာက္ခဲ့ၾကရပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ လယ္သမား၊ ယာသမားေတြနဲ႕ subsistence farming system အျပင္ ေျမပိုင္ရွင္ၾကီးေတြနဲ႕ commercial production system ေတြကပါ အတူတကြ ယွဥ္တြဲတည္ရွိေနပါတယ္။
အက်ိဳးဆက္ကေတာ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ လယ္သမား၊ ယာသမားေတြဟာ အရင္းရွင္၊ ေျမရွင္ေတြ၊ ေငြတိုး ေခ်းစားသူေတြရဲ႕ေသြးစုပ္ျခယ္လွယ္ အႏိုင္က်င့္ ဗိုလ္က်မွဳေတြကို ခါးစည္းခံရၾကရတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလိုအေျခအေန ဆိုးေတြကို လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြနဲ႕ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ ဗ်ဴရိုကရက္ယႏၱရားက အားျဖည့္လိုက္တဲ့အခါ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြဟာ ဆင္းရဲတြင္းထဲကေန ရုန္းထြက္ႏိုင္ဖို႕ ခဲယဥ္းလာၾကရပါေတာ့တယ္။ တရားဥပေဒ စိုးမိုးမွဳ အားနည္းျခင္း၊ ဥပေဒဘက္ေတာ္သားမ်ားက ေျမရွင္၊ အရင္းရွင္မ်ားဘက္မွ ဘက္လိုက္ျခင္း၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရဲ႕ အသံမ်ားကို အေလးမထားျခင္း၊ ျပည္ပပို႕ကုန္မ်ားအား ဦးစားေပးစိုက္ပ်ိဳးေစျခင္း စတာေတြဟာ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ သံသရာလည္ေနေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြပါပဲ။
ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒမ်ား
(၁) စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ
စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳရွိျခင္းအားျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးမဟုတ္ေသာ အျခားက႑မ်ားရဲ႕ တိုးတက္ေရးကို stimulate လုပ္ျပီး အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းေတြကို ဖန္တီးေပးႏိုင္ပါတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးကို အေျခခံတဲ့ agroindustries ေတြကေန အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ဖန္တီးေပးျခင္း၊ အစားအစာ ေစ်းႏွဳန္းမ်ား က်ဆင္းေစျခင္း၊ ေက်းလက္မွ ျမိဳ႕ျပသို႕ ေျပာင္းေရႊ႕အေျခခ်ေနထိုင္မွဳႏွဳန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးျခင္း စတာေတြေၾကာင့္ ျမိဳ႕ျပဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကိုပါ ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ပါတယ္။
စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေၾကာင့္ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ေပမယ့္၊ ထိေရာက္စြာ ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ေရးအတြက္ အေျခအေနအခ်ိဳ႕ကို ဖန္တီးေပးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ား ပိုင္ဆိုင္မွဳကို အာရံုစိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ေျမယာေစ်းကြက္ (land markets) နဲ႕ အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္ (Capital markets) ေတြကို ထိခိုက္ေစျခင္း မရွိရပါဘူး။ အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္ကို ဖိႏွိပ္မွဳေတြ လုပ္လာတဲ့အခါ ေစ်းကြက္ကို ထိခိုက္ျပီး ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရးကို ေႏွာင့္ေႏွးေစတတ္ပါတယ္။
ေစ်းႏွဳန္း၊ အခြန္ေကာက္ခံမွဳနဲ႕ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္းဆိုင္ရာ မူ၀ါဒေတြကို စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ေတြကို penalize လုပ္ျခင္း မရွိရပါဘူး။ ေက်းလက္ေဒသရဲ႕ အေျခခံက်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳနဲ႕ ပညာေရး၀န္ေဆာင္မွဳေတြကို တိုးျမွင့္ေပးဖို႕နဲ႕ ေက်းလက္ေဒသရဲ႕ အေျခခံအေဆာက္အအံု ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ တႏိုင္ငံလံုးအႏွံ႕ ေဆာင္ရြက္ေပးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲ ႏြမ္းပါးသူေတြအတြက္ safety nets ေတြနဲ႕ လူမွဳေထာက္ကူျပဳ အစီအစဥ္ေတြကိုလဲ ဖန္တီးေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳအတြက္ မူ၀ါဒေတြ ခ်မွတ္ရာမွာ ေစ်းကြက္နဲ႕ အေျခခံအေဆာက္အအံု ဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ေတြကို ပဏာမထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္တဲ့ ေစ်းကြက္ေတြမွာ ထုတ္ကုန္ (products), inputs နဲ႕ ဘ႑ာေရးဆိုျပီး ေစ်းကြက္ (၃) မ်ိဳး ပါ၀င္ပါတယ္။ အေျခခံ အေဆာက္အအံု ဆိုရာမွာ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံု (လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးနည္းပညာမ်ား ပံ့ပိုးေပးေရး) နဲ႕ လူမွဳေရးအေဆာက္အအံု (က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ ေရအလံုအေလာက္ ရရွိေရး) စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
ဒီအခ်က္အလက္ေတြအျပင္ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြကို မိမိပုိင္လယ္ယာေျမအနည္းငယ္ကို ထြန္ယက္ စိုက္ပ်ိဳးသူမ်ား၊ အျခားသူမ်ား ပိုင္ဆိုင္ေသာ လယ္ယာေျမမ်ားကို ငွားရမ္းျပီး ထြန္ယက္စိုက္ပ်ိဳးသူမ်ား၊ farm sector ႏွင့္ non-farm sectors မ်ားတြင္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ေနရေသာ ေျမယာမဲ့အလုပ္သမားမ်ား နဲ႕ အမ်ိဳးသမီးမ်ား စတဲ့ အုပ္စုၾကီး ေလးမ်ိဳး ခြဲျခားျပီး၊ အုပ္စုတခုခ်င္းစီအလိုက္ သင့္ေလ်ာ္မယ့္ မူ၀ါဒေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
(၂) Land Inequality ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း
ေျမယာမဲ့ျခင္းနဲ႕ လယ္ယာေျမအလံုအေလာက္မရွိျခင္းတို႕ဟာ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးကို ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းရင္းတခုျဖစ္ပါတယ္။ လယ္ယာေျမ အရည္အေသြး၊ အေၾကြးရယူႏိုင္မွဳႏွင့္ ေစ်းကြက္အခြင့္အလမ္းမ်ား နည္းပါးျခင္း၊ ျပည္သူ႕ေရးရာ၀န္ေဆာင္မွဳ အားနည္းျခင္း စတာေတြလဲ ပါ၀င္ေပမယ့္ land inequality ကေတာ့ predominant feature ျဖစ္ပါတယ္။ land inequality ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ေျမယာအခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ share-cropping tenancy contracts ေတြကို စနစ္တက် စီမံေဆာင္ရြက္ျခင္း စတာေတြ ရွိမွသာ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးကို အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
(၃) Microfinance (အေသးစားေငြေခ်း) စနစ္ က်င့္သံုးျခင္း
ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူ အမ်ားစုဟာ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ရဲ႕ အလုပ္အကိုင္ေတြေပၚမွာပဲ မွီခုိေနၾကရပါတယ္။ အိမ္ေထာင္စု၀င္ေငြ နည္းပါးျပီး၊ ၀င္ေငြရဖို႕ ရိတ္သိမ္းခ်ိန္ကို ေစာင့္ဆိုင္းရတာေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီလိုအခ်ိန္မွာ ဓနရွင္၊ ေျမရွင္၊ ကုန္သည္ပြဲစားေတြဆီက အေၾကြးရယူသံုးစြဲရျပီး၊ ၀င္ေငြ ရလာခ်ိန္မွာ အေၾကြးေတြကို ျပန္ဆပ္ရတာေၾကာင့္ ေၾကြးယူသံသရာထဲကေန ရုန္းမထြက္ႏိုင္ပဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါကို ဓနရွင္၊ ေျမရွင္ေတြက အခြင့္ေကာင္းယူျပီး အဆမတန္ မ်ားျပားလွတဲ့ အတိုးႏွဳန္းေတြနဲ႕ ေသြးစုပ္ခ်ယ္လွယ္ၾကတာေၾကာင့္ လယ္သမား၊ ယာသမားေတြဟာ နင္းျပားဘ၀ကို က်ေရာက္ ၾကရျပန္ပါတယ္။ ဒီလို ဂုပ္ေသြးစုပ္ေနသူေတြ ေလ်ာ့နည္းေစေရးအတြက္ ေက်းလက္ေဒသမွာ Micro Finance Institutions (MFI) ေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အေသးစားေငြေခ်းစနစ္ကို လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအေျချပဳ အစီအစဥ္ေတြနဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ျခင္းအားျဖင့္ target groups ေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အကူအညီေပးႏိုင္ပါတယ္။
(၄) အေျခခံအေဆာက္အအံု (Infrastructure) ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ
ေက်းလက္ေဒသရဲ႕ အေျခခံစီးပြားေရးအေဆာက္အအံုနဲ႕ လူမွဳေရးအေဆာက္အအံုေတြမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳျပဳျခင္းဟာ ေကာင္းမြန္တဲ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳေတြကို ေရရွည္မွာ ျဖစ္ထြန္းလာေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို အေျခခံအေဆာက္အအံု ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာေရးမွာ အစိုးရေတြရဲ႕ အခန္းက႑က အေရးၾကီးသလို၊ လူမွဳေရး အေျခခံ အေဆာက္အအံု ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အားေကာင္းဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
စာတတ္ေျမာက္ႏွုန္း ျမင့္မားေရး၊ မူလတန္းေက်ာင္းမ်ား ေက်းရြာအႏွံ႕ ေပၚထြက္လာေရး၊ အလယ္တန္းႏွင့္ အထက္တန္းေက်ာင္းမ်ားသို႕ တက္ေရာက္ႏိုင္ရန္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ကူညီေစာင့္ေရွာက္မွဳမ်ား (ဥပမာ- အခမဲ့ေက်ာင္းကားမ်ား ထားရွိေရး၊ ခရီးသည္တင္ကားမ်ားအား အခမဲ့ စီးနင္းခြင့္ ရရွိေရး စသည္)၊ ေက်းလက္ေဒသ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ား အတြက္ လစာႏွင့္ ခံစားခြင့္မ်ား တိုးျမွင့္ေပးျခင္းျဖင့္ ဆရာ၊ ဆရာမ ရွားပါးမွဳ ျပႆနာမ်ားအား ေျဖရွင္းျခင္း၊ ေက်းလက္ေဆးေပးခန္းမ်ား တိုးျမွင့္ဖြင့္လွစ္ေရး၊ ေဒသခံျပည္သူမ်ားအတြက္ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရး ပညာေပးလုပ္ငန္းမ်ား အရွိန္ျမွင့္လုပ္ေဆာင္ေရး၊ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးအစီအစဥ္မ်ား ေရးဆြဲခ်မွတ္ရာတြင္ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသခံ ျပည္သူမ်ား၏ အၾကံဥာဏ္မ်ားအား ေတာင္းယူျခင္း စတာေတြဟာ ေက်းလက္ေဒသ အေျခခံအေဆာက္အအံု ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ေထာက္ကူျပဳပါတယ္။
(၅) စိုက္ပ်ိဳးေရးနည္းပညာမ်ားအား သုေတသနျပဳျခင္းႏွင့္ ျဖန္႕ျဖဴးအသံုးျပဳျခင္း
စိုက္ပ်ိဳးေရး နည္းပညာ စတာမွာ အမ်ားအားျဖင့္ ေျမယာႏွင့္ ေရအရင္းအျမစ္၊ ဇီ၀ဓာတုနဲ႕ စက္မွဳ ဆိုတဲ့ က႑သံုးခု ပါ၀င္ပါတယ္။ ေျမယာႏွင့္ ေရအရင္းအျမစ္ က႑မွာေတာ့ ေျမဆီလႊာပ်က္သုဥ္းမွဳ ေလ်ာ့နည္းေရး၊ တသီးစားမွသည္ ႏွစ္သီးစား၊ သံုးသီးစား ႏိုင္ေရး၊ စိုက္ပ်ိဳးေရ အလံုအေလာက္ရရွိေရး စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဇီ၀ဓာတု က႑မွာေတာ့ ဓာတ္ေျမၾသဇာအသံုးျပဳျခင္း၊ သီးႏွံအမ်ိဳးအစားသစ္မ်ားေပၚထြက္ေရး၊ ထုတ္ကုန္မ်ား အရည္အေသြး ျမင့္မားေရး စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ စက္မွဳက႑မွာေတာ့ လက္မွဳလယ္ယာကေန စက္မွဳလယ္ယာက႑သို႕ တိုးျမွင့္ေရး စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ နည္းပညာသစ္မ်ားကို လုပ္ငန္းရွင္မ်ား အကူအညီနဲ႕ သုေတသန ျပဳျပီးတဲ့အခါ အခ်ိဳ႕ေသာ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားက နည္းပညာမ်ားကို ေတာင္သူလယ္သမားမ်ားကို ျဖန္႕ျဖဴးအသံုးခ်ေစျခင္း မရွိပဲ၊ လက္၀ါးၾကီးအုပ္ထားတာေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒီလို အေျခအေနေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ အစိုးရက ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
(၆) အစားအစာ လံုျခံဳေရး (Food Security)
အစားအစာ လံုျခံဳေရးဟာ ၂၁ရာစု ကမၻာရဲ႕ အမ်ိဳးသားလံုျခံဳေရး မူ၀ါဒေတြမွာ ထည့္သြင္းစဥ္းစားလာရတဲ့ အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ဥစၥာျဖိဳ၊ စားဖိုက ဆိုတဲ့ ျမန္မာစကားရွိပါတယ္။ စား၀တ္ေနေရးမွာ အစားအစာဟာ အိမ္ေထာင္စု၀င္ေငြရဲ႕ အမ်ားဆံုး ပမာဏကို အျမဲတေစ ျဖိဳယူေနတဲ့ အရာျဖစ္ပါတယ္။ ထုတ္လုပ္မွု၊ ကုန္ေစ်းႏွဳန္း၊ လုပ္ခလက္စာ၊ အလုပ္အကိုင္ အတက္အက်ေတြ ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါမွာ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြရဲ႕ အစားအစာ လံုျခံဳေရးကို ထိခိုက္လာေစပါတယ္။ အစာအဟာရ မျပည့္စံုမွဳေၾကာင့္ လူသားေတြရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြကို က်ဆင္းေစပါတယ္။ လူသားေတြရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြ က်ဆင္းလာတာနဲ႕အမွ် ထုတ္လုပ္မွဳကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အစားအစာ လံုျခံဳမွဳ မရွိျခင္း (သို႕မဟုတ္) လံုေလာက္မွ်တမွဳ မရွိျခင္းဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ negative externalities ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ အစားအစာ လံုျခံဳေရး မရွိတဲ့အခါ အစားအစာ ကူညီေထာက္ပံ့မွဳ (food subsidies) ေတြ ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အစားအစာ ကူညီေထာက္ပံ့မွဳ လုပ္ႏိုင္တဲ့ သ႑ာန္ေတြကေတာ့ ရိကၡာမ်ား ထုတ္ေပးျခင္း၊ food stamps လို႕ေခၚတဲ့ လူတဦးခ်င္းစီအလိုက္၊ အိမ္ေထာင္စုအလိုက္ အစားအစာေတြ ၀ယ္ယူႏိုင္တဲ့ ေငြေၾကးပမာဏ တခုႏွင့္ ညီမွ်ေသာ အစားအစာ ၀ယ္ယူခြင့္ လက္မွတ္မ်ား ထုတ္ေပးျခင္း၊ ေက်းရြာအလိုက္ supplementary feeding programs မ်ား ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အိမ္ေထာင္စုတခုခ်င္းစီရဲ႕ ၀င္ေငြေပၚ မူတည္ျပီး ၀င္ေငြနည္းပါးသူမ်ားကို အစားအစာ ကူညီေထာက္ပံ့ေပးမွဳေတြ၊ အသက္ ငါးႏွစ္ေအာက္ ကေလးသူငယ္မ်ားနဲ႕ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မ်ားအတြက္ ကူညီေထာက္ပံ့ ေပးမွဳေတြ၊ ေဒသတခုခ်င္းအလိုက္ လိုအပ္ခ်က္ေပၚမွာ မူတည္ျပီး ျဖည့္ဆည္းေပးမွဳေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ အစိုးရေတြက ဦးေဆာင္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအျပင္ အန္ဂ်ီအိုေတြနဲ႕ အျခားေစတနာရွင္မ်ားက ကူညီေထာက္ပံ့ေပးမွဳေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။
နိဂံုး
နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုတာ ျမိဳ႕ေပၚက ခ်မ္းသာသူေတြဆီက အလွဴေငြ ေကာက္ခံျပီး၊ ေက်းလက္ေဒသ ျပည္သူေတြအတြက္ အသံုးျပဳျခင္းကို ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္က ဦးေဆာင္ျပီး သင့္ေလ်ာ္မယ့္ အစိုးရဘတ္ဂ်က္မ်ား ခ်မွတ္အသံုးျပဳျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ အေျခခံအေဆာက္အံု ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ land inequality ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အားေကာင္းလာေစျခင္း၊ အစားအစာ လံုျခံဳေရးအတြက္ အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း၊ ေျမရွင္၊ အရင္းရွင္မ်ားကို ဘက္လိုက္ေသာ တရားစီရင္ေရး စနစ္မ်ားႏွင့္ ဥပေဒမ်ားကို ဖယ္ရွားျခင္း၊ ဘက္လိုက္ေသာ ဥပေဒဘက္ေတာ္သားမ်ားကို အေရးယူျခင္း၊ rural dualism ျပႆနာမ်ားကို တိုက္ဖ်က္ျခင္း၊ ဗ်ဴရိုကရက္ ေျမရွင္စနစ္ကို ဖယ္ရွားျခင္း စသည့္ မူ၀ါဒမ်ား၊ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားျဖင့္သာ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ သံသရာစက္၀န္းကို ရပ္တန္႕ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၁၄၊ ၈၊ ၂၀၁၁)
ရည္ညႊန္းကိုးကား။
Behrman, J. (1993) “Macroeconomic policies and Rural Poverty: Issues and Research Strategies”, in Quibria, M.G. (ed) Rural Poverty in Asia, Oxford University Press, Hong Kong
Ashley, C. and S. Maxwell (2001) ‘Rethinking Rural Development’, Development Policy Review, 19 (4), Overseas Development Institute, London
Lipton, M. (2004) ‘New directions for agriculture in reducing poverty: the DFID initiative’.
Marsh, S. P. and T. G. Macaulay (2002) ‘Land reform and the development of commercial agriculture in Vietnam: policy and issues’, Agribusiness Review, Volume 10.
songs share
Saturday, August 13, 2011
(ၾကည့္လိုက္စမ္းပါ၊ ခမ္းနားတဲ့ သူ႕အသြင္၊ မဟာသဘာ၀ရွင္)
(ဒီေျမဟာ ဒို႕ရဲ႕ အမိေျမ၊ ယဥ္ေက်းမွဳရဲ႕ ႏွလံုးသား)
(ျမန္မာမွန္တိုင္း ဧရာ၀တီအတြက္ဆို အသက္စြန္႕ဖို႕အတြက္ အဆင္သင့္ျဖစ္ျပီ)
ဆံုးျဖတ္ေပးပါေတာ့ ေမေမ
Thursday, August 11, 2011
အခ်ိန္ကား -၂၁ ရာစုအ၀င္ကာလ၊ ေန႔စြဲတခု။
ေနရာကား – ရန္ကုန္ၿမိဳ႕။
နံနက္ ခုနစ္ခြဲ။
“အစ္မႀကီး၊ မမညြန္႔။ လာၾကပါဦး”
ဖြားညြန္႔အခန္းထဲကေန ေအာ္ဟစ္လိုက္တဲ့ ဖြားေထြးရဲ႕ စူးစူး၀ါး၀ါးအသံေၾကာင့္ တျခားအခန္းမွာ စကားေျပာေနတဲ့ က်မတို႔ သားအမိႏွစ္ေယာက္ အေျပးအလႊား ထသြားၾကပါတယ္။
ဖြားညြန္႔ကို ျမင္လိုက္ကတည္းက အေျခအေနကို က်မ နားလည္လိိုက္ပါၿပီး။ ေမေမက နားၾကပ္နဲ႔ ႏွလံုးခုန္သံကို နား ေထာင္တယ္။ ေခါင္းခါတယ္။ ၿပီးးေတာ့ မဟုတ္ဘူး၊ မျဖစ္ရဘူးဆိုၿပီးး၊ သူ႔သူငယ္ခ်င္း ဆရာ၀န္တေယာက္ကို ဖုန္းဆက္ ေခၚတယ္။
ဘယ္ေလာက္ပဲ အေတြ႔အၾကံဳရွိတဲ့ ဆရာ၀န္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ကိုယ့္သားသမီးကို ထိုးရမယ့္ ေဆးထိုးအပ္ကိုင္ လက္ဟာ အျမဲ တုန္ေနတတ္သတဲ့။ ကိုယ့္မိဘ၊ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းရဲ႕ ႏွလံုးခုန္သံရပ္သြားတာကို အတည္မျပဳရဲဘူးတဲ့။ အဲဒီ့စကားေတြဟာ ေမေမနဲ႔ တထပ္တည္းျဖစ္ေနတယ္။ ေမေမ သိေနေပမယ့္ လက္မခံႏိုင္ဘူး ျဖစ္ေနတယ္။
အဲဒီအခ်ိန္မွာ က်မကေတာ့ က်မသိပ္ခ်စ္ရတဲ့ အဖြားႏွစ္ေယာက္ၾကားမွာ ေရာက္ေနတယ္။ အဖြားရဲ႕ အစ္မနဲ႔ ညီမ ႏွစ္ ေယာက္ျဖစ္တဲ့ သူတို႔ႏွစ္ေယာက္ဟာ သိပ္ခ်စ္ၾကသူေတြ။ သူတို႔ညီအစ္မ သံုးေယာက္လံုးက ငယ္ငယ္ကတည္းက စား အတူ၊ သြားအတူ။ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ ခ်စ္ၾကသလဲဆိုရင္ ဖြားညြန္႔က အိမ္ေထာင္က်ခ်ိန္မွာ အိမ္ေထာင္ဘက္က တ ျခားၿမိဳ႕ေျပာင္းရမယ္ဆိုေတာ့ ညီမ ႏွစ္ေယာက္ကို မခြဲႏိုင္လို႔ အိမ္ေထာင္အကြဲခံလိုက္သတဲ့ေလ။ အဖြားအိမ္ေထာင္က်ၿပီး ေနာက္တၿမိဳ႕ ေျပာင္းေတာ့လဲ မခြဲႏိုင္တဲ့ အစ္မနဲ႔ညီမက ၿမိဳ႕ပါ လိုက္ေျပာင္းၾကသတဲ့။ ဒီလိုနဲ႔ က်မအဖြား ဆံုးေတာ့ သူ တို႔ႏွစ္ေယာက္တည္း က်န္ခဲ့တာဆိုၿပီး စားအတူ၊ သြားအတူ။ တေယာက္ကို တေယာက္ မ်က္စိေအာက္က အေပ်ာက္မ ခံခဲ့ၾကဘူး။ အေမ့ကို ေစာင့္ေရွာက္ၿပီးး၊ အေမကေမြးလာတဲ့ ကေလးေတြကို သိပ္ခ်စ္ခဲ့ၾကပါေရာ။
အခုေတာ့ ဒီညီအစ္မ ႏွစ္ေယာက္မွာ တေယာက္ရဲ႕ ႏွလံုးခုန္သံက ရပ္သြားခဲ့ၿပီး။ ဘယ္လိုပဲ ၀မ္းနည္းပူေဆြးရေပမယ့္ ေသသူနဲ႔ ရွင္သူမွာ ရွင္သူကို ဂ႐ုစိုက္ရမွာမို႔ ဖြားေထြးကို ဖြားညြန္႔အနီးကေန တျခားအခန္းကို က်မဆြဲေခၚလာခဲ့တယ္။ ေျမးအဖြား အတူဖက္ၿပီးး ငိုေႂကြးၾက၊ ေျဖသိမ့္ၾကနဲ႔ေပါ့။ က်မက ဖြားေထြးကို ဂ႐ုစိုက္ဖို႔ပဲ သတိရမိခ်ိန္မွာ သတိမထား လိုက္မိတာက ေမေမ့ကိုပါ။ ေမေမ့မိတ္ေဆြ ဆရာ၀န္ ျပန္ထြက္သြားခ်ိန္မွာ တအိမ္လံုး တိတ္ဆိတ္လို႔။
နံနက္ ရွစ္နာရီ၊ မိနစ္ငါးဆယ္
ဖြားေထြးကို ဧည့္ခန္းထဲမွာ ခဏထားခဲ့ၿပီးး၊ ဖြားညြန္႔အခန္းထဲ ျပန္၀င္သြားခ်ိန္မွာ ဖြားညြန္႔ရဲ႕ ႐ုပ္ခႏၶာကို ၾကည့္ရင္း၊ ဖြား ညြန္႔ လက္ေခ်ာင္းေလးေတြကို ကိုင္ရင္း ေမေမ ငိုင္ေနတယ္။ မ်က္ရည္ေတြလဲ က်ေနတယ္။
“ေမေမ၊ သမီးတို႔ ဘာလုပ္ၾကမလဲ”
“အန္တီညြန္႔က ေတာင္ႀကီးမွာပဲ ေခါင္းခ်မယ္ေျပာတာ။ ရန္ကုန္ကို ေမေမ ေခၚလာခဲ့မိတာ”
“ေမေမ ဘာလုပ္ခ်င္လဲ။ ေတာင္ႀကီးကို ျပန္ၾကမလား”
“မျဖစ္ေသးပါဘူး”
“ျဖစ္ပါတယ္ေမေမ။ ေမေမက ဆရာ၀န္ပဲ။ ေဆးရံုကား ငွားသြားမယ္ေလ”
“ရြာေတြ၊ ၿမိဳ႕ေတြ အမ်ားႀကီးကို ျဖတ္သြားရမွာ။ လူ႔ေလာက ထံုးတမ္းေတြနဲ႔လဲ မကိုက္ညီဘူး။ ဥပေဒေၾကာင္းအရလဲ မ လုပ္သင့္ဘူး”
“ဒါဆို ဒီမွာပဲ သၿဂဳႋလ္မလား”
“သူတို႔ညီအစ္မေတြက သိပ္ခ်စ္ၾကတာ။ သူ႔ညီမ ေခါင္းခ်တဲ့ ေနရာမွာပဲ ေခါင္းခ်ခ်င္တယ္ ဆိုတာကို ေမေမ ေခၚခဲ့မိတာ။ ေမေမ့ေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာ”
ေမေမက ယူၾကံဳးမရ ငိုေနတာေရာ၊ က်မကိုယ္တိုင္ကလဲ ေဆာက္တည္ရာ မရေသးတာေၾကာင့္ အခန္းထဲက ထြက္လာ ခဲ့ပါတယ္။
နံနက္ (၁၀) နာရီ
“ေမေမ ဘာလုပ္ခ်င္လဲ။ အခ်ိန္ေတြ သိပ္ၾကာလို႔ မေကာင္းဘူးေမေမ။ တခုခုကိုေတာ့ သမီးတို႔ လုပ္ၾကမွ ျဖစ္ေတာ့မယ္”
“ဒီမွာ သၿဂဳႋလ္လိုက္ရင္၊ အင္း- မျဖစ္ေသးပါဘူး။ ေတာင္ႀကီး ျပန္ေခၚသြားရင္။ ဒါလဲ မျဖစ္ေသးပါဘူး။ အန္တီေထြးက ခရီးပမ္းသြားလိမ့္မယ္”
“အျပင္ကို ခဏထြက္ခဲ့ပါလားေမေမ။ သမီးတို႔ စကားေျပာရေအာင္ေနာ္”
ေမေမက ဖြားညြန္႔ရဲ႕ ႐ုပ္အေလာင္းကို ၾကည့္လိုက္၊ က်မဘက္ေျပာလိုက္ ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ ေမေမ့ကို အျပင္ေခၚခဲ့ရ ပါတယ္။ ဖြားေထြးနဲ႔ ေမေမ တေယာက္ကို တေယာက္ၾကည့္ၿပီးး ငိုၾကျပန္တာေၾကာင့္ ဖြားေထြးကို အိပ္ခန္းထဲ ပို႔လိုက္ရ ပါတယ္။
နံနက္ (၁၀) နာရီခြဲ
“သံုးနာရီ ရွိသြားၿပီး ေမေမ။ သမီးတို႔ တခုခုကို ဆံုးျဖတ္ရေတာ့မယ္။ ႐ုပ္အေလာင္းကို ဒီအတိုင္းထားၿပီးး နာက်င္ေၾကကြဲ ေနလို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးဆိုတာ ေမေမ သိပါတယ္။ တစထက္တစ အခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႔အမွ် ႐ုပ္ခႏၶာ ပ်က္ယြင္းလာေတာ့ မွာေလ”
“ဒီမွာ သၿဂဳႋလ္လိုက္မလား။ အို- မျဖစ္ေသးပါဘူး။ ေတာင္ႀကီးျပန္ေခၚသြားရေအာင္”
“ေသခ်ာၿပီးလား ေမေမ။ ဒါဆို သမီး စီစဥ္လိုက္ေတာ့မယ္ေနာ္”
“မလုပ္နဲ႔၊ မျဖစ္ဘူး။ ရန္ကုန္နဲ႔ ေတာင္ႀကီးဆိုတာ အေ၀းႀကီး။ ၿမိဳ႕ေတြ၊ ရြာေတြ အမ်ားႀကီးကို ျဖတ္ရမွာ”
“ဒါဆို ဒီမွာပဲ သျဂိဳလ္လိုက္မလား။ အသိမိတ္ေဆြေတြကို အေၾကာင္းၾကားလိုက္ေတာ့မယ္ေနာ္”
“ေမေမ့ေၾကာင့္ျဖစ္ရတာ။ ေမေမေခၚခဲ့မိလို႔။ အန္တီညႊန္႔က ေတာင္ႀကီးမွာပဲ ေခါင္းခ်ခ်င္တာ”
“ေမေမ။ သမီးေျပာတာကို ခဏနားေထာင္ေပးပါေနာ္။ ဒီအိမ္မွာ ေမေမက အိမ္ေထာင္ဦးစီးပါ။ ဒီအတိုင္းႀကီးပဲ ေ၀ခြဲမရ ျဖစ္ေနၿပီး၊ ဒြိဟျဖစ္ေစမယ့္ စကားေတြကို ေျပာေနလို႔ မရဘူးေလ။ တခုခုကိုေတာ့ ေမေမ ေရြးခ်ယ္ရေတာ့မယ္။ ေတာင္ ႀကီးကို ျပန္မလား။ ဒါဆိုရင္ ေဆးရံုကားတစီးငွားရမယ္၊ ေမေမရဲ႕ ဆရာ၀န္သိကၡာကို ရင္းရမယ္၊ ၿမိဳ႕ေတြရြာေတြ ျဖတ္ရင္း အခက္အခဲေတြ႔လာတာေတြမွာ ရွင္းဖို႔ ပိုက္ဆံေတြ လိုမယ္။ ဒီအတြက္ အခုဘဏ္မွာ ေငြသြားထုတ္ရဦးမယ္။ ခရီးရွည္ အတြက္ လိုအပ္တာေတြ ျပင္ဆင္ရဦးမယ္။ အဲလိုမွ မဟုတ္ရင္ ဒီမွာ သၿဂဳႋလ္မလား။ အသိမိတ္ေဆြေတြဆီ အေၾကာင္း ၾကားရမယ္။ အသုဘခ်ဖို႔ ကိစၥ စီစဥ္ရမယ္။ သတင္းစာထဲ ထည့္ရမယ္။ လုပ္စရာေတြ အမ်ားႀကီးပဲ ေမေမ။ ဒါေပမယ့္ လုပ္ရမွာေတြ၊ ျပင္ဆင္ရမွာေတြက မတူဘူးေလ။ အဲဒီအေျခအေနႏွစ္ခုမွာ ဒိြဟစကားေတြ ေမေမ ေျပာေနလို႔ မရေတာ့ ဘူး။ ဒီအတိုင္းႀကီးပဲ အၾကာႀကီး ေနေနလို႔ မရေတာ့ဘူးဆိုတာ ေမေမ သိပါတယ္။ ဆံုးျဖတ္ေပးပါေတာ့ ေမေမ”
ခင္မမမ်ဳိး (၁၀၊ ၈၊ ၂၀၁၁)
အေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ (အပိုင္း - ၆)
Wednesday, August 10, 2011
နိဂံုး
နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရေသာ္ ယေန႕ လက္ရွိ ကာလသည္ အေတြးအေခၚမ်ား အလြန္ ရွဳပ္ေထြးေနသည့္ ကာလတခု ဟု ဆိုရေပမည္။ အာဏာရွင္မ်ားဘက္မွ political liberalization ကို အေကာင္အထည္ စတင္ေဖာ္လိုက္သည္ျဖစ္ရာ အဆိုပါ political liberalization ကို လက္ခံမည္လား၊ လက္မခံဘူးလား၊ အဆိုပါ အေတြးအေခၚျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ ရႏိုင္သည္လား၊ မရႏိုင္ဘူးလား၊ အစဥ္အဆက္ က်င့္သံုးခဲ့ၾကေသာ အာဏာရွင္စနစ္ျဖိဳခ်ေရး အေတြးအေခၚကို ဆုပ္ကိုင္ထားမည္လား၊ မဆုပ္ကိုင္ထား ဘူးလား၊ ဆုပ္ကိုင္ထားလွ်င္ေကာ ေအာင္ျမင္မည္လား၊ မေအာင္ျမင္ဖူးလား စသည္တို႕ကို ေတြးေတာ ျငင္းခုန္ေနၾကရံုသာမက အေတြးအေခၚ ႏွစ္ခုကို ေရာသမ ေမႊထားသည့္ အေတြးအေခၚသစ္မ်ားပင္ ထြန္းကားလာသည့္ ကာလတခုျဖစ္ပါသည္။ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးကို လႊမ္းမိုးထားသည့္ အေတြးအေခၚမ်ားႏွင့္ အုပ္စုမ်ားကို ခြဲျခားလိုက္ပါက အုပ္စုၾကီး ေျခာက္ခု ထြက္ေပၚလာပါသည္။
(၁) Initial Transition အေတြးအေခၚကို လက္ခံ၍၊ အဆိုပါ အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းစဥ္မ်ားျဖစ္ေသာ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳမ်ား၊ လူထုတိုက္ပြဲမ်ားကို ေဖာ္ေဆာင္ကာ ေရတိုပန္းတိုင္အေနျဖင့္ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (၀ါ) ျပည္သူ႕အစိုးရ အသြင္သ႑ာန္ တမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚထြက္ရမည္ဟု စဥ္းစားသူမ်ား။
(၂) Political Liberalization အေတြးအေခၚကို လက္ခံ၍၊ အာဏာရွင္တို႕ဘက္မွ ဖြင့္ေပးလိုက္ေသာ political space မ်ားကို အသံုးခ်ကာ ႏိုင္ငံေရးစည္း၀ိုင္းအတြင္းသို႕ ၀င္ေရာက္ျပီး၊ တစတစ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳမ်ားမွတဆင့္ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ ေလွ်ာက္လွမ္းမည္ဟု စဥ္းစားသူမ်ား။
(၃) Political Liberalization မွ democratic consolidation ျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲ တည္ေဆာက္ရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ initial transition မွ democratic consolidation ျဖစ္ေအာင္ တည္ေဆာက္ရာတြင္ျဖစ္ေစ၊ civil society မွာ အဓိကက်သျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးရာမ်ားတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္း မရွိပဲ civil society အားေကာင္းလာေစရန္ ၾကိဳးပမ္းမည္ဟု စဥ္းစားသူမ်ား။
(၄) ဘယ္သူေသေသ၊ ငေတမာရင္ ျပီးေရာ ဆိုသည့္ သေဘာပိုက္ကာ ျဖစ္လာသည့္ အေျခအေနတြင္ အာဏာ၊ ရာထူး၊ ေနရာ၊ အမည္ေကာင္း၊ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား စသည့္ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားအား မည္သို႕ ရွာမည္နည္း ဆိုသည္ကို စဥ္းစားသူမ်ား။
(၅) Initial transition အေတြးအေခၚကိုလည္း အျပည့္အ၀ လက္ခံျခင္းမရွိ၊ political liberalization အေတြးအေခၚကိုလည္း အျပည့္အ၀ လက္ခံျခင္း မရွိေသာ ေရာသမေမႊမ်ား
(၆) political liberalization အေတြးအေခၚကို အသံုးျပဳ၍ အာဏာကို တတ္ႏိုင္သမွ် ဆြဲဆန္႕ထားရန္ ၾကိဳးပမ္းေနေသာ အာဏာရွင္မ်ားႏွင့္ အေပါင္းအပါမ်ား။
အဆိုပါ အုပ္စုေျခာက္မ်ိဳးတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ အနာဂတ္ကံၾကမၼာအတြက္ အာဏာရွင္ႏွင့္ အေပါင္းအပါမ်ား နည္းတူ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ အုပ္စုမွာ ေရာသမေမႊမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ political liberalization အေတြးအေခၚကို လက္ခံျပီး၊ political space ကို အသံုးျပဳလိုသူမ်ားမွာ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္ကို ေရာက္ေလမည္လားဟု စမ္းလိုေသာ ေစတနာပါသျဖင့္ ေရာသမေမႊမ်ားေလာက္ ေၾကာက္ဖို႕မေကာင္းလွပါ။ အာဏာရူးအခြင့္အေရးသမားမ်ားမွာလဲ ၄င္းတို႕ ရူးေၾကာင္းကို လူထုက သိေနျပီး ျဖစ္သျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ကံၾကမၼာအတြက္ အႏၱရာယ္ မရွိလွပါ။
ေရာသမေမႊမ်ားမွာကား Initial transition အေတြးအေခၚကို ဆုပ္ကိုင္ထားသူမ်ားဟု လူအမ်ားက ျမင္ထားေလ့ရွိေသာ္လည္း ထိုသူမ်ားသည္ initial transition ၏ ေရတိုပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚထြက္ေရးကို လက္ခံျခင္းမရွိၾက။ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ လမ္းစဥ္မ်ား၊ ေတာ္လွန္ေရး လမ္းစဥ္မ်ားကိုလဲ လက္ခံယံုၾကည္ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း မရွိၾက။ political liberalization အေတြးအေခၚအရ ေပၚထြက္လာေသာ political space တြင္လည္း ပါ၀င္ျခင္း မရွိၾက။ သို႕ရာတြင္ political liberalization အရ ခ်ဲ႕ထြင္လာေသာ public space အခြင့္အေရးကို ယူရန္ ၾကိဳးပမ္းၾကသည္။ ယင္းသို႕ ၾကိဳးပမ္း၍ ေတာ္လွန္ေရးေပၚေပါက္လာေစျပီး initial transition အေတြးအေခၚ၏ ေရတိုပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚထြက္ေရးကို ဆက္လက္ၾကိဳးပမ္းမည္လားဆိုေတာ့လဲ မဟုတ္ျပန္။ civil society အားေကာင္းလာေရးကိုပဲ ဦးစားေပး လုပ္ေတာ့မည္ ျဖစ္လာျပန္သည္။
ယင္းသို႕ဆိုလွ်င္ မည္သို႕ေသာ Civil Society ကို တည္ေဆာက္ရမည္လဲဆိုသည္က ေမးစရာရွိလာသည္။ အင္အားစုတိုင္း အင္အားျဖစ္သည္ မဟုတ္ပါ။ တိုက္ခိုက္ေရးအင္အားႏွင့္ ထူေထာင္ေရး အင္အားအတြက္ တည္ေဆာက္မွဳသ႑ာန္၊ ျပင္ဆင္မွဳ သ႑ာန္ မတူညီႏိုင္ပါ။ evolution အေတြးအေခၚအရ ေပၚထြက္လာေသာ အစိုးရႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ (collaboration) ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား၊ အစိုးရႏွင့္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအၾကားတြင္ ေစ့စပ္ညွိႏွိဳင္းေပးမွဳ (Mediation) ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား၊ အစိုးရႏွင့္ ပတ္သက္ျခင္း မရွိေသာ autonomous model ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား၊ သို႕တည္းမဟုတ္ ေနာင္ခ်ိန္ခါ revolution တရပ္အတြက္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ ဆန္႕က်င္မွဳ၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳ (confrontational model) ေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ Civil Society ကို ၀ိုင္း၀န္းတည္ေဆာက္ရမည္လား ဆိုသည္ကို ကြဲျပားစြာ သိဖို႕ လိုအပ္လာပါသည္။
သို႕မဟုတ္လွ်င္ အေတြးအေခၚရွဳပ္ေထြးမွဳမ်ားျဖစ္၍ အင္အားစုေသာ္လည္း အင္အား မျဖစ္ထြန္းပဲ ျဖစ္သြားတတ္သည္။ အေျခအေနအရ လိုသလို ေျပာင္းယူလို႕ရသည့္ အင္အားဆိုသည္မွာ အေျပာလြယ္သေလာက္ အလုပ္ခက္ပါသည္။ ေဖာင္တိန္ကိုင္သူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္း ေသနတ္ကိုင္ခိုင္းလို႕ မရ။ ေသနတ္ကိုင္ေနသူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္း ေဖာင္တိန္ကိုင္ခိုင္းလို႕မရ။ တူကိုင္ေနသူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္းဓားကိုင္ခိုင္းလို႕မရ။ ဓားေရး ကၽြမ္းေနသူမ်ားကို ခ်က္ခ်င္း တူကိုင္ခိုင္းလို႕မရ။ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေလ့က်င့္ယူရျပန္သည္။ ေလ့က်င့္ေနဆဲမွာပဲ အင္အားက ျပန္ကြဲထြက္သြားျပီး၊ အေျခအေနႏွင့္ သဟဇာတ မတည့္ပဲ ျပန္ျဖစ္သြားတတ္ျပန္သည္။
အလုပ္ႏွင့္ အေတြးအေခၚမ်ားကို ေရာသမေမႊလိုက္လွ်င္ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း လမ္းေပ်ာက္သြားတတ္ပါသည္။ ပမာဆိုရလွ်င္ ျမစ္ကမ္းတဘက္ဆီတြင္ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း၊ ေရွ႕ဆက္မသြားပဲ ဟိုဘက္ကမ္းသို႕ ေလွႏွင့္ ကူးလိုက္၊ ဒီဘက္ကမ္းသို႕ ေလွႏွင့္ ကူးလိုက္ လုပ္ေနသည္ႏွင့္ တူလွသည္။ ေလွရွိသူမ်ားက ကူးခ်ည္သန္းခ်ည္ လုပ္ရန္ မခက္ခဲေသာ္လည္း ေနာက္က တေကာက္ေကာက္ လိုက္သူမ်ားမွာကား ေရထဲ က်လိုက်၊ ေမာျပီး ကမ္းပါးမွာ ငုတ္တုပ္ထိုင္သူက ထိုင္ႏွင့္ ဘာလုပ္ရမည္မွန္းလဲ မသိ၊ ခရီးမတြင္ပဲ ျဖစ္ၾကရေတာ့သည္။ ပိုဆိုးသည္က revolution ႏွင့္ evolution အေတြးအေခၚ ႏွစ္ရပ္လံုးကို ေရာသမေမႊထားလိုက္လွ်င္ Initial Transition အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းမ်ားမွာလဲ ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္းမရွိ၊ political liberalization အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းမ်ားေပၚတြင္လည္း ကန္႕လန္႕ကန္႕လန္႕သ႑ာန္ ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။
အိမ္ကို ျဖိဳခ်ျပီး ျပန္ေဆာက္ရမည္လား၊ ျဖိဳမခ်ပဲ ေဆးသုတ္ျပင္ဆင္မွဳ လုပ္ရမည္လား ဆိုသည္ကို ေရြးခ်ယ္ဆံုးျဖတ္ၾကရာတြင္ တခုတည္းကိုပဲ ေရြးခ်ယ္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ျဖိဳခ်ျပီး ျပန္ေဆာက္ရမည္ ဆိုလွ်င္ ေဆးသုတ္ျပင္ဆင္ျခင္းသည္ အခ်ိန္ကုန္၊ လူပမ္းျပီး အက်ိဳး မရွိသည့္လုပ္ရပ္မ်ား ျဖစ္သကဲ့သို႕၊ ေဆးသုတ္ျပင္ဆင္မည္ဆိုလွ်င္လဲ ျဖိဳခ်ရန္ အားထုတ္ျခင္းသည္ အခ်ိန္ကုန္၊ လူပမ္းျပီး အက်ိဳး မရွိသည့္လုပ္ရပ္မ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ေဆာက္လုပ္ေရးပေရာဂ်က္တခုတြင္ ေခါင္းေဆာင္ တေယာက္က ျဖိဳခ်ရမည္ ေျပာလိုက္၊ ေနာက္ေခါင္းေဆာင္တေယာက္က ျပင္ဆင္ရမည္ ေျပာလိုက္ လုပ္ေနၾကလွ်င္ ေနာက္မွ အလုပ္သမားမ်ားက ဘယ္လို ကိရိယာတန္ဆာပလာကို ေကာက္ကိုင္ၾကရမည္နည္း။
အဆိုပါ အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးမွဳ အေျခအေနမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေတာ္အနာဂတ္ ကံၾကမၼာအတြက္ အႏၱရာယ္ၾကီးပါသည္။ မည္သည့္ အေတြးအေခၚကို က်င့္သံုးသင့္သည္ ဆိုသည္မွာ လူတေယာက္၊ အဖြဲ႕အစည္းတခု၏ ကိုယ္ပိုင္ ေရြးခ်ယ္မွဳ ျဖစ္ပါသည္။ လူ႕သဘာ၀အရ အျမင္မတူလွ်င္ အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲမွဳကေတာ့ ေပၚထြက္ေနမည္သာ ျဖစ္သည္။ initial transitionအေတြးအေခၚ ရွဳေထာင့္မွ ၾကည့္လွ်င္ political liberalization အေတြးအေခၚကို ကိုင္စြဲကာ political space တြင္းသို႕ ၀င္သြားသူမ်ားသည္ အရွံဳးေပး၊ အညံ႕ခံသူမ်ား ျဖစ္ျပီး၊ political liberalization အေတြးအေခၚမွ ၾကည့္လွ်င္ initial transition ကို လက္ခံသူမ်ားသည္ compromise မလုပ္လိုေသာ ႏိုင္ငံေရးအစြန္းေရာက္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းသို႕ အျပန္အလွန္ရွဳျမင္ျပီး၊ အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲပိုင္ခြင့္ ရွိေသာ္ျငား ထိုသို႕ စြပ္စြဲရင္းျဖင့္ အခ်ိန္မကုန္ၾကေစလိုပါ။ initial transition လက္ခံသူမ်ားကလဲ ပါးစပ္ျဖင့္ အာေနျခင္းမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်၍ ၾကားျဖတ္အစိုးရ အသြင္သ႑ာန္တမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚလာေရးကို ၾကိဳးပမ္းသင့္ၾကပါသည္။ political liberalization လက္ခံသူမ်ားကလဲ ခ်ဲ႕ထားသည့္ political space ေလးတြင္းသို႕ ဘယ္လိုနည္းျဖင့္ ၀င္ရ၀င္ရ၊ ရေအာင္၀င္ျပီး ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္ကို အေျပာမဟုတ္ပဲ လက္ေတြ႕ခ်ီတက္ႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းသင့္ၾကေပသည္။
ပန္းတိုင္မေရာက္ခင္ တက္မေထာင္ခ်င္ေသာ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႕၏ အစဥ္အလာဆိုးၾကီးကို အလုပ္ျဖင့္ သက္ေသျပ၍ ေဖ်ာက္ဖ်က္ၾကဖို႕ အခ်ိန္တန္ေနျပီ ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ initial transition က ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မည္လား၊ political liberalization က ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မည္လား ဆိုသည္မွာကား မူအရဆိုလွ်င္ အေျဖထြက္ေသာ္လည္း လူအရဆိုလွ်င္ အေျဖမရွိပါ။ မည္သူမွ် တပ္အပ္ေသခ်ာ ေျပာႏိုင္မည္လည္း မဟုတ္သျဖင့္ ျငင္းခုန္ရင္း အခ်ိန္မျဖဳန္းသင့္ၾကေတာ့ပါ။ ပုဂၢိဳလ္စြဲ၊ အဖြဲ႕စြဲမ်ားကို ဖယ္ရွား၍ အေတြးအေခၚ တခုကို ေရြးၾကရမည့္ အခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။
ယင္းသို႕ ေရြးခ်ယ္ရာတြင္ အေျခအေနႏွင့္ လားရာကို သေဘာေပါက္ျပီးမွ၊ ပန္းတိုင္ကို သိျပီးမွသာ ေရြးခ်ယ္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္သင့္ပါသည္။ ေရြးခ်ယ္ျပီးလွ်င္လည္း ရွင္းလင္းသည့္ အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္ေသာ ျပတ္သားသည့္ လမ္းစဥ္မ်ားကို ခ်မွတ္ရပါမည္။ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ေလွ်ာက္လွမ္းရပါမည္။ အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးေနလွ်င္ လမ္းစဥ္မ်ား ေ၀၀ါးေနတတ္သျဖင့္ ပန္းတိုင္ႏွင့္လဲ အစဥ္အျမဲ ေ၀းေနဦးမည္သာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါသည္။
ခင္မမမ်ိဳး (၂၇၊ ၁၀၊ ၂၀၁၀)
(စာၾကြင္း (၁)- ဤစာကို ေရးသားရာတြင္ ေကာ္ဖီႏွင့္ လက္ဖရည္ ဘယ္အရာက ပိုေကာင္းသလဲ ဆိုေသာ ေမးခြန္းသ႑ာန္ကို ေျဖရာ၌ ေကာ္ဖီ၏ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးႏွင့္ လက္ဖရည္၏ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳး ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို ယွဥ္တြဲေျဖဆိုေသာ ရွဳေထာင့္ မွ ေရးသားထားသည္။ ေကာ္ဖီႏွင့္ လက္ဖရည္ ဘယ္အရာကို ပိုၾကိဳက္သလဲ ဆိုေသာ ပုဂိၢိဳလ္ေရး ေမးခြန္းသ႑ာန္ကို စာဖတ္သူတဦးဦးမွ ေမးလာပါလွ်င္ကား initial transition ႏွင့္ political liberalization အေတြးအေခၚ ႏွစ္ရပ္တြင္ စာေရးသူ ယေန႕အခ်ိန္အထိ လက္ခံက်င့္သံုးေနေသာ အေတြးအေခၚမွာ initial transition အေတြးအေခၚ ျဖစ္ျပီး၊ လမ္းစဥ္မွာ လူထုတိုက္ပြဲလမ္းစဥ္ျဖစ္သည္။ ေရတိုပန္းတိုင္မွာ အတိုက္အခံမ်ားက ဦးေဆာင္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (သို႕မဟုတ္) လူထုတိုက္ပြဲတြင္ ျပည္သူမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းလာေသာ မ်ိဳးခ်စ္ တပ္မွဴးမ်ားႏွင့္ အတိုက္အခံမ်ား ပူးတြဲဖြဲ႕စည္းေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရျဖစ္ပါသည္။
စာၾကြင္း (၂)- မူရင္းေဆာင္းပါး၏ နိဂံုးအား စာႏွစ္ပိုဒ္ ထပ္မံ ျဖည့္စြက္ထားျပီး (၂၅၊ ၇၊ ၂၀၁၁) တြင္ ျပန္လည္ျဖန္႕ေ၀ပါသည္။)
ရည္ညႊန္းကိုးကား
ABDELNASSER, Gamal. (2004): “Egypt: Succession Politics,” Volker Perthes (ed.), Arab Elites: Negotiating the Politics of Change, (ed.), Boulder: Lynne Rienner Publishers.
Alesina, Alberto, and Allan Drazen (1991), “Why Are Stabilizations Delayed?” American Economic Review 81 (5), 1170-1188.
Anderson, Lisa. (1999). Transitions to Democracy. New York: Columbia University Press.
Avant, Deborah. (1994) Political Institutions and Military Change: Lessons from Peripheral Wars. Ithaca, NY: Cornell University Press
Brownlee, Jason. (2007). Authoritarianism in an Age of Democratization. New York, NY:
Cambridge University Press.
Barro, Robert J. (1996), “Democracy and Growth,” Journal of Economic Growth 1 (1), 1-27.
Campos, Nauro (1999), Back to the Future: The Growth Prospects of Transition Economies
Reconsidered, William Davidson Institute Working Paper No. 229, Ann Arbor, MI.
Denizer, Cevdet (1997), Stabilization, Adjustment and Growth Prospects in Transition Economies, Policy Research Working Paper No. 1855, The World Bank, Washington, DC.
CHASE, Robert S.; HILL, Emily B. ve KENNEDY, Paul (1996): “Pivotal States and U.S. Strategy,” Foreign Affairs, 75: 33-51.
Finer, Samuel. (1962). The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics. New York, NY: Penguin Books.
Fitch, J. Samuel. (1998). The Armed Forces and Democracy in Latin America. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
GALA, Amin A. (1995): Egypt's Economic Predicament: A Study in the Interaction of External Pressure, Political Folly and Social Tension in Egypt. 1960-1990. New York, E. J. Brill.
Heybey, Berta, and Peter Murrel (1999), “The Relationship between Economic Growth and the Speed of Liberalization During Transition,” Journal of Policy Reform 3 (2), 121-137.
Halpern, Manfred. 1963. The Politics of Social Change in the Middle East and North Africa. Princeton: Princeton University Press.
KRAMER, Gudrun (1996): “The Integration of the Integrists,” Ghassan Salame (ed.), Democracy without Democrats, London, New York, I.B. Tauris.
LINZ, Juan J. ve STEPAN, Alfred (1996): Problems of Democratic Transition and Consolidation, Southern Europe, South America, and Post-Communist Europe, Baltimore, The Johns Hopkins University Press.
Lipset, S.M. (1959), “Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy,” American Political Science Review 53, 69-105.
Monshipouri, Mahmood. (1995) Democratization, Liberalization and Human Rights in the Third World. London: Lynne Rienner Publishers
Parry, Geraint and Moran, Micheal, eds. (1994) Democracy and Democratization. New York: Routledge
Przeworski, Adam, and Fernando Limongi (1993), “Political Regimes and Economic Growth,” Journal of Economic Perspectives 7 (3), 51-69.
Rodrik, Dani (1995), “The Dynamics of Political Support for Reforms in Economies in Transition,” Journal of the Japanese and International Economies 9 (4), 403-425.
Shleifer, Andrei (1998), “Government in Transition,” European Economic Review 41 (3-5),
385-410.
Wolff, Holger C. (1999), Transition Strategies: Choices and Outcomes, Princeton Studies in International Finance No. 85 (June), Department of Economics, Princeton University, Princeton, NJ.