အေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ (အပိုင္း - ၄)

Political Liberalization အေတြးအေခၚ

Political Liberalization ဆိုသည္မွာ အာဏာရွင္တို႕ဘက္မွ civil liberties မ်ား ဖန္တီးေပးျခင္းႏွင့္ ဖိႏွိပ္မွဳမ်ား ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း (ease of repression) လုပ္ျခင္းမ်ားကို ဆိုလိုပါသည္။ အဆိုပါ အေတြးအေခၚအား အာဏာရွင္တို႕ဘက္က က်င့္သံုးလာခ်ိန္တြင္ အာဏာရွင္ေရြးေကာက္ပြဲ (authoritarian elections) မ်ား ေပၚထြက္လာေလ့ရွိပါသည္။

ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္၏ ေနာက္ဆံုးပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ democratic consolidation ကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးႏိုင္သည့္ အေတြးအေခၚ တရပ္ျဖစ္ေသာ္လည္း political liberalization ႏွင့္ initial transition မွာ ကြဲျပားျခားနားပါသည္။ Initial transition ကို ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္ (Democratization)၏ ကနဦးအစိတ္အပိုင္း အျဖစ္သတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း political liberalization က်င့္သံုးအေကာင္အထည္ေဖာ္မွဳ ျဖစ္ရပ္တိုင္းအား ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ၏ ကနဦးအစိတ္အပိုင္း အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားျခင္း မရွိပါ။

ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္မ်ားက အဆိုပါ ကြဲျပားျခားနားမွဳကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မီးေမာင္းထိုးျပေလ့ရွိၾကပါသည္။ Holger ႏွင့္ Schlumberger တို႕က political liberalization ႏွင့္ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္တို႕မွာ ေနာက္ဆံုးရလဒ္အေျဖ (end result) ေပၚ မူတူ၍ ကြဲျပားေၾကာင္း ေရးသားခဲ့ၾကပါသည္။ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္မွာ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ အျမစ္တြယ္ ခိုင္မာရွင္သန္မွဳရွိရန္ ဦးတည္သည့္ ရွင္းလင္းေသာ ေနာက္ဆံုးရလဒ္ ရွိေသာ္လည္း၊ political liberalization မွာကား ဒီမိုကေရစီစနစ္ အျမစ္တြယ္ ခိုင္မာရွင္သန္မွဳ (Democratic consolidation) သို႕ ဦးတည္ျခင္းမရွိပဲ လမ္းတ၀က္တြင္ပင္ အာဏာရွင္တို႕ဘက္မွ liberalization ကို ရပ္ဆိုင္းကာ အာဏာျပန္သိမ္းျပီး၊ authoritarian စနစ္ကို အသက္ျပန္သြင္းျခင္းလည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ တပိုင္းတစ ရပ္ဆိုင္းထားျခင္းမ်ားလဲ ျဖစ္ႏိုင္သည့္အတြက္ တိက်ေသာ end result ကို သတ္မွတ္၍ မရႏိုင္ေၾကာင္း သုေတသနျပဳခ်က္မ်ားအရ ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါသည္။

ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Pool ကလဲ Political Liberalization ဆိုသည္မွာ ဒီမိုကေရစီ၏ အေျခခံ သေဘာတရားမ်ားကို မိတ္ဆက္ျခင္းမွ်သာ ျဖစ္ျပီး၊ ဒီမိုကေရစီပန္းတိုင္ကို ဦးတည္ေဖာ္ေဆာင္သည္ဟု မည္သူမွ် တပ္အပ္ေသခ်ာ မေျပာႏိုင္ေၾကာင္း ရွင္းလင္းေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Monshipouri က Political Liberalization ျဖစ္ရပ္တိုင္းတြင္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ တည္ေဆာက္မွဳ ျဖစ္မလာႏိုင္ေသာ္လည္း political liberalization ျပဳလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ အာဏာရွင္တို႕၏ သက္တမ္းကို ဆြဲဆန္႕ေပးႏိုင္ေၾကာင္းႏွင့္ အာဏာရွင္တို႕ ရင္ဆိုင္ရတတ္သည့္ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး အက်ပ္အတည္းမ်ားကို ေရတို ေျဖရွင္းျခင္း အေတြးအေခၚတခုအျဖစ္ အသံုးခ်ႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚေနတတ္သည့္ ႏိုင္ငံေရးမတည္ျငိမ္မွဳမ်ား၊ စစ္ပြဲမ်ား၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး ျပႆနာမ်ားကို political liberalization အေတြးအေခၚျဖင့္ ေျဖရွင္းပါက ညင္သာေသာ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳမ်ား ရွိႏိုင္ေၾကာင္းႏွင့္ အဆိုပါႏိုင္ငံမ်ားရွိ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ဒီမိုကေရစီ စနစ္အတြက္ ၾကိဳတင္မိတ္ဆက္ျပင္ဆင္ေပးရာ ေရာက္ေၾကာင္း Monshipouri က ဆိုထားခဲ့ပါသည္။

Political Liberalization ႏွင့္ ကနဦးဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳတို႕သည္ ဤသို႕ ကြဲျပားျခားနားေနေသာ္ျငား political liberalization သည္ civil liberties အခ်ိဳ႕ကို အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္လာသျဖင့္ expansion of public space ျဖစ္ေၾကာင္းကိုကား ပညာရွင္အမ်ားစုက တညီတညြတ္တည္း လက္ခံထားခဲ့ၾကပါသည္။ ျခံဳငံုၾကည့္ပါက political liberalization ဆိုသည္မွာ အာဏာရွင္တို႕မွ ပိတ္ဆို႕ထားသည့္ တံခါးအား အနည္းငယ္ ဟေပးျခင္းျဖင့္ လူတဦးခ်င္း၏ အေတြးအျမင္ေဖာ္ျပခ်က္၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္း လွဳပ္ရွားမွဳႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳတို႕ကို အကန္႕အသတ္ျဖင့္ ခြင့္ေပးျခင္း ျဖစ္ေပသည္။ သို႕ရာတြင္ အာဏာရွင္တို႕ ဖြင့္ေပးေသာ အေပါက္မွ အာဏာရွင္တို႕ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားေသာ အိမ္အတြင္းသို႕ ၀င္ေရာက္ေနထိုင္ရမည္ျဖစ္ရာ ဧည့္သည္တို႕၏ ထံုးစံအတိုင္း အိမ္ရွင္မ်ား ခ်မွတ္ထားေသာ စည္းကမ္းကိုေတာ့ လိုက္နာရန္ လိုအပ္ေပသည္။ ဧည့္သည္မ်ားမွ စည္းကမ္းကို မလိုက္နာလွ်င္ကား အိမ္ေပၚမွ ႏွင္ခ်၍ ဖြင့္ထားေသာ တံခါးကို အာဏာရွင္တို႕ဘက္မွ အခ်ိန္မေရြး ျပန္လည္ ပိတ္ပိုင္ခြင့္လည္း ရွိေလသည္။ ယင္းမွာ political liberalization အေတြးအေခၚ၏ အေျခခံ သေဘာတရား ျဖစ္ေလသည္။

political liberalization သည္ စစ္မွန္ေသာ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္သို႕ အေရာက္လွမ္းေရးကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္သည္လား (၀ါ) political liberalization အေတြးအေခၚကို ကိုင္စြဲျခင္းျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ ရႏိုင္သလား ဆိုသည္ႏွင့္ ပတ္သက္၍မူ အယူအဆႏွစ္မ်ိဳး ေပၚထြက္လာပါသည္။ တမ်ိဳးက political actors မ်ားေပၚတြင္ မူတည္သည့္ အေတြးအျမင္ ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ အယူအဆအရ ဒီမိုကေရစီအေရးတြင္ အာဏာရွင္မ်ားဘက္၌ hardliners ႏွင့္ softliners ဆိုေသာ ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ေကာင္ႏွစ္မ်ိဳး ေပၚထြက္လာျပီး၊ အတိုက္အခံမ်ားဘက္၌ opportunists, moderates ႏွင့္ radicals ဆိုေသာ ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ေကာင္ သံုးမ်ိဳး ေပၚထြက္လာႏိုင္ပါသည္။

Hardliners ဆိုသူမ်ားမွာ အာဏာရွင္စနစ္ကိုပင္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ျမဲလိုသူမ်ားျဖစ္ျပီး၊ softliners ဆိုသူမ်ားမွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ အတိုက္အခံမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး ေစ့စပ္ညွိႏွိဳင္းေရးကို လိုလားသူမ်ားျဖစ္သည္။ opportunists ဆိုသူမ်ားကား ဒီမိုကေရစီစနစ္ တည္ေဆာက္ေရးကို စိတ္၀င္စားသူမ်ား မဟုတ္ပဲ ဒီမိုကေရစီ အေရးကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ကိုယ္က်ိဳးရွာလိုသူမ်ားျဖစ္သည္။ moderates ဆိုသူမ်ားကား ဒီမိုကေရစီစနစ္ ခိုင္မာရွင္သန္ေရးကို လိုလားသူမ်ားျဖစ္ျပီး၊ မည္သို႕ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳမ်ားကိုျဖစ္ေစ လက္ခံႏိုင္သူမ်ား ျဖစ္သည္။ radicals ဆိုသူမ်ားကား အာဏာရွင္တို႕ႏွင့္ compromise မလုပ္ရေသာ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳကို ေဖာ္ေဆာင္လိုသူမ်ား ျဖစ္သည္။ လက္တင္အေမရိက ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ သင္ခန္းစာမ်ားအရ political liberalization ကို အာဏာရွင္ဘက္မွ softliners မ်ားႏွင့္ အတိုက္အခံဘက္မွ moderates မ်ားက ထိန္းေက်ာင္းေပးႏိုင္လွ်င္ ဒီမိုကေရစီ ခိုင္မာရွင္သန္ေရး လမ္းေၾကာင္းေပၚသို႕ ေရာက္သြားႏိုင္ေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ၾကေလသည္။

အျခားအယူအဆတခုမွာကား အာဏာရွင္တို႕တြင္ အာဏာရွင္စနစ္ကို ထိန္းသိမ္းထားလိုေသာအုပ္စုႏွင့္ အာဏာရွင္စနစ္ကို ဆက္လက္က်င့္သံုး၍ မျဖစ္ႏိုင္ဟု ယူဆေသာ အုပ္စုႏွစ္စု ကြဲျပားသြားသျဖင့္ အာဏာရွင္တို႕အၾကား အကြဲအျပဲ (intra-regime factionalism) ႏွင့္ စစ္တပ္မွ ေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕ခြဲထြက္ျပီး အတိုက္အခံတို႕ႏွင့္ ေပါင္းသြားသည့္အခါ ျဖစ္လာေလ့ရွိေသာ intra-military factionalism မ်ား၊ degradation of military institution ျဖစ္ျခင္းမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ political liberalization ကို အာဏာရွင္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက အေကာင္အထည္ေဖာ္လာသည္ဆိုေသာ အယူအဆျဖစ္ေလသည္။ ဤအယူအဆအရ political liberalization ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ အာဏာရွင္တို႕ဘက္မွ paradox of success ကို ေသခ်ာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ရသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ အာဏာရွင္တို႕ ၾကိဳးကိုင္ႏိုင္သည့္ ပါတီမ်ား ဖြဲ႕စည္းျခင္း၊ အာဏာရွင္တို႕၏ ရပ္တည္မွဳကို မထိပါးေစေသာ ဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းသတ္မွတ္ျခင္း၊ ၾကိဳးကိုင္ႏိုင္သည့္ ပါတီမ်ားသာ အႏိုင္ရႏိုင္မည့္ ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းျခင္း စသည္တို႕မွာ political liberalization ၏ လိုအပ္ခ်က္တရပ္ျဖစ္ေသာ အဆိုပါ paradox of success စည္းမ်ဥ္းကို ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ paradox of success မေသခ်ာပဲႏွင့္ political liberalization ကို မည္သည့္ အာဏာရွင္ကမွ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း မရွိပါ။

အထက္ေဖာ္ျပပါ အယူအဆႏွစ္မ်ိဳးအနက္ ပထမအယူအဆမွ ၾကည့္လွ်င္ political liberalization သည္ ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္အေရာက္လွမ္းေရးကို ဦးတည္သည့္ အေတြးအေခၚ ျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယအယူအဆမွ ၾကည့္လွ်င္ကား political liberalization သည္ အာဏာရွင္စနစ္ကို ပံုစံတမ်ိဳးျဖင့္ ေရရွည္ ရွင္သန္ေနေစႏိုင္သည့္ dead end ျဖစ္ေနေသာ အေတြးအေခၚ ျဖစ္ေလသည္။ လက္တင္အေမရိက ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္မ်ားအရ ပထမအယူအဆက မွန္ကန္ျပီး၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသႏွင့္ အာရွတိုက္ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္မ်ားအရ ဒုတိယအယူအဆက မွန္ကန္ေနသည္ျဖစ္ရာ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ ၾကံဳေတြ႕လာမည့္ political realities အေျခအေနကိုကား ခန္႕မွန္းရ အလြန္ပင္ ခက္ႏိုင္ပါသည္။

မည္သို႕ဆိုေစ အာဏာရွင္တို႕၏ political liberalization ေဖာ္ေဆာင္မွဳမ်ားကို public space ခ်ဲ႕ေပးျခင္းဟု ရွဳျမင္၍ ပထမအယူအဆကို လက္ခံက်င့္သံုးလိုေသာ moderates မ်ားအေနျဖင့္ ရလိုရျငား စမ္းသပ္ၾကည့္လိုသည္ဆိုလွ်င္ political liberalization မွ democratic consolidation သို႕ ေျပာင္းလဲရန္ ၾကိဳးပမ္းမွဳမ်ားတြင္ ေတြ႕ၾကံဳႏိုင္သည့္ obstacles မ်ားကို အာရံုစိုက္ရန္ လိုအပ္ေပသည္။ အဆိုပါ obstacles မ်ားကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ၾကံဆရွာေဖြသင့္ေလသည္။ Political liberalization စတင္လာျပီးမွ ေျပာင္းျပန္ဦးတည္သြားေသာ political deliberalization မျဖစ္ေစရန္ ၾကိဳးပမ္းၾကရန္ လိုအပ္သည္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

အေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ (အပိုင္း -၃)

Initial Transition အေတြးအေခၚ (သို႕မဟုတ္) အာဏာရွင္စနစ္အားျဖိဳခ်ျခင္း (authoritarian breakdown) အေတြးအေခၚ

Initial transition ျဖစ္လာေစရန္အတြက္ အေရးၾကီးဆံုးမွာ ၾကားျဖတ္အစိုးရပင္ျဖစ္ေလသည္။ ကနဦးဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္၏ အဓိကေသာ့ခ်က္မွာ interim period တြင္ မည္သူမ်ားက အုပ္ခ်ဳပ္၍ အာဏာကို မည္သို႔ခြဲေ၀သံုးစြဲမည္နည္းဆိုသည့္ အခ်က္အေပၚတြင္ မူတည္သည္။ ထိုအခ်က္ကို ေသခ်ာစြာေဖာ္ထုတ္ျပီးမွသာ ဒီမိုကေရစီလွဳပ္ရွားမွဳ လမ္းေၾကာင္းမွာ တည့္တည့္ မတ္မတ္ႏွင့္ ထိထိေရာက္ေရာက္ရွိသည္။

ႏွစ္ဆယ္ရာစုေႏွာင္းပိုင္း ကနဦးဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္မ်ားအား ေလ့လာ၍ ပညာရွင္ Shain ႏွင့္ Lintz ဆိုသူတို႔က အဆိုပါေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္မ်ားတြင္ ပါ၀င္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ပံုစံေလးမ်ိဳးကို ထုတ္ေဖာ္ ခဲ့ၾကသည္။

(၁) အတိုက္အခံမ်ားက ဦးေဆာင္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (Opposition-led interim government)

လူထုတိုက္ပြဲ ပံုစံျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးအသြင္ျဖင့္ျဖစ္ေစ အာဏာရွင္ အစိုးရအား ျဖဳတ္ခ် ေတာ္လွန္၍ ၾကားျဖတ္အစိုးရအျဖစ္ေၾကျငာကာ၊ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပျခင္းနည္းလမ္းျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ အခ်ိန္တိုအတြင္း ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ ဦးေဆာင္ဦးရြက္ျပဳသည့္ အစိုးရ တရပ္ ျဖစ္သည္။

အာဏာရွင္အစိုးရ၏ ဥပေဒစိုးမိုးမွဳ၊ အာဏာသက္ေရာက္မွဳကို total rejections လုပ္ရမည္ျဖစ္၍ အသြင္ကူးစဥ္ကာလတြင္ လူထုအေပၚ၌ တာ၀န္ခံမွဳ ရွိရမည္။ တာ၀န္ယူရမည္။ (၁၉၇၄)ခုႏွစ္မွ (၁၉၇၆)ခုႏွစ္ ေပၚတူဂီႏိုင္ငံ ကနဦးဒီမုိကေရစီ ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္သည္ ဤပံုစံမ်ိဳးျဖစ္သည္။

ထိုသို႔ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳကို လုပ္ရန္ရည္ရြယ္ပါက အတိုက္အခံအုပ္စုမ်ား စုစည္းက်စ္လစ္မွဳရွိရန္ လိုအပ္သည္။ ဥာဏ္အေျမာ္အျမင္ရွိရန္ လိုအပ္သည္။ ႏိုင္ငံေရးသံုးသပ္မွဳ မွန္ကန္ရန္ လိုအပ္သည္။

အခ်ိန္အခါကို မွန္မွန္ကန္ကန္ တြက္ခ်က္တတ္ရန္ လိုအပ္သည္။ လူထုစည္းရံုးေရး ေကာင္းမြန္ရန္ လိုအပ္သည္။ ျပဳတ္က်သြားေသာ အာဏာရွင္မ်ားမွ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳ ရွိလာႏိုင္သည္ ျဖစ္သျဖင့္ အခ်ိန္မွီ ထိန္းကြပ္ႏိုင္ရန္ စစ္ေရးသတိ၊ ႏိုင္ငံေရးသတိရွိရန္လိုအပ္သည္။ မူလအာဏာရွင္သည္ စစ္အာဏာရွင္ျဖစ္ပါက လက္နက္ကိုင္ အင္အားစုမ်ား ျပန္႕က်ဲသြားႏိုင္သည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အဆိုပါ အင္အားစုမ်ားကို ျပန္လည္ စုစည္း၍ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအတြက္ လိုအပ္ေသာ က်စ္လ်စ္သည့္ တပ္မေတာ္တရပ္ ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းႏိုင္ရန္ အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္မ်ားတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳ စြမ္းရည္ရွိရန္ လိုအပ္သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ (၁၉၈၈) လူထုအေရးေတာ္ပံုၾကီးသည္ ဤသို႔ေသာ ေျပာင္းလဲမဳွလမ္းေၾကာင္းကို ဦးတည္ခဲ့ေသာ္လည္း အားနည္းခ်က္အခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ အသက္ေသြးေခ်ြးမ်ားရင္းျပီးမွ ေပးဆပ္ခဲ့ရသည္ႏွင့္ မတန္စြာပင္ ေအာင္ပြဲႏွင့္ လြဲခဲ့ရသည္။ သမိုင္းသင္ခန္းစာ ယူတတ္ရန္ လိုေပသည္။ ထပ္ခါတလဲလဲ မွားေနသည္ဆိုလွ်င္ေတာ့ မွားသူမ်ား၏ အသံုးမက်မွဳပင္ ျဖစ္ေပေတာ့မည္။

အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္မွာကား ထိုေျပာင္းလဲမွဳကို ဦးတည္သည္ဆိုပါက လူထုတိုက္ပြဲႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး လမ္းေၾကာင္းတခုခုကိုျဖစ္ေစ၊ ႏွစ္ခုလံုးကိုေပါင္းစပ္၍ တစိုက္မတ္မတ္ လုပ္ကိုင္ ရမည္။ စုစည္းမွဳအားမ်ား၏ လားရာသည္ ထိုေျပာင္းလဲမွဳကိုသာ ဦးတည္ထြက္သြားရမည္။ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္သင့္ သည္မ်ားကို “ ျဖစ္လာရင္ လုပ္ဖို႔နည္းရွိပါတယ္“ ဆိုေသာ မီဒီယာၾကားေကာင္းရံု စကားလံုးမ်ား ေျပာေနျခင္းျဖင့္ မဟုတ္ပဲ လက္ေတြ႔ လုပ္ေဆာင္ ထားရမည္။ ခင္းစရာ လမ္းေၾကာင္းကို ခင္းက်င္းထားရမည္။ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ျဖည့္စြက္ထားရမည္။


(၂) ပါ၀ါခြဲေ၀သံုးစြဲေသာၾကားျဖတ္အစိုးရမ်ား (power-sharing interim governments)

ပါ၀ါခြဲေ၀သံုးစြဲေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရမ်ားဆိုသည္မွာ အာဏာရွင္အစိုးရမွ အခ်ိဳ႕ေသာ အဖြဲ႕၀င္မ်ားႏွင့္ အတိုက္အခံမ်ားမွ အခ်ိဳ႕ေသာ အဖြဲ႕၀င္မ်ားတို႔ နားလည္မွဳယူ၍ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား မက်င္းပမီ ယာယီ ၾကားျဖတ္အစိုးရအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းကာ အတူတကြ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳ လမ္းေၾကာင္းမွာ ႏိုင္ငံေရးအရ ပ႗ိပကၡ မမ်ားလွပဲ တည္ျငိမ္သည္။ ေျပာင္းလဲမွဳမွာ ညင္သာသည္။ အတိုက္အခံမ်ား၏ ပညာသားပါပါ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွဳ အထူးလိုအပ္သည္။ (၁၉၈၉) မွ (၁၉၉၁)ခုႏွစ္အထိ ပိုလန္ႏိုင္ငံ၏ ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္မွာ ထိုသို႔ေသာ ပံုစံမ်ိဳးျဖစ္သည္။

ထိုေျပာင္းလဲမွဳမ်ိဳးကို ဦးတည္ပါက အာဏာရွင္ဘက္မွ ဘက္ေျပာင္းလာသူမ်ားရွိလာေစရန္ စည္းရံုးလွံဳ႕ေဆာ္မွဳ အားေကာင္းရမည္။ ထိုစည္းရံုးေရးစြမ္းရည္တြင္လည္း လွ်ိဳ႕၀ွက္ႏိုင္မွဳ စြမ္းရည္ပါ လိုအပ္သည္။ မည္သူႏွင့္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ရန္ အတိုက္အခံမ်ားမွ nominate လုပ္ေနသည္ကို အာဏာရွင္ဘက္သို႔ သတင္းေပါက္ၾကားျခင္း မရွိေစရ။ မဟုတ္လွ်င္ ပြဲမျပီးခင္ အခ်ိန္မွာပင္ အတိုက္အခံႏွင့္ ပူးေပါင္းခ်င္သူမ်ား လုပ္ၾကံခံလိုက္ရျခင္း၊ အဖမ္းခံလိုက္ရျခင္း၊ ထိုသူမွ စိတ္ေျပာင္း သြားျခင္းမ်ားျဖစ္ႏိုင္သည္။ လံုျခံဳေရးသည္ အေရးပါလွသည္။ ထိုသူမ်ားႏွင့္ အခ်ိတ္အဆက္ရွိ ထားျပီးမွသာ လူထုတိုက္ပြဲကို ပံုစံေဖာ္ရမည္။ လူထုတိုက္ပြဲအခ်ိန္တြင္မွ ေပၚလာလိမ့္မည္ဆိုျပီး ေစာင့္စားျခင္း၊ လိုက္လံစည္းရံုးျခင္းမ်ားသည္ မိမိ၏အင္အားကို ျဖဳန္းတီး လိုက္သကဲ့သို႕ပင္ရွိသည္။ မည္သို႔မွ် အက်ိဳးမထူးပါ။ ရန္သူ႕ထက္ ေျခတလွမ္းေနာက္က်ေနသည္ကို သတိျပဳသင့္သည္။ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေရးေခၚျခင္း သည္လည္း ဤေျပာင္းလဲမွဳ လမ္းေၾကာင္းေပၚမွာပင္ရွိသည္။ သို႕ေပမယ့္ ထိုသို႔ေခၚခ်ိန္သည္ ႏွစ္ဘက္ဘက္မွ်ေနသည့္ အခ်ိန္မ်ိဳးတြင္သာ ျဖစ္သင့္သည္။ ပိုလန္ႏိုင္ငံတြင္ ထိုေျပာင္းလဲမွဳ လမ္းေၾကာင္းေပၚ တက္သြားႏိုင္ခဲ့သည္က ပိုလန္ႏိုင္ငံ people power movement အားေကာင္း၍ျဖစ္သည္။

(၃) အာဏာရွင္မ်ားမွဦးေဆာင္ေသာ အိမ္ေစာင့္အစိုးရမ်ား (incumbent- led caretaker governments)

အခ်ိဳ႕ေသာအေျခအေနမ်ားတြင္ အာဏာရွင္ အစိုးရကိုယ္တိုင္မွ ႏိုင္ငံ၏စီးပြားေရးယိုယြင္းမွဳကို မည္သို႕မွ် မထိန္းႏိုင္ေတာ့၍ျဖစ္ေစ၊ အုပ္စိုးသူမ်ား အခ်င္းခ်င္းသေဘာထား ကြဲလြဲမွဳေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ အတိုက္အခံမ်ား၏ ျခိမ္းေခ်ာက္ႏိုင္စြမ္းေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ဆက္လက္ထိန္းထားလွ်င္ တိုင္းျပည္တခုလံုး ဖရိုဖရဲျဖစ္လာႏိုင္ေခ် ရွိေသာေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ကနဦးဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္ကို စတင္ လိုက္ရသည္မ်ားရွိသည္။ ေတာင္အာဖရိကဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္သည္ ထိုသို႔ေသာေျပာင္းလဲမွဳႏွင့္ စတင္ခဲ့သည္။ incumbent de Klerk government သည္ အိမ္ေစာင့္အစိုးရအျဖစ္စတင္ခဲ့ျပီး၊ (၁၉၉၃) စက္တင္ဘာတြင္မွ power-sharing coalition အေနျဖင့္ ေျပာင္းလဲကာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳကို စတင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

ထိုေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္ေစရန္အတြက္ ထိေရာက္ေသာ ႏိုင္ငံတကာဖိအားမွာ အေရးပါလွသည္။ ထိေရာက္ေသာဟူေသာ စကားလံုးကို ဆိုထားပါသည္။ မစို႔မပို႔ ဟိုစပ္စပ္ ဒီစပ္စပ္၊ ေရွ႕ကဖံုးေနာက္ကေပၚ ႏိုင္ငံတကာ ဖိအားကို ဆိုလိုျခင္းမဟုတ္ပါ။ ထို႕ထက္ပို၍ အေရးၾကီးသည္ကား လူထုအား ပင္ျဖစ္ပါသည္။ လူထုအားသည္ စုစုစည္းစည္းျပတ္ျပတ္သားသားရွိေနရပါမည္။ အာဏာရွင္တို႔အား မေျပာင္းလဲလွ်င္ လံုး၀မရႏိုင္သည့္ အေျခအေနသို႔ေရာက္ေအာင္ တြန္းပို႕ထားႏိုင္ရပါမည္။

(၄) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာၾကားျဖတ္အစိုးရမ်ား (international interim governments)

အကယ္၍ အာဏာခြဲေ၀သံုးစြဲသည့္ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ျဖစ္လာႏိုင္ေခ်မ်ား လံုး၀မရွိသည့္အခါ (သိုမဟုတ္) ႏွစ္ဘက္စလံုးတြင္ သမိုင္းေၾကာင္းအရ ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ ယွွဥ္ျပိဳင္မွဳမ်ားႏွင့္ တဦးေပၚတဦးယံုၾကည္မွဳ လံုး၀ဥႆံု ကင္းမဲ့ေနသည့္အခါ (သို႔) ႏွစ္ဘက္စလံုးမည္သူမွ် ေအာင္ပြဲရေတာ့မည္ မဟုတ္ေၾကာင္း ေသခ်ာလာသည့္အခါတြင္ ကုလသမဂၢၾကီးၾကပ္မွဳျဖင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ၾကားျဖတ္အစိုးရမ်ားကို ဖြဲ႕စည္းရေလသည္။

နာမီးဘီးယား (၁၉၈၉-၁၉၉၀)ႏွင့္ ကမ္ေဘာဒီးယား (၁၉၈၃-၉၃) အေျခအေနမ်ားသည္ အဆိုပါေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္၏ ဥပမာမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ထိုသို႔ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္မ်ားတိုင္း ေအာင္ျမင္သည္ကား မဟုတ္ပါ။ အာဖဂန္နစၥတန္ႏိုင္ငံ၏ (၁၉၉၀)ျပည့္ႏွစ္ အေစာပိုင္းကာလမ်ား အေျခအေနသည္ မေအာင္ျမင္ေသာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ၾကားျဖတ္အစိုးရကနဦး ဒီမိုကေရစီေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ကို မီးေမာင္းထိုးျပေနသည္။ ထို႔႕အျပင္ အျခားအေရးၾကီးေသာ အခ်က္မွာကား သူတပါးႏွာေခါင္းျဖင့္ အသက္ရွဴသူမ်ားသည္ ကိုယ့္ႏွာေခါင္းျဖင့္ အသက္ရွဴရန္ ခဲယဥ္းသည့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ရပ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။

မည္သို႔ဆိုေစ ထိုေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ကို ဦးတည္သည္ဆိုလွ်င္ကား Humanitarian intervention ျဖစ္လာေစရန္ ဦးစားေပး ေဆာင္ရြက္ရမည္။ သတိျပဳရန္အခ်က္ကား ထိုျဖစ္စဥ္စတင္ရန္ အခ်ိန္သည္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာတတ္သည္။ ျဖစ္လာျပီးလွ်င္လည္း ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာမ်ား အလြန္ပင္ ၾကီးမားသည္။ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ၏ ပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ democratic consolidation ျဖစ္ရန္ ပိုမိုခက္ခဲသည္။ Long-term effects မ်ားျပားသည္။ autonomous development တည္ေဆာက္ရန္ political and economic challenges မ်ားသည္။ ထို costs မ်ားကို benefits မ်ားျဖင့္ weighted လုပ္ၾကည့္ျပီး benefits က costs ထက္ exceed ျဖစ္မွသာ ထိုလမ္းေၾကာင္းကို ဦးတည္သင့္သည္။

ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီအေရးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ထူးျခားေသာ အခ်က္တခုမွာကား ၁၉၈၈ လူထု အေရးေတာ္ပံုၾကီးေနာက္ပိုင္းကာလ ဒီမိုကေရစီေဖာ္ေဆာင္ေရး ၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾကသည့္ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ခရီးတြင္ အတိုက္အခံမ်ား အားလံုးသည္ ကနဦးဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္စတင္ရန္ အထက္တြင္ေဖာ္ျပကဲ့သို႔ နည္းလမ္းေပါင္းမ်ားစြာကို ခုန္ျပန္ေက်ာ္လႊား အသံုးျပဳခဲ့ၾကျပီးသားပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိေရာက္မွဳရသင့္သေလာက္ မရခဲ့သည့္ အခ်က္မွာကား မည္သည့္လမ္းေၾကာင္းကိုမွ တစိုက္မတ္မတ္ ဦးတည္ျခင္းမရွိပဲ ဟိုေကြ႕ဟိုတက္ႏွင့္ ေလွာ္၊ ဒီေကြ႔ဒီတက္ႏွင့္ ေလွာ္ေနၾကျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ လွိဳင္းထန္လွေသာ ပင္လယ္ျပင္မွ ဒီမိုကေရစီ ေလွငယ္ကား လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးဆီ ေရာက္လိုက္၊ ႏိုင္ငံတကာဖိအားဆီ ေရာက္လိုက္၊ လူထုတိုက္ပြဲဆီ ေရာက္လိုက္၊ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မွဳဆီ ေရာက္လိုက္၊ ယူအင္ဆီ ေရာက္လိုက္၊ အေမရိကန္ဆီ ေရာက္လိုက္၊ အာဆီယံဆီ ေရာက္လိုက္၊ Humanitarian Intervention ဆီ ေရာက္လိုက္၊ တပ္မေတာ္အားခြဲ၍ မ်ိဳးခ်စ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား ျပည္သူႏွင့္ ပူးေပါင္းေရးဆီ ေရာက္လိုက္ျဖစ္ကာ ပင္လယ္ျပင္ထဲတြင္ ၀ိုင္းၾကီးပတ္ပတ္လည္ေနသကဲ့သို႔ ျဖစ္လာပါေတာ့သည္။

ပို၍ ဆိုးသည့္အခ်က္မွာကား Initial Transition အေတြးအေခၚေပၚတြင္ အေျခခံထားသည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနေသာ္လည္း အဆိုပါအေတြးအေခၚ၏ အေရးၾကီးဆံုး အခ်က္ျဖစ္သည့္ ၾကားျဖတ္အစိုးရဖြဲ႕စည္းေရး ေရတိုရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္က ေပ်ာက္ကြယ္ ေနျခင္းသာ ျဖစ္ေလသည္။ ၾကားျဖတ္အစိုးရ အသြင္ေဆာင္သည့္ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ား ထြက္ေပၚလာသည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ႏိုင္ငံေရးစစ္မ်က္ႏွာသည္ ေမရီခ်က္ပလင္း ဆြံ႕အနားမၾကားေက်ာင္း အသြင္သို႔ ေျပာင္းလဲသြားျခင္းမ်ား (သို႕မဟုတ္) ခါးပိုက္ႏွိဳက္မ်ား နယ္လုသည့္ အသြင္သို႔ ေျပာင္းလဲသြားျခင္းမ်ား ျဖစ္လာေလေတာ့သည္။

ျပည္သူလူထုက ေရြးခ်ယ္တာ၀န္ေပးထားသည့္ အေရးပါေသာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားက ၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚထြက္ေရးဆိုသည့္အခ်က္ကို တတ္ႏိုင္သမွ် ေရွာင္လႊဲေျပာဆိုေလ့ရွိၾကျပီး၊ မလြဲသာ မေရွာင္သာ အေျခအေနမ်ား ေပၚလာလွ်င္လဲ ေရငံုႏွဳတ္ပိတ္ ေနလိုက္ၾကေလ့ရွိပါသည္။ ျပည္သူလူထုက မေရြးခ်ယ္ထားပဲ တာ၀န္သိသည့္ ႏိုင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ၾကိဳးပမ္းေတာင္းဆိုမွဳ စတင္လိုက္ပါလွ်င္လဲ ခါးပိုက္ႏွိဳက္မ်ား ကုန္းလမ္း၊ ေရလမ္း သူ႕နယ္၊ ကိုယ့္နယ္ လုသကဲ့သို႕ ပြဲပ်က္လွ်င္ျပီးေရာ သေဘာထားကား ထိုးႏွက္ တိုက္ခိုက္ၾကပါေတာ့သည္။

အေျဖကားရွင္းပါသည္။ တကၠသိုလ္က ဘြဲ႕ရခ်င္လွ်င္ အထက္တန္းစာေမးပြဲကို အရင္ေအာင္ရပါမည္။ အထက္တန္းစာေမးပြဲကို ေက်ာ္ခြသြားလို၍ မရပါ။ မျဖစ္မေန ျဖတ္သန္းရပါမည္။ဒီမိုကေရစီစနစ္ အျမစ္တြယ္ ရွင္သန္ခိုင္မာေစလိုသည့္ ေရွရည္ပန္းတိုင္ကို Initial Transition အေတြးအေခၚေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားျဖင့္ သြားလိုလွ်င္ အထက္တြင္ေဖာ္ျပထားခဲ့ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ အသြင္သ႑ာန္တမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေရတိုပန္းတိုင္အျဖစ္ ဦးတည္သတ္မွတ္ ရေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ ယင္းအခ်က္ကို လက္မခံလိုလွ်င္ Initial Transition အေတြးအေခၚကို လက္ခံက်င့္သံုးျခင္း မျပဳပဲ Political liberalization အေတြးအေခၚကို လက္ခံလိုက္သည္က ပို၍ ေကာင္းမြန္သည္။ အေတြးအေခၚက လမ္းစဥ္မ်ားကို ဦးေဆာင္သည္ျဖစ္ရာ အေတြးအေခၚ မရွင္းလင္းပဲ ႏိုင္ငံေရးကို ဦးေဆာင္ေနလွ်င္ မျပတ္သားေသာ လမ္းစဥ္မ်ားေၾကာင့္ ရွင္းလင္းသည့္ အေတြးအေခၚ ရွိေနေသာ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားသာမက ျပည္သူလူထု တရပ္လံုးကိုပါ ထိခိုက္ေစႏိုင္သည္။

ၾကားျဖတ္အစိုးရ အသြင္ေဆာင္သည့္ အစိုးရတရပ္ ေပၚထြက္လာေရးဆိုေသာ အေျခခံ ပန္းတိုင္ကို လက္ခံရံုႏွင့္ ျပီးေသးသည္ကား မဟုတ္ပဲ ဦးတည္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရအသြင္ေပၚမူတည္၍ ပိုမိုအာရံုစိုက္လုပ္ရမည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ား၊ ေလွ်ာ့ရမည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားလည္း ရွိလာတတ္သည္။ ဥပမာ- လူထုတိုက္ပြဲႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးလမ္းစဥ္ကို အာရံုစိုက္သည္ဆိုလွ်င္ ေတာ္လွန္ေရးကို လူထုႏွင့္ တသားတည္းျဖစ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ရပါမည္။ ျပည္သူအမ်ားအား ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုးစိတ္ ျဖစ္လာေစရန္ တြန္းအားေပးရပါမည္။ ေမွ်ာ္ေတာ္ေယာင္ျဖစ္ေအာင္ အခုပဲ ႏိုင္ငံတကာ ၀င္လာေတာ့မည္ဆိုလိုက္၊ အခုပဲ လူထုနည္းနဲ႕မွ ေအာင္ျမင္ေတာ့မည္ဆိုလိုက္ လုပ္ေနျခင္းမွာ တိုက္ပြဲအတြင္း ေတြေ၀မွဳကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။

တိုက္ပြဲတခုတြင္ စစ္ကူလာမည္ဟု ယံုၾကည္ထားေသာ တပ္မွဴး၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ တပ္သားမ်ား၏ခံယူခ်က္ႏွင့္ စစ္ကူမလာႏိုင္၊ မိမိဘာသာတိုက္ရမည္ဟု သိထားေသာ တပ္မွဴးတေယာက္၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ တပ္သားမ်ား၏ ခံယူခ်က္တို႔ မည္မွ်ကြာျခားလွသည္ကို ဂရုျပဳျပီး လူထု၏ ႏိုင္ငံေရးေရခ်ိန္၊ အေတြးအေခၚ ေရခ်ိန္ႏွင့္ အကိုက္ညီဆံုးေသာ လမ္းစဥ္မ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကရမည္ျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္ရာ အေတြးအေခၚ ရွင္းလင္းမွသာ ထိေရာက္ေသာ အလုပ္မ်ားကို လုပ္ႏိုင္မည္ျဖစ္ေလသည္။

အျခားေသာ အေတြးအေခၚ တခုျဖစ္သည့္ Political liberalization သို႕ ေျပာင္းလဲ လက္ခံက်င့္သံုးသူမ်ားက Initial Transition အေတြးအေခၚကို လက္ခံက်င့္သံုးခဲ့ၾကသည္မွာ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ ေက်ာ္လာျပီး ထူးျခားမွဳ မရွိေတာ့၍ (၀ါ) Initial Transition အေတြးအေခၚမွ ဦးေဆာင္ထားေသာ လမ္းေၾကာင္းမ်ားသည္ ေအာင္ျမင္ႏိုင္ျခင္း မရွိေတာ့၍ အေတြးအေခၚ ေျပာင္းလဲသြားျခင္းဟု ဆိုတတ္ၾကပါသည္။ သို႕ေပမယ့္ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီ အေရး အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ခရီးတြင္ Initial Transition အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္ခဲ့သည္ ဟူ၍ကား တပ္အပ္ေသခ်ာ ေျပာဆို၍ မရပါ။ Initial Transition အေတြးအေခၚ၏ လမ္းေၾကာင္းမ်ားျဖစ္ေသာ လူထုတိုက္ပြဲ၊ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရး၊ ႏိုင္ငံတကာ ဖိအားေပးေရး စသည္တို႔ကို ကိုင္စြဲခဲ့ၾကေသာ္လည္း အဆိုပါအေတြးအေခၚ၏ ေရတိုပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚေပါက္လာေရးကို ဦးတည္ျခင္း မရွိခဲ့ၾကပါ။

ေရတိုပန္းတိုင္ေရာက္ျပီးမွ ေရရွည္ပန္းတိုင္သို႔ သြားရသည့္ လမ္းေၾကာင္းေပၚမွ အမ်ိဳးသား ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး၊ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရး စသည္တို႔ကို ဦးတည္ရင္း အခ်ိန္ကုန္ ခဲ့ၾကသည္က မ်ားပါသည္။

ဆယ္တန္းေက်ာင္းသားက တကၠသိုလ္ ေနာက္ဆံုးႏွစ္ စာမ်ားကိုပဲ ဖတ္ေနသည့္အခါ ဆယ္တန္း စာေမးပြဲလဲ မေအာင္ႏိုင္၊ တကၠသိုလ္က ဘြဲ႔လဲ မရပဲ ကန္႔လန္႔ ကန္႔လန္႔ ျဖစ္ေနသည့္ အေျခအေနမ်ိဳးသို႔ ေရာက္ေနျခင္းသာ ျဖစ္ရာ Initial Transition အေတြးအေခၚ (သို႔မဟုတ္) အာဏာရွင္ စနစ္အား ျဖိဳခ် ျခင္း (authoritarian breakdown) အေတြးအေခၚမွာ လံုး၀ က်ဆင္းသြားျပီဟုကား မည္သူမွ် တပ္အပ္ေသခ်ာ ေျပာပိုင္ခြင့္မရွိ။ အင္အားမ်ားစုစည္းျပီး၊ လူထုႏွင့္အတူ လက္တြဲ၍ ေရတိုပန္းတိုင္ကို ဦးတည္ႏိုင္သည့္ အခ်ိန္တြင္ ေအာင္ျမင္ႏိုင္ေပလိမ့္မည္။

အလားတူပင္ အာဏာရွင္တို႔ဘက္မွ civil liberties မ်ား ဖန္တီးျခင္း၊ ဖိႏွိပ္မွဳ ေျဖေလွ်ာ့ျခင္းမ်ားျဖင့္ စတင္ျပဳလုပ္ေလ့ရွိသည့္ Political liberalization အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားမွာ ေအာင္ျမင္မည္၊ က်ဆံုးမည္ကိုလည္း မည္သူမွ် တပ္အပ္ေသခ်ာ ေျပာပိုင္ခြင့္ မရွိ။ ေအာင္ျမင္ျပီး democratic consolidation ပန္းတိုင္သို႕ ေရာက္သြားသည့္ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္ သက္ေသသာဓက မ်ားရွိသကဲ့သို႕၊ လမ္းတ၀က္မွာတင္ partial democracy အျဖစ္ ကန္႕လန္႕ျဖစ္ေနသည္ မ်ားလဲ ရွိပါသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ အာဏာရွင္တို႕ ဘက္မွ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေနာက္ကြယ္မွ ၾကိဳးကိုင္ထားသည့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွေသာ္ လည္းေကာင္း အေရးမလွသျဖင့္ liberalization ကို abort လုပ္လိုက္ျပီး အာဏာရွင္စနစ္ကို အသက္ျပန္သြင္းသြား သည္မ်ားရွိသကဲ့သို႔၊ တပိုင္းတစ အေျခအေနက်မွ အာဏာရွင္တို႔ စိတ္ေျပာင္းကာ အာဏာျပန္သိမ္းသြား သည္လဲ ရွိပါသည္။

ယခုဆက္လက္ျပီး Political liberalization အေတြးအေခၚက ဦးေဆာင္သည့္ ႏိုင္ငံေရး သေဘာတရားမ်ားကို တင္ျပပါမည္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္း အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

(၂၀၀၀) ခုႏွစ္ေႏွာင္းေပါင္း ကာလေတြမွာ တိုင္းျပည္ေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ စီမံခ်က္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္း (Poverty Reduction Strategy paper- PRSP) ေတြရဲ႕ အခန္းက႑က အေရးပါလာပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္းေတြဟာ ျပည္တြင္းမူ၀ါဒမ်ားနဲ႕ ျပည္ပအကူအညီ ရယူမွဳအတြက္ လမ္းျပေျမပံုေတြ ျဖစ္လာျပီး၊ ရလဒ္အေျချပဳ ကိန္းဂဏာန္းမ်ား ပါ၀င္တဲ့အတြက္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဘ႑ာေရးအင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ား (International Financial Institutions)၊ အလွဴေငြေထာက္ပံ့သူမ်ား (Donors) ေတြနဲ႕ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားထံက ေခ်းေငြမ်ား၊ ေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ား ရယူရာမွာ လိုအပ္ခ်က္တရပ္ ျဖစ္လာပါတယ္။


သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ား

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္းမွာ အျခားစီမံကိန္းေတြ၊ စီမံခ်က္ေတြနဲ႕ ျခားနားတဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာ ေျခာက္ရပ္ ရွိပါတယ္။ ပထမသြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္းကို သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံရဲ႕ အစိုးရမ်ားက ဦးေဆာင္ျပီး ခ်မွတ္ရတဲ့ national ownership သြင္ျပင္လကၡဏာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယကေတာ့ သက္ဆိုင္ရာအစိုးရမ်ားက ဦးေဆာင္ေရးဆြဲရာမွာ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၊ ကုန္သည္မ်ားအသင္း၊ လုပ္ငန္းရွင္မ်ား၊ အလုပ္သမား သမဂၢမ်ားနဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးက႑မွာ ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို တိုင္ပင္ညွိႏွိဳင္းရမွာ ျဖစ္တဲ့ public consultation သြင္ျပင္လကၡဏာ ျဖစ္ပါတယ္။

တတိယသြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ဘ႑ာေငြ ခြဲေ၀သံုးစြဲမွဳနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရာမွာ Public Expenditures Review ျပဳလုပ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ စတုတၳ သြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာ စာတမ္းေတြဟာ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳဆိုင္ရာ ေထာက္ပံ့ကူညီမွဳေတြနဲ႕ ဆက္စပ္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ United Nations Development Assistance Framework (UNDAF) ရဲ႕ country programming process မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္းရဲ႕ အခန္းက႑က အေရးၾကီးပါတယ္။

ပဥၨမ သြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္းေတြဟာ public actions ကို ဦးစားေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆ႒မသြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာ စာတမ္းေတြထဲမွာ တိုးတက္မွဳကို ေလ့လာ တိုင္းတာတဲ့ ကိန္းဂဏာန္းေတြ ပါ၀င္တဲ့အတြက္ monitoring process ပါ၀င္တဲ့အတြက္ မူ၀ါဒေတြ၊ မဟာဗ်ဴဟာေတြကို စာရြက္ေပၚမွာတင္ ေရးသားထားတာမဟုတ္ပဲ လက္ေတြ႕ အေကာင္အထည္ ေဖာ္မွဳကို တြန္းအား ေပးပါတယ္။

စာတမ္းေရးသားသူမ်ား

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ စာတမ္းေတြ ေပၚထြက္လာေရးအတြက္ အစိုးရက ဦးေဆာင္ဦးရြက္ျပဳရျပီး၊ အစိုးရဌာနဆိုင္ရာ တာ၀န္ရွိသူမ်ား (သို႕မဟုတ္) အစိုးရအၾကံေပးမ်ားက ေရးသားေလ့ရွိပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ စာတမ္း မူၾကမ္း ႏွစ္ေစာင္၊ သံုးေစာင္ ေပၚထြက္ေလ့ရွိျပီး၊ အမ်ားျပည္သူၾကားကို ျဖန္႕ေ၀ၾကပါတယ္။ စာတမ္းနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး တိုးတက္မွဳ၊ ျပန္လည္ျပင္ဆင္မွဳေတြကို ႏွစ္ပတ္လည္ ညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးပြဲမ်ားမွာ ျပဳလုပ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ပထမ စာတမ္းကို အတည္ျပဳျပီးေနာက္ (၃) ႏွစ္ (သို႕မဟုတ္) (၅) ႏွစ္ ၾကာလာခ်ိန္မွာ ျပန္လည္သံုးသပ္ျပင္ဆင္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ရမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏွစ္ပတ္လည္ ညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးပြဲမ်ားက အေရးၾကီးလွပါတယ္။

တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္းနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အထူးေကာ္မတီေတြ ဖြဲ႕စည္း ထားတတ္ၾကပါတယ္။ အထူးေကာ္မတီေတြထဲမွာ အဆင့္အျမင့္ဆံုး ေကာ္မတီကေတာ့ ၀န္ၾကီးမ်ားအဆင့္ေကာ္မတီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေကာ္မတီထဲမွာ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကိုယ္တိုင္ ဦးေဆာင္ျပီး၊ ဘ႑ာေရး၀န္ၾကီး၊ ကုန္သြယ္ေရး၀န္ၾကီး၊ စီမံကိန္းႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး၀န္ၾကီး စတဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ စီမံခ်က္မ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရမယ့္ ၀န္ၾကီးဌာနမ်ားက ၀န္ၾကီးေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

ဒီ၀န္ၾကီးမ်ားအဆင့္ ေကာ္မတီကိုေတာ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာ technical committee က အစီရင္ခံရပါတယ္။ ဒီေကာ္မတီက ပံုမွန္ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ရာမွာ အေရးၾကီးဆံုး ေကာ္မတီျဖစ္ျပီး၊ ဘ႑ာေရး၀န္ၾကီးဌာန (သို႕မဟုတ္) စီမံကိန္းႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး၀န္ၾကီးဌာနမွ အၾကီးတန္းအရာရွိတခုက ေကာ္မတီဥကၠဌအျဖစ္ တာ၀န္ယူေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီေကာ္မတီထဲမွာ ၀န္ၾကီးဌာနအသီးသီးမွ တာ၀န္ရွိသူမ်ား၊ သုေတသနပညာရွင္မ်ား ပါ၀င္ေလ့ရွိျပီး၊ ရံဖန္ရံခါမွာ ကုလသမဂၢအၾကံေပးအရာရွိမ်ားလဲ ပါ၀င္တတ္ပါတယ္။

ပါ၀င္သည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္းမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေအာက္ပါအေၾကာင္းအရာမ်ား ပါ၀င္ေလ့ရွိပါတယ္။

(၁) Macroeconomic issues
စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳ၊ အလုပ္အကိုင္၊ ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ မူ၀ါဒမ်ား၊ ေစ်းကြက္၊ ပုဂၢိလိကပိုင္ဆိုင္မွဳ၊ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ မူ၀ါဒမ်ား၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ အေျခအေန၊ ေက်းလက္ေဒသ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ၊ ျမိဳ႕ျပဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ၊ ခ်မ္းသာဆင္းရဲ ကြာဟမွဳ၊ လူမွဳဖူလံုေရး၊ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မွဳဆိုင္ရာ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ား

(၂) The consultative process
လက္ရွိျပီးစီးထားမွဳ၊ အနာဂတ္လုပ္ငန္းေဆာင္တာ လ်ာထားခ်က္မ်ား

(၃) Good governance (ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး)
တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး၊ ဥပေဒေရးရာ ျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲမွဳ၊ ျပည္သူ႕၀န္ထမ္းေရးရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ၊ ျပည္သူ႕ဘ႑ာ စီမံခန္႕ခြဲမွဳ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳ တားဆီးေရး

(၄) Human Capability (လူသားစြမ္းရည္)
က်န္းမာေရးႏွင့္ အာဟာရျပည့္၀ေရး၊ ပညာေရး၊ လူ႕အခြင့္အေရး၊ လူမွဳကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး၊ အလုပ္သမားအခြင့္အေရး၊

(၅) Private Sector
ပုဂၢလိက က႑ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရး၊ သမ၀ါယမလုပ္ငန္းမ်ား၊ ဘဏ္လုပ္ငန္းမ်ား၊ အိုင္တီႏွင့္ ဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာ၊ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္

(၆) Infrastructure
စြမ္းအင္၊ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရး၊ ေသာက္သံုးေရ ရွိရွိေရး

(၇) Poverty monitoring and analysis
ရည္ညြန္းတိုင္းတာေသာ ကိန္းဂဏာန္းမ်ား၊ တိုးတက္မွဳအေျခအေန၊ စာရင္းအင္းစနစ္ (statistical systems) မ်ား

(၈) Cross-cutting Issues
က်ားမေရးရာ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရး၊ မဟာဗ်ဴဟာဆက္ဆံေရး၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အေျချပဳ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး

(၉) Policy matrix
ရည္မွန္းခ်က္မ်ား၊ လက္ရွိအေျခအေနအထိ တိုးတက္မွဳအေျခအေန၊ စီမံခ်က္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား၊ ကုန္က်စရိတ္တြက္ခ်က္မွဳ၊ ဘတ္ဂ်က္ခ်မွတ္ခြဲေ၀သံုးစြဲမွဳ၊ မူ၀ါဒေရးရာ framework မ်ား

(၁၀) Country specific topics
ကေလးလုပ္သား၊ ပဋိပကၡႏွင့္ လံုျခံဳေရး၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္အႏၱရာယ္ ကာကြယ္ေရး၊ အစားအစာ လံုျခံဳေရး၊ လူကုန္ကူးမွဳ၊ မူးယစ္ေဆး၀ါးျဖန္႕ျဖဴးမွဳႏွင့္ တားဆီးကာကြယ္ေရး

မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္း ေရးဆြဲေဖာ္ေဆာင္မွဳအဆင့္ဆင့္

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္းဟာ စကၠဴေပၚက စီမံကိန္းမဟုတ္ပဲ၊ လက္ေတြ႕အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရမယ့္ မဟာဗ်ဴဟာမ်ား၊ မူ၀ါဒမ်ားနဲ႕ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ပါ၀င္တဲ့အတြက္ မဟာဗ်ဴဟာစာတမ္း ေရးဆြဲေဖာ္ေဆာင္မွဳေတြဟာ ongoing process အေနနဲ႕ အဆင့္ဆင့္ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ ေရးဆြဲခ်မွတ္ျခင္း (Formulation)၊ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း (Implementation) နဲ႕ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာသံုးသပ္ျခင္း (Monitoring and Analysis) စသျဖင့္ အဆင့္ သံုးဆင့္ပါ၀င္ပါတယ္။


စာတမ္းမူၾကမ္းေတြကို သက္ဆိုင္ရာ တာ၀န္ရွိသူေတြ၊ ပညာရွိသူေတြက ေရးသားျပီးတဲ့အခါ ပထမဦးဆံုးအေနနဲ႕ Interim PRSP (I-PRSP) ေတြကို ေရးဆြဲဖို႕လိုပါတယ္။ I-PRSP ေရးဆြဲျပီး၊ တႏွစ္ခန္႕အၾကာ (ကိုးလႏွင့္ ႏွစ္ႏွစ္အတြင္း) မွာ Full PRSP ေရးဆြဲရမွာျဖစ္ပါတယ္။ Full PRSP က သံုးႏွစ္ (သို႕မဟုတ္) ငါးႏွစ္ သက္တမ္းရွိျပီး၊ သက္တမ္းကာလတေလွ်ာက္မွာ တိုးတက္မွဳအစီရင္ခံစာေတြ ေရးသားတင္ျပေလ့ရွိၾကပါတယ္။ သက္တမ္းကုန္ခ်ိန္မွာ PRSP Review ျပန္လုပ္ျပီး၊ ေနာက္ထပ္ PRSP ကို ျဖည့္စြက္ျပင္ဆင္ေရးဆြဲရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ ေရးဆြဲခ်မွတ္ျခင္း (Formulation)၊ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း (Implementation) နဲ႕ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာသံုးသပ္ျခင္း (Monitoring and Analysis) အဆင့္ သံုးဆင့္ဟာ စက္၀န္းတခုကဲ့သို႕ ဆက္လက္လည္ပတ္မွဳ ရွိေနမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး စီမံခ်က္မ်ား ထိေရာက္စြာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ေရးကို အေထာက္အကူျပဳပါတယ္။

အေရးပါေသာ ေမးခြန္းမ်ား

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာ စာတမ္းအတြက္ key building blocks မ်ား ျဖစ္တဲ့ အေရးပါေသာ ေမးခြန္းမ်ား (ေလ့လာဆန္းစစ္ရမည့္ အခ်က္မ်ား) ကိုလဲ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ားက ေရးသား တင္ျပထားၾကပါတယ္။

(၁) ဘယ္သူေတြက ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြလဲ။ ဘာေၾကာင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးၾကရလဲ။
ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူ အေရအတြက္၊ အမ်ားစုေနထိုင္ရာ ေဒသ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးရေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ ဆင္းရဲတြင္းထဲသို႕ က်ေရာက္ေနရသည့္ အခ်ိန္ကာလအတိုင္းအတာ၊ ခ်မ္းသာဆင္းရဲ ကြာဟမွဳ အေျခအေန၊ ေငြေၾကးံသံုးစြဲမွဳ မူ၀ါဒမ်ား၊ ၀င္ေငြရရွိသည့္ အရင္းအျမစ္မ်ား၊ လူသားအရင္းအျမစ္၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ား၏ အေရးေပၚ လိုအပ္ခ်က္မ်ား၊ ရင္ဆိုင္ေနရသည့္ အခက္အခဲမ်ား၊ မေရရာမေသခ်ာမွဳမ်ား၊ ႏိုင္ငံေတာ္၏ ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ားအား အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ အေျခအေန မ်ားကို ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္ လိုအပ္ပါတယ္။

(၂) စီးပြားေရးတိုးတက္ေရးအတြက္ ဘယ္လို မူ၀ါဒေတြ ခ်မွတ္ျပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရမလဲ။
macrostability ျဖစ္လာေစရန္လုပ္ေဆာင္ရမည့္ နည္းလမ္းမ်ား၊ ထိေရာက္ေသာ စီးပြားေရးႏွင့္ ဘ႑ာေရးမူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ ေငြလဲလွယ္ႏွဳန္း တည္ျငိမ္ေစရန္ ၾကိဳးပမ္းျခင္း၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ မျဖစ္ပြားေစေသာ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ အရင္းအျမစ္မ်ားအား ရွာေဖြျခင္း၊ fiscal management တြင္ ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳ ရွိေစျခင္း၊ ပုဂၢလိက ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ ေစ်းကြက္မ်ား ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မွဳ အခြင့္အေရး၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳမ်ားအား တိုက္ဖ်က္ျခင္း၊ ဘဏ္လုပ္ငန္းစနစ္၊ အခြန္စနစ္၊ ပညာေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ ကၽြမ္းက်င္ေသာ လုပ္သားမ်ား ေမြးထုတ္ေရး၊ အေသးစား ေငြေခ်းစနစ္ (microcredit) အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ား ေဖာ္ေဆာင္ေရး စတဲ့ မူ၀ါဒေတြကို ဆန္းစစ္ေလ့လာရန္လိုအပ္ပါတယ္။

(၃) စီးပြားေရးတိုးတက္ေရး ေဆာင္ရြက္မွဳေတြမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြ ပါ၀င္ဖို႕အတြက္ ဘာေတြက အတားအဆီး ျဖစ္ေစသလဲ။
ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ႕ခ်ေရးအတြက္ အစိုးရအသံုးစရိတ္၊ စစ္အသံုးစရိတ္၊ ေက်းလက္ေဒသ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအသံုးစရိတ္၊ ျမိဳ႕ျပအသံုးစရိတ္မ်ား စသည့္ ဘတ္ဂ်က္ခြဲေ၀သံုးစြဲမွဳ အေျခအေန၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳ အေျခအေန၊ ျပည္သူ႕ဘ႑ာ ခြဲေ၀သံုးစြဲမွဳတြင္ ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳ၊ အခြန္စနစ္၏ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳအေပၚ သက္ေရာက္မွဳ အေျခအေန၊ ပညာေရးႏွင့္ က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳ၊ အေၾကြးရယူသံုးစြဲႏိုင္မွဳ၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အခက္အခဲ စသည္မ်ားအား ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္ လိုအပ္ပါတယ္။

(၄) အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အစီအမံမ်ား ထိေရာက္ေစရန္ မည္သို႕ ျပဳလုပ္မည္နည္း။
ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳရွိေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားက်င္းပျခင္း၊ တိုင္းျပည္တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရးကို ဦးတည္ေစမည့္ ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳ အစီအမံမ်ား ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း၊ လူသားအခ်င္းခ်င္း ခြဲျခားသတ္မွတ္မွဳ ရွိေစသည့္ ဥပေဒမ်ားအား ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ယံုၾကည္အားကိုးရမည့္ ဥပေဒဘက္ေတာ္မ်ား တိုးပြားေစမည့္ စနစ္အား တည္ေဆာက္ျခင္း၊ ဘက္မလိုက္ေသာ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ရွိျခင္း၊ ဘတ္ဂ်က္ခြဲေ၀သံုးစြဲမွဳဆိုင္ရာ အခက္အခဲမ်ားႏွင့္ အတားအဆီးမ်ားအား ေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ တိုင္းျပည္ဘ႑ာခြဲေ၀သံုးစြဲမွဳဆိုင္ရာ ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳႏွင့္ တာ၀န္ခံမွဳ ရွိျခင္း စတာေတြကို ဆန္းစစ္ေလ့လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

(၅) ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္းႏွင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ျခင္းတြင္ အမ်ားျပည္သူမွ ပူးေပါင္းပါ၀င္လာေအာင္ မည္သို႕ေဆာင္ရြက္ မည္နည္း။
အမ်ားျပည္သူမွ လက္ရွိပူးေပါင္းပါ၀င္မွဳ အေျခအေန၊ ကိုယ္စားျပဳမွဳႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ တာ၀န္ခံမွဳ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ မူ၀ါဒေရးရာ စာတမ္းမ်ားကို အမ်ားျပည္သူသို႕ ျဖန္႕ေ၀အသိေပးမွဳ၊ မူ၀ါဒမ်ားေရးဆြဲရာတြင္ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ပုဂၢလိက က႑ ေဆြးေႏြးညွိႏွိဳင္းမွဳ အေျခအေန၊ စီမံခ်က္မ်ား အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္မွဳဆိုင္ရာ feedback မ်ား စတာေတြကို ဆန္းစစ္ေလ့လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

(၆) အေရးပါေသာ က႑မ်ား (ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ေက်းလက္ေဒသဖြံ႕ျဖိဳးေရး စသည္မ်ား) ၏ မူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ စီမံခ်က္မ်ား သည္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးကို အေထာက္အကူ ျပဳပါသလား။
စီမံခ်က္မ်ားအား ေဒသအလိုက္ ျဖန္႕က်က္ေဆာင္ရြက္ထားမွဳ အေျခအေန၊ supply side ဆိုင္ရာ အခက္အခဲမ်ား၊ demand side ဆိုင္ရာ အခက္အခဲမ်ား၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳႏွင့္ တာ၀န္ခံမွဳ၊ ပုဂၢလိက က႑ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ား၏ ဘ႑ာေရးလိုအပ္ခ်က္မ်ား၊ က႑အလိုက္ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳ (sectoral interventions) စတာေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္ လိုအပ္ပါတယ္။

(၇) ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ အစီအစဥ္မ်ား၏ တိုးတက္မွဳ၊ ဆုတ္ယုတ္မွဳ အေျခအေနမ်ားကို တိုင္းတာႏိုင္ပါသလား။

တိုင္းတာႏိုင္သည့္ ကိန္းဂဏာန္းမ်ား၊ အေျချပဇယားမ်ား သတ္မွတ္ျခင္း၊ သင့္ေလ်ာ္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ား စုေဆာင္းႏိုင္ျခင္း၊ ရလဒ္မ်ားအား ဆန္းစစ္ေလ့လာ၍ အမ်ားျပည္သူသို႕ ျဖန္႕ျဖဴးျခင္း၊ stakeholders မ်ားထံမွ feedback မ်ား ရယူႏိုင္ျခင္း စတာေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

နိဂံုး

တိုင္းျပည္တျပည္ရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး စီမံခ်က္ေတြကို အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္း ေတြက ေဖာ္ေဆာင္ရံုနဲ႕ မေအာင္ျမင္ႏိုင္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရေတြက ဦးေဆာင္ျပီး (country ownership) သ႑ာန္နဲ႕ ေဖာ္ေဆာင္မွဳ၊ ျပည္သူမ်ားက ပူးေပါင္းပါ၀င္မွဳ၊ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက အားေပးကူညီေထာက္ပံ့မွဳေတြ ရွိလာမွသာ ထိထိေရာက္ေရာက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ country owner သ႑ာန္ရွိမွဳ၊ အမ်ားျပည္သူပူးေပါင္းပါ၀င္ႏိုင္မွဳ၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားရဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအကူအညီေပးမွဳ၊ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ စတာေတြကို ေထာက္ကူျပဳတဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ မဟာဗ်ဴဟာ စာတမ္း (Poverty Reduction Strategy Paper) ေတြကို ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ လမ္းျပေျမပံုမ်ား အျဖစ္ ကမၻာတ၀ွမ္းက ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွာ ေရးဆြဲအေကာင္အထည္ေဖာ္ေနၾကျပီ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၂၈၊ ၇၊ ၂၀၁၁)

ရည္ညႊန္းကိုးကား

IMF (2001) Guidelines for Joint Staff Assessment of a Poverty Reduction Strategy Paper, Washington DC.
Review of the Poverty Reduction Strategy Paper (PRSP) Approach: Early Experience with Interim PRSPs and

Full PRSPs (2002), IMF and International Development Association

UNDP & NDI (2004) Strengthening Parliamentary Involvement in the Poverty Reduction Strategy Process and the Millennium Development Goals: Legislative Public Outreach on Poverty Issues, Parliaments and Poverty Series Toolkit No. 3

World Bank (2002) Poverty Reduction Strategy Sourcebook, Washington DC.

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

အေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ (အပိုင္း -၂)

ဒီမိုကေရစီ ပန္းတိုင္

ဂရိဘာသာျဖင့္ demokratia ၊ အဓိပၸာယ္အားျဖင့္ demos (people) kratos (rule) စသည့္ စကားလံုးသည္ ျပင္သစ္ဘာသာျဖင့္ democratie သို႕ ေျပာင္းလဲ သြားခဲ့ျပီး၊ ဆယ့္ေျခာက္ရာစုတြင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ democracy ဟု ထပ္ဆင့္ ေျပာင္းလဲသြားျပီး ေနာက္ပိုင္းကာလတေလွ်ာက္ ဒီမိုကေရစီဆိုေသာ စကားလံုးသည္ ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကီးအတြင္းသို႕ တစထက္တစ တိုး၀င္လာခဲ့ေလသည္။ ဒီမိုကေရစီ ဟူေသာ အေတြးအေခၚတြင္ မူကြဲမ်ား၊ မ်ားစြာ ရွိပါသည္။ classical democracy, developmental republicanism, protective republicanism, protective democracy, legal democracy, developmental democracy, liberal democracy, direct democracy, participatory democracy, cosmopolitan democracy, competitive elitist democracy, social democracy စသည္ျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ အမ်ိဳးအစားမ်ားကလဲ ကြဲျပားျခားနားၾကသည္။ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ သမိုင္းေၾကာင္းမ်ား၊ ျဖစ္ေပၚ တိုးတက္မွဳအဆင့္မ်ားကလဲ ရွဳပ္ေထြးနက္နဲလွသည္။

ဒီမိုကေရစီေရးရာ အေတြးအေခၚမ်ားျဖင့္ ကမၻာတ၀ွမ္းတြင္ ေၾကြလြင့္သြားခဲ့ေသာ အသက္မ်ားစြာ ရွိသကဲ့သို႕ ရွင္သန္သြားခဲ့ေသာ အသက္မ်ားစြာလဲ ရွိခဲ့သည္။ ေပးဆပ္ခဲ့ရေသာ ဘ၀မ်ားစြာ ရွိသကဲ့သို႕ ထြန္းေတာက္လာေသာ ဘ၀မ်ားစြာလဲ ရွိခဲ့သည္။ အဆိုပါ အေတြးအေခၚမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ အမွန္၊ အမွားမ်ားကိုလဲ ယေန႕အခ်ိန္ထိ ျငင္းခုန္ေနၾကဆဲ။ ျငင္းခုန္မွဳမ်ားအၾကားတြင္ ယေန႕ေခတ္ကာလ၌ မွန္ကန္ေနေသာ အခ်က္ႏွစ္ခုကေတာ့ ရွိသည္။ တခုကား ကမၻာေပၚရွိ ႏိုင္ငံေရးအေဆာက္အအံု အမ်ားအျပားသည္ မိမိတို႕ကိုယ္ကို ဒီမိုကေရစီ အသြင္သ႑ာန္ တမ်ိဳးမ်ိဳး၏ အေဆာက္အအံုတခုဟု သတ္မွတ္ေျပာဆိုေလ့ ရွိၾကျပီး၊ ႏိုင္ငံေရးသမားအမ်ားစုသည္ မိမိတို႕ကိုယ္ကို democrat ဟု သတ္မွတ္ထားၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အျခားတခုမွာကား မည္သို႕ေသာ အေတြးအေခၚ မူကြဲမ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္သည့္ ဒီမိုကေရစနစ္ပင္ျဖစ္ေစ၊ ေန႕ခ်င္းညခ်င္း ေပၚထြက္လာသည္ မဟုတ္ပဲ တည္ေဆာက္မွဳ ျဖစ္စဥ္တရပ္ ရွိေနျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

၂၀ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းတြင္ ဒီမိုကေရစီ ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ (၀ါ) အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္ (democratization) ဆိုေသာ အေတြးအေခၚတရပ္က ကမၻာကို စိုးမိုးလာခဲ့သည္။ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ကမၻာ့ႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ က်င့္သံုးေသာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ား၏ ေျခာက္ဆယ့္ရွစ္ရာခိုင္ႏွဳန္းမွာ အာဏာရွင္စနစ္ ျဖစ္ခဲ့ရာမွ၊ ေနာင္အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ၾကာ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ကား အာဏာရွင္စနစ္ က်င့္သံုးေသာ ႏိုင္ငံ ၂၆ ရာခိုင္ႏွဳန္းသာ က်န္ရွိေတာ့သည္။ ထိုမွ တဆင့္ တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့က်သြားခဲ့ရာ ႏွစ္ဆယ့္တစ္ရာစုကာလတြင္ အာဏာရွင္စနစ္က်င့္သံုးေသာ ႏိုင္ငံအေရအတြက္မွာ လက္ခ်ိဳးေရတြက္လို႕ ရလာခဲ့ျပီး၊ ယင္းတို႕အထဲတြင္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ က်င့္သံုးေနေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံလဲ ပါ၀င္ေနခဲ့သည္။

အဆိုပါ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ မိုးၾကိဳးပစ္ခ်ိန္၌ ကြင္းလယ္ေခါင္တြင္ ထီးထီးၾကီး ရပ္ေနရန္ မ၀ံ့မရဲ ျဖစ္၍ ပုန္းေအာင္းရာ အရိပ္ကို ရွာၾကသည့္ ထံုးစံအတိုင္း ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ဆိုေသာ အေတြးအေခၚ ေအာက္သို႕ ၀င္ေရာက္ပုန္းေအာင္းႏိုင္ရန္ စစ္အုပ္စုတို႕မွ ၾကိဳးပမ္းရပါေတာ့သည္။ ယင္းသို႕ၾကိဳးပမ္းရာတြင္ တပိုင္းတစ ဒီမိုကေရစီ (partial democracy) ႏွင့္ အာဏာရွင္စနစ္ (authoritarianism) တို႕ အၾကားတြင္ တည္ရွိေနေသာ Political liberalization လမ္းေၾကာင္းကို အာဏာရွင္တို႕ ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိသြားၾကဟန္ တူပါသည္။ အဆိုပါ လမ္းေၾကာင္းအရ ဖိႏွိပ္မွဳ ေျဖေလွ်ာ့ျခင္း (ease of repression) မွာ အာဏာရွင္တို႕ မွ စတင္ ျပဳလုပ္ရျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ဒီမိုကေရစီ အျမစ္တြယ္ ရွင္သန္ခိုင္မာမွဳ (democratic consolidation) ပန္းတိုင္သို႕ ဦးတည္သြားရာတြင္လည္း အာဏာရွင္တို႕၏ ဦးေဆာင္မွဳ အခန္းက႑က မပါမျဖစ္ ပါ၀င္သည္ျဖစ္ရာ ျမန္မာစစ္အာဏာရွင္တို႕သာမက မည္သည့္အာဏာရွင္အတြက္မဆို ႏွစ္ျခိဳက္ဖြယ္ လမ္းေၾကာင္းပင္ျဖစ္သည္။ အာဏာရွင္တို႕အတြက္ ပိုမို ႏွစ္ျခိဳက္ဖြယ္ရာ အခ်က္ကား political liberalization မွတဆင့္ democratic consolidation သို႕ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ လမ္းေၾကာင္းသည္ အာဏာရွင္တို႕ လက္ထဲတြင္ ပိုင္ပိုင္ႏိုင္ႏိုင္ ဆုပ္ကိုင္ထားႏိုင္သည့္ လမ္းေၾကာင္း ျဖစ္သျဖင့္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ အာဏာရွင္တို႕ ဘက္မွ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေနာက္ကြယ္မွ ၾကိဳးကိုင္ထားသည့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွေသာ္ လည္းေကာင္း အေရးမလွပါက liberalization ကို abort လုပ္လိုက္ျပီး အာဏာရွင္စနစ္ကို အသက္ျပန္သြင္းရန္ (၀ါ) အာဏာျပန္သိမ္းရန္ လြယ္ကူျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

အာဏာရွင္မ်ားဘက္က မည္သို႕ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိသည္ျဖစ္ေစ၊ political liberalization ကို စတင္သည္ႏွင့္တျပိဳင္နက္ political space ကို အနည္းငယ္ ဟေပးရစျမဲျဖစ္ရာ၊ အဆိုပါ ဟေပးသည့္ အေပါက္ငယ္ေလးမွတဆင့္ တစတစ ခ်ဲ႕ထြင္ယူ၍ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္၏ ပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ အျမစ္တြယ္ ရွင္သန္ခိုင္မာမွဳ (Democratic Consolidation) ကို အေရာက္သြားရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ political liberalization အေတြးအေခၚကို လက္ခံက်င့္သံုးသူမ်ားလဲ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါသည္။ အခ်ိဳ႕ကလဲ ဤအေတြးအေခၚတြင္ အေျခခံ၍ ေပၚထြက္လာသည့္ လမ္းေၾကာင္းကို evolution လမ္းစဥ္ဟု ေခၚေ၀ၚ သမုတ္ၾကပါသည္။

ဤအေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ ေပၚထြက္လာသည္ႏွင့္ ကနဦး ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ (Initial Transition) အေတြးအေခၚတြင္ အေျခခံ၍ ေပၚထြက္လာေသာ ႏွစ္ ႏွစ္ဆယ္ၾကာ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးကို လႊမ္းမိုးထားခဲ့သည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ ထိပ္တိုက္ ထိခတ္မွဳမ်ား ျဖစ္ေပၚ လာပါေတာ့သည္။

Initial Transition ဆိုသည္ကား ဒီမိုကေရစီအတိုက္အခံမ်ားမွ ဦးေဆာင္၍ ျဖစ္ေစ၊ စစ္မွန္ေသာ ဒီမိုကေရစနစ္ကို လိုလားလာသည့္ အာဏာရွင္မ်ားမွ ဦးေဆာင္၍ ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံတကာအစိုးရႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ ဦးေဆာင္၍ ျဖစ္ေစ၊ ဒီမိုကေရစီအတိုက္အခံမ်ားႏွင့္ အာဏာရွင္မ်ား ပူးေပါင္း၍ ျဖစ္ေစ၊ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (interim government) မ်ား ဖြဲ႕စည္း၍ democratic consolidation ပန္းတိုင္ကို အေရာက္သြားေစမည့္ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳမ်ားကို ျပဳလုပ္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။

အခ်ိဳ႕က ဤလမ္းေၾကာင္းမ်ားကို revolution လမ္းစဥ္ဟု ေခၚေ၀ၚ သမုတ္ၾကပါသည္။ သို႕ရာတြင္ ေတာ္လွန္ေရး (revolution) ဆိုသည္ကား အလြန္တရာပင္ နက္နဲသိမ္ေမြ႕လွေသာ အေၾကာင္းအရာ တခုျဖစ္ျပီး၊ ၄င္းကိုယ္တိုင္ကပင္ ဒီမိုကေရစီ ဆိုေသာ အေတြးအေခၚၾကီး တရပ္ကဲ့သို႕ေသာ အေတြးအေခၚၾကီး တရပ္ျဖစ္ေလရာ ဒီမိုကေရစီေရးရာ တစိတ္တပိုင္း အေတြးအေခၚ ေလးတခုျဖစ္သည့္ Initial Transition အေတြးအေခၚျဖင့္ မေရာေထြးမိေစရန္ သတိျပဳေစလိုပါသည္။

Initial Transition အေတြးအေခၚေပၚတြင္ အေျခခံ၍ ေပၚေပါက္လာခဲ့သည့္ လမ္းေၾကာင္း ေလးခုကို ဆက္လက္တင္ျပပါမည္။


(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

V.I.P Protection လက္စြဲ

ခင္မမမ်ဳိး

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

Foot Protection အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

အေရးပါပုဂိၢဳလ္မ်ား၏ လံုျခံဳေရးကို တာ၀န္ယူသူမ်ားအေနျဖင့္ Foot Protection ဆိုင္ရာ အေျခခံစည္းမ်ဥ္းမ်ား၊ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္မ်ားကို ကၽြမ္းကၽြမ္းက်င္က်င္ ေလ့လာသိရွိထားရန္ လိုအပ္ပါသည္။ အနီးကပ္လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕တြင္ ပါ၀င္သူမ်ားသည္ အေရးပါ ပုဂၢိဳလ္၏ အသက္အႏၱရာယ္လံုျခံဳေရးကို အမ်ားျပည္သူေရွ႕တြင္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရသူမ်ား ျဖစ္သည့္အတြက္ public image ကို မထိခိုက္ေစရန္ သတိျပဳရမည္ ျဖစ္သကဲ့သို႕၊ အေျခအေနမ်ား ရွဳပ္ေထြးလာခ်ိန္တြင္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို ျမန္ျမန္ ဆန္ဆန္ ခ်မွတ္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္သူမ်ားလည္း ျဖစ္ရပါမည္။

အေျခခံစည္းမ်ဥ္းမ်ား

လံုျခံဳေရးတာ၀န္ယူေပးရမည့္သူ (principal) ႏွင့္ အသက္အႏၱရာယ္ကို ျခိမ္းေခ်ာက္သူ (threat) အၾကားတြင္ ၾကားခံအျဖစ္ တာ၀န္ယူရန္။

အဖြဲ႕၀င္မ်ားအခ်င္းခ်င္း တာ၀န္ခြဲေ၀၍ ပတ္၀န္းက်င္ကို (၃၆၀ ဒီဂရီ) စဥ္ဆက္မျပတ္ေစာင့္ၾကည့္ရန္။
Team parameter သတ္မွတ္၍ အေရးပါပုဂၢိဳလ္အနီးသို႕ မည္သူမွ် ရုတ္ျခည္း ခ်ဥ္းကပ္ျခင္း မျပဳႏိုင္ေအာင္ တာ၀န္ယူရန္။

အေရးပါပုဂၢိဳလ္အား အႏၱရာယ္ျပဳႏိုင္ေခ်ရွိသည္ဟု သံသယျဖစ္ဖြယ္ လူေတြ႕ပါက အဖြဲ႕၀င္မ်ားအား alert လုပ္ရန္

မည္သည့္ေနရာသို႕သြားသြား အ၀င္လမ္း၊ အထြက္လမ္းမ်ားကို ေလ့လာရန္၊ အေရးေပၚ ပစၥည္းမ်ား (ေရွးဦးသူနာျပဳ၊ မီးသတ္ေဆးဗူးမ်ား) ထားရွိသည့္ ေနရာမ်ားအား ေလ့လာရန္။
အေျခအေန ရွဳပ္ေထြးမွဳမ်ား (ဥပမာ- ရန္ပြဲမ်ား၊ ပစ္ခတ္မွဳမ်ား) ျဖစ္ပြားလာပါက အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွ

အျမန္ဆံုး ထြက္ခြာႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ရွာေဖြရန္။

လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္၏ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကို လိုက္နာေဆာင္ရြက္ရန္။

အေရးပါပုဂၢိဳလ္အား အခ်ိဳ႕လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕၀င္မ်ားမွ ေဘးကင္းရာသို႕ ဆြဲထုတ္သြားခ်ိန္တြင္ အခ်ိဳ႕လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕၀င္မ်ားက တိုက္ခိုက္လာသူအား အခ်ိန္ဆြဲထားရန္။

သံသယျဖစ္ဖြယ္ရာမ်ား

ကုပ္အက်ၤ ီရွည္ၾကီးမ်ားအား အခ်ိန္အခါႏွင့္ မကိုက္ညီပဲ ၀တ္ဆင္ထားသူမ်ား
ပူအိုက္ေသာေန႕မ်ားတြင္ အေႏြးထည္ ၀တ္ဆင္ထားသူမ်ား
ပါဆယ္ထုပ္ ကိုင္ေဆာင္ထားသူမ်ား
ပတ္၀န္းက်င္တ၀ိုက္တြင္ လမ္းသလားေနသူမ်ား
သဘာ၀မက်ေသာ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ားႏွင့္ အေနအထားမ်ား
လက္မ်ားကို ၀ွက္ထားသူမ်ား

အႏၱရာယ္ကို ေရွာင္ရွားရန္ နည္းလမ္းမ်ား

ပတ္၀န္းက်င္တြင္ သဘာ၀မက်ေသာ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ား၊ အေနအထားမ်ားႏွင့္ သံသယျဖစ္ဖြယ္လူမ်ား ရွိေနပါက လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္သည္ မူလအစီအစဥ္မွ ေသြဖည္ေသာ second split decision ခ်မွတ္ျပီး၊ လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕၀င္မ်ားအား လိုအပ္ေသာ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ား ေပးအပ္ရန္ လိုသည္။

(၁) အရွိန္ျမွင့္ရန္

လမ္းေလွ်ာက္သည့္ အရွိန္ကိုျမွင့္ျပီး သတ္မွတ္ေနရာ (သို႕မဟုတ္) လံုျခံဳရာေနရာသို႕ အျမန္ဆံုးေရာက္ေအာင္သြားရမည္။ ယင္းသို႕သြားရာလမ္းတေလွ်ာက္တြင္ ပစၥည္းသယ္ယူလာသူမ်ား၊ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္မွ လမ္းေလွ်ာက္လာသူမ်ား၊ ၾကားမွ ျဖတ္၀င္လာသူမ်ားႏွင့္ တိုးတိုက္မိျခင္း မရွိေစရန္ ဂရုစိုက္ရမည္။ Team parameter အတြင္းသို႕ အျပင္လူေရာက္လာျပီး၊ လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕၀င္မ်ားႏွင့္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္အၾကားသို႕ မေရာက္သြားေစရန္ အထူးဂရုစိုက္ရမည္။

(၂) လမ္းေၾကာင္းေျပာင္းရန္

မူလ ေလွ်ာက္ေနေသာ လမ္းေၾကာင္းအတိုင္းဆက္မသြားပဲ လမ္းေၾကာင္းေျပာင္းျပီး၊ သံသယျဖစ္ဖြယ္ရာရွိေသာ ပတ္၀န္းက်င္မွ ေရွာင္ထြက္ရမည္။

(၃) ပုန္းေအာင္းေနရာယူရန္၊ ၀ပ္ေနရန္

ထြက္ေပါက္ပိတ္ေနျခင္း၊ ပစ္ခတ္ေနျခင္း၊ က်ည္ဆံမ်ား မည္သည့္ေနရာမွ ေပၚထြက္လာသည္ကို မသိႏိုင္သည့္ အေျခအေနမ်ားတြင္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္အား ထိခိုက္မွဳ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် အနည္းဆံုးျဖစ္ေစရန္အတြက္ ပုန္းေအာင္ရမည့္ေနရာမ်ား၊ အကာအကြယ္မ်ား ကို ရွာေဖြရမည္။ သတ္ကြင္းျဖစ္ႏိုင္မည့္ ေနရာမ်ားကို သတိျပဳရမည္။

(၄) ထြက္ခြာရန္

အနီး၀န္းက်င္တြင္ ယာဥ္၊ အေဆာက္အဦးႏွင့္ လံုျခံဳေရးအစီအမံေကာင္းေသာ ေနရာမ်ား ရွိေနပါက အဆိုပါေနရာမ်ားသို႕ အျမန္ဆံုး ထြက္ခြာသြားႏိုင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းရမည္။


လုပ္နည္းလုပ္ဟန္မ်ား

အေရးပါပုဂၢိဳလ္၏ လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕တြင္ အဖြဲ႕၀င္ႏွစ္ဦး ပါ၀င္ပါက (သို႕မဟုတ္) အဖြဲ႕၀င္ႏွစ္ဦးသာ ေခၚေဆာင္သြားရန္ အေျခအေနျဖစ္ပါက

အဆိုပါ အဖြဲ႕၀င္ႏွစ္ဦးသည္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕ မွ ေနသည့္ (point) တာ၀န္ ႏွင့္ ေနာက္မွ ေနသည့္ (tail) တာ၀န္မ်ားကို ယူရမည္ျဖစ္ျပီး၊ လိုအပ္လာပါက ဘယ္ဘက္ႏွင့္ ညာဘက္တြင္ ေနရမည္။ လူအုပ္ထဲတြင္ ျဖစ္ပါက အေရးပါပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္ တဦးေန၍၊ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တဦးေနရမည္ျဖစ္သည္။

လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕တြင္ အဖြဲ႕၀င္သံုးဦး ပါ၀င္ပါက (သို႕မဟုတ္) အဖြဲ႕၀င္သံုးဦးသာ ေခၚေဆာင္သြားရန္ အေျခအေနျဖစ္ပါက ၾတိဂံသ႑ာန္ (Triangle Formation)

(အေရးပါပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕တြင္တေယာက္၊ ေနာက္ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္) ႏွင့္ ေျပာင္းျပန္ၾတိဂံသ႑ာန္ (Inverse Triangle Formation) (အေရးပါပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေရွ႕ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေနာက္ဘက္တြင္ တေယာက္) စသည့္ သ႑ာန္မ်ားကို ပတ္၀န္းက်င္အေနအထားေပၚ မူတည္၍ ေနရာယူရမည္။

အဖြဲ႕၀င္သံုးဦးပါ၀င္ေသာ လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕သည္ ပံုမွန္လွဳပ္ရွားသြားလာမွဳမ်ား (ဥပမာ- ေစ်း၀ယ္ထြက္ျခင္း၊ စားေသာက္ဆိုင္ သြားျခင္း၊ ခ်ိန္းဆိုထားေသာ ေနရာမ်ားသို႕ သြားျခင္း) စသည္မ်ားအတြက္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ အေရအတြက္ ျဖစ္သည္။ အဆိုပါအဖြဲ႕တြင္ အဓိကလူ၊ ဒုတိယလူႏွင့္ တတိယလူ ဟူသည့္ တာ၀န္သတ္မွတ္ခ်က္ သံုးရပ္ရွိရမည္။ အဓိကလူသည္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္အနီးတြင္ အခ်ိန္ျပည့္ေနရမည္။ အေရးေပၚအေျခအေနတြင္ လွဳပ္ရွားရန္ လိုအပ္ပါက ဒုတိယလူႏွင့္ တတိယလူက တိုက္ခိုက္လာသူမ်ားကို အခ်ိန္ဆြဲထားရမည္ျဖစ္ျပီး၊ အဓိကလူက အေရးပါပုဂၢိဳလ္အား ေခၚထုတ္သြားရမည္။

လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕တြင္ အဖြဲ႕၀င္ေလးဦး ပါ၀င္ပါက diamond formation

(အေရးပါပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕တြင္တေယာက္၊ ေနာက္တြင္တေယာက္၊ ညာဘက္ျခမ္းတြင္တေယာက္၊ ဗယ္ဘက္တြင္တေယာက္) သ႑ာန္ျဖင့္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္အား ေစာင့္ေရွာက္ရမည္။
လိုအပ္လာပါက အဆိုပါ diamond formation မွ Box formation (အေရးပါပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕ဗယ္ဘက္ ျခမ္းတြင္တေယာက္၊ ေရွ႕ညာဘက္ျခမ္းတြင္တေယာက္၊ ေနာက္ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္တေယာက္၊ ေနာက္ညာဘက္ ျခမ္းတြင္တေယာက္) သ႑ာန္သို႕ ေျပာင္းလဲရမည္။

လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္သည္ ေနာက္ဗယ္ဘက္ျခမ္း (သို႕မဟုတ္) ေနာက္ညာဘက္ျခမ္း တာ၀န္ကို ယူရမည္ျဖစ္သည္။ သို႕မွသာ အဖြဲ႕ႏွင့္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္ကို မ်က္ေခ်မျပတ္ ေစာင့္ၾကည့္ႏိုင္ မည္ျဖစ္ျပီး၊ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေန၊ အေနအထားကို အကဲျဖတ္ႏိုင္မည္။

ဧည့္သည္တဦးတေယာက္ႏွင့္ ေတြ႕ဆံုရမည့္အေျခအေန (သို႕မဟုတ္) သတင္းေထာက္မ်ားႏွင့္ စကားေျပာရမည့္ အေျခအေနတြင္မူ ေရွ႕ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္တေယာက္၊ ေရွ႕ညာဘက္ျခမ္းတြင္တေယာက္၊ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေနာက္ဘက္ ခပ္လွမ္းလွမ္းတြင္တေယာက္ (အဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္) က တာ၀န္ယူေစာင့္ေရွာက္ရမည္။

လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕တြင္ ငါးဦး ပါ၀င္ပါက

အေရးေပၚအေျခအေနမ်ားအတြက္ ပိုမိုစိတ္ခ်ရသည္။ Box Formation (ေရွ႕ဗယ္ဘက္ ျခမ္းတြင္တေယာက္၊ ေရွ႕ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ အနီးကပ္ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ခပ္လွမ္းလွမ္းမွ ေနာက္ဗက္ဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္) သ႑ာန္ျဖင့္ တာ၀န္ယူရမည္။

လိုအပ္လာပါက Diamond Formation (ေရွ႕တြင္ တေယာက္၊ ေနာက္ တေယာက္၊ ညာဘက္တြင္ တေယာက္၊ ဗယ္ဘက္တြင္ တေယာက္ႏွင့္ အနီးကပ္ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္) သ႑ာန္ျဖင့္ တာ၀န္ယူရမည္။

တံခါးေပါက္တခုထဲသို႔ ၀င္ပါက အဖြဲ႔၀င္ႏွစ္ေယာက္မွ ၾကိဳတင္၀င္ျပီး ဗယ္ဘက္ျခမ္းႏွင့္ ညာဘက္ျခမ္း အေျခအေနကို ေစာင့္ၾကည့္ရမည္။ ျပီးမွ အေရးပါပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ အနီးကပ္ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းမွ တေယာက္ ပူးတြဲ၀င္၍ ေနာက္တြင္ က်န္ခဲ့သူႏွစ္ေယာက္မွ အျပင္ဘက္ ဗယ္ဘက္ျခမ္းႏွင့္ ညာဘက္ျခမ္း အေျခအေနကို ေစာင့္ၾကည့္ရမည္။

အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါအရ လိုအပ္လာပါက လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕၀င္ ခုနစ္ဦးအထိ တိုးျမွင့္ျပီး Circle Formation (အေရးပါပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ အနီးကပ္ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္ရွိျပီး၊ က်န္လူေျခာက္ဦးမွ ၀န္းရံေပးထားမွဳ) သ႑ာန္ျဖင့္ တာ၀န္ယူရမည္။

အေဆာက္အဦးႏွစ္ခုအၾကား (သို႕မဟုတ္) လူသြားလမ္းၾကားတခုအတြင္းသို႕ သြားရမည္ဆိုပါက တဘက္ထိပ္တြင္ ေနာက္ခ်န္အဖြဲ႕၀င္တေယာက္ ရွိရန္လိုအပ္ျပီး၊ အျခားတဘက္ထိပ္သို႕ အဖြဲ႕၀င္တေယာက္မွ ၾကိဳသြားကာ ေနရာယူရမည္။ ျပီးလွ်င္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေနာက္ဘက္ ခပ္လွမ္းလွမ္းမွ ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္ (အဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္)က တာ၀န္ယူ၍ သြားရမည္။

ေရြ႕လ်ားစက္ေလွကား (escalators) ျဖင့္ သြားရမည္ဆိုပါက ေရွ႕ဆံုးမွ အဖြဲ႕၀င္သည္ စက္ေလွကားဗယ္ဘက္ျခမ္း၊ သူ႕ေနာက္မွ အဖြဲ႕၀င္က စက္ေလွကား၏ ညာဘက္ျခမ္း၊ ျပီးလွ်င္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္အားၾကားညွပ္၍ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းမွ အဖြဲ႕၀င္က ညာဘက္ျခမ္း၊ သူ႕ေနာက္မွ ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္ ရပ္ေနေသာ အဖြဲ႕၀င္က ေနာက္ဘက္အေျခအေန စသည္ျဖင့္ မ်က္ေခ်မျပတ္ တာ၀န္ယူေစာင့္ေရွာက္ရမည္။

ေလွကား အတက္အဆင္းမ်ားတြင္လည္း ေရွ႕ဆံုးမွ တေယာက္၊ သူ႕ေနာက္မွ အဖြဲ႕၀င္တေယာက္၊ ျပီးလွ်င္ အေရးပါ ပုဂၢိဳလ္အား ၾကားညွပ္၍ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းမွ တေယာက္၊ ေနာက္တြင္ႏွစ္ေယာက္ တာ၀န္ယူေစာင့္ေရွာက္ရမည္။ ဓာတ္ေလွကားစီးပါက လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕၀င္တဦးက ဓာတ္ေလွကားျဖင့္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္သြားမည့္ အထပ္ (ပထမထပ္၊ ဒုတိယထပ္----------) ကို အရင္သြားရမည္။ က်န္သူမ်ားက ေစာင့္ၾကည့္ျပီး အေျခအေနေကာင္းမွသာ ဓာတ္ေလွကားတြင္းသို႔ ျပန္၀င္ရမည္။

ဓာတ္ေလွကားအတြင္းတြင္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္၏ ေရွ႕ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေရွ႕ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ အနီးကပ္ ေရွ႕ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေနာက္ညာဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္၊ ေနာက္ဗယ္ဘက္ျခမ္းတြင္ တေယာက္ တာ၀န္ယူ ေစာင့္ေရွာက္ရမည္။

လုပ္ၾကံရန္ၾကိဳးစားသူမ်ား၏ ပစ္ကြင္းသို႕ ေရာက္သြားသည့္ အေျခအေနမ်ားတြင္ ပထမဆံုးေသနတ္သံ ထြက္ေပၚလာသည္ႏွင့္ အနီးကပ္တာ၀န္ယူရသူသည္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္အား တြန္းလွဲခ်၍ ကိုယ္ခႏၶာျဖင့္ အကာအကြယ္ေပးထားျပီး ေျခေထာက္ျဖင့္ တြန္းေရႊ႕ကာ တေရြ႕ေရြ႕ ေရႊ႕သြားျပီး ပစ္ကြင္းမွ လြတ္ေျမာက္ရန္ ၾကိဳးပမ္းရမည္။ ေရွ႕ဆံုးမွ တာ၀န္ယူရသည့္ လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕၀င္သည္ ကားဆီသို႕ အျမန္ေျပးရမည္ျဖစ္ျပီး၊ က်န္လူမ်ားမွာ အေရးပါပုဂၢိဳလ္အနီးတြင္ မုဆိုးဒူးေထာက္ထိုင္၍ အကာအကြယ္ေပးရမည္။

နိဂံုး

လံုျခံဳေရးအသိ၊ လံုျခံဳေရးသတိ ရွိေရးသည္ ႏိုင္ငံေရးရာ၊ စီးပြားေရးရာ အေရးပါပုဂၢိဳလ္မ်ား၏ အသက္အႏၱရာယ္ လံုျခံဳေရးအတြက္ အလြန္ပင္ အေရးၾကီးပါသည္။ အႏၱရာယ္ကို သတိမမူ၍ မရပါ။ မည္သည့္နည္းႏွင့္မွ် ဆံုးရွံဳး၍ မျဖစ္ႏိုင္ေသာ အစားထိုးမရႏိုင္သည့္ အေရးပါပုဂၢိဳလ္မ်ား၏ အသက္အႏၱရာယ္အတြက္ လံုျခံေရးအသိ၊ လံုျခံဳေရး သတိသည္ အစဥ္မျပတ္ ရွိေနရမည့္ အရာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါသည္။


ခင္မမမ်ိဳး (၂၆၊ ၇၊ ၂၀၁၁)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

အေတြးအေခၚႏွင့္ လမ္းစဥ္ (အပိုင္း- ၁)

နိဒါန္း

လူတေယာက္၏ ဘ၀လမ္းေၾကာင္းတြင္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံေရးလမ္းစဥ္မ်ားတြင္ျဖစ္ေစ အေတြးအေခၚက အဓိကက်ေလသည္။ အေတြးအေခၚ ရွင္းလင္းမွသာ လုပ္ေဆာင္ရမည့္ လမ္းေၾကာင္းကို သတ္မွတ္ေရြးခ်ယ္ႏိုင္သည္။ တိက်စြာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္သည္။

အေတြးအေခၚ ရွဳပ္ေထြးေနလွ်င္ လမ္းစဥ္မ်ားကလည္း ေ၀၀ါးေနတတ္သည္။ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရာတြင္လဲ တိက်ျပတ္သားမွဳ မရွိျဖစ္တတ္သည္။ ၾကံတိုင္းမေျမာက္ပဲ လုပ္တိုင္း မေအာင္ ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ အခ်ိဳ႕က လမ္းစဥ္ကို ေရြးခ်ယ္ျပီးမွ အေတြးအေခၚကို လိုက္လံ စဥ္းစားတတ္သည္။ ပုဂၢိဳလ္ခင္မွ တရားမင္တယ္ ဆိုေသာ စကားလံုးကား ဤသို႕ေသာ အေျခအေနကို ဆိုလိုရင္း ရွိဟန္တူသည္။ လမ္းစဥ္ကို အရင္ ေရြးခ်ယ္ ထားျခင္း မရွိပဲ ေလးစားရင္းစြဲရွိေနေသာ လူပုဂၢိဳလ္တဦးတေယာက္ (သို႕မဟုတ္) အဖြဲ႕အစည္း တခု၏ ဦးေဆာင္မွဳေနာက္ကို လိုက္ပါျခင္းျဖစ္သည္။ ပုဂၢိဳလ္ေရးကိုးကြယ္မွဳမ်ားႏွင့္ ပုဂၢိဳလ္စြဲ၊ အဖြဲ႕စြဲ စိတ္ဓာတ္ မ်ား ေပၚေပါက္လာရျခင္းမွာ အဆိုပါ အေျခအေနေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

အခ်ိဳ႕ကက်ေတာ့ အေျခအေန တရပ္၏ လွံဳေဆာ္မွဳေၾကာင့္ လမ္းစဥ္တခုကို ကိုင္စြဲလာျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ထိုလမ္းစဥ္ အေျခခံထားသည့္ အေတြးအေခၚပိုင္းတြင္မူ ရွင္းလင္းျပတ္သားမွဳ မရွိ ျဖစ္ေနတတ္သည္။

သာကူးလုပ္တတ္သူမ်ား၊ ခြေက်ာ္စားတတ္သူမ်ား၊ ႏွစ္ဖက္ခၽြန္လုပ္တတ္သူမ်ား၊ စမူဆာ လုပ္တတ္သူမ်ားမွာ ဤအမ်ိဳးအစားမွ ထြက္ေပၚ လာေလ့ရွိသည္။ လမ္းစဥ္တခုကို ကိုင္စြဲျပီးမွ လမ္းဆံုးသည္ အထိ ျပီးဆံုးေအာင္ မေလွ်ာက္သူမ်ားမွာလဲ ဤအမ်ိဳးအစားထဲမွ ေပၚထြက္ လာတတ္သည္။ သို႕ရာတြင္ လမ္းဆံုးသည္အထိ မေလွ်ာက္သူတိုင္းကိုကား အေတြးအေခၚ မရွိပဲ အေျခအေန တရပ္၏ လွံဳ႕ေဆာ္မွဳေၾကာင့္ လမ္းစဥ္တခုကို ကိုင္စြဲလာသူမ်ားဟု တရားေသ သတ္မွတ္၍ ကား မရ။ အေတြးအေခၚတရပ္ ရွိျပီးမွ အဆိုပါအေတြးအေခၚ ေဖာက္ျပန္သြားျခင္း (သို႕မဟုတ္) လူမွဳေရး၊ စီးပြားေရး အေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ အဆိုပါ အေတြးအေခၚကို ဆက္လက္ဆုပ္ကိုင္ထားႏိုင္မည့္ ခိုင္မာေသာ စိတ္ဓာတ္ ပ်က္ျပယ္သြားျခင္း (သို႕မဟုတ္) အေတြးအေခၚသစ္တရပ္၏ ဆြဲေဆာင္ရာသို႕ လိုက္ပါသြားျခင္း (သို႕မဟုတ္) လူပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းတရပ္၏ ဦးေဆာင္မွဳေနာက္သို႕ လိုက္ပါသြားျခင္း စသည္မ်ားေၾကာင့္လဲ မူလဆုပ္ကိုင္ ထားေသာ လမ္းစဥ္ကို စြန္႕ခြာသြားျခင္းမ်ား ရွိလာတတ္ပါသည္။

မည္သို႕ဆိုေစ လမ္းစဥ္မ်ား၊ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ အေတြးအေခၚမ်ား ပါ၀င္ေနစျမဲပင္ျဖစ္ရာ လမ္းစဥ္တခုကို မေရြးခ်ယ္ခင္ အဆိုပါလမ္းစဥ္ႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာ အေတြးအေခၚကို ကနဦးၾကိဳတင္ ေလ့လာသင့္ၾကေပသည္။ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ဘာသာေရး၊ လူမွဳေရးရာမ်ားတြင္ ေရြးခ်ယ္စရာ လမ္းစဥ္မ်ား၊ လမ္းေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား အမ်ားအျပား ရွိေနတတ္ပါသည္။ ထိုလမ္းစဥ္မ်ားကို အေတြးအေခၚမ်ားက ဦးေဆာင္ထားျခင္း ျဖစ္ျပီး၊ တခါတရံတြင္ ၀ိေရာဓိမ်ား၊ အျငင္းပြားဖြယ္ရာမ်ား၊ ထိပ္တိုက္ထိခတ္ေနျခင္းမ်ား၊ တိုက္ရိုက္ဆက္စပ္ေနျခင္းမ်ား၊ သြယ္၀ိုက္ ဆက္စပ္ေနျခင္းမ်ား ျဖစ္တည္ေနတတ္ပါသည္။ ဆက္စပ္ေနေသာ အေတြးအေခၚမ်ား ေပါင္းစပ္သြားျပီး လမ္းစဥ္သစ္မ်ား ေပၚထြန္းလာျခင္းမ်ား ရွိသကဲ့သို႕၊ ထိပ္တိုက္ထိခတ္ေနေသာ သေဘာတရားႏွင့္ အေတြးအေခၚမ်ားေၾကာင့္ ပဋိပကၡမ်ား၊ စစ္ပြဲမ်ား ျဖစ္ပြားလာျခင္းမ်ားလဲ ရွိပါသည္။

ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္း၊ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းတြင္ ဤသို႕ေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားမွာလည္း မ်ားခဲ့ျပီ ျဖစ္သည္။ သမိုင္း တပတ္ျပန္လည္ေနေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားမွာလည္း ဒုနဲ႕ေဒး။ အေတြးအေခၚ တိုက္ပြဲမ်ားမွ စတင္လိုက္ေသာ လမ္းစဥ္တိုက္ပြဲမ်ား၊ ႏိုင္ငံမ်ား၏ ကံၾကမၼာကို အဆံုးအျဖတ္ေပးသည့္ ဦးတည္ခ်က္ လမ္းေၾကာင္းတိုက္ပြဲမ်ား၊ ယင္းမွ တဖန္ ဆက္လက္ေပၚထြက္လာေသာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူတန္းစားအေရး၊ ကုန္ထုတ္လုပ္ေရးထဲက တိုက္ပြဲမ်ားကား စာဖြဲ႕လို႕ပင္ မမွီႏိုင္သည္မို႕ သုေတသန နယ္ပယ္အသီးသီးေတြ ေလ့လာဆန္းစစ္ မွတ္တမ္းျပဳေနၾကရဆဲပင္ ျဖစ္သည္။ ယခု ေဆာင္းပါးသည္ကား အဆိုပါ သမိုင္းေၾကာင္းမ်ားကို ဆန္းစစ္ေလ့လာထားသည့္ က်မ္းတခု မဟုတ္ပါ။ ယေန႕ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးေလာကကို လႊမ္းမိုးေနေသာ ဒီမိုကေရစီေရးရာ အေတြးအေခၚ ႏွစ္ရပ္ကို တင္ျပလိုေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ေရးသားေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။)

ခင္မမမ်ိဳး

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ေႏွာင္းေနာင္တ

(၆၄) ႏွစ္ေျမာက္ အာဇာနည္ေန႕။

အာဇာနည္ေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ားကို စိတ္ထဲက ရည္စူးအေလးျပဳျပီးခ်ိန္မွာ အင္တာနက္၀ပ္ဘ္ဆိုက္ေတြမွာ တင္ထားတဲ့ "အာဇာနည္ေန႕၊ ဒို႕မေမ့" ဆိုတဲ့ သီခ်င္းေလးကို ျပန္နားေထာင္လိုက္မိပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ သီခ်င္း နားေထာင္ေနရင္း စိတ္ထဲမွာ အရင္တုန္းကတည္းက မတင္မက် ျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့ အေတြးေလး တခုက ျပန္ေပၚလာပါတယ္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕ က်ဆံုးျပီးခ်ိန္မွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕ရဲ႕ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြ၊ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ေတြက "ဒီလို လုပ္ၾကံမွဳၾကီးရဲ႕ ေျခလွမ္းေတြကို ငါတို႕တေတြ သတိမထားမိေလျခင္း၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕လို ေခါင္းေဆာင္ ၾကီးေတြကို မကာကြယ္ လိုက္ႏိုင္ေလျခင္း" လို႕ ယူၾကံဳးမရ ျဖစ္ခဲ့ၾကမွာ အေသအခ်ာပါပဲ။



သမိုင္းအခ်က္အလက္ေတြကို ျပန္ဆန္းစစ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕ လုပ္ၾကံခံရမွဳၾကီး မျဖစ္ပြားခင္မွာ လံုျခံဳေရးရွဳေထာင့္အရ ထည့္သြင္းစဥ္းစားစရာေတြျဖစ္တဲ့ pre- incident indicators ေတြ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။ ၾကိဳတင္စီစဥ္ထားတဲ့ ရာဇ၀တ္မွဳခင္းေတြ၊ လုပ္ၾကံမွဳေတြတိုင္းမွာ မွဳခင္း မျဖစ္ပြားမီကတည္းက အႏၱရာယ္ အခ်က္ျပမီးေတြလို႕ ဆိုႏိုင္တဲ့ group-related indicators, target-related indicators နဲ႕ incident-related indicators ေတြ ေပၚထြက္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီလို ေပၚထြက္လာျပီးမွ ရာဇ၀တ္မွဳခင္းေတြနဲ႕ လုပ္ၾကံမွဳေတြ ေအာင္ျမင္သြားျခင္းကေတာ့ ရလာတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို အမွဳမဲ့၊ အမွတ္မဲ့ေနျခင္း၊ ရန္သူဘက္ကို အထင္ေသးျခင္းနဲ႕ မိမိဘက္ကို အထင္ၾကီးျခင္း တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕ကို လုပ္ၾကံမွဳ မျဖစ္ပြားခင္မွာကတည္းက (၁၉၄၇) ခု၊ ဇြန္လ (၂၄) ရက္ေန႕မွာ ဘီအိုဒီေခၚ ၿဗိတိသွ်စစ္ဘက္ ပင္မလက္နက္ခဲယမ္း သိုေလွာင္ေရးတပ္ကေန ဘရင္းဂန္း အလက္ ၂၀၀၊ မဂၢဇင္းက်ည္ကပ္ ၈၀၀ တို႔ကို ပစၥည္းထုတ္ယူခြင့္လက္မွတ္ အတုမ်ားနဲ႕ မသမာသူမ်ားက ထုတ္ယူသြားေၾကာင္း မႈခင္းတပ္ဖြဲ႔ (စီအုိင္ဒီ) က သတင္းရရွိခဲ့မွဳ၊ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လ (၁၀)ရက္ေန႔မွာ ပြိဳင့္ ၃၀၃ ႐ိုင္ဖယ္က်ည္ဆံတစ္သိန္း၊ စတင္းက်ည္ဆန္ ၂၅၆၀၀၀ ႏွင့္ လက္ပစ္ဗံုးအလံုး ၂၀၀ တို႔ကို ၁၆ မိုင္ရွိ မဂၤလာဒံုအေျခစိုက္လက္နက္တိုက္မွ ထုတ္ယူသြားေၾကာင္း သတင္းရရွိမွဳ၊ ရရွိေသာသတင္းမ်ားကို ျပည္ထဲေရး ၀န္ႀကီးမွတဆင့္ ၀န္ႀကီးအဖြဲ႔ထံ ခ်က္ခ်င္းတင္ျပရာက အေရးေပၚအစည္းအေ၀းေခၚယူၿပီးေနာက္ လံုၿခံဳေရးအတြက္ အႏၲရာယ္စိုးရိမ္ရတယ္လို႕ ဆံုးျဖတ္ျပီး တပ္ဖြဲ႔အသီးသီးအား အထူးသတိထားရန္ တပ္လွန္႔ထားမွဳ၊ ေခတၱျပည္ထဲေရး၀န္ၾကီး ေပ်ာ္ဘြယ္ဦးျမက ျပည္ေထာင္စု စစ္ရဲတပ္ရင္းက တပ္စိတ္တစ္စိတ္ကို လက္နက္အျပည့္အစံုနဲ႕ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ရံုးခန္း အျပင္ဘက္မွာ လံုၿခံဳေရးအေစာင့္ခ်ထားေပးမွဳ (ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြ႕သြားျပီး လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕ ရုတ္သိမ္းရန္ အမိန္႕ေပးခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္) လုပ္ၾကံရန္ ၾကံစည္မွဳ ရွိႏိုင္ေၾကာင္းကို က်ဆံုးသြားခဲ့တဲ့ ၀န္ၾကီးဒီးဒုတ္ ဦးဘခ်ိဳက တစြန္းတစ သတင္းရသြားျပီး ဗိုလ္ေန၀င္းဆီမွာ အကူအညီေတာင္းခဲ့တာေၾကာင့္ ရဲေဘာ္ဘတုတ္ နဲ႕ ရဲေဘာ္ ရဲျမင့္ ဆိုတဲ့ သက္ေတာ္ေစာင့္ႏွစ္ဦးကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကို ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕ ေပးထားခဲ့ရာက အခင္းျဖစ္ပြားတဲ့ ေန႕မွာ ဒီရဲေဘာ္ႏွစ္ဦး ေပ်ာက္ဆံုးေနမွဳ ( ေနာက္ပိုင္း ရက္အနည္းငယ္ၾကာမွ အေလာင္းေတြ ျပန္ေတြ႕ရတယ္လို႕ ၾကည့္ျမင္တိုင္ကိုသန္းေရးထားတဲ့ ကိုယ္ေတြ႕သိခဲ့ရသမွ် ႏိုင္ငံေတာ္လုပ္ၾကံမွဳၾကီး စာအုပ္မွာ ေရးထားပါတယ္) စတဲ့ pre-incident indicators ေတြ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။

တကယ္တန္းက်ေတာ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕ရဲ႕ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြ၊ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ေတြထဲမွာ လံုျခံဳေရး ကၽြမ္းက်င္သူေတြ အမ်ားအျပား ရွိခဲ့ၾကတာပါ။ ဒီလို လံုျခံဳေရးကၽြမ္းက်င္သူေတြဟာ pre-incident indicators ေတြကို သတိမထားမိပဲေတာ့ ေနမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေပ်ာ္ဘြယ္ဦးျမတို႕ဆိုရင္ လံုျခံဳေရးအေစာင့္အေရွာက္ေတာင္ စီမံေပးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္က အမိန္႕ေပးခ်ိန္မွာေတာ့ ရုတ္သိမ္းေပးခဲ့ရပါတယ္။ ဒါေတြကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တျခား လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြ၊ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ေတြထဲမွာလဲ သတိထားခဲ့မိသူေတြ အမ်ားအျပား ရွိခဲ့မွာပါ။ သတိထားမိေပမယ့္လဲ လူထုခ်စ္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ၾကီး ေတြကိုေတာ့ လုပ္ၾကံသူ မရွိတန္ေလာက္ပါဘူး ဆိုျပီး ေပါ့ေပါ့တန္တန္ သေဘာထား ခဲ့ၾကတာလား၊ ရန္သူကေတာ့ မလုပ္ရဲေလာက္ပါဘူးဆိုျပီး ကိုယ့္ဘက္ကိုယ္ အထင္ၾကီးခဲ့ၾကတာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕ရဲ႕ အရွိန္အ၀ါ ေတြေၾကာင့္ "မိေက်ာင္းမင္း၊ ေရခင္းျပ" သလို ျဖစ္မွာ စိုးျပီး မေျပာထြက္ခဲ့ၾကတာလား၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕က သူတို႕အလုပ္ကို ၀င္ရွဳပ္တယ္၊ ေႏွာင့္ေႏွးေစတယ္လို႕ ျငိဳျငင္သြားမွာကို စိုးရိမ္ျပီး မေျပာရဲခဲ့ၾကတာလား၊ သတိေတြ ၀ိုင္းေပးၾကပါရက္နဲ႕ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕ကပဲ သတိမမူ၊ ဂူမျမင္ ျဖစ္ခဲ့ၾကတာလား။

ဘယ္လိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္ တိုင္းျပည္အတြက္ ဘယ္လိုမွ အစားထိုးလို႕ မရႏိုင္ေတာ့တဲ့ ဆံုးရွံဳးမွဳၾကီး တရပ္ကေတာ့ ျဖစ္ပြားသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီ ဆံုးရွံဳးမွဳၾကီး ျဖစ္ပြားသြားခ်ိန္မွာ "ငါ့စိတ္ထဲ တထင့္ထင့္ ျဖစ္ပါရက္နဲ႕ သတိ မေပးလိုက္မိေလျခင္း၊ မေျပာလိုက္မိေလျခင္း" လို႕ ေႏွာင္းေနာင္တ ရခဲ့ၾကတဲ့ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ေတြ၊ လုပ္ေဖာ္ ကိုင္ဖက္ေတြ၊ စာနယ္ဇင္းသမားေတြ ဘယ္ေလာက္ ရွိခဲ့ေလမလဲ။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ကို လံုျခံဳေရးထားဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း အတိုက္အခံေျပာျပီး အတင္းမထားခဲ့မိတာေတြအတြက္ ေႏွာင္းေနာင္တ ရခဲ့ၾကတဲ့ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဘက္ေတြ၊ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ေတြ ဘယ္ေလာက္ရွိခဲ့ေလမလဲ။ ဒါကိုေတာ့ ဘယ္သူမွ သိႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။

ကၽြန္မတို႕တေတြဟာ ကိုယ္နဲ႕ မတည့္သူေတြ၊ ဘာမွ မဆိုင္သူေတြကိုသာ ဆန္႕က်င္ဘက္ စကားေတြ၊ တားဆီးသတိေပးတဲ့စကားေတြ၊ ေျပာထြက္ၾကေပမယ့္ ကိုယ္သိပ္ခ်စ္ရတဲ့သူေတြ၊ ကိုယ္သိပ္ေလးစားရသူ ေတြကိုက်ေတာ့ ဒီလိုစကားေတြ မေျပာရဲၾက၊ မေျပာရက္ၾကပါဘူး။ စိတ္ထဲ တထင့္ထင့္ ရွိရင္ေတာင္ "သူမ်ား ကိုယ့္ကို တမ်ိဳးထင္ေလမလား၊ သူမ်ား စိတ္ဆိုးသြားေလမလား၊ သူမ်ား ျငိဳျငင္သြားေလမလား" ဆိုျပီး ႏွဳတ္ဆြံ႕တတ္ၾကပါတယ္။ တခါတရံမ်ားဆို ခ်စ္တဲ့စိတ္၊ ေလးစားတဲ့စိတ္၊ ခင္မင္တဲ့စိတ္ေတြေၾကာင့္ မျဖစ္ႏိုင္မွန္း သိရက္နဲ႕၊ အႏၱရာယ္ရွိမွန္း သိရက္နဲ႕ မေျပာထြက္ပဲ လိုက္ျပီး ေထာက္ခံအားေပးမိတာေတြေတာင္ ရွိတတ္ ပါေသးတယ္။

ဒါေတြကို ေတြးေနမိရင္း ဘ၀မွာ ကိုယ္ေတြ႕ၾကံဳခဲ့ဖူးတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေလးေတြကို သတိသြားရမိပါတယ္။ေဒါသထြက္ေနတုန္း ကားေမာင္းထြက္တဲ့ အေမ့ကို တားဆီးဖို႕ ေတြးလိုက္မိပါရက္နဲ႕ ႏွဳတ္ဆိတ္ေနလိုက္မိလို႕ မ်က္စိေရွ႕မွာတင္ ဆိုးရြားတဲ့ကားတိုက္မွဳၾကီး ျဖစ္သြားခဲ့ဖူးပါရဲ႕။ ဒီတုန္းက အေမ့ကို မဆံုးရွံဳးလိုက္ရလို႕သာပါ။ မဟုတ္ရင္ ဘယ္ေလာက္ဆိုး၀ါးတဲ့ ေႏွာင္းေနာင္တ ၾကီးဟာ ကၽြန္မရဲ႕ ဘ၀တသက္သာလံုးကို ႏွိပ္စက္သြားမယ္ မသိပါဘူး။ အလားတူပဲ အာသီးေရာင္တတ္တဲ့ ေမာင္ေလးက ေရခဲေခ်ာင္း စားေနတာကို မတားခဲ့မိလို႕၊ ေဆးစြဲေနတဲ့ သူငယ္ခ်င္းအေၾကာင္းကို သူ႕မိဘေတြကို ေျပာမထြက္ခဲ့လို႕၊ အခ်စ္ဆံုးသူငယ္ခ်င္းရဲ႕ အခ်စ္ေရး ကိစၥမွာ ခ်စ္သူေတြၾကား ၀င္မပါသင့္ဘူးဆိုျပီး မတားခဲ့မိလို႕၊ ခင္မင္ေလးစားတဲ့ မိတ္ေဆြတေယာက္ရဲ႕ ေရွ႕လုပ္ငန္းစဥ္ အမွားအယြင္းေတြကို သိသိၾကီးနဲ႕ မတားလိုက္မိလို႕၊ ေနာက္ပိုင္းမွာ သူတို႕ရဲ႕ က်န္းမာေရးေတြ ထိခိုက္ရတဲ့အခါ၊ ဘ၀ေလွငယ္ေတြ ေမွာက္သြားတဲ့အခါ ရင္ထဲမွာ ၾကိတ္ျပီး ေႏွာင္းေနာင္တေတြ အၾကိမ္ၾကိမ္ ရခဲ့မိဖူးပါတယ္။

ဘ၀ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း တခ်ိဳ႕မွာေတာင္ ဒီလိုေႏွာင္းေနာင္တေတြ ရမိခ်ိန္တိုင္း ယူၾကံဳးမရ ခံစားရတယ္ဆိုရင္၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္နဲ႕တကြ အာဇာနည္ေခါင္းေဆာင္ေတြ လုပ္ၾကံခံခဲ့ရတဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ လုပ္ၾကံမွဳၾကီးရဲ႕ pre-incident indicators ကို ရိပ္မိသိရွိျပီးမွ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ေျပာမထြက္၊ မေျပာရက္၊ သတိမေပးရဲခဲ့ၾကသူ၊ လံုျခံဳေရးအျမင္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီးေတာ့ အတိုက္အခံ ဆန္႕က်င္ျပီး မေျပာရဲခဲ့ၾကသူတို႕ရဲ႕ ေႏွာင္းေနာင္တ ခံစားခ်က္ေတြသာ ဆိုရင္ ဘယ္ေလာက္မ်ား ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါး ျဖစ္ခဲ့ေလမလဲလို႕ ေတြးၾကည့္မိပါတယ္။

လူတိုင္း၊ လူတိုင္းမွာ အမွားနဲ႕ မကင္းၾကပါဘူး။ မာနတရားေတြ၊ ေခါင္းမာမွဳေတြ၊ တစြတ္ထိုးစိတ္ ေတြနဲ႕လဲ မကင္း ၾကပါဘူး။ ပုထုဇဥ္ျဖစ္ေနသမွ် ကာလပတ္လံုး ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ ေတြနဲ႕လဲ ဘယ္သူမွ ကင္းႏိုင္မွာ မဟုတ္ ပါဘူး။ ဘယ္ေလာက္ပဲ ပညာဥာဏ္ ရွိရွိ၊ တခါတရံမွာ သတိေလး တခ်က္ လြတ္သြားတာေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ က႑တိုင္းမွာလဲ ဘယ္သူမွ အလံုးစံု မကၽြမ္းက်င္ႏိုင္ၾကတာမို႕ အက်ိဳးသင့္အေၾကာင္းသင့္ ေျပာၾကား သတိေပးသူေတြ ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ တခါတရံက်ရင္ လူ႕ဘ၀မွာ "ၾကမၼာငင္တယ္" လို႕ပဲ ဆိုရမည္လား မသိႏိုင္ပဲ၊ သတိမမူ၊ ဂူမျမင္ ျဖစ္တတ္တဲ့ အခ်ိန္အခါေလးေတြကို ၾကံဳရတတ္ပါတယ္။ ဒီလို အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါေတြမွာ မိတ္ေဆြေကာင္းမ်ားက ၀ိုင္း၀န္းေဆြးေႏြးေပးဖို႕ လိုအပ္သလို၊ အႏၱရာယ္ရွိလာျပီဆိုရင္လဲ ၾကိဳတင္ သတိေပးဖို႕၊ လိုအပ္ရင္ အတိုက္အခံ ေျပာဆိုသတိေပးဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။

ဘယ္လိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ကၽြန္မရဲ႕ ဘ၀မွာ ႏိုင္ငံေရးရာနဲ႕ပဲ ျဖစ္ေစ၊ လူမွဳေရးရာနဲ႕ပဲ ျဖစ္ေစ ဒီလို ေႏွာင္းေနာင္တ ရစရာမ်ား မၾကံဳပါရေစနဲ႕လို႕ေတာ့ အၾကိမ္ၾကိမ္ ဆုေတာင္းေနမိသလို၊ ခ်စ္ခင္ေလးစားသူမ်ားရဲ႕ အႏၱရာယ္ အခ်က္ျပ မီးေတြကို ႏွဳတ္မဆိတ္ပဲ သတိေပးရဲတဲ့ သတၱိခြန္အားမ်ား ရွိရပါေစေၾကာင္းကိုလည္း …...................။

ခင္မမမ်ိဳး (၁၉၊ ၇၊ ၂၀၁၁)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

(၆၄) ႏွစ္ေျမာက္ အာဇာနည္ေန႕ ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခ်က္

အာဇာနည္ေန႕ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခ်က္

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒမ်ား

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ စီးပြားေရး တိုးတက္မွဳ (economic growth) ဟာ လိုအပ္ခ်က္တရပ္ ဆိုတာကို ေဘာဂေဗဒ ပညာရွင္ အမ်ားစုက လက္ခံထားၾကပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳ ျဖစ္ထြန္းလာတာနဲ႕အညီ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရဲ႕ ၀င္ေငြတိုးတက္လာမွဳလဲ ရွိႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံမ်ားမွာ စီးပြားေရး တိုးတက္မွဳႏွဳန္း (economic growth rate) ျမင့္တက္လာေပမယ့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရဲ႕ ၀င္ေငြတိုးတက္လာျခင္းမရွိပဲ၊ ခ်မ္းသာသူမ်ားရဲ႕ ၀င္ေငြကသာ တစထက္တစ ပိုမိုမ်ားျပားလာတတ္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီလို အေျခအေနေတြ ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားအတြက္ ဦးစားေပးေသာ တိုးတက္မွဳ (pro-poor growth) ျဖစ္လာဖို႕အတြက္ မူ၀ါဒေရးရာ ျပင္ဆင္ညွိႏွိဳင္းမွဳေတြ ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။



(၂၀၀၂) ခုႏွစ္မွာ ေဘာဂေဗဒပညာရွင္ David Dollar နဲ႕ Aart Kraay တို႕က “Growth is Good for the Poor” ဆိုတဲ့ သုေတသန စာတမ္းကို သံုးသပ္ေရးသားခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၃၇) ႏိုင္ငံက ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရဲ႕ (၁၉၅၀) ခုႏွစ္မွ (၁၉၉၉) ခုႏွစ္ အထိ ကာလအတြင္း ၀င္ေငြမ်ား၊ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရး တိုးတက္မွဳႏွဳန္း၊ တဦးခ်င္း၀င္ေငြ စတာေတြအေပၚမွာ အေျခခံျပီး ေလ့လာသံုးသပ္ခ်က္အရ ပ်မ္းမွ်၀င္ေငြ (average income) ျမင့္တက္လာေရးကို လုပ္ေဆာင္တဲ့ မူ၀ါဒေတြဟာ ေအာင္ျမင္ေသာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာမ်ားရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီမူ၀ါဒေတြထဲမွာ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳကို ဦးတည္ေသာ မူ၀ါဒမ်ား (growth-oriented policies) မ်ားအျပင္၊ ပညာေရးက႑ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ က်န္းမာေရးက႑ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး စတဲ့ မူ၀ါဒမ်ားပါ၀င္ပါတယ္။

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ကမၻာ့ဘဏ္က က႑ (၃) ရပ္ ခြဲျခားေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ပထမက႑ကေတာ့ အခြင့္အလမ္းမ်ား (opportunities) ဆိုင္ရာ မူ၀ါဒေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳသံသရာက ရုန္းထြက္ႏိုင္ဖို႕အတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြဆီမွာ ရုပ္၀တၳဳဆိုင္ရာ အခြင့္အလမ္းမ်ား (material opportunities) ျဖစ္တဲ့ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္း၊ အေၾကြးရယူသံုးစြဲႏိုင္မွဳ အခြင့္အလမ္း၊ ထုတ္ကုန္မ်ား ေရာင္းခ်ရန္ ေစ်းကြက္အခြင့္အလမ္း၊ ေကာင္းမြန္ေသာ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အခြင့္အလမ္း၊ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားသံုးစြဲႏိုင္မွဳ အခြင့္အလမ္း စတာေတြအျပင္ ပညာသင္ၾကားႏိုင္မွဳ အခြင့္အလမ္း၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ အခြင့္အလမ္း၊ သန္႕ရွင္းေသာေရ ရရွိသံုးစြဲႏိုင္မွဳ အခြင့္အလမ္း စတာေတြ ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

အခြင့္အလမ္းမ်ား တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေစေရးအတြက္ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳ လိုအပ္ျပီး၊ စီးပြားေရး တိုးတက္မွဳအတြက္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳဆိုရာမွာ လူတဦးခ်င္းျဖစ္ေစ၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းအလိုက္ျဖစ္ေစ၊ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းစုၾကီးမ်ားအေနျဖင့္ ျဖစ္ေစ ပရိုက္ဗိတ္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ (private investment) အားေကာင္းဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ သို႔မွသာ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းမ်ား တိုးတက္မ်ားျပားလာျပီး၊ labour income တက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပရိုက္ဗိတ္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ အားေကာင္းလာဖို႕အတြက္ တိုင္းျပည္မွာ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (good governance)၊ တည္ျငိမ္ေသာ ရင္းႏီွးျမွဳပ္ႏွံမွဳဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းမ်ား (stable investment rules) နဲက ေကာင္းမြန္အသံုးက်ေသာ ဘ႑ာေရး စနစ္ (sound financial system) ေတြ ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနေတြ ရွိလာဖို႕အတြက္က အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေကာင္းမြန္မွု၊ ညံ့ဖ်င္းမွဳ အေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္ဟာ ပရိုက္ဗိတ္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳကို အားေကာင္းေစမယ့္ အေျခအေနေတြ ေဖာ္ေဆာင္ေပးဖို႕ တာ၀န္ရွိသလို၊ public investment ျပဳလုပ္ဖို႕အတြက္လဲ တာ၀န္ရွိပါတယ္။ Public investment လုပ္ရမယ့္ က႑ေတြကေတာ့ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေရး၊ စာတိုက္၊ ေၾကးနန္းႏွင့္ အင္တာနက္ ဆက္သြယ္ေရး တိုးျမွင့္ေရး၊ ပညာေရးက႑ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး စတာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ပညာေရးက႑ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုတာကို အသိဥာဏ္ပညာထက္ ေက်ာင္းအေရအတြက္ တိုးတက္ေရး၊ ဘြဲ႕ရသူအေရအတြက္ မ်ားျပားေရးစတဲ့ အေရအတြက္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ဦးစားေပးလုပ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အေရအတြက္သာမက အရည္အခ်င္း တိုးတက္ျမင့္မားေရးကိုပါ ဦးတည္ေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရဲ႕ အခြင့္အလမ္းမ်ား တိုးတက္လာေရးအတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးေသာ မိသားစုမ်ားမွ ေပါက္ဖြားလာေသာ ကေလးမ်ား ပညာသင္ဆုမ်ား ရရွိေရး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ား အခမဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္ခြင့္ ရရွိေရး၊ လူမွဳအေျချပဳ တန္းတူညီမွ်ျခင္း မရွိသည့္ အေတြးအေခၚမ်ားကို ဖယ္ရွားေရး၊ ျပည္သူ႕၀န္ေဆာင္မွဳမ်ားတြင္ လူမ်ိဳးေရး ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳမ်ားကို ဖယ္ရွားေရး စတာေတြကို ေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လူမ်ိဳးေရးခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေၾကာင့္ လူမ်ိဳးေရးဆိုင္ရာ ပဋိပကၡေတြကေန ျပည္တြင္းစစ္ကို ျဖစ္ပြားသြားေစတတ္ျပီး၊ ျပည္တြင္းစစ္ဟာ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကို ေႏွာင့္ေႏွးေစတဲ့ အတြက္ တိုင္းျပည္တြင္းမွာ လူမ်ိဳးေရး ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေတြ မရွိေအာင္ ၾကိဳးပမ္းဖို႕ အေရးၾကီးပါတယ္။



ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျ႔ပီး ကမၻာ့ဘဏ္က ခ်မွတ္ထားတဲ့ ဒုတိယက႑ကေတာ့ empowerment ျဖစ္ပါတယ္။ လူမွဳေရးအတားအဆီးမ်ားနဲ႕ အင္စတီက်ဴးရွင္းဆိုင္ရာ အတားအဆီးမ်ားေၾကာင့္ မူ၀ါဒခ်မွတ္ေရးျဖစ္စဥ္ (policy making process) မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြကို ကိုယ္စားျပဳမွဳ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ empowerment ဆိုတာမွာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို သိရွိရယူႏိုင္ျခင္း (access to information)၊ inclusion and participation ၊ တာ၀န္ခံမွဳ (accountability) နဲ႕ နယ္ေျမေဒသအလိုက္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္မွဳ စြမ္းရည္ (local organizational capacity) စတဲ့ အခ်က္အလက္ ေလးမ်ိဳးပါ၀င္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အင္စတီက်ဳးရွင္း အားလံုးဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားအေပၚ တာ၀န္ခံမွဳ ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ တာ၀န္ခံမွဳ ရွိဖို႕အတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြမွာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို သိရွိနားလည္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလို နားလည္သိရွိမွလဲ မူ၀ါဒေရးရာ ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္မွဳေတြမွာ တက္တက္ၾကြၾကြ ပူးေပါင္းပါ၀င္လာၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ပူးေပါင္း ပါ၀င္လာၾကျခင္းအားျဖင့္ လူမွဳအရင္းအႏွီး (social capital) ျမင့္တက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူမွဳအရင္းအႏွီး ျမင့္တက္ လာတာနဲ႕အမွ် လူမွဳအင္စတီက်ဴးရွင္း အားေကာင္းလာႏိုင္ပါတယ္။ လူမွဳအင္စတီက်ဴးရွင္း အားေကာင္းမွဳဟာ ဆင္းရဲ ႏြမ္းပါးမွဳ အစီအစဥ္ဒီဇိုင္းမ်ားနဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္မွဳမ်ား ပိုမိုထိေရာက္မွဳ ရွိေစတဲ့အတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးကို အေထာက္အကူျပဳလာပါတယ္။

သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ရယူႏိုင္မွဳ ျမင့္မားလာေရးအတြက္ စာနယ္ဇင္းနဲ႕ သတင္းမီဒီယာေတြရဲ႕ အခန္းက႑ တိုးျမင့္လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ေတြ ၾကံဳေတြ႕ခ်ိန္မွာ လြတ္လပ္စြာ သတင္းစာထုတ္ေ၀မွဳ အားေကာင္းတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ကယ္ဆယ္ေရး လုပ္ငန္းေတြဟာ ပိုျပီး ထိေရာက္မွဳရွိေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေလ့လာေတြ႕ရွိ ခဲ့ၾကပါတယ္။ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ အားေကာင္းလာေစဖို႕အတြက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္မွဳနဲ႕ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာမွဳေတြမွာ ပြင့္လင္းျမင္သာျပီး၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္၍ ရေသာ democratic mechanisms ေတြ ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

တာ၀န္ခံမွဳ အားေကာင္းလာေစဖို႕အတြက္ အစိုးရရဲ႕ ဘတ္ဂ်က္ခြဲေ၀သံုးစြဲမွဳဆိုင္ရာ သတင္းအခ်က္အလက္ စာအုပ္မ်ား ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ျဖန္႕ျဖဴးျခင္း၊ ျပည္သူ႕ေရးရာဌာနမ်ားရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို ေလ့လာအကဲျဖတ္ႏိုင္ေသာ Institutional and Governance Reviews မ်ား ထုတ္ေ၀ျခင္း၊ အစိုးရ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ားရဲ႕ အရည္အေသြးနဲ႕ လုပ္ေဆာင္ရည္ေပၚမွာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အေတြးအျမင္ေတြကို ေဖာ္ျပေပးႏိုင္တဲ့ Citizen Report Cards မ်ား ျဖန္႕ျဖဴးျခင္း၊ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ လမ္းျပေျမပံုမ်ား (Investment Roadmaps) မ်ား ခ်မွတ္ေရးဆြဲျခင္း၊ focus groups နဲ႕ အင္တာဗ်ဴးမ်ားကို အသံုးျပဳျပီး Participatory Poverty Assessments မ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း စတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ မူ၀ါဒေတြ၊ စီမံခ်က္ေတြကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္မွဳစြမ္းရည္ေတြ ျမင့္မားလာေရးအတြက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ အားေကာင္းလာေစေရး၊ က်ားမတန္းတူညီမွ်မွဳရွိေရး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရဲ႕ လူမွဳအရင္းအႏွီး တိုးတက္လာေစရန္ ကြန္ယက္မ်ား ဖြဲ႕စည္းေရး စတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ မူ၀ါဒေတြ၊ စီမံခ်က္ေတြကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျ႔ပီး ကမၻာ့ဘဏ္က ခ်မွတ္ထားတဲ့ တတိယက႑ကေတာ့ ၀င္ေငြလံုျခံဳေရး (income security) ျဖစ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားဟာ က်န္းမာေရးခ်ိဳ႕တဲ့မွဳေတြနဲ႕ income shocks ေတြေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာတဲ့ risks ေတြကို အျခားသူမ်ားထက္ ပိုျပီး ခံစားၾကရေလ့ရွိပါတယ္။ အိမ္ေထာင္စုေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ risk exposures ေတြကို ၀င္ေငြ ရရွိရာ အရင္းအျမစ္မ်ားအား ျဖန္႕က်က္ျခင္းနဲ႕ အာမခံထားရွိျခင္းမ်ားနဲ႕ ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဥပမာ- အခ်ိဳ႕ မိသားစုေတြက အျခားျမိဳ႕မ်ားမွာ အလုပ္သြားလုပ္ျပီး အိမ္ကို ေငြပို႕ျခင္း၊ ထြက္ကုန္မ်ားကို ေနာက္ထပ္ ရာသီတခုအထိ သိုေလွာင္ထားျခင္း၊ ေရႊေငြ လက္၀တ္ရတနာမ်ားအျဖစ္ စုေဆာင္းထားျခင္း၊ အာမခံထားျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေစ်းကြက္ထဲမွာရွိတဲ့ အာမခံလုပ္ငန္းမ်ား စနစ္တက် ျဖစ္ေစေရးအတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ အာမခံလုပ္ငန္းမ်ားကို စနစ္တက် ထိန္းခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားမ်ား ထားရွိဖို႕ လိုအပ္သလို၊ safety nets မ်ားလဲ ဖန္တီးေပးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ က်န္းမာေရး၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္၊ လုပ္သားေစ်းကြက္နဲ႕ macroeconomic policies ေတြဟာ risk ေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ပါတယ္။

economic crises ေတြနဲ႕ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ေတြဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားကို ေရတိုမွာတင္ ထိခိုက္ေစတာ မဟုတ္ပါဘူး။ လူသားအရင္းအျမစ္နဲ႕ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ား ရွားပါးျပဳန္းတီးမွဳေတြေၾကာင့္ ဒီလို Large adverse shocks ေတြဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြကို ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွု သံသရာထဲမွာ ေရရွည္နစ္မြန္းေစတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စီးပြားေရးအက်ပ္အတည္းဆိုက္မွဳေတြ မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕ အေရးၾကီးျပီး၊ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ေတြ ျဖစ္ပြားလာခ်ိန္မွာလဲ လ်င္ျမန္စြာ တုန္႕ျပန္ႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလို Large adverse shocks ကို ရင္ဆိုင္ႏိုင္ေရးအတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ စီမံခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ထားျခင္းအားျဖင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ား ရင္ဆိုင္ရမယ့္ risks ေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ပါတယ္။

ဒီစီမံခ်က္ေတြမွာ မိုင္ခရိုအာမခံ အစီအစဥ္ေတြ၊ အစားအစာ ျဖန္႕ေ၀ေရးအစီအစဥ္ေတြနဲ႕ public works programs ေတြကို လိုအပ္တဲ့ အျခား risk management measures ေတြနဲ႕အတူ ထည့္သြင္းျခင္း၊ ဘ႑ာေရးႏွင့္ သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ဆိုင္ရာ macro shocks မ်ားကို ကာကြယ္ေရး အစီအစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ျခင္၊ ပဋိပကၡ မ်ားကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေျဖရွင္း၍ ျပည္တြင္းစစ္ မျဖစ္ပြားေအာင္ကာကြယ္ျခင္း၊ အရင္းအျမစ္မ်ားကို ထုတ္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားမွာ အသံုးျပဳျခင္း၊ ကူးစက္ေရာဂါဆိုးမ်ားအား ကာကြယ္ႏွိမ္နင္းျခင္း စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ safety nets မ်ား ရွိေရးက အေရးၾကီးပါတယ္။ ဒီလို safety nets ေတြထဲမွာ က်န္းမာေရးအာမခံ၊ ပင္စင္လစာ၊ ဘိုးဘြားမ်ားအား ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ အလုပ္လက္မဲ့အာမခံ၊ လူမွဳဖူလံုေရး ေထာက္ပံ့ေၾကးနဲ႕ အေသးစားေငြေခ်းစနစ္ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီ safety nets ေတြဟာ အေရးေပၚ စားသံုးမွဳကို အေထာက္အကူျပဳရံုမက ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြရဲ႕ human, physical, and social assets ေတြကိုပါ အကာအကြယ္ေပးပါတယ္။

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး တကမၻာလံုးက ကိုင္စြဲရမယ့္ blue print မရွိေသးပါဘူး။ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံအလိုက္၊ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ မူ၀ါဒေတြကို မူ၀ါဒေရးရာတာ၀န္ရွိသူေတြက ေရးဆြဲခ်မွတ္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရာမွာ စီးပြားေရးစြမ္းရည္ (economic capabilities)၊ ႏိုင္ငံေရးစြမ္းရည္ (political capabilities)၊ လူသားစြမ္းရည္ (Human Capabilities)၊ လူမွဳစြမ္းရည္ (Social Capabilities)နဲ႕ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးစြမ္းရည္ (protective Capabilities) ေတြ ျမင့္တက္လာေရးကို ဦးတည္တဲ့ မူ၀ါဒေတြကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္မွသာ ျပည္သူအမ်ားကို ဆင္းရဲတြင္းကေန လြတ္ေျမာက္ေစမယ့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒမ်ား ျဖစ္လာမွာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။


ခင္မမမ်ိဳး (၁၅၊ ၇၊ ၂၀၁၁)

ရည္ညႊန္းကိုးကား။ ။

Dollar, D, and Kraay, A. (2002) Growth IS Good for the Poor, Development Research Group, World Bank, Washington DC.

Haughton, J. and Khandker, S. (2009) Handbook on Poverty and Inequality, World Bank, Washington DC.

Kraay, Aart. (2004) “When Is Growth Pro-Poor? Cross-Country Evidence.” Working Paper No. 04/47, International Monetary Fund, Washington, DC.

Ravallion, M. (2000) Growth, Inequality and Poverty: Looking Beyond Averages, World Bank, Washington DC.

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

အာဏာရွင္စနစ္၊ ဒို႕တာ၀န္ အေရးသံုးပါးႏွင့္ ကၽြႏ္ုပ္တို႕တာ၀န္ (အပိုင္း - ၄)

(၃) အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး

အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ဥေရာပမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ႏွစ္သံုးဆယ္စစ္ပြဲအျပီး (၁၆၄၈) ခုႏွစ္မွာ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့ Westphalia Treaty မွာ စတင္ျပီး အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၃၃) ခုႏွစ္မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ Montevideo Convention on Rights and Duties of States of 1933, Article 1) မွာ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ နယ္ေျမ၊ လူဦးေရနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ အစိုးရ၊ အျခားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရး ထူေထာင္ႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ စတဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ရွိဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း ေၾကျငာျပီး အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာ တရားကို ထပ္မံအတည္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ၂၁ ရာစုမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ ေသြဖည္ဆန္႕က်င္တဲ့ သေဘာတရားသစ္ေတြ ထပ္ျပီး ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ သေဘာတရားေတြကေတာ့ လူသားလံုျခံဳေရး (human security)၊ လူသားခ်င္းစာနာမွဳျဖင့္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္း (humanitarian intervention)၊ ႏိုင္ငံတကာ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၏ အခန္းက႑ တိုးခ်ဲ႕ျခင္း (expansion of the role of global civil society) စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္မွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတာကို realist paradigm ကေန သံုးသပ္ ေလ့လာၾကပါတယ္။ ဒီရွဳေထာင့္အရ ကမၻာေပၚမွာ နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မွဳနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ တိုင္းျပည္မ်ား စုဖြဲ႕ျဖစ္တည္ေနျပီး၊ ဒီတိုင္းျပည္ေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာေဒသမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူေတြအေပၚမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာက်င့္သံုးႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ရွိပါတယ္။ ဒါကို ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (internal sovereignty) လို႕ ေခၚဆိုၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ တိုင္းႏိုင္ငံတခုဟာ သက္ဆိုင္ရာနယ္ေျမႏွင့္ လူထုကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရံုနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိျပီလို႕ မဆိုႏိုင္ပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ ႏိုင္ငံအျဖစ္ ႏိုင္ငံတကာစနစ္ အတြင္းမွာရွိတဲ့ အျခားႏိုင္ငံမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳမွသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကို ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (external sovereignty) လို႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။

ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ domestic order နဲ႕ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ေရွးပေ၀သဏီကာလမ်ားက အစျပဳလို႕ ၁၉ရာစု ေခတ္ကာလအထိ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ အာဏာက်င့္သံုးမွဳဆိုင္ရာ အမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းႏိုင္ငံ တခုအတြင္းမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ခိုင္မာတည္တံ့ဖို႕အတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ က်င့္သံုးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူနဲ႕ ျပည္သူအၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳဟာ အာဏာက်င့္သံုးမွဳ ျဖစ္ျပီး၊ ဒီမိုကေရစီ အေျခခံသေဘာတရားမ်ားအရ ဒီအာဏာက ျပည္သူဆီက သက္ဆင္းပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာဟာ (၁၆၄၈) ခုႏွစ္ကတည္းက ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးရဲ႕ pillar တခု ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ နယ္ေျမပိုင္နက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ တိုင္းႏိုင္ငံတခု (nation-state) အျဖစ္ သတ္မွတ္ေၾကျငာမွဳမွာ နယ္ေျမပိုင္နက္ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ပါလက္စတိုင္း လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပဋိပကၡအေရးဟာ နယ္ေျမပိုင္နက္နဲ႕ ပတ္သက္ေနပါတယ္။ ကမၻာ့ကုလသမဂၢထဲမွာ အစိတ္အပိုင္းတခုအေနနဲ႕ ကိုယ္စားျပဳ ေနေပမယ့္ ပါလက္စတိုင္းလူမ်ိဳးေတြမွာ နယ္ေျမပိုင္နက္ မရွိတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံတကာစနစ္အတြင္းမွာ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအျဖစ္ ရပ္တည္ႏိုင္ခြင့္ မရွိေသးပါဘူး။

ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအၾကားမွာ တန္းတူညီမွ်မွဳ ရွိပါတယ္။ တန္းတူညီမွ်မွဳရွိတဲ့အတြက္ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ တျခားႏိုင္ငံကို အမိန္႕ေပးဖို႕ မလိုအပ္သလို၊ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ အမိန္႕ေပးမွဳေတြကို လိုက္နာစရာ မလိုအပ္ေၾကာင္း Kenneth Waltz က အဆိုရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီအဆိုဟာ မင္းမဲ့သေဘာတရား (concept of anarchy) နဲ႕ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံတကာစနစ္မွာ ပါ၀င္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြအားလံုးဟာ ကိုယ္ပိုင္ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ျပိဳင္ဆိုင္ေနၾကျပီး၊ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ အျခားႏိုင္ငံတခုအေပၚမွာ သူရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားနဲ႕ အျမင္ေတြကို တရား၀င္ သြတ္သြင္းပိုင္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္အထက္မွာ အျခားဘာမွ မရွိရဘူးဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ကို ေဆာင္က်ဥ္းပါတယ္။

စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလအတြင္းမွာ ဒီလို ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ သေဘာတရားေတြ စတင္ ေျပာင္းလဲ လာပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံအမ်ားစုမွာ ႏိုင္ငံတကာ စံႏွဳန္းေတြ၊ တန္ဖိုးထားမွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မွဳေတြကို လက္ခံက်င့္သံုးလာၾကျပီး၊ စစ္ေအးတိုက္ပြဲမွာ မပါ၀င္တဲ့ တတိယကမၻာ ႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့ ျပည္ပက်ဴးေက်ာ္ စြက္ဖက္မွဳ ေတြကို ကာကြယ္ေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မိမိတို႕ဘာသာ က်င့္သံုးႏိုင္ေရး စတာေတြကို လက္ခံ က်င့္သံုးလာ ၾကပါတယ္။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလြန္ကာလေရာက္ေတာ့ new world order ျဖစ္လာျပီး၊ ဘံုရန္သူ (common enemy) ေပ်ာက္ကြယ္သြားခ်ိန္မွာ ေပၚထြက္လာတတ္တဲ့ ႏိုင္ငံတြင္း လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး ပဋိပကၡေတြ ျပန္လည္ရွင္သန္လာျပီး တိုင္းႏိုင္ငံျပိဳကြဲမွဳေတြပါ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

၂၁ ရာစုမွာ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံ ျပိဳကြဲမွဳနဲ႕ ျပည္တြင္း ပဋိပကၡေတြဟာ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာသေဘာတရားရဲ႕ challenges ေတြ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါတြင္မကပဲ ဂလိုဘယ္လိုင္ေဇးရွင္းနဲ႕ လူသားလံုျခံဳေရး သေဘာတရားေတြကလဲ ေရွးယခင္က ရွိခဲ့တဲ့ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ သေဘာတရားေတြကို challenges လုပ္လာခဲ့ပါတယ္။ International Governmental Organizations (IGO) အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဂလိုဘယ္လိုင္ေဇးရွင္းကို လက္ခံက်င့္သံုးလာၾကတာနဲ႕အမွ် သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ေရး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး စတာေတြဟာ ေရွးယခင္က ရွိခဲ့တဲ့ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ ကိုက္ညီမွဳ မရွိေတာ့ပဲ ျဖစ္လာပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြကေန public goods ေတြကို ေထာက္ပံ့ကူညီမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ႏိုင္ငံေတာ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ (state decisions) ေတြကို လႊမ္းမိုးမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာတာနဲ႕အမွ် ပရိုက္ဗစ္ အင္တာပရိုက္စ္မ်ား၊ ကုမၸဏီမ်ားရဲ႕ အေျခစိုက္မွဳ၊ ဘ႑ာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္မ်ားနဲ႕ migration patterns မ်ားအေနနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို လိုက္နာဖို႕ ခဲယဥ္းလာပါတယ္။ ေရွးအစဥ္အဆက္ ကာလေတြတုန္းက public goods ေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္က ၀န္ေဆာင္မွဳေပးတာျဖစ္ေပမယ့္ ၂၀ရာစု ေႏွာင္းပိုင္းကာလက အစျပဳျပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္သာမက ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ကပါ ၀င္ေရာက္မွဳေပးလာၾကပါျပီ။

လံုျခံဳေရးရာမွာလဲ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး (state security) သာမကပဲ လူသားလံုျခံဳေရး (Human Security) ဆိုတာကလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အေရးပါတဲ့ သေဘာတရား တရပ္ ျဖစ္လာပါတယ္။ ေရွးယခင္က လံုျခံဳေရးဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ရွဳျမင္သံုးသပ္ၾကရာမွာ နယ္ေျမပိုင္နက္ကို က်ဴးေက်ာ္ျခင္းမခံရေအာင္ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးနဲ႕ အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး စတာေတြကိုပဲ အဓိကထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္း ေနထိုင္သူေတြထက္ တိုင္းႏိုင္ငံလံုျခံဳေရးဆိုတာကိုပဲ ဦးစားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ၂၁ ရာစုမွာ ကမၻာ့အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (Global Civil Society) က်ယ္ျပန္႕လာတာနဲ႕အမွ် ႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုျခံဳေရးသာမကပဲ ႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္တဲ့ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လိုအပ္ဆႏၵနဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားေတြကိုလဲ အာရံုစိုက္ဖို႕ လိုအပ္လာပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္ဟာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အေၾကာက္တရားမွ လြတ္ကင္းေရး (freedom from fear) နဲ႕ တန္းတူညီမွ်စြာ ကိုယ့္ၾကမၼာ ကိုယ္စီရင္ခြင့္ ရေရးတို႕ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရပါမယ္။ လူသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကို ပိတ္ပင္ တားဆီးခံရမွဳမွ လြတ္ကင္းေရး၊ လံုျခံဳေအးခ်မ္းစြာ ေနထိုင္ခြင့္ရရွိေရးတို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္ျခင္း မရွိဘူး ဆိုရင္ (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံေတာ္ကိုယ္တိုင္က ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ ေနျပီဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ failure ျဖစ္ေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လူသားလံုျခံဳေရး မရွိတာ၊ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရတာနဲ႕ အေၾကာက္တရားနဲ႕ ဖိႏွိပ္ခံရတာေတြဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိပါးတာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံေတာ္အထက္မွာ ဘာမွ မရွိရဘူးလို႕ေရွးယခင္က ရွဳျမင္ သံုးသပ္ ခဲ့ၾကေပမယ့္ႏိုင္ငံေတာ္ကိုယ္တိုင္က လူသားလံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္လာတဲ့အခါ လိုအပ္တဲ့ အေရးယူမွုေတြ ျပဳလုပ္ႏိုင္ဖို႕ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေတြ၊ စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြနဲ႕ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြလဲ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ တိုင္းသူ ျပည္သားေတြကို ဘယ္လိုဆက္ဆံရမယ္၊ ဘယ္လို၀န္ေဆာင္မွဳေပးရမယ္ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံတကာတန္ဖိုးေတြလဲ ေပၚထြက္ လာခဲ့ပါတယ္။ လူသားလံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြက တာ၀န္ရွိသူေတြကို အေရးယူဖို႕အတြက္ International Criminal Court ၊ လူသားခ်င္းစာနာမွဳကင္းမဲ့စြာ က်ဴးလြန္ေသာ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကို က်ဴးလြန္ခံေနရတဲ့ ျပည္သူလူထုကို ကယ္တင္ေရးအတြက္ Responsibility to Protect (R2P) စတာေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီလို ေပၚထြက္ လာမွဳေတြေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုရာမွာ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တင္မကပဲ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ (individual sovereignty) ပါရွိေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေထာက္ျပေျပာဆို လာၾကပါတယ္။

တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာေတြအတြက္ အေရးပါတဲ့ သေဘာတရား ျဖစ္လာပါတယ္။ လူ႕အခြင့္အေရး၊ ကိုယ့္ကံၾကမၼာ ကိုယ္တိုင္စီရင္ခြင့္ရေရး၊ အေၾကာက္တရားကင္းေ၀းေရး၊ လူသားလံုျခံဳေရးတို႕ေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးျခင္း မရွိတဲ့အခါ ႏိုင္ငံတကာက ေ၀ဖန္မွဳေတြ၊ အျပစ္တင္မွဳေတြ၊ စိုးရိမ္မကင္းမွဳေတြ ေပၚေပါက္လာတာေၾကာင့္ ျပည္ပ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိခိုက္မွဳရွိေစပါတယ္။ လိုအပ္လာတဲ့အခါမွာ ျပည္သူေတြရဲ႕ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ ႏိုင္ငံတကာက ၀င္ေရာက္ က်ဴးေက်ာ္စြက္ဖက္ျပီး အေရးယူမွဳ ျပဳလုပ္လာႏိုင္တာေၾကာင့္ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိပါးေစမယ့္ အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္က တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတဲ့အခါ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုလဲ ထိခိုက္မွဳ ရွိေစပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ အစိုးရအေပၚ ယံုၾကည္မွဳကင္းမဲ့လာျပီး၊ အတိုက္အခံ ပါတီေတြကေန လႊတ္ေတာ္တြင္းမွာ အစိုးရအယံုအၾကည္မဲ့မွဳ အဆိုေတြ တင္သြင္းလာတာအထိ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္နဲ႕ ေရြးေကာက္ခံ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ေတာ့ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ အရပ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္း အားေကာင္းလာတာနဲ႕အမွ် တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ေလးစားမွဳေတြ ရွင္သန္လာျပီး၊ system of checks and balance ေပၚထြက္လာျပီး ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာအေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတဲ့အတြက္ state collapse အထိ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။

စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြကို သက္ေရာက္မွဳ ရွိပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေနတဲ့အခါ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္မွဳစြမ္းရည္ ပိုမိုျမင့္တက္ လာႏိုင္သလို၊ ႏိုင္ငံတကာစနစ္မွာလဲ အျခားႏိုင္ငံမ်ားက ေလးစားအသိအမွတ္ျပဳရတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးေနတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳ (state-society relationship) ကို ထိခိုက္ေစျပီး၊ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္မွဳ စြမ္းရည္ ေလ်ာ့နည္းလာတတ္ပါတယ္။ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးျခင္းနဲ႕ state-society relationship အားနည္းခ်က္ ေတြဟာ collapsed or failed states ျဖစ္ရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးအတြက္ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကလဲ အေရးၾကီးပါတယ္။

ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (Good Governance) ဟာလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြကို သက္ေရာက္မွဳရွိပါတယ္။ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မရွိပဲ အာဏာအလြဲသံုးစားမွဳေတြ။ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေတြ၊ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံဟာ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ ေ၀ဖန္မွဳေတြ၊ ျပစ္တင္ရွံႈ႕ခ်မွဳေတြကို ခံရတတ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လူေနမွဳဘ၀ကို ျမွင့္တင္ေပးႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ဟာ လူထုအေပၚ တာ၀န္ယူႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ရွိတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ရွဳေထာင့္ကၾကည့္ရင္ ဒီလိုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံလို႕ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မရွိသမွ် ျပည္သူလူထုရဲ႕ ယံုၾကည္မွဳနဲ႕ အျခားႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ ေလးစားမွဳကို မရႏိုင္တဲ့အတြက္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ေရရွည္ ထိန္းသိမ္းဖို႕ မလြယ္ကူပါဘူး။

United Nations Secretary General Kofi Annan က အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ဟာ ၂၁ ရာစုမွာ ေျပာင္းလဲသြားျပီလို႕ ဆိုခဲ့ျပီး၊ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတာ ပါ၀ါနဲ႕တင္ မဆိုင္ပဲ တာ၀န္ယူမွဳ သေဘာတရားပါ ဆက္ႏြယ္ ပါ၀င္ေၾကာင္း တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (sovereignty as a responsibility) ကို မီးေမာင္း ထိုးျပခဲ့ပါတယ္။ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံေတာ္ဟာ ျပည္သူလူထုကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ဖို႕အတြက္ လိုအပ္တဲ့ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ၀န္ေဆာင္မွဳကို ေပးအပ္ဖို႕ တာ၀န္ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး၀န္ေဆာင္မွဳ ဆိုရာမွာ တိုင္းသူျပည္သားေတြအတြက္ လံုျခံဳေအးခ်မ္းေသာ ပတ္၀န္းက်င္ကို ဖန္တီးေပးျခင္း၊ တရားမ၀င္ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ မွဳမ်ားကို တားဆီးႏိုင္ျခင္း၊ ေျမပိုင္နက္ကို ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကို ေလ်ာ့နည္းေအာင္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရး ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားခိုင္မာတည္တံ့မွဳရွိျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္ေပးျခင္း၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားေကာင္းမြန္လာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ေကာင္းမြန္ေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ဘဏ္စနစ္ ခိုင္မာ ေတာင့္တင္းေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္က ဒီလို ၀န္ေဆာင္မွဳကို မေပးအပ္တဲ့အခါ ႏိုင္ငံတကာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ဖို႕ တာ၀န္ရွိပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး သြင္ျပင္လကၡဏာ ႏွစ္မ်ိဳးကို ဖန္တီးေပးပါတယ္။ ပထမ သြင္ျပင္လကၡဏာက ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ျပည္သူအၾကား ဆက္ဆံေရးဆိုင္ရာ internal component ျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယ သြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းဆက္ဆံေရးဆိုင္ရာ external component ျဖစ္ပါတယ္။

Robert Jackson ဆိုသူက ကမၻာ့ကုလသမဂၢ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံအျဖစ္ တရား၀င္ ရပ္တည္ေနေပမယ့္ ျပည္သူလူထုအတြက္ တာ၀န္မယူႏိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ျပည္ပကူညီေထာက္ပံ့မွဳကို မွီခိုေနရတဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ international order ကို ဘာမွ အေထာက္အကူ မျပဳႏိုင္ပဲ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို အေႏွာင့္အယွက္ျပဳေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ရွိေနျပီး၊ ဒီလိုႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံတခု ရွိသင့္တဲ့ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ မရွိတဲ့အတြက္ "quasi-states" အျဖစ္သာ သတ္မွတ္ ႏိုင္ေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုႏိုင္ငံေတြမွာ ရာဇ၀တ္မွဳ ထူေျပာျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳ မ်ားရွိျခင္း၊ နယ္စပ္ ေဒသ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡမ်ားရွိျခင္း၊ ဘာသာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ား ရွိျခင္း၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ အားနည္းျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး မေကာင္းျခင္း၊ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးျခင္း၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳ မ်ားရွိျခင္း၊ က်န္းမာေရးစနစ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ ပညာေရးအခြင့္အလမ္းမ်ား နည္းပါးျခင္းနဲ႕ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမွဳ အားနည္းခ်က္ စတာေတြ ျဖစ္ပြားေနတတ္ပါတယ္။

ကၽြန္မတို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ စစ္အုပ္စုနဲ႕ စစ္အုပ္စုၾကိဳးဆြဲ ရုပ္ေသးအစိုးရေတြဟာ ၂၁ ရာစု ကမၻာမွာ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာသဘာ၀ ေတြကို လိုက္နာ က်င့္သံုးျခင္း မရွိၾကပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး ဆိုတာကို ဒို႕တာ၀န္ အေရးသံုးပါးမွာ ထည့္သြင္းထားေပမယ့္ ၁၇ ရာစုႏွစ္က က်င့္သံုးတဲ့ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလ ႏိုင္ငံေရး scenario အယူအဆေတြကိုပဲ ႏိုင္ငံေတာ္ကာကြယ္ေရး တကၠသိုလ္၊ စစ္ဦးစီး တကၠသိုလ္၊ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ တကၠသိုလ္မ်ား၊ စစ္ေက်ာင္းမ်ားနဲ႕ ၾကံ့ဖြံ႕ပါတီ တျဖစ္လဲ ၾက့ံဖြံ႕အသင္းက သင္တန္းေတြမွာ သင္ၾကား ပို႔ခ်မွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

အက်ိဳးဆက္ကေတာ့ ေခတ္မမွီေတာ့တဲ့ အေတြးအေခၚသေဘာတရားေတြကို ဦးေႏွာက္ထဲ ရိုက္သြင္းခံထားရသူ မ်ားျပား လာျပီး ျပည္ပက်ဴးေက်ာ္ စြက္ဖက္မွဳ ေတြကို ကာကြယ္ေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မိမိတို႕ဘာသာ က်င့္သံုးႏိုင္ေရး စတာေတြကသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းလို႕ ထင္မွတ္ေနၾကသူေတြ ရွိေနတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ထင္မွတ္ေနၾကသူေတြဟာ လူသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကို ပိတ္ပင္ တားဆီးခံရမွဳမွ လြတ္ကင္းေရး၊ လံုျခံဳေအးခ်မ္းစြာ ေနထိုင္ခြင့္ရရွိေရးတို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္ျခင္း မရွိဘူး ဆိုရင္ (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံေတာ္ ကိုယ္တိုင္က ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ ေနျပီဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ failure ျဖစ္ေနျပီဆိုတာကို နားမလည္ပဲ စစ္အုပ္စုေတြ အမိန္႕ေပးမွဳေအာက္မွာ လူသားလံုျခံဳေရး (Human Security) ကို ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ျပီး အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကိုယ္တိုင္ ထိပါးေနၾကပါတယ္။

တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (individual sovereignty) ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတာေၾကာင့္ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာတို႕အေပၚမွာ ဆိုးက်ိဳးေတြ သက္ေရာက္ေနတာကို နားလည္ျခင္း မရွိပဲ ဒီလိုဆိုးက်ိဳးေတြဟာ ျပည္ပႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳေၾကာင့္လို႕ အျမင္လြဲေနၾကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ကသာ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္ ဒီလိုဆိုးက်ိဳးေတြ သက္ေရာက္မွဳ ရွိလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္း မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူသားလံုျခံဳေရးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို အျခားႏိုင္ငံမ်ားက ဖိအားေပးတာေတြ၊ ျပစ္တင္ရွံ႕ခ်ျခင္း မျပဳႏိုင္ၾကပါဘူး။ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း မျပဳႏိုင္ ၾကပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္က တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္လာတဲ့အခါ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာနဲ႕ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာ အာဏာတို႕ရဲ႕ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ပိုျပီး ထိန္းသိမ္းႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

စစ္အုပ္စုအဆက္ဆက္ လက္ထက္ေတြနဲ႕ ရုပ္ေသးအစိုးရ လက္ထက္ေတြမွာ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးခဲ့ရပါတယ္။ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကိုလဲ မက်င့္သံုးႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ စစ္အုပ္စုနဲ႕ နီးစပ္တဲ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္ေတြရဲ႕ လက္၀ါးၾကီးအုပ္မွဳ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳ၊ စစ္အုပ္စု၀င္ေတြရဲ႕ သားသမီးေဆြမ်ိဳးမ်ားကသာ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေမာင္ပိုင္ စီးထားမွဳ၊ မတရားေသာ အမိန္႕အာဏာမ်ား က်င့္သံုးမွဳ၊ အထက္ဖား ေအာက္ဖိမွဳ၊ အာဏာအလြဲသံုးစား ျပဳလုပ္မွဳ စတာေတြေၾကာင့္ စစ္အုပ္စု အာဏာတည္ျမဲေရးကို ပခံုးေပၚထမ္းထားေပးရတဲ့ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္တြင္းက တပ္မေတာ္သားမ်ားနဲ႕ ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္တို႕ရဲ႕ မိသားစု၀င္ေတြ အပါအ၀င္ ျပည္သူတရပ္လံုးမွာ စား၀တ္ေနေရး ဒုကၡေတြ၊ က်န္းမာေရးနဲ႕ ပညာေရးဆိုင္ရာ ေသာကေတြ ပင္လယ္ေ၀ခဲ့ၾကရပါတယ္။

၂၁ ရာစုရဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရား ေတြအရ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ ရွိတယ္လို႕ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး ရွိဖို႕ ဆိုတာလဲ မလြယ္ကူပါဘူး။ ဒီလို ျဖစ္ရတာဟာ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္နဲ႕ ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္တို႕ေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုစနစ္ဆိုးေတြေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရာဇ၀တ္မွဳထူေျပာျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳမ်ားရွိျခင္း၊ နယ္စပ္ ေဒသ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡမ်ားရွိျခင္း၊ ဘာသာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ား ရွိျခင္း၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ အားနည္းျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး မေကာင္းျခင္း၊ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေႏွာင့္ေႏွးျခင္း၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ က်န္းမာေရးစနစ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ ပညာေရးအခြင့္အလမ္းမ်ား နည္းပါးျခင္းနဲ႕ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမွဳ အားနည္းခ်က္ စတာေတြ ျဖစ္ပြားေနျပီး၊ တိုင္းႏိုင္ငံမွာ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ မရွိတာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အဆင့္ဟာ "quasi-states" အဆင့္ကို ေရာက္ေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္ ကိုင္ေဆာင္ျပီး ခရီးသြားသူမ်ား ႏိုင္ငံတကာမွာ မ်က္ႏွာငယ္ ၾကရပါတယ္။ ျမန္မာလူမ်ိဳးဆိုလိုက္တာနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာျပည္သူေတြက သနားစရာေကာင္းေသာ လူေတြအျဖစ္ ရွဳျမင္ၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံက ေပးအပ္ထားတဲ့ ပညာေရး ေအာင္လက္မွတ္မ်ားကို ကိုင္ေဆာင္ထားသူမ်ား ကမၻာ့အလုပ္အကိုင္ေစ်းကြက္မွာ အႏွိမ္ခံရပါတယ္။ လူမ်ိဳးရဲ႕ စရိုက္ လကၡဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေ၀ဖန္ရွံဳ႕ခ်မွဳေတြ ခံၾကရပါတယ္။ စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္သင့္လို႕ တဘက္ႏိုင္ငံေတြကို ေျပးလႊား သြားၾကရတဲ့ ဒုကၡသည္မ်ား မ်က္ႏွာငယ္ၾကရပါတယ္။

ႏိုင္ငံက ထြက္ေျပးလာရတဲ့ စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ား၊ ႏိုင္ငံေရး ဒုကၡသည္မ်ား ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူသားခ်င္းစာနာမွဳ မရွိေသာ အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ရမယ့္ စစ္တပ္က ျပည္သူလူထုကို သတ္ျဖတ္ႏွိပ္စက္၊ ရြာမ်ားကို ဖ်က္ဆီး၊ အမ်ိဳးသမီးငယ္မ်ားကို မုဒိမ္းက်င့္မွဳေတြ လုပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးကို ေဆာင္ရြက္ရမယ့္ ရဲတပ္ဖြဲ႕က အာဏာရွင္ လက္ကိုင္ဒုတ္ျဖစ္ျပီး ျပည္သူလူထုကို ရန္မူေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳမ်ား ျပည့္လွ်ံေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မွဳမ်ားနဲ႕ ကမၻာေက်ာ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ က်န္းမာေရး- ပညာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳေတြ အားနည္းျပီး တိုင္းျပည္ဘ႑ာေငြေတြကို စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ား ၀ယ္ယူေရးမွာသာ အသံုးျပဳေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ မဆံုးႏိုင္ေသာ ေရရွည္ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ဘိန္းစိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ကမၻာ့လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ေနတဲ့ႏိုင္ငံ၊ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားကို ဒုကၡသည္ေတြ တြန္းပို႕ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ား ထူေျပာေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳသံသရာ ရွည္ၾကာေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူသားလံုျခံဳေရး မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံ စတဲ့ ပံုရိပ္ဆိုးေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ ျပယုဂ္ေတြပါပဲ။

ဒါေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးဆိုတဲ့ အခ်က္ဟာ ဒို႕တာ၀န္ အေရးသံုးပါးမွာ ပါ၀င္ေနေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ စစ္အုပ္စုၾကိဳးကိုင္ ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ေတြ ထြန္းကားေနသမွ် ကာလပတ္လံုး တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ၊ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ေတြဟာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲမွဳ မရွိပဲ ျဖစ္ေနမွာပါပဲ။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးရဲ႕ အဓိက အတားအဆီး၊ အေႏွာင့္အယွက္ ရန္သူဟာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ စစ္အုပ္စု ၾကိဳးကိုင္ ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။


ခင္မမမ်ိဳး

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

လူထုတိုက္ပြဲ မွတ္စုမ်ား

လူထုတိုက္ပြဲမွတ္စုမ်ား

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ဒီသံုးလ (ကဗ်ာ)

ဒီသံုးလ

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ဇူလိုင္ (၇) ရက္ အေရးေတာ္ပံု ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခ်က္

7th July (PCFB)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

အာဏာရွင္စနစ္၊ ဒို႔တာ၀န္ အေရးသံုးပါးႏွင့္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔တာ၀န္ (အပိုင္း – ၃)

(၂) တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္မႈ မၿပိဳကြဲေရး

တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုေတြ စုေ၀းေနထိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္တခုမွာ စည္းလံုးညီညြတ္မႈ ရွိေရးက အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး ေလ့လာသူေတြက တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးအေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး က႑ႏွစ္ခု ခြဲျခားေလ့လာၾကပါတယ္။ ပထမ က႑ကေတာ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုေရးရာ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ားနဲ႔ ပဋိပကၡေျဖရွင္းနည္းမ်ားကို ေလ့လာျခင္းျဖစ္ၿပီး၊ ဒုတိယက႑ကေတာ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုေရးရာ ပဋိပကၡေတြ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ တရားမွ်တ တဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြကို ေဖာ္ေဆာင္မႈေတြကို ေလ့လာျဖင္းျဖစ္ပါတယ္။ ပထမက႑ဟာ ႏိုင္ငံေရးအေဆာက္အံု (political institutions) ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာက ျမစ္ဖ်ားခံလာၿပီး၊ ဒုတိယက႑ကေတာ့ လူမ်ဳိးစု၊ တရားမွ်တမႈ ႏွင့္ ဒီမိုကေရစီေရးရာ ႏိုင္ငံေရး သီအိုရီမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးဒႆနိက အေတြးအေခၚမ်ားကေန ျမစ္ဖ်ားခံလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။

တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုေရးရာ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ ေရွးပေ၀သဏီ အစဥ္အဆက္ကေန အျမစ္ တြယ္ ေနခဲ့တဲ့ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္အမုန္းတရားေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ျဗိတိသွ်၊ ျပင္သစ္၊ ေပၚတူဂီ ကိုလို နီနယ္ခ်ဲ႕ ၀ါဒေတြ မႀကီးစိုးခဲ့စဥ္က အင္အားႀကီး စစ္ဘုရင္မ်ားရဲ႕ စစ္အင္အားသံုးၿပီး နယ္ေျမေဒသ သိမ္းသြင္းမႈေတြ၊ တိုင္းႏိုင္ငံ တည္ေထာင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းမႈေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ နယ္ေျမေဒသ နီးစပ္ရာမွာ အေျခခ်ေနထိုင္ၾကတဲ့ လူမ်ဳိးစုေတြ အၾကား စစ္ပြဲေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီစစ္ပြဲေတြကေန အမုန္းတရားေတြ၊ မယံုၾကည္မႈေတြနဲ႔ အာဃာတ တရားေတြ ေပၚ ထြက္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီလို ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ အမုန္းတရားေတြဟာ ဖိႏွိပ္မႈ တစံုတရာေအာက္မွာ ေခတၱေပ်ာက္ကြယ္ေနၿပီး၊ ဖိႏွိပ္မႈကေန လြတ္လပ္လာစဥ္မွာ အသြင္တမ်ဳိးနဲ႔ ျပန္လည္ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။ ဒါေတြကို အသြင္ကူးေျပာင္းကာလေတြမွာ တာ၀န္ယူရတဲ့ အစိုးရေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ပဋိပကၡေရးရာ ေလ့လာသူေတြက ေသခ်ာ နားလည္သိရွိ ထားဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီလိုနားလည္သိရွိမွလဲ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးၿပီး အေျဖရွာႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို အင္ အားသံုးေျဖရွင္းမႈ နည္းလမ္းေတြထက္ ပိုၿပီး အေလးထားစဥ္းစားႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုမ်ားအၾကား ေသြးစည္းမႈမွာ သယံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ား၊ လူ႕စြမ္းအား အရင္းအျမစ္မ်ားနဲ႔ ပတ္ သက္ၿပီး ရိုးသားပြင့္လင္းစြာ သတင္းအခ်က္အလက္ ဖလွယ္မႈ၊ စီးပြားေရးၿပိဳင္ဆိုင္မႈမ်ား အၾကားမွာ တရားမွ်တစြာ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ စတာေတြကလဲ အေရးႀကီးပါတယ္။ လူမ်ဳိးစုပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ လူမ်ဳိးစုေတြ အၾကား ဆက္ဆံေရး အားနည္းမႈနဲ႔ စီးပြားေရးၿပိဳင္ဆိုင္မႈေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ စီးပြားေရးအရ အင္အားႀကီးၿပီး၊ သ ယံဇာတ အေျမာက္အျမားကို နယ္ေျမထဲမွာ ပိုင္ဆိုင္ထားတဲ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုေတြက စီးပြားေရးအရ အင္အား နည္းၿပီး၊ သယံဇာတ ပိုင္ဆိုင္မႈနည္းတဲ့ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုေတြနဲ႔ အတူတကြ ယွဥ္တြဲေနထိုင္ျခင္းျဖင့္ ဘ႑ာေရး အရ ခြဲေ၀သံုးစြဲရတာေၾကာင့္ နစ္နာတယ္လို႔ ယူဆတာေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ စီးပြားေရးအရ ေစ်းကြက္ကို အၿပိဳင္အ ဆိုင္လုၾကရင္း၊ သယံဇာတေတြရွိတဲ့ နယ္ေျမေတြကို လုၾကရင္း ျဖစ္လာတဲ့ ပဋိပကၡေတြလဲ ရွိပါတယ္။

ဒီလို စီးပြားေရးအေၾကာင္းအရာေတြအျပင္ လံုျခံဳေရးအေၾကာင္းအရာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုး ရဟာ တိုင္းရင္းသားျပည္သူတရပ္လံုးရဲ႕ လံုျခံဳေရးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့အခါ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိး စု ေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕က သူတို႔ရဲ႕ေဒသ လံုျခံဳေရးအတြက္ လက္နက္ကိုင္ထားဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ယူဆလာၿပီး လက္ ကိုင္ကိုင္အင္အားစုေတြ ဖြဲ႔စည္းလာၾကပါတယ္။ ဒီအခါမွာ လက္နက္ကိုင္အင္အားစု မရွိတဲ့ တျခားလူမ်ဳိးစုေတြကလဲ လက္နက္ကိုင္အင္အားစုေတြ ထပ္မံ ဖြဲ႔စည္းလာၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံအစိုးရကလဲ ဒီလို လက္နက္ကိုင္အင္အားစုေတြ စုဖြဲ႔လာမႈအေပၚေတြမွာ ပုန္ကန္ထႂကြဖို႔ ျပင္ဆင္တယ္လို႔ ယူဆၿပီး စစ္အင္အားသံုး ႏွိမ္နင္းဖို႔ ႀကိဳးပမ္းျပန္ပါတယ္။

ဒီလိုအေျခအေနကို ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူေတြကေတာ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ security dilemma လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ တခါ တရံမွာ တိုင္းရင္းသားျပည္သူတရပ္လံုးရဲ႕ အသက္၊ အိုးအိမ္၊ စည္းစိမ္ကို ကာကြယ္ဖို႔ တာ၀န္ရွိတဲ့ တပ္မေတာ္ကိုယ္ တိုင္က လူတစုရဲ႕ ျခယ္လွယ္မႈကို ခံေနရၿပီး တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုမ်ားရဲ႕ အသက္၊ အိုးအိမ္၊ စည္းစိမ္ လံုျခံဳေရးကို ၿခိမ္းေခ်ာက္ေနသလို ျပန္ျဖစ္ေနတာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဒီလိုတိုင္းျပည္ေတြဟာ ျပည္တြင္းစစ္ျပႆနာ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ျပႆနာနဲ႔ ႏိုင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္မႈ ျပႆနာေတြအၾကားမွာ ႏြံနစ္ေနတတ္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္အေၾကာင္းရင္းတခုကေတာ့ multi-ethnic societies ေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့ ပဋိပကၡကေတာ့ ဘိုး ဘြားအေမြ နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မႈ ဆိုတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုေတြမွာ သူတို႔ရဲ႕ ethno-symbolism ကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ဖို႔အတြက္ ေရွးအစဥ္အဆက္ကေန သူတို႔ရဲ႕ နယ္ေျမလို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ နယ္ေျမေဒသေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကို ဘိုးဘြားအေမြ နယ္ေျမေတြလို႔ သတ္မွတ္ယူဆၾကပါတယ္။ ဒီနယ္ေျမေတြဟာ တခါတရံမွာ အ ျခားလူမ်ဳိးစုေတြက ပိုင္ဆိုင္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ထားၾကတဲ့ နယ္ေျမေတြလဲ ျဖစ္ေနတတ္ျပန္ပါတယ္။ ဒီလို နယ္ေျမေတြ သီးျခားသတ္မွတ္ ထားႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့အခါ နယ္ေျမလုရာကေန ျဖစ္ပြားလာတတ္တဲ့ လူမ်ဳိးစုပဋိပကၡေတြလဲ ရွိတတ္ ပါတယ္။

အခ်ဳိ႕ေသာ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ေတြကေတာ့ လူမ်ဳိးစုပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ရဲ႕ အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆေတြကလဲ အေၾကာင္းရင္းတရပ္အေနနဲက ပါ၀င္တယ္လို႔ သံုးသပ္ၾကပါတယ္။ သူတို႔ ရဲ႕အယူအဆ အရ ethnic identity ေတြဟာ သူ႕ဘာသာသူ ရွိေနၿပီးသား ျဖစ္ေနတဲ့ အေပၚမွာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ ေတြနဲ႔ သမိုင္းဆရာေတြက အမ်ဳိးသားေရးအျမင္ေတြနဲ႔ ထပ္ေလာင္းပံုေဖာ္ၿပီး မ်က္ကန္းမ်ဳိးခ်စ္စိတ္ေတြ၊ လူမ်ဳိးႀကီး ၀ါ ဒေတြ၊ လူနည္းစု သိမ္ငယ္စိတ္ ေတြကို ရိုက္သြင္းရာကေန လူမ်ဳိးစုပဋိပကၡေတြ ေပၚထြက္လာတာလို႔ ရွဳျမင္ၾကပါ တယ္။

ethnic identity ေတြကို လိုသလို ျဖည့္ဆည္းထည့္သြင္းသတ္မွတ္လို႔ေတာ့ မရႏိုင္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံသား (citizenship) နဲ႔ လူမ်ဳိးဆိုတာ ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္ ရွိၿပီးသား ethnic identity ကို ထပ္ေလာင္းပံုေဖာ္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးအရ manipulate လုပ္တာမ်ဳိးေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဥပမာ- အသြင္ကူးေျပာင္းကာလေတြမွာ တာ၀န္ယူရတဲ့ အစိုးရေခါင္း ေဆာင္ေတြက သူတို႔ရဲ႕ အာဏာတည္ျမဲေရးအတြက္ လူမ်ဳိးစုတခုရဲ႕ အတိတ္သမိုင္းေတြကို အသံုးခ်ၿပီး လူမ်ဳိးႀကီး ၀ါဒကို ရိုက္သြင္းလာတဲ့အခါ၊ အျခားလူမ်ဳိးစုေတြကို အႏွိမ္ခံရတယ္ဆိုတဲ့ သိမ္ငယ္စိတ္ေတြ ၀င္လာေအာင္ ျပဳလုပ္ လိုက္သလို ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

လူမ်ဳိးေရးမွာမွ ဘာသာေရးအရပါ ကြဲျပားမႈေတြ ျဖစ္ေနရင္ အေျခအေနေတြက ပိုၿပီး ဆိုး၀ါးသြားတတ္ပါတယ္။ မ်ဳိးခ်စ္ စိတ္ဟာ ေကာင္းမြန္ပါတယ္။ ဘာသာ၊ သာသနာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္တာကလဲ ေကာင္းမြန္ပါတယ္။ သို႔ေပ မယ့္ လြန္ကဲသြားၿပီး မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ကေန မ်က္ကန္းမ်ဳိးခ်စ္၀ါဒကို ကိုင္စြဲလာတဲ့ အခါ၊ ဒါမွ မဟုတ္ ကိုးကြယ္ရာဘာသာ၊ သာသနာကိုပဲ ဦးထိပ္တင္ၿပီး အျခား ဘာသာ၊ သာသနာကို ခြဲျခားမႈ ရွိလာတဲ့အခါ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစု အမ်ားအ ျပားေနထိုင္ရာ တိုင္းျပည္တခုမွာ ပဋိပကၡနဲ႔ စစ္ပြဲေတြကို ဦးတည္သြားေစေတာ့တာပါပဲ။ ဒီအခ်က္ဟာ အသြင္ကူး ေျပာင္းကာလေတြမွာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာရယူထားသူမ်ားရဲ႕ အေျမာ္အျမင္နဲ႔ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ေပၚမွာ မူတည္တတ္ပါတယ္။

ဒီလို အေၾကာင္းရင္းေတြေၾကာင့္ လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ ကိုင္တြယ္ ေျဖရွင္းပံုေတြေပၚ မူတည္ၿပီး ျပည္ တြင္းစစ္မီးေတာက္ေတြ ႀကီးထြားလာျခင္း၊ စစ္မွန္ေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္ႏိုင္ျခင္းဆိုတဲ့ ရလဒ္ေတြ ထြက္ ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ Hegemonic Control နည္းလမ္းကို သံုးၿပီး၊ လူမ်ဳိးစုမ်ား ေနထိုင္ရာ ေဒသေတြကို အစိုးရက ထိုးစစ္ဆင္ တိုက္ခိုက္ျခင္း၊ လူသားခ်င္း စာနာမႈကင္းေသာ လုပ္ရပ္ မ်ားျဖင့္ ျခိမ္းေခ်ာက္ျခင္း၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုးျခင္း၊နယ္ေျမသိမ္းပိုက္ျခင္း၊ လူမ်ဳိးတံုးသတ္ျဖတ္ျခင္း၊ ေက်းရြာမ်ားနဲ႔ ၿမိဳ႕မ်ားကို ေျပာင္းေရႊ႕ ေနရာခ်ထားျခင္း၊ အတင္းအဓမၼ လက္နက္ခ်ခိုင္းျခင္း၊ လက္နက္ျဖဳတ္သိမ္းျခင္း စတာေတြကို အခ်ဳိ႕အ စိုးရေတြက က်င့္သံုးေလ့ရွိၾကပါတယ္။

ဒီနည္းလမ္းဟာ လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡေတြကို မေျဖရွင္းႏိုင္ပဲ လူမ်ဳိးစုမ်ားအၾကား အာဃာတ တရားေတြ၊ အမုန္းတရားေတြ ကိုသာ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ လူမ်ဳိးႀကီး၀ါဒကို က်င့္သံုးသူမ်ားက စစ္တပ္ကို ၾကိဳးကိုင္ျခယ္လွယ္ထားခဲ့ရင္ စစ္တပ္ထဲမွာ ပါ၀င္တာကလဲ လူမ်ဳိးစု မ်ဳိးစံု ျဖစ္ေပမယ့္ လူမ်ဳိးႀကီး တခုရဲ႕ လုပ္ရပ္လို႔ပဲ ထင္သြားတတ္ပါတယ္။ ဥပ မာ- ကၽြႏ္ုပ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တပ္မေတာ္မွာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးေပါင္းစံု ပါ၀င္ပါတယ္။ ကရင္ေဒသကို ထိုးစစ္ဆင္ ေနတဲ့ တပ္ရင္းရဲ႕ တပ္ရင္းမွဴးဟာလဲ ခ်င္းအမ်ဳိးသား ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။

ကခ်င္ေဒသကို ထိုးစစ္ဆင္တဲ့ တပ္မ်ားရဲ႕ အႀကီးအကဲဟာလဲ မြန္အမ်ဳိးသား ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ရွမ္းေဒသကို ထိုးစစ္ ဆင္တဲ့ တပ္မ်ားရဲ႕ အႀကီးအကဲဟာလဲ ရခိုင္အမ်ဳိးသား ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ဗဟိုအစိုးရထဲမွာလဲ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိး ေပါင္းစံု ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္လဲ ပဋိပကၡေတြကို စစ္အင္အားသံုး ေျဖရွင္းေနတဲ့ ဗဟိုအစိုးရဟာ ဗမာနယ္ေျမ ထဲမွာ အေျခစိုက္ထားတာေၾကာင့္ ဗမာစစ္တပ္၊ ဗမာနဲ႔ တိုင္းရင္းသားမ်ားအၾကားက ပဋိပကၡအေနနဲ႔ ထင္ျမင္ယူဆ သြားမႈ ဆိုတဲ့ အထင္အျမင္ လြဲမႈေတြ၊ သံသယျဖစ္ထြန္းမႈေတြ၊ မုန္းတီးမႈေတြ ျဖစ္သြားေစတတ္ပါတယ္။

အင္အားသံုး ေျဖရွင္းမႈနဲ႔ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို မည္သည့္အခါမွ တည္ေဆာက္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ညီအစ္ကိုခ်င္းမွာေတာင္ အင္အားသံုးၿပီး ျပႆနာေျဖရွင္းမႈေတြ ရွိလာတဲ့အခါ ေသြးကြဲမႈေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ တ ဘက္ကို ေခါင္းမေထာင္ႏိုင္ေအာင္ ဖိႏွိပ္ထားမႈေၾကာင့္ ျပႆနာေျဖရွင္းႏိုင္မယ္လို႔ ယူဆမႈေတြဟာ မွားယြင္းတဲ့ အယူ အဆေတြပါပဲ။ ဖိႏွိပ္ေလ၊ ျပႆနာ ပိုၿပီး ႀကီးထြားေလ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ (၁၉၉၄) ခုႏွစ္တုန္းက ကမၻာတ၀ွမ္းလံုး ကို တုန္လွဳပ္ေခ်ာက္ခ်ား ေစခဲ့တဲ့ ရ၀မ္ဒါ လူမ်ဳိးတုန္း သတ္ျဖတ္မႈႀကီး ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။

လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာ အခ်ိန္အနည္းငယ္အတြင္းမွာလဲ တဦးနဲ႔ တဦးသတ္ျဖတ္မႈေတြ ျဖစ္ပြားေစေအာင္ ဘာေတြက လွံဳ႕ေဆာ္ေပးခဲ့ပါသလဲ။ အဓိကကေတာ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အျမစ္တြယ္ခဲ့တဲ့ ဖိႏွိပ္မႈပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအ တြင္းမွာ Tutsi ဆိုရင္ ပါ၀ါပိုရွိၿပီး၊ Hutu ဆိုၿပီး ဖိႏွိပ္ခံ လို႔ သတ္မွတ္ၿပီး အျမစ္တြယ္ခဲ့တဲ့ ဖိႏွိပ္မႈဟာ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ ရာ လူသတ္ပြဲႀကီးကို ျဖစ္ပြားေစခဲ့ပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ကို ျပန္ေျပာင္းေျပာမိၾကတဲ့အခါတိုင္း အခ်ဳိ႕ပညာရွင္ေတြက When Victims become Killers လို႔ စိတ္မေကာင္စြာ မွတ္ခ်က္ျပဳၾကပါတယ္။ အင္အားသံုးမႈ၊ အေၾကာက္တရားနဲ႔ ဖိႏွိပ္မႈေတြဟာ ပဋိပကၡေတြကို မေျဖရွင္းႏိုင္ပါဘူး။ ပဋိပကၡေတြကိုသာ ပိုၿပီး ႀကီးထြားေစတတ္ပါတယ္။ Hegemonic Control ဟာ ေရရွည္ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မႈကို ဘယ္လိုမွ ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။

ေနာက္ထပ္ အင္အားသံုး ေျဖရွင္းမႈတခုကေတာ့ တိုင္းရင္းသားျပည္သူတရပ္လံုးဟာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ နယ္နိမိတ္အတြင္း မွာ လြတ္လပ္စြာ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာခြင့္ေတြကို ပိတ္ပင္တားဆီးတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လူမ်ဳိးစုေတြကို သူတို႔ရဲ႕ သက္ ဆိုင္ရာ နယ္ေျမေဒသေတြမွာ ေနထိုင္ဖို႔ အတင္းအၾကပ္ ေရႊ႕ေျပာင္းခိုင္းတာေတြ၊ အျခားေဒသမွာ ေရာက္ရွိေနထိုင္ သူေတြကို သက္ဆိုင္ရာ ေဒသေတြကို အတင္းအၾကပ္ ျပန္ခိုင္းတာေတြ၊ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသမဟုတ္ပဲ ေရာက္ေနတဲ့ လူမ်ဳိးေတြ အခ်င္းအခ်င္း အလဲအလွယ္ျပဳၿပီး ေရႊ႕ေျပာင္းေနရာခ်ထားတာေတြဟာ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ ေရးကို ၿပိဳကြဲေစတဲ့ အင္အားသံုးမႈေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡေတြကို transcendent identity တခုကို သတ္မွတ္ၿပီး ေျဖရွင္းၾကတာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဒီလို သတ္ မွတ္ရာမွာ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတြင္းမွာ ရွိတဲ့ လူမ်ဳိးစုမ်ား ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးၿပီး၊ အားလံုးရဲ႕ ethnic identity ကို ေရွ႕တန္း မတင္ေတာ့ဘဲ ႏိုင္ငံမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူတရပ္လံုးဟာ လူမ်ဳိးတခုတည္းအျဖစ္ လက္ခံသတ္မွတ္ျခင္း ျဖစ္ ပါတယ္။ ဒီလို ျပဳလုပ္ရာမွာ လူမ်ဳိးစုမ်ား အားလံုးက ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးၿပီးမွ ညီညီညြတ္ညြတ္ စုေပါင္းသတ္မွတ္ၾကဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အစိုးရတရပ္တည္းကပဲ အတင္းအၾကပ္ အမည္နာမေပး သတ္မွတ္လို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။

ဒီနည္းလမ္းဟာ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထံုးစံ ဆင္တူတဲ့ လူမ်ဳိးစုမ်ား ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံ (သို႔မဟုတ္) ေနရာေဒသတခုမွာ ႏိုင္ ငံေပါင္းစံုက လူမ်ား အေျခခ်ေနထိုင္လာၾကၿပီး ႏိုင္ငံတည္ေထာင္မႈ ျပဳလုပ္တဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးေတြ အတြက္သာ ပိုမို သင့္ေလ်ာ္ၿပီး စာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္စာ ကြဲျပားတဲ့ လူမ်ဳိးစုမ်ား ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အလြန္သ တိထားၿပီး စဥ္းစားျပဳလုပ္ၾကရမယ့္ နည္းလမ္းတခု ျဖစ္ပါတယ္။ အတင္းအၾကပ္ျပဳလုပ္မႈေတြ ရွိလာခဲ့ရင္ ပဋိပကၡကို ပိုမိုႀကီးသြားေစတတ္ပါတယ္။

လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡေတြကို ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းမ်ား (သို႔မဟုတ္) အင္အားႀကီးႏိုင္ငံမ်ားက ၀င္ေရာက္ၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္ေျဖ ရွင္းရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဒီလို ထိန္းခ်ဳပ္ေျဖရွင္းရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈေတြမွာ third party ျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာ အ ဖြဲ႔အစည္း (သို႔မဟုတ္) ေဒသတြင္းအင္အားႀကီးႏိုင္ငံမ်ားဟာ လူမ်ဳိးစုအားလံုးက ယံုၾကည္လက္ခံေပးႏိုင္တဲ့ အဖြဲ႔အ စည္း (သို႔မဟုတ္) ႏိုင္ငံ ျဖစ္ဖို႔ အေရးႀကီးသလို သက္ဆိုင္ရာ အဖြဲ႔အစည္း (သို႔မဟုတ္) ႏိုင္ငံကလဲ လူမ်ဳိးစုေတြအ ၾကားမွာ neutral ျဖစ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ အက်ဳိးစီးပြားေတြပါ ပါ၀င္လာၿပီး ပါ၀ါဂိမ္းေတြ ကစားလာခဲ့ရင္ လူ မ်ဳိးစုပဋိပကၡျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံအတြက္ ပိုၿပီး ထိခိုက္မႈေတြ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။

လူမ်ဳိးစုပဋိပကၡနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေနာက္ထပ္ေျဖရွင္းနည္းတခုကေတာ့ federal arrangements ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ federal arrangements ဆိုရာမွာ quasi-federal arrangements, constitutional federal arrangements စတာေတြအျပင္ autonomy နဲ႔ cantonisation စတာေတြပါ ပါ၀င္ပါတယ္။ cantonisation ဆိုတာကေတာ့ အာဏာခြဲေ၀မႈကို လူမ်ဳိးစု၊ လူမ်ဳိးစုကေန မ်ဳိးႏြယ္စုေလးေတြအထိ အဆင့္ဆင့္ ခြဲျခားၿပီး homogeneous units ေလးေတြအထိ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ၿပီးမွာ အာဏာခြဲေ၀တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပညာရွင္အမ်ားစုကေတာ့ ဒါဟာ လက္ေတြ႔မွာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်နည္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေရး အစီအမံလို႔ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။

constitutional federal arrangements မွာ ဖယ္ဒရယ္ ယူနစ္ေတြ အားလံုးဆီမွာ တူညီတဲ့ အာဏာေတြ ရွိၿပီး၊ ဖယ္ဒ ရယ္အစိုးရနဲ႔ ျပည္နယ္အစိုးရၾကားမွာ အာဏာခြဲေ၀မႈသ႑န္ေတြ စနစ္တက် ရွိပါတယ္။ အာဏာကို အလြဲသံုးစား ျပဳ လို႔ မရပါဘူး။ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္ေတြမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ တိုင္းရင္းသားေတြမွာ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ (self- determination) နဲ႔ တန္းတူညီမွ်ခြင့္ ရွိတဲ့အတြက္ ေရရွည္ႏိုင္ငံေရး တည္ၿငိမ္မႈအတြက္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီ အမံ တခုအျဖစ္ ပညာရွင္မ်ားက သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ (autonomy) ဆိုတာမွာက်ေတာ့ ေဒသဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ (territorial autonomy) နဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ (cultural autonomy) ဆိုၿပီး ရွိပါတယ္။ ေဒသဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ကေတာ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေတြကို သူ႔သက္ဆိုင္ရာ ေဒသအလိုက္ နယ္ေျမခြဲေ၀ၿပီး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ေပးအပ္ ျခင္း ျဖစ္ၿပီး၊ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ဆိုတာကေတာ့ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသအလိုက္ cultural institutions မ်ားကို ကိုယ္ပိုင္ဖန္တီးစီမံခြင့္ေပးအပ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ ခ်ဳပ္ခြင့္နဲ႔ လူနည္းစု အခြင့္အေရးေပးတာနဲ႔ မတူပါဘူး။ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကေတာ့ သက္ ဆိုင္ရာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုမ်ားက သူတို႔ဘာသာ cultural institutions မ်ားကို တည္ေဆာက္ယူျခင္းျဖစ္ၿပီး၊ လူ နည္းစုအခြင့္အေရး (minority rights) ကို ေပးတာမွာက်ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္က cultural institutions မ်ားကို တည္ ေဆာက္ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။

လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡမ်ားကို ေျဖရွင္းတဲ့ ေနာက္ထပ္ နည္းလမ္းတခုကေတာ့ consociationalism ျဖစ္ပါတယ္။ consociationalism ဆိုတာကို ပါ၀ါရွယ္ယာျပဳလုပ္ျခင္းလို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ consociationalism နည္းလမ္းကို အသံုး ျပဳၿပီး ပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းျခင္းမွာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစု ေခါင္းေဆာင္မ်ားအားလံုး ပူးေပါင္းၿပီး အာဏာခြဲေ၀ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ federalism မွာ အာဏာခြဲေ၀မႈက (vertical division between different levels) ျဖစ္ၿပီး၊ consociationalism မွာ အာဏာခြဲေ၀မႈက (horizontal division between different pillars) ျဖစ္ပါတယ္။

consociationalism ႏိုင္ငံေရး အစီအမံမွာ ထင္ရွားတဲ့ ႏိုင္ငံေရး သြင္ျပင္လကၡဏာ ေလးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ ပထမသြင္ျပင္ လကၡဏာကေတာ့ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုမ်ားရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မ်ား အားလံုးဟာ အစိုးရအဖြဲ႔မွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ အစိုးရ အဖြဲ႔ဟာ ညြန္႔ေပါင္းအစိုးရျဖစ္ၿပီး၊ လူမ်ဳိးစု ေခါင္းေဆာင္မ်ား (သို႔မဟုတ္) ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအားလံုးက အစိုးရအဖြဲ႔မွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒုတိယ သြင္ျပင္လကၡဏာ ကေတာ့ လူမ်ဳိးစုအားလံုးမွာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ရွိျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ တတိ ယ သြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးကိုယ္စားျပဳမႈဟာ proportionality ေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ စတုတၳ သြင္ျပင္ လကၡဏာကေတာ့ လူနည္းစုတိုင္းရင္းသားေတြအေနနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ အေျခခံ အက်ဳိးစီးပြားေတြကို ထိခိုက္လာခဲ့ရင္ ဗီတို အာဏာ အသံုးျပဳခြင့္ ရွိပါတယ္။ ဒီ နည္းလမ္းဟာ လူမ်ဳိးစုအေရအတြက္ နည္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအတြက္ ပိုၿပီး သင့္ေလ်ာ္ ပါတယ္။

တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္မႈ မၿပိဳကြဲေရးဆိုတာမွာ လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေဖာ္ထုတ္ၿပီး၊ ေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ ရွာေဖြဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလို ရွာေဖြရာမွာလဲ ပိုမိုဆိုး၀ါးသြားေစႏိုင္တဲ့ Hegemonic Control လို နည္းလမ္းေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႔ လိုအပ္ၿပီး၊ transcendent identity, federal arrangements (including autonomy), consociationalism နည္းလမ္းေတြထဲက အသင့္ေလ်ာ္ဆံုး ျဖစ္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ျငင္းခုန္မႈ၊ အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲမႈ မဟုတ္ေသာ အေျဖရွာျခင္း အသြင္နဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ၀ိုင္း၀န္းေဆြးေႏြး အေျဖရွာၾကဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွလဲ စစ္မွန္တဲ့ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါ တယ္။ လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡမ်ား ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အျမစ္တြယ္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး ျဖစ္စဥ္ (National Reconciliation Process) ဆိုတာ မလြဲမေသြ အေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကရမယ့္ ျဖစ္စဥ္တခုပါ။

ဒီလို တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရး တည္ေဆာက္ရာမွာ တရားမွ်တမႈ ရွိေရးဟာ စံထားၾကရမယ့္ တန္ဖိုးတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၀ ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ႀကီးထြားလာခဲ့တဲ့ လူမ်ဳိးေရး အေျခခံ ပဋိပကၡေတြ ေၾကာင့္ ethno-cultural justice ဆိုတဲ့ သေဘာတရား ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ Kymlicka ဆိုသူက စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ဟာ လူမ်ဳိးနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈေရးရာ ကြဲျပားမႈေတြကို မ်က္ကြယ္ျပဳထားလို႔ မရႏိုင္ေၾကာင္း၊ ယဥ္ေက်းမွုဆိုတာ လူတဦးခ်င္းစီ ရွင္သန္ေနထိုင္တဲ့ လူမႈဘ၀ (social life) ေတြေပၚမွာ သက္ေရာက္ မႈရွိတဲ့ framework တခု ျဖစ္ေၾကာင္း ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး civic republicanism နဲ႔ liberal multi-culturalism ကို လက္ခံသူ တို႔အၾကားမွာ အျငင္းပြားမႈေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ civic republicanism ကို လက္ခံသူမ်ားက ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မႈဟာ လူ႕အဖြဲ႔အစည္းေရးရာ အကန္႔အသတ္ေတြကို အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုၾကၿပီး၊ liberal multi-culturalism ကို လက္ခံသူမ်ားကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မႈဟာ ရွိေနၿပီးသား လူ႔အဖြဲ႔အစည္း အေပၚမွာ အေျခခံတယ္လို႔ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္မႈ တည္ေဆာက္ေရးမွာ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးအေရးမ်ား (language rights) ကိုလဲ ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ျပည္သူ႕၀န္ေဆာင္မႈေတြကို ျပည္သူေတြက အျပည့္အ၀ အသံုးျပဳ ႏိုင္ေရးအတြက္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ မူ၀ါဒေတြ ခ်မွတ္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ မူ ၀ါဒေတြမွာ linguistic affairs နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္က လံုး၀ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း မရွိတဲ့ benign- neglect policy၊ လူအမ်ားသံုးတဲ့ ဘာသာစကားကို official language အျဖစ္သတ္မွတ္တဲ့ nation-building policy စသည္ ျဖင့္ မူ၀ါဒမ်ားစြာ ရွိၿပီး၊ ဒီအေရးဟာ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးအတြက္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးပြဲမ်ားမွာ ထည့္သြင္း ေဆြးေႏြးဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အေရးတခု ျဖစ္ပါတယ္။ multi-bilingualism ကို အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ မည္သည့္အခ်ိန္၊ မည္သည့္ ေနရာမွာ မည္သို႔ အသံုးျပဳမည္နည္း စတဲ့ procedures ေတြဟာ ညီညြတ္မႈ တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ အေရးႀကီးပါ တယ္။

ကၽြႏ္ုပ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အစိုးရေတြက တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္မႈ မၿပိဳကြဲေရးလို႔ အစဥ္ အဆက္ ေႂကြးေၾကာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္လဲ လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္တဲ့ ဘိုးစဥ္ ေဘာင္ဆက္ အမုန္းတရား၊ အာဃာတ တရားေတြကို မရွိရင္ေတာင္ ရွိလာေအာင္ လုပ္ၿပီး ေသြးခြဲမႈေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ သမိုင္းထဲက ဗမာသူရဲေကာင္းေတြရဲ႕ အခန္းက႑ေတြကို အလြန္အမင္း ျမွင့္တင္မႈဟာ ေရွးက ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အျခား လူမ်ဳိးစုမ်ားနဲ႔ စစ္ပြဲေတြကို ျပန္ေျပာင္းသတိရစရာေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ conflict accommodation လုပ္ႏိုင္ပါရက္ ႀကီးထြားလာေအာင္ လုပ္ေနတာေတြနဲ႔ အတူတူပါပဲ။ ဥပမာ- မြန္-ျမန္မာစစ္ပြဲ စတာ ေတြဟာ သမိုင္းသင္ရိုးညႊန္းတန္းမွာ အေသးစိတ္ ထည့္သြင္းေရးဆြဲဖို႔ မသင့္ေလ်ာ္တဲ့အရာ ေတြျဖစ္ပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ အစိုးရအဆက္ဆက္ရဲ႕ လူမ်ဳိးႀကီး၀ါဒ ဆန္ဆန္ ျပဳမူမႈေတြဟာလဲ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ထိ ခိုက္ေစခဲ့ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရး စစ္မ်က္ႏွာေတြမွာ လူမ်ဳိးစုေတြ ေနထိုင္တဲ့ ရြာေတြကို မီးရွိဳ႕ၿပီး ” ဒါ- ဗမာကြ” လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ခဲ့မႈေတြ အေျမာက္အမ်ား ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ တပ္မေတာ္မွာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစံု ပါ၀င္ေနပါရက္နဲ႔ ဗမာစစ္ တပ္လာၿပီ ဆိုတာနဲ႔ ရြာသားေတြ ပုန္းၾကေရွာင္ၾက ျဖစ္ရတဲ့ အေျခအေနေတြ၊ ဗမာစစ္သားဆိုတာနဲ႔ ကေလးအငိုတိတ္ သြားတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြ ျမန္မာျပည္က စစ္မ်က္ႏွာေတြမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ စစ္တပ္တြင္းနဲ႔ ၀န္ထမ္းတာ၀န္ ထမ္း ေဆာင္မႈေတြမွာ ဗမာ မဟုတ္တဲ့ တိုင္းရင္းသားေတြကို ရာထူးတိုးတက္ခြင့္ ေႏွာင့္ေႏွးေစတာေတြ၊ ႏွိမ့္ခ်ဆက္ဆံတာ ေတြ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ၀န္ထမ္းေလာကမွာ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။ ဘာသာတရား ကိုးကြယ္မႈေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ခြဲျခား ဆက္ဆံမႈ ေတြဟာလဲ ျမန္မာျပည္မွာ ျဖစ္ပြားေနခဲ့ပါတယ္။

လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားမႈေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာလဲ Hegemonic Control ကို အသံုးျပဳၿပီး စစ္အင္အားနဲ႔ ထိုးစစ္ ဆင္ တိုက္ခိုက္ျခင္း၊ လူသားခ်င္း စာနာမႈကင္းေသာ လုပ္ရပ္မ်ားျဖင့္ ျခိမ္းေခ်ာက္ျခင္း၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုးျခင္း၊ နယ္ေျမသိမ္း ပိုက္ျခင္း၊ လူမ်ဳိးတံုးသတ္ျဖတ္ျခင္း၊ ေက်းရြာမ်ားနဲ႔ ၿမိဳ႕မ်ားကို ေျပာင္းေရႊ႕ ေနရာခ်ထားျခင္း၊ အတင္းအဓမၼ လက္နက္ ခ်ခိုင္းျခင္း၊ လက္နက္ျဖဳတ္သိမ္းျခင္း၊ လူမ်ဳိးစု ေခါင္းေဆာင္မ်ားအား သတ္ျဖတ္ျခင္း၊ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား ၿပိဳကြဲေစရန္ ေသြးထိုးလႈံ႕ေဆာ္ျခင္း စတဲ့ ဖိႏွိပ္မႈ နည္းေပါင္းစံုကို အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ယေန႔လက္ရွိ အရပ္သားအစိုးရလို႔ ေၾက ညာတဲ့ ဗိုလ္သိန္းစိန္ အစိုးရလက္ထက္မွာ အစိုးရအာဏာလႊဲေျပာင္းရယူထားတဲ့ လ အနည္းငယ္အတြင္းမွာတင္ ရွမ္း၊ ကခ်င္၊ ကရင္ စတဲ့ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစု လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းေတြကို ထိုးစစ္ဆင္ တိုက္ခိုက္ပါေတာ့တယ္။

တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ား အတူတကြ ယွဥ္တြဲေနထိုင္ႏိုင္ေရး၊ တန္းတူညီမွ်ေရးနဲ႔ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ ရရွိေရးေတြအ တြက္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္တဲ့ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းေတြကို အသိအမွတ္မျပဳပဲ ဖ်က္ဆီးေႏွာင့္ယွက္မႈေတြကို ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ကတည္းက တစိုက္မိုက္မိုက္ ျပဳလုပ္လာခဲ့တာဟာ ေနာက္ဆံုး သမိုင္းကေတာင္းဆိုထားတဲ့ ၂၁ ရာစု ပင္လံု ႏိုင္ငံ ေရး ပလက္ေဖာင္းအထိ အသိအမွတ္ျပဳၿပီး ပူးေပါင္းပါ၀င္မႈ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ၁၉၉၀ အလြန္ကာလေတြမွာ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစုေတြနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ရယူထားေသာ္လည္း ေရရွည္ခံ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္ရန္ အား ထုတ္ႀကိဳးပမ္းမႈ မရွိဘဲ နယ္ေျမစိုးမိုးေရး၊ ရင္ဆိုင္ထိန္းခ်ဳပ္ေရး၊ နယ္ျခားေစာင့္တပ္အျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းေရး၊ လက္ နက္ျဖဳတ္သိမ္းေရး၊ တပ္မ်ားျဖင့္ ပိတ္ဆို႔၀န္းရံျခိမ္းေခ်ာက္ေရး၊ ထိုးစစ္ဆင္ေရး စတာေတြကိုပဲ ႀကိဳးပမ္းမႈေတြ ရွိလာပါ တယ္။

ဒီလို Hegemonic Control နဲ႔ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို မတည္ေဆာက္ႏိုင္ပါဘူး။ အျပန္အလွန္ ေလး စားမႈ၊ ယံုၾကည္မႈေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ စစ္မွန္ေသာ အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြး အေျဖရွာေရး၊ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးေပါင္းစံု ပါ၀င္ေသာ ညီလာခံႀကီး က်င္းပေရး၊ အမ်ဳိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးျဖစ္စဥ္အတြက္ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား က်င္းပေရး စတာေတြနဲ႔သာ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ၊ မလဆ၊ န၀တ၊ နအဖ၊ ဗိုလ္သိန္းစိန္ ၾကံ့ဖြတ္ အစိုးရ လက္ထက္ေတြမွာ တိုင္းရင္းသား စည္း လံုး ညီညြတ္ေရး မၿပိဳကြဲေရးကို ဦးထိပ္ထားတယ္လို႔ ဘယ္လိုပဲ ဆိုဆို လက္ေတြ႔လုပ္ရပ္မ်ားကေတာ့ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုး ညီညြတ္ေရး ၿပိဳကြဲေစမယ့္ လုပ္ရပ္မ်ားသာ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ျပည္တြင္းစစ္ျပႆနာေတြဟာ ေရရွည္ျဖစ္ပြား ေနျခင္းဟာ ေနာင္မ်ဳိးဆက္ေတြ လက္ထက္မွာ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရး တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးအတြက္ ဆိုး က်ဳိးမ်ားစြာ ေပၚထြန္း ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေရရွည္ျပည္တြင္းစစ္ ျပႆနာဟာ တိုင္းျပည္အနာဂတ္အတြက္ ေကာင္းမြန္ ေသာ လကၡဏာ မဟုတ္ပါ။

ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။

ခင္မမမ်ဳိး

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>