အမ်ိဳးသား ရင္ၾကားေစ့ေရး ဆိုရာ၀ယ္

ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးမွာ ေရပန္းအလြန္စားခဲ့တဲ့ စကားလံုးေလးေတြ ရွိပါတယ္။ နယ္ခ်ဲ႕ေခတ္က ေရပန္းစားခဲ့တဲ့ လံုး၀ လြတ္လပ္ေရး၊ ဖဒရယ္ျပည္ေထာင္စုအေရး၊ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္၊ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး (၀ါ) အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး (National Reconciliation) စတဲ့ စကားလံုးေလးေတြပါ။ နယ္ခ်ဲ႕ခတ္၊ လြတ္လပ္ေရးရျပီး ေခတ္ေတြက စကားလံုးေလးေတြကေတာ့ အခ်ိန္အခါ၊ အေျခအေနနဲ႕ ေလ်ာ္ညီစြာ ထြက္ေပၚလာခဲ့တဲ့ စကားလံုးေလးေတြပါ။ စစ္အာဏာရွင္ေခတ္ေရာက္ေတာ့ ထြက္ေပၚလာတဲ့ စကားလံုးေတြက စကားလံုးအေနနဲ႕ဆိုရင္ အလြန္တန္ဖိုးရွိေပမယ့္ အခ်ိန္အခါ၊ အေျခအေနနဲ႕ မေလ်ာ္ညီပဲ ထြက္ေပၚလာတဲ့ စကားလံုးေတြ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ အခုဒီေဆာင္းပါးမွာ လတ္တေလာေရပန္းစားေနတဲ့ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး စကားလံုးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အေျခခံသေဘာတရားနဲ႕ စကားလံုးအသံုးျပဳရတဲ့ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါကို တင္ျပလိုပါတယ္။



အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး

အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတာ ေရရွည္ခံျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မွဳ အတြက္ အလြန္အေရးၾကီးတဲ့ သေဘာတရားတခုျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံက ျပည္သူလူထု၊ အစိုးရ၊ တပ္မေတာ္၊ လူမ်ိဳးစုေတြ အခ်င္းခ်င္း အၾကားမွာ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါ အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ တရားမွ်တမွဳကင္းမဲ့တဲ့ လုပ္ရပ္ေတြ ေပၚထြက္လာတတ္ ပါတယ္။ အင္အားၾကီးသူက အင္အားနည္းသူကို အႏိုင္က်င့္ႏွိပ္စက္သတ္ျဖတ္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားလာပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ပဋိပကၡေတြေျပလည္လာျပီးတဲ့အခါ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ျပည္သူနဲ႕ တပ္မေတာ္အၾကား၊ လူမ်ိဳးစု အခ်င္းခ်င္းေတြအၾကားမွာ တဦးနဲ႕တဦးတည္ရွိမွဳနဲ႕ ရပ္တည္မွဳကို အျပန္အလွန္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္း၊ တဦးနဲ႕တဦးရဲ႕ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြ၊ အက်ိဳးစီးပြားေတြ၊ တန္ဖိုးထားမွဳေတြကို အျပန္အလွန္ေလးစားျခင္းစတဲ့ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးမွဳေတြ ျပဳလုပ္ရပါတယ္။ ဒီလိုေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးမွဳေတြဟာ ပဋိပကၡေပၚမွာ မူတည္ျပီး ေရတို၊ ေရရွည္ အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တခု ၾကာတတ္ပါတယ္။ ဒီလို ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးမွဳေတြျပဳလုပ္တဲ့ ျဖစ္စဥ္ကို အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္အျဖစ္ ေခၚဆိုပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳရဲ႕ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာေတြကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ ပညာရွင္ Montville ဆိုသူက ႏိုင္ငံေရးပဋိပကၡေတြအၾကားမွာ အၾကမ္းဖက္မွဳခံထားရသူမ်ားဟာ ေနာင္မွာ ဒီလိုအၾကမ္းဖက္မွဳေတြ ထပ္မံျဖစ္ပြားလာမွာကို ေၾကာက္႐ြံ႕စိတ္ေတြ ႐ွိေနတတ္ျပီး၊ ဒီိလိုေၾကာက္႐ြံ႕စိတ္ေတြဟာ သူတို႕အေပၚ အၾကမ္းဖက္ခဲ့သူေတြအေပၚ ယံုၾကည္မွဳကို ေလ်ာ့နည္းေစတတ္တယ္လို႕ ဆိုထားပါတယ္။ ဒီလိုယံုၾကည္မွဳ ေလ်ာ့နည္းေနတာာနဲ႕အမွ် စစ္မွန္တဲ့ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မွဳနဲ႕ တိုင္ပင္ညွိႏွိဳင္းမွဳေတြ ႐ွိလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီအခါမွာ ႏိုင္ငံတႏိုင္ရဲ႕ တည္ေဆာက္မွဳျဖစ္စဥ္ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါေတာ့တယ္။

ဖိႏွိပ္သူေတြနဲ႕ ဖိႏွိပ္ခံရသူေတြအၾကားမွာ စစ္မွန္တဲ့ နားလည္ခြင့္လႊတ္မွဳျဖစ္ေပၚလာေရးမွာ အဆင့္ သံုးဆင့္ရွိပါတယ္။ ပထမအဆင့္ကေတာ့ အသိေပးျခင္းအဆင့္ (acknowledgment) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ဖိႏိွပ္ခဲ့တဲ့ အာဏာရွင္ေတြဟာ သူတို႕ဘာေတြလုပ္ခဲ့လဲဆိုတာကိုအမ်ားျပည္သူကို အသိေပးမွဳေတြ ျပဳလုပ္ရပါတယ္။ အမွန္တရားကို ေဖာ္ထုတ္ေျပာၾကားျပီး၊ ေနာင္အခ်ိန္မွာ ဒီလို မျဖစ္ေစရဘူးဆိုတဲ့ အသိကို လူအမ်ားယံုၾကည္လာေအာင္ အသိေပးရပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ contrition အဆင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္သူအာဏာရွင္ေတြဟာ အတိတ္ကျဖစ္ရပ္ေတြအတြက္ တာ၀န္ယူတာ၊ ေနာင္တရမွဳကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားတာနဲ႕ ခြင့္လႊတ္ဖို႕ တိုက္႐ိုက္ေတာင္းပန္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ရပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ႐ိုးသားမွဳဟာ အေရးၾကီးဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ တတိယအဆင့္ကေတာ့ ခြင့္လြတ္ျခင္းအဆင့္ (forgiveness) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ကေတာ့ ဖိႏွိပ္ခံခဲ့ရသူမ်ားက အတိတ္က နာက်ည္းခ်က္မ်ားကို သင္ပုန္းေခ်ျပီး နားလည္ခြင့္လႊတ္ ေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ အခ်ိန္အတိုင္းအတာတခု ၾကာျမင့္တတ္ပါတယ္။ ပထမအဆင့္ႏွစ္ဆင့္မွာ ဖိႏွိပ္သူေတြဘက္က ဘယ္ေလာက္အတိုင္းအတာအထိ ႐ိုးသားစြာျပင္ဆင္ခဲ့လဲ ဆိုတာေပၚမွာ အဓိက မူတည္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္လဲ မွန္ကန္တဲ့ နားလည္ခြင့္လႊတ္လက္ခံမွဳေတြ ျဖစ္လာဖို႕ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္ (national reconciliation process) ဆိုတာ လိုအပ္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွလဲ အနာဂတ္တိုင္းျပည္ တည္ေဆာက္မွဳကို အ႐ွိန္အဟုန္နဲ႕ တိုးတက္ေအာင္ လက္တြဲတည္ေဆာက္ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ လူႏွစ္ေယာက္အိမ္ေထာင္ျပဳမွဳမွာေတာင္ အိမ္ေထာင္ဘက္တဦးဆီမွာ သံသယေတြ၊ မယံုၾကည္မွဳေတြ၊ အႏိုင္က်င့္ေစာ္ကားမွဳေတြ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ဒီအိမ္ေထာင္ဟာ ျပိဳလဲျခင္းျဖစ္ရင္ျဖစ္၊ မျဖစ္ရင္လဲ သာယာျငိမ္းခ်မ္းမွဳ ရွိႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ အျပန္အလွန္ေလးစားမွဳ၊ ယံုၾကည္မွဳ၊ ညွိႏွိဳင္း ေဆာင္ရြက္မွဳေတြအေပၚမွာ အေျခတည္မွာ မိသားစုရဲ႕ အနာဂတ္ဘ၀ကို ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ လက္တြဲတည္ေဆာက္လို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕ အေျခခံယူနစ္ေလးတခုျဖစ္တဲ့ မိသားစုေလးတခု တည္ေဆာက္တာမွာေတာင္ အျပန္အလွန္ယံုၾကည္မွဳ၊ အျပန္အလွန္ ေလးစားမွဳ၊ နားလည္ခြင့္လႊတ္မွဳဟာ ဒီေလာက္အေရးၾကီးတယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံတည္ေဆာက္မွဳမွာဆိုရင္ မည္မွ် အတိုင္းအတာအထိ အေရးၾကီးမယ္ဆိုတာ ခန္႕မွန္းလို႕ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာ အမ်ိဳးသား ရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္ စတင္လာမလဲ ဆိုတာ ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ပါ။

အေျခအေနႏွင့္ အခ်ိန္အခါ

အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ပဋိပကၡျဖစ္စဥ္နဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေန၊ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္း အခ်ိန္အခါေတြအေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ ကို မသံုးသပ္ပဲ သေဘာတရားနဲ႕ ျဖစ္စဥ္ေတြကို အသံုးျပဳလို႕ မရပါဘူး။ ဥပမာ- ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ဆိုတဲ့ စကားလံုးကို နမူနာၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ဆိုတာက ဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳအေျခအေနမွာဆိုရင္ ကနဦးဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ (Initial Democratization) အရ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚေပါက္လာျပီးမွ ဒီမိုကေရစီစနစ္ အျမစ္တြယ္ခိုင္မာမွဳ (democratic consolidation) ကို အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ကာလ (transition period) မွာ ေခၚဆိုရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီၾကားျဖတ္အစိုးရဆိုတာမွာ အတိုက္အခံဦးေဆာင္တဲ့ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (opposition-led provisional government) ဒီမိုကေရစီအတိုက္အခံမ်ားနဲ႕ အာဏာရွင္ဘက္မွ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလိုသူမ်ား ပူးတြဲတည္ေထာင္တဲ့ ပါ၀ါရွယ္ယာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (power sharing interim government)၊ အာဏာရွင္ဘက္မွ ဒီမိုကေရစီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳျပဳလုပ္ရန္ ေၾကညာဖြဲ႕စည္းတဲ့ အိမ္ေစာင့္အစိုးရ (incumbent-led caretaker government) နဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (international interim government)ဆိုျပီး သဏၭာန္ေလးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ဆိုတာ ဒီလိုၾကားျဖတ္အစိုးရ တခုခုရွိျပီးမွ ေခၚယူရတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာမွ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြး အေျဖရွာရင္ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးကိုပါ တည္ေဆာက္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့ ဒီအေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါကို သေဘာမေပါက္ပဲ မုန္႕ဆီေၾကာ္က ဘယ္ေနမွန္းမသိ၊ ႏွာခမ္းနာနဲ႕ တည့္ပါ့မလား ဆိုတဲ့ အျဖစ္မ်ိဳးေတြ ေပၚလာတတ္ပါတယ္။ ၾကားျဖတ္အစိုးရဆိုတာ မေပၚေပါက္ေသးခင္မွာ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ကို ေခၚတတ္ၾကပါတယ္။ ရလာဘ္ကေတာ့ အင္မတန္အႏွစ္သာရရွိတဲ့ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးအေျဖရွာေရး စကားလံုးဟာ ထပ္ခါတလဲလဲ ေျပာစရာေတြျဖစ္ျပီး ဆီသည္မလက္သုတ္ ျဖစ္သြားေတာ့တာပါပဲ။ အာဏာရွင္ဘက္ကၾကည့္မယ္ဆိုရင္လဲ အလြန္ကို ဟာသေျမာက္ေစတဲ့ ႏိုင္ငံေရးထိုးစစ္ ျဖစ္လာေစပါေတာ့တယ္။ ပမာဆိုရရင္ ရပ္ကြက္ထဲေရာက္လာတဲ့ ဓားကိုင္ အမူးသမားေရွ႕မွာ ရပ္ကြက္သူ၊ ရပ္ကြက္သားေတြ ဒူးေထာက္ထိုင္ပီး “ဒို႕တေတြ ေဆြးေႏြးၾကရေအာင္” လို႕ သြားေျပာေနတာနဲ႕ အတူတူပါပဲ။ အမူးသမားက လူစိတ္ေပ်ာက္ေနခ်ိန္ ျဖစ္ေနေလေတာ့ ဒီလိုသြားေျပာေနရင္ အားရပါးရ ဇက္ေတြကို ပိုင္းခ်လိုက္မွာ အေသအခ်ာပါ။ အမွန္တကယ္လုပ္သင့္တာက လူအားနဲ႕ အမူးသမားလက္က ဓားကို အထိအခိုက္အနည္းဆံုးနဲ႕ ဘယ္လိုျပဳတ္ထြက္သြားေအာင္ လုပ္ရမလဲ ဆိုတာကို စဥ္းစားျပီး ညီညီညာညာ လုပ္သင့္တာမ်ိဳးပါ။ ျပီးမွ အမူးသမားကို ေခတၱေစာင့္ၾကည့္ထားျပီး၊ အမူးေျပမွ ေဆြးေႏြးမွဳလုပ္ရတာမ်ိဳးပါ။ ေဆြးေႏြးႏိုင္ဖို႕ဆိုတာက တဘက္က ျခိမ္းေခ်ာက္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနကို အရင္ထိန္းခ်ဳပ္ျပီးမွ လုပ္ရမယ့္အရာသာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုမဟုတ္ပဲ အခ်ိန္အခါကို မခ်င့္ခ်ိန္တတ္ပဲ ၾကားျဖတ္အစိုးရကလဲ မေပၚေသး၊ ယုတ္စြအဆံုး အာဏာရွင္ေတြဘက္က ဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳလုပ္မယ့္ အိမ္ေစာင့္အစိုးရဖြဲ႕မယ္ဆိုတဲ့ အရိပ္အေယာင္ေလး ေတြေတာင္ မေပၚေသးခင္မွာ ဒီမိုကေရစီလွဳပ္ရွားမွဳကို ဦးေဆာင္သူမ်ားအျဖစ္ ျပည္သူလူထုက ေရြးခ်ယ္ထားခဲ့သူေတြ၊ မိမိဘာသာ ဦးေဆာင္သူမ်ားအျဖစ္ တံဆိပ္ကပ္ထားသူေတြက ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ဆိုတဲ့ စကားလံုးကိုသာ တြင္တြင္ၾကီး ခရားေရလႊတ္ ေျပာလာၾကတဲ့အခါက်ေတာ့ အာဏာရွင္ေတြအတြက္က ဟားစရာျဖစ္လာပါတယ္။ ဟားလို႕ေကာင္းတဲ့အျပင္ ရန္သူ႕လက္နက္၊ ကိုယ့္လက္နက္ပါ လုပ္လို႕ရလာပါေသးတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳအားေကာင္းလာရင္၊ လူထုတိုက္ပြဲေတြ အရွိန္ရလာရင္ အတိုက္အခံဦးေဆာင္တဲ့ ၾကားျဖတ္အစိုးရေပၚလာျပီး ကနဦးဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ျဖစ္ေပၚသြားတတ္ပါတယ္။ ဒါကို အာဏာရွင္ေတြက အလြန္ေၾကာက္ပါ တယ္။ ဒီမိုကေရစီလွဳပ္ရွားမွဳ အခ်ိန္ေတြ ၾကာျမင့္လာရင္ေတာ့ ဒါကို ေၾကာက္သူေတြက အာဏာရွင္ေတြတင္ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ မေအာင္ျမင္တဲ့ ဒီမိုကေရစီတိုက္ပြဲကို ဦးေဆာင္ခဲ့သူမ်ားထဲက စိတ္ထားမမွန္သူေတြကလဲ သူတို႕ရဲ႕ status quo ေပ်ာက္သြားမွာ စိုးရိမ္လာၾကပါတယ္။

အဲဒီမွာတင္ အာဏာရွင္ဘက္ကလဲ လူထုတိုက္ပြဲ အရွိန္ေကာင္းလာျပီး ၾကားျဖတ္အစိုးရဖြဲ႕တဲ့အဆင့္ထိ မတက္လွမ္းခင္မွာ အျမန္အဆန္ ျဖိဳခြင္း၊ ရန္သူ႕လက္နက္၊ ကိုယ့္လက္နက္လုပ္ျပီး ဒိုင္ယာေလာ့ခ္လုပ္မယ္ ကမ္းလွမ္းေတာ့တာပါပဲ။ ဒါကို status quo ေပ်ာက္မွာ စိုးရိမ္သူေတြကလဲ အလ်င္အျမန္ လက္ခံေတာ့တာပါပဲ။ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြကလဲ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးေတြကို ေထာက္ခံပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သူတို႕ ေခါင္းေပၚက်ေနတဲ့ ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးတခု က်သြားလို႕ပါပဲ။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (သို႕) အိမ္ေစာင့္အစိုးရ တခုေပၚလာျပီးမွ ထြက္ေပၚလာရမယ့္ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ဆိုတာကလဲ သီးခ်ိန္တန္သီး၊ ပြင့္ခ်ိန္တိုင္ပြင့္ရမွာ မဟုတ္ပဲ အတင္းသီးခိုင္းေနသလိုျဖစ္တဲ့အတြက္ အသီးက မသီးပဲ political deadlock ျဖစ္သြားေတာ့တာပါပဲ။ အဲဒီလို ေရွ႕မတိုး၊ ေနာက္မဆုတ္ျဖစ္လာတဲ့ အခါက်ေတာ့ ျပည္သူလူထုကလဲ သူတို႕ကိုယ္တိုင္ ေရြးခ်ယ္ေပးခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္သူေတြ၊ မိမိဘာသာဦးေဆာင္ တံဆိပ္ကပ္ထားသူေတြကို စိတ္ပ်က္လာပါတယ္။ ယံုၾကည္မွဳမဲ့ လာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးလုပ္ေနသူေတြအၾကားမွာလဲ အျမင္ေတြကြဲလာပါတယ္။ ေဘးထြက္ထိုင္ေနသူေတြ မ်ားလာပါတယ္။ မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြကလဲ မ်ိဳးဆက္ေဟာင္းေတြကို အထင္ေသးလာပါတယ္။ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ အားနည္းလာၾကပါတယ္။ အဲဒီမွာတင္ လူထုနဲ႕ ဒီမိုကေရစီတိုက္ပြဲနဲ႕ တသားတည္းျဖစ္မွဳနဲ႕ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ိဳးဆက္ေဟာင္းအၾကား၊ ႏိုင္ငံေရးတက္ၾကြလွုပ္ရွားသူမ်ားအၾကားမွာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ ေလ်ာ့က်သြား ပါေတာ့တယ္။ အေျဖကေတာ့ အာဏာရွင္ သက္ဆိုးရွည္သြားေစတာပါပဲ။ အာဏာရွင္ေတြ စိတ္တိုင္းက် လုပ္ခ်င္ရာ လုပ္လို႕ ရသြားေစေတာ့တာပါပဲ။

အခုဆက္လက္ျပီး အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး ျဖစ္စဥ္စတင္တဲ့ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါကို တင္ျပလိုပါတယ္။ ရင္ၾကားေစ့ေရး (၀ါ) ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးလုပ္ရတယ္ဆိုတာက ပဋိပကၡရွိေနလို႕ ျပဳလုပ္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပဋိပကၡရွိေနရင္ တခ်ိန္မွာ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးလုပ္ရတယ္ဆိုတာကေတာ့ ထုပ္ဆီးတိုးရင္း၊ ေဘာလံုးကန္ရင္း ရန္ျဖစ္ဖူးတဲ့ ကေလးကအစ နားလည္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္ မည္၍မည္မွ် အေရးၾကီးတယ္ဆိုတာကို ေရၾကီးခြင္က်ယ္ ျငင္းခုန္ေဆြးေႏြးေနၾကစရာ၊ အစည္းအေ၀းပြဲေတြက်င္းပျပီးရွင္းျပေနစရာ မလိုအပ္လွပါ။ ဘယ္လိုအခ်ိန္မွာ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္ ေပၚထြက္ေအာင္ျပဳလုပ္ႏိုင္သလဲဆိုတာကသာ ပိုျပီး အေရးၾကီးတဲ့ ကိစၥရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတာ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားမွဳ အဆင့္ဆင့္ရဲ႕ Peace and Reconciliation stage မွာ ေပၚထြက္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ပဋိပကၡျဖစ္ပြားမွဳအဆင့္ဆင့္ကို ၾကည့္ၾကရေအာင္ပါ။


ႏိုင္ငံတခုအတြင္းမွာ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ပဋိပကၡ (Intrastate conflict) အမ်ိဳးအစားမွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းအၾကားမွာ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ပဋိပကၡ (Interstate conflict) မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေလ့လာသူပညာရွင္မ်ား၊ မူ၀ါဒခ်မွတ္သူမ်ား စတင္ျပဳလုပ္ရတာကေတာ့ ပဋိပကၡအေျခအေန၊ အဆင့္ကို ဆန္းစစ္ရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဆန္းစစ္မွဳ နည္းလမ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားမွုရွိေပမယ့္ အထက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ပံုထဲက ပဋိပကၡအဆင့္ဆင့္ကို ပညာရွင္အမ်ားစုက အသံုးျပဳေလ့ရွိပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတြအၾကား(သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ လူမ်ိဳးစုေတြအၾကား (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အစိုးရနဲ႕ ျပည္သူလူထုအၾကားမွာ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ တန္ဖိုးထားမွဳေတြ၊ လိုအပ္ခ်က္ေတြနဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီလိုကြဲျပားျခားနားမွဳေတြဟာ ရံဖန္ရံခါမွာ ပဋိပကၡျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ကို Latent stage လို႕ ေခၚဆိုေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီအဆင့္ကေန ေရွ႕ဆက္ျပီးျဖစ္လာတဲ့ triggering event တခုဟာ ပဋိပကၡကို ေဖာက္ခြဲပစ္လိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာဆိုရရင္ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္မွာ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းက ကက္သလစ္ဘာသာ၀င္လူနည္းစုဟာ ႏိုင္ငံသားဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးေတာင္းဆိုမွဳေတြကို အၾကမ္းမဖက္ ဆႏၵျပတဲ့နည္းနဲ႕ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီဆႏၵျပပြဲကို လူမ်ားစု ပရိုတက္စတင့္ ဘာသာ၀င္ေတြက ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ အစိုးရက အင္အားသံုးျဖိဳခြင္းခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာတင္ အတိတ္က ရွိခဲ့ဖူးတဲ့ စိတ္ဒဏ္ရာအနာတရေတြ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ျပန္ေျပာင္းသတိရမွုေတြ ျဖစ္ပြားလာပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ လြတ္လပ္တဲ့အိုင္ယာလန္ႏိုင္ငံ တည္ေဆာက္ေရး ေတာင္းဆိုမွဳ တိုက္ပြဲေတြအထိ ၾကီးက်ယ္သြားပါေတာ့တယ္။ ဒီအေျခအေနဟာ conflict emergence အေျခအေနပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ လူအမ်ား ပူးေပါင္းပါ၀င္လာၾကပါတယ္။ လူအမ်ားက ေရြးခ်ယ္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တံဆိပ္ကပ္ေခါင္းေဆာင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ အဲဒီကေနတဆင့္ ပဋိပကၡဟာ တစတစနဲ႕ က်ယ္ျပန္႕သြားပါေတာ့တယ္။ အမ်ားက ပူးေပါင္းပါ၀င္မွုေတြ ရွိလာပါတယ္။ ပဋိပကၡျဖစ္ၾကတဲ့ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္အၾကားက အေပါ့စား နည္းဗ်ဴဟာ (light tactic) ေတြျဖစ္တဲ့ အျပဳသေဘာေ၀ဖန္ေဆြးေႏြးျငင္းခုန္မွဳ၊ ကတိက၀တ္ျပဳမွဳေတြကေန အျပင္းစားနည္းဗ်ဴဟာ (Heavy tactic) ေတြျဖစ္တဲ့ ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳ၊ ပါ၀ါကစားမွဳနဲ႕ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ပဋိပကၡအ႐ြယ္အစားၾကီးလာပါတယ္။ အျဖစ္အပ်က္တခုတည္းကို အာရံုစိုက္မွဳကေန ကိစၥရပ္ေတြပိုမ်ားလာတယ္။ ပါ၀င္တဲ့ ဘက္ႏွစ္ဘက္မွာ ညွိႏွိဳင္းဖို႕ အဆင့္မဟုတ္ေတာ့ပဲ တဘက္နဲ႕ တဘက္ အႏိုင္ယူဖို႕ အဆင့္ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို conflict escalation ျဖစ္လာတဲ့အဆင့္လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

ဒီလိုနဲ႕ conflict escalation အဆင့္မွာ အခ်ိန္ၾကာလာတဲ့အခါ ႏွစ္ဘက္စလံုးက ႏိုင္လဲမႏိုင္၊ ရွံဳးလဲ မရွံဳးတဲ့ အေျခအေနကို ေရာက္လာပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္စလံုး ေျခကုန္လက္ပမ္းက် လာတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးကို ေျပာတာပါ။ ဒါေပမယ့္ ႏွစ္ဘက္စလံုးကလဲ ရွံဳးတယ္လို႕ လက္မခံႏိုင္ၾကသလို ဘက္တဘက္က အရွံဳးေပးလိုက္တယ္ဆိုတာမ်ိဳးလဲ မရွိပါဘူး။ အဲဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးကို Stalemate အဆင့္လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ အခ်ိန္ေတြၾကာလာတဲ့အခါမွာ ပဋိပကၡဆက္ျဖစ္ေနရတာဟာ ေပးဆပ္ရတာ သိပ္ၾကီးလြန္းတဲ့အေျခအေန ႏွစ္ဘက္စလံုးမွာ ျဖစ္လာပါတယ္။ ပဋိပကၡစတင္ျဖစ္ပြားစဥ္က ရည္မွန္းခ်က္ေတြကလဲ အသြင္ေျပာင္းလဲလာပါတယ္။ အမ်ားစုကလဲ ေထာက္ခံအားေပးမွဳေလ်ာ့က်လာပါတယ္။ အဲဒီမွာတင္ ဒီၤပဋိပကၡကို ဘယ္လို အဆံုးသတ္သင့္သလဲ၊ ဘယ္လိုအေပးအယူလုပ္သင့္သလဲဆိုတာ ႏွစ္ဘက္စလံုးက စဥ္းစားလာၾကပါေတာ့တယ္။ ဒီလိုျဖစ္လာတဲ့ အေျခအေနကို conflict de-escalation အဆင့္လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဥပမာ- ေတာင္အာဖရိက သမၼတ de Klerk ဟာ အမ်ိဳးသားပါတီနဲ႕ ေတာင္အာဖရိက လူျဖဴမ်ားရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ျပီး၊ ႏိုင္ငံသစ္ကို ျပန္လည္တည္ေထာင္ဖို႕အတြက္ ကနဦးဒီမိုကေရစီေျပာင္းလဲမွုျဖစ္စဥ္အေနနဲ႕ incumbent-led caretaker government ကို စတင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္နဲ႕ ပဋိပကၡေျဖရွင္းမွဳ (conflict/ dispute settlement) အဆင့္ကို ထပ္ေရာက္သြားျပီး၊ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားျပီးေနာက္ပိုင္း ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မွဳနဲ႕ အမ်ိဳးသား ရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္ေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံက အမ်ိဳူသားရင္ၾကား ေစ့ေရးျဖစ္စဥ္အျပင္ တျခားအမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္မ်ားျဖစ္တဲ့ အာဂ်င္တီးနား၊ ခ်ီလီ၊ ဥ႐ုေဂြး၊ El Salvador၊ Guatemala၊ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယား၊ အယ္လ္ေဘးနီးယား၊ ဘူလ္ေဂးရီးယား၊ ႐ိုေမးနီးယား၊ ပိုလန္၊ ဟန္ေဂရီ၊ ဂ်ာမဏီနဲ႕ စပိန္ႏိုင္ငံမ်ားမွာလဲ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္ဆိုတာ conflict de-escalation (သို႕မဟုတ္) conflict settlement အဆင့္ေတြေနာက္ပိုင္းမွာမွ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မွဳနဲ႕အတူ တြဲဖက္ေပၚလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ဆင့္ေတြဟာ အဆင့္လိုက္ျဖစ္ေပမယ့္ တခ်ိဳ႕အဆင့္ေတြမွာ ရပ္တန္႕ေနတာမ်ိဳး၊ ေနာက္ျပန္ဆုတ္သြားျပီးမွ အရွိန္ယူျပီး တဆင့္ျပန္တက္တာမ်ိဳးေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ conflict de-escalation မျဖစ္ျပီးသေ႐ြ႕ စစ္မွန္တဲ့ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတာ ျဖစ္ေပၚလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

အခုဆက္လက္ျပီး ျမန္မာ့အေရးမွာ လတ္တေလာ အလြန္ေရပန္းစားေနတဲ့ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးဟာ လက္ရွိအေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါနဲ႕ ကိုက္ညီမွဳ ရွိမရွိဆိုတာကို ဆက္လက္တင္ျပပါမယ္။

ျမန္မာ့အေရး

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္က်င့္သံုးခဲ့စဥ္တုန္းက စနစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ဗမာလူမ်ိဳးစုနဲ႕ မြန္လူမ်ိဳးစုအၾကား၊ ဗမာလူမ်ိဳးစုနဲ႕ ရွမ္းလူမ်ိဳးစုအၾကား၊ ဗမာလူမ်ိဳးစုနဲ႕ ရခိုင္လူမ်ိဳးစုအၾကားမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ ပဋိပကၡေတြမဟုတ္ပါဘူး။ ေရွးေခတ္တပ္မေတာ္ေတြရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုစနစ္၊ တပ္မေတာ္ေတြကို အာဏာတပ္မက္တဲ့ ဘုရင္ေတြက ကိုယ္လိုရာဆြဲယူအသံုးခ်လို႕ ရႏိုင္တဲ့ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ေတြေၾကာင့္ အိမ္ၾကက္ခ်င္းအိုးမဲသုတ္ အခြပ္ခံခဲ့ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ နယ္ခ်ဲ႕ေခတ္ ေရာက္ေတာ့လဲ ဒီအတိုင္းပါပဲ။ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးဟာ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားတည္တံ့ခိုင္မာမွဳကို ျခိမ္းေခ်ာက္ႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ျဖစ္တာေၾကာင့္ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္က ေသြးခြဲအုပ္ခ်ဳပ္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ထားခဲ့ပါတယ္။

လြတ္လပ္ေရးရျပီးခ်ိန္ေရာက္တဲ့အခါက်ေတာ့လဲ စစ္မွန္တဲ့အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး လုပ္ရမယ့္ အေျခအေန ေရာက္ခ်ိန္မွာမွ အေထြေထြ ျပႆနာမ်ိဳးစံုေၾကာင့္ ျမန္မာ့ေျမဟာ စစ္တလင္းျပင္ ျဖစ္ခဲ့ရျပန္ပါတယ္။ စစ္တလင္းျပင္ေျမမွာ ႏိုင္ငံေတာ္ကာကြယ္ေရးအင္အားစုျဖစ္တဲ့ တပ္မေတာ္ရဲ႕ အခန္းက႑က တစတစ ၾကီးထြားလာတတ္တာ ထံုးစံပါပဲ။ လူ႕သေဘာသဘာ၀ဆိုတာက ေနရာေပးလြန္းတာခံရရင္ သူဟာ မရွိမျဖစ္ အေရးပါေနတယ္လို႕ ခံစားရတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ စိတ္သေဘာထားမွန္သူက လုပ္စရာရွိတာ ဆက္လုပ္ျပီး၊ စိတ္သေဘာထား မျပည့္သူက လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို လိုတာထက္ တိုးခ်ဲ႕လာတတ္ပါတယ္။ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ေရးရာမွာလဲ ဒီအတိုင္းျဖစ္ခဲ့ေတာ့တာပါပဲ။ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ရဲ႕ အဲဒီေခတ္က ေခါင္းေဆာင္ေတြက စိတ္ထားမမွန္ပါဘူး။ ျပည္တြင္းစစ္အရွိန္ေၾကာင့္ တပ္မေတာ္ရဲ႕ အခန္းက႑တိုးျမင့္လာမွဳကို အခြင့္ေကာင္းယူျပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္ကာကြယ္ေရး အင္အားစုအဆင့္ကေန ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္မွဳအခန္းက႑ကို တိုးျမွင့္ေနရာယူပါေတာ့တယ္။

ဒီလိုတိုးျမင့္ေနရာယူလာမွဳမွာလဲ ျပည္သူလူထုအက်ိဳးကို ဦးတည္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္မွဳကို ျပဳလုပ္ျခင္းမရွိတာေၾကာင့္ အစိုးရ၊ တပ္မေတာ္၊ ျပည္သူဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံတခုမွာ အေရးၾကီးတဲ့ ၾတိဂံသ႑ာန္ျဖစ္တည္မွဳက ပ်က္သြားပါတယ္။ အစိုးရေနရာကို တပ္မေတာ္က အျပီးအပိုင္ ရယူလိုက္ပါတယ္။ ျပည္သူအက်ိဳးစီးပြားနဲ႕ တိုက္ရိုက္ဆန္႕က်င္တဲ့ လုပ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ ျပည္သူနဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္လာပါတယ္။ ျပည္သူနဲ႕ စစ္အစိုးရအၾကားက ပဋိပကၡေတြ ပိုမိုျပင္းထန္လာပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ကို ေတာ္လွန္တဲ့ လူတန္းစားတရပ္ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ အေျမာ္အျမင္ရွိတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား ဦးေဆာင္တဲ့ လူမ်ိဳးစုေတြအခ်င္းခ်င္းအၾကား ညီညြတ္မွဳကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ လာတာနဲ႕အမွ် ဘံုရန္သူကို ဆန္႕က်င္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။

လြတ္လပ္ေရးရျပီးစဥ္ကာလကေန ၁၉၈၈ ခုႏွစ္အထိ ကာလတေလွ်ာက္မွာ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နဲ႕ လူမ်ိဳးစုစစ္တပ္ေတြအၾကား၊ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နဲ႕ ျပည္သူလူထုအက်ိဳးကို ဦးစားေပးစဥ္းစားတဲ့ ေျမေပၚေျမေအာက္ အဖြဲ႕အစည္းေတြအၾကားမွာ စစ္ေရးတိုက္ပြဲ၊ ႏိုင္ငံေရးတိုက္ပြဲေတြ အမ်ားအျပားေပၚထြက္ခဲ့ပါတယ္။ ပဋိပကၡေတြဟာ conflict emergence အဆင့္ကို ေရာက္သြားလိုက္၊ conflict escalation အဆင့္ကို ဆက္မတက္သြားပဲ ရပ္တန္႕ေနလိုက္၊ ရံဖန္ရံခါမွာလဲ latent conflict အဆင့္ကို ျပန္က်သြားလိုက္နဲ႕ ျဖစ္ေနခဲ့ပါတယ္။ အခုက်ြန္မ ဆန္းစစ္ခ်က္က တမ်ိဳးသားလံုအဆင့္၊ တႏိုင္ငံလံုးအဆင့္ကို ေျပာေနတာျဖစ္ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုတစုခ်င္းအလိုက္ သီးျခားဆန္းစစ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အသြင္သဏၭာန္က တမ်ိဳးျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။

ဒီလိုနဲ႕ ၁၉၈၈ ခု၊ ဖုန္းေမာ္အေရးအခင္းဟာ ျပည္သူလူထုနဲ႕ အာဏာရွင္အစိုးရအၾကားမွာ ရွိေနခဲ့တဲ့ latent conflicts ေတြအားလံုးကို ေဖာက္ခြဲပစ္လိုက္တဲ့ triggering event ျဖစ္သြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာတင္ conflict emergence အဆင့္ျဖစ္သြားျပီး၊ conflict escalation အဆင့္အထိ ၾကီးထြားသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီပဋိပကၡဟာ တစတစနဲ႕ ဆက္ျပီး ၾကီးထြားလာလိုက္တာ ႏွစ္ဘက္စလံုးေျခကုန္လက္ပမ္းက်တဲ့အဆင့္ (stalemate) ကို ေရာက္လုနီးနီး ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ဘက္ကေန အမ်ိဳးသားညီလာခံကို ရပ္တန္႕ထားရျပီး၊ အတိုက္အခံေတြဘက္ကလဲ မာနယ္ပေလာ က်ျပီး ေနာက္ပိုင္း စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရးက်ဆင္းလာတဲ့ အေျခအေနကို ေခၚဆိုတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏွစ္ဘက္စလံုးက မရွံဳးမႏိုင္အေျခအေနကေန conflict de-escalation အဆင့္ကို ဆက္သြားဖို႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္မွဳေတြ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ဒီအေျခအေနမွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာရွိေနျပီးမွ အတိုက္အခံဘက္ကလဲ ႏိုင္ငံတကာစစ္မ်က္ႏွာနဲ႕ ထိုးစစ္ျပန္ဆင္လာခဲ့သလို၊ စစ္အာဏာရွင္ဘက္ကလဲ လမ္းျပေျမပံု ခုနစ္ဆင့္နဲ႕ ေအာင္ပြဲရယူဖို႕ ျပန္ျပီး ၾကိဳးစားလာၾကပါတယ္။ Conflict escalation အဆင့္ကို ျပန္ေရာက္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အတိုက္အခံမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာထိုးစစ္ျဖစ္တဲ့ ကုလသမဂၢလံုျခံဳေရးေကာင္စီ အေရးယူမွဳ မေပါက္ေျမာက္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ ႏွစ္ဘက္အၾကား ပဋိပကၡဟာ latent conflict အဆင့္အထိ ျပန္ေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။

ဒီအေျခအေနမွာပဲ ေလာင္စာဆီေစ်းႏွုန္းတက္မွဳနဲ႕ ပခုကၠဴသံဃာေတာ္မ်ား ႐ိုက္ႏွက္ခံရမွဳေတြဟာ conflict emergence အဆင့္ကို ျဖစ္ေစခဲ့တဲ့ triggering events ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီကေန အရွိန္ယူျပီး conflict escalation အဆင့္ျဖစ္တဲ့ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးၾကီး ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ အတိုက္အခံေတြဘက္ကသာ လူထုတိုက္ပြဲအတြက္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားမွဳ၊ ႏိုင္ငံတကာအေပၚမွာ အလြန္အကၽြံအားကိုးမွဳနဲ႕ အခ်ိန္အခါမဟုတ္ပဲ ေခၚဆိုထားခဲ့တဲ့ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ဆိုတာ မရွိထားခဲ့ရင္ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးဆိုတာ အတိုက္အခံဦးေဆာင္တဲ့ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (သို႕မဟုတ္) ပါ၀ါရွယ္ယာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ဖြဲ႕စည္းျခင္း၊ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ျပဳလုပ္ျခင္း၊ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပျခင္း၊ တိုင္းျပည္တည္ေဆာက္မွဳနဲ႕ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္စတင္ျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္အဆင့္ဆင့္ကို ဆက္တက္သြားလို႕ ရတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပထမဆံုးလုပ္ရမယ့္ အလုပ္ကိုေက်ာ္ျပီး နအဖကေန ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ေခၚမေယာင္ အသံထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါကို ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ျဖစ္သြားႏိုင္လား၊ မျဖစ္သြားႏိုင္ဘူးလားဆိုတဲ့ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါကို မသံုးသပ္ခဲ့တဲ့ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕ေတြကလဲ ေထာက္ခံၾကိဳဆိုၾကပါေတာ့တယ္။ အဲဒီမွာတင္ ကိုယ့္လက္နက္ဟာ တဘက္က ရန္သူရဲ႕ လက္နက္ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါကိုပဲ အသံုးခ်ျပီး နအဖစစ္အာဏာရွင္ဘက္ကလဲ conflict escalation အဆင့္မွာ သူတို႕ဘက္က အႏိုင္ရေရးအတြက္ လမ္းျပေျမပံု အဆင့္ဆင့္ကို အျမန္အဆန္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ပါေတာ့တယ္။ ဒါကို counter-action လုပ္ဖို႕ အတိုက္အခံေတြဘက္မွာ လုပ္ငန္းစဥ္ အဆင့္ဆင့္ မရွိခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီမွာတင္ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕အတူ ျမင့္တက္လာခဲ့တဲ့ ျပည္သူလူထုရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး ေရခ်ိန္ဟာ ျပန္ေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။ latent conflict အဆင့္ကို ျပန္ေရာက္သြားပါတယ္။

နအဖဘက္ကလဲ ဒီအေျခအေနကို အခြင့္ေကာင္းယူျပီး လမ္းျပေျမပံုကို တဆင့္ခ်င္းဆက္တိုးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ စစ္တပ္တြင္းက ၇၅- ၂၅ % နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး မေက်လည္မွဳအေျခအေနေတြ၊ လမ္းျပေျမပံုနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး လူထုရဲ႕ မေက်နပ္မွဳေတြ၊ ကမၻာ့စီးပြားေရးပ်က္ကပ္ရဲ႕ ဂယက္ရိုက္မွဳေတြ၊ အေထြေထြ ျပႆနာေတြေၾကာင့္ ပဋိပကၡအဆင့္ဟာ latent conflict ကို ေက်ာ္လြန္ျပီး၊ ေပါက္ကြဲလုလု ျဖစ္လာျပန္ပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမွာသာ triggering event ျဖစ္ျပီး conflict emergence ျဖစ္လာတဲ့အခါ conflict escalation အဆင့္ကို ခ်က္ခ်င္းကူးေျပာင္းသြားႏိုင္မယ့္ အလားအလာေတြ ရွိေနပါတယ္။ အဲဒီအဆင့္မွာလဲ ပါ၀ါရွယ္ယာၾကားျဖတ္အစိုးရ ေပၚထြက္လာႏိုင္မယ့္ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းသ႑ာန္ေတြ ထြက္ေပၚေနပါတယ္။ ဒီလိုသာျဖစ္လာခဲ့ရင္ Initial democratization စတင္သြားမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုစတင္ျပီးမွ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ေခၚတာ၊ ေရြးေကာက္ပြဲျပဳလုပ္တာ၊ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္စတင္တာေတြ ဆက္တိုက္ျပဳလုပ္လို႕ ရလာပါလိမ့္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးအေျခအေနဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အလြန္ပဲ အေရးၾကီးေနတဲ့ အခ်ိန္အခါ တခုလို႕ ဆိုရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါမွာ conflict emergence အဆင့္အတြက္၊ conflict escalation အဆင့္အတြက္၊ ပါ၀ါရွယ္ယာၾကားျဖတ္အစိုးရဖြဲ႕စည္းႏိုင္ေရး၊ တပ္မေတာ္သားမ်ားအား စည္းရံုးေရး စတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္အမ်ားအျပားကို ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းသစ္တခုအေနနဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ျပီး ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုျပင္ဆင္မွဳေတြ မရွိရင္ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးတုန္းကလိုမ်ိဳး ရုတ္တရက္ေပးလာတဲ့ အခြင့္အလမ္းကို လက္ဆုပ္လက္ကိုင္ မယူလိုက္ႏိုင္သလိုမ်ိဳး ျဖစ္သြားမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ က်ြန္မတို႕ ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ထူးျခားဆန္းၾကယ္မွဳလို႕ပဲ ေခၚရေလမလား၊ စစ္အာဏာရွင္ဘက္က ၾကည့္ရင္ေတာ့ အလြန္ပင္ ဟာသေျမာက္စရာေကာင္းတဲ့ ႏိုင္ငံေရးထိုးစစ္ျပက္လံုးတခုလို႕ပဲ ေခၚရေလမလား မဆိုႏိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး အဆိုျပဳခ်က္ၾကီး ထြက္ေပၚလာပါေတာ့တယ္။ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္ရေအာင္ conflict settlement အဆင့္ကိုလဲ ေရာက္ေသးတာ မဟုတ္ပါ။ အဲဒီအဆင့္ေ၀းလို႕ de-escalation အဆင့္ေတာင္ မေရာက္ေသးပါ။ ေနာက္ဆံုး ႏွစ္ဘက္စလံုးက ရွံဳးေနတဲ့ အေျခအေန (stalemate) အဆင့္မွာပင္ မရွိပါ။ အေသအခ်ာသာေတြးၾကည့္ရင္ conflict emergence အဆင့္နဲ႕ conflict escalation အဆင့္ကို နအဖစစ္အုပ္စုရဲ႕ လမ္းျပေျမပံု အဆံုးမသတ္ခင္မွာ မတက္လွမ္းႏိုင္ပါက latent conflict အဆင့္မွာတင္ ေနာက္ထပ္အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ေလာက္ ဆက္ေနရျပီး အႏိုင္ရအာဏာရွင္ျခယ္လွယ္သမွ် ခံၾကရေတာ့မယ့္ အေျခအေနမ်ိဳးပါ။

အသီးဆိုတာ သီးခိုင္းခ်င္တိုင္းသီးလို႕မရသလို အပြင့္ဆိုတာကလဲ ပြင့္ခိုင္းတိုင္း ပြင့္လို႕မရပါ။ Initial democratization အဆင့္ေရာက္ျပီးမွ သီးခိုင္းရတဲ့ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ဆိုတဲ့ အသီးကို တိုက္ပြဲကာလမွာကတည္းက အတင္းသြားသီးခိုင္းေနခဲ့လို႕ ျမန္မာျပည္ၾကီး စစ္က်ြန္ဘ၀မွာ သက္ဆိုးရွည္ေနရတာလဲ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနခဲ့ပါျပီ။ အခု အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတဲ့ အပြင့္ကိုလဲ သူပြင့္ရမယ့္ အခ်ိန္လဲမဟုတ္၊ အေျခအေနလဲ မဟုတ္ပဲ သြားပြင့္ခိုင္း၍ မရပါ။ ဘယ္လိုမွ ပြင့္မွာဟုတ္ပါ။ ပြင့္မွာမဟုတ္ပဲ စစ္အာဏာရွင္ေတြအတြက္ လက္နက္တခုသြားေရာက္ တပ္ဆင္ေပးသလိုပဲ ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။ တကယ္လုိ႕ အခ်ိန္တခုမွာ triggering event တခု ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါ ၾကားျဖတ္အစိုးရဖြဲ႕စည္းေရးအထိ ဦးတည္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနတခုျဖစ္လာခဲ့ရင္ အာဏာရွင္ေတြက ဒိုင္ယာေလာ့ခ္လိုပဲ ဒီစကားလံုးကို ျပန္အသံုးခ်လာမွာ အေသအခ်ာပါပဲ။ ဒီအခါက်ရင္ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္ထက္ ပိုျပီး အဆမတန္ၾကီးမားတဲ့ ေထာင္ေခ်ာက္ၾကီးတခုကို အာဏာရွင္ေတြဘက္က ဆင္လို႕ရႏိုင္မယ့္ အခြင့္အလမ္းေတြ အမ်ားၾကီး ရလာမွာျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေရးေလ့လာသူတေယာက္အေနနဲ႕ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးၾကီးကို အသံုးျပဳျပီး ဘယ္လိုၾကီးမားတဲ့ ေထာင္ေခ်ာက္ၾကီးကို ဘယ္နည္းဘယ္ပံုနဲ႕ ဆင္လို႕ ရႏိုင္သလဲ ဆိုတာကို ေတြ႕ျမင္ေနရပါတယ္။ ျပည္သူလူထုအက်ိဳးစီးပြားကိုပဲ ထာ၀ရရပ္တည္ဖို႕ ရည္သန္တာေၾကာင့္ အာဏာရွင္ကို အားေပးကူညီမွဳျဖစ္သြားေစႏိုင္တဲ့အတြက္ ဒီနည္းလမ္းေတြကို အေသးစိတ္ဆက္ မေရးလိုပါ။ ဒါေပမယ့္ တဘက္ရန္သူကို ဘယ္ေတာ့မွ ေလွ်ာ့မတြက္ဖို႕နဲ႕ ေရွ႕မွာ ေထာင္ေခ်ာက္ၾကီးတခု ရွိလာႏိုင္တယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ၾကိဳတင္ အသိေပး တင္ျပလိုပါတယ္။

အခုလို အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါနဲ႕ မကိုက္ညီတဲ့ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး အဆိုျပဳခ်က္ၾကီး ထြက္ေပၚလာမွဳမွာ ပါ၀င္ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားအေနနဲ႕ ပါ၀င္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္း သံုးမ်ိဳးရွိမယ္လို႕ ယူဆရပါတယ္။ ပထမတခ်က္ကေတာ့ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါနဲ႕ သေဘာတရားကို နားမလည္မွဳျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ေပၚထြက္လာတဲ့ အစိုးရနဲ႕ လက္ရွိမွာ အပစ္အခတ္ရပ္စဲထားတဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႕ေတြအၾကားမွာ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္မ်ား ျဖစ္လာခဲ့ရင္ ကိုယ္မပါလိုက္ရမွာစိုးလို႕ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ျပထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ ျပည္သူလူထုကို သစၥာေဖာက္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဟာ စစ္မွန္တဲ့ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးကို ဘယ္လိုမွ ေဆာင္က်ဥ္းႏိုင္မွာ မဟုတ္တဲ့အတြက္ ဒီဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအေပၚမွာ အေျခတည္ျပီး ေပၚထြက္လာတဲ့ အစိုးရဆိုတာကလဲ အာဏာရွင္ရုပ္ေသးအစိုးရပဲ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ရုပ္ေသးအစိုးရနဲ႕ ျပည္သူလူထုအက်ိဳးစီးပြားကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မယ့္ တိုင္းျပည္ႏိုင္ငံကို တည္ေဆာက္လို႕မရပါ။ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး ျဖစ္စဥ္ကို ဆိုရင္ ပိုဆိုးပါတယ္။ ဘယ္လိုမွ စစ္မွန္တဲ့ ေရရွည္ခံျငိမ္းခ်မ္းေရး၊ တန္းတူညီမွ်ေရးကို တည္ေဆာက္လို႕ ရမွာ မဟုတ္ပါ။

ေနာက္ဆံုးျဖစ္ႏိုင္ေခ် တခုကေတာ့ အကယ္၍ နအဖစစ္အုပ္စုဘက္က လမ္းျပေျမပံုကို အဆံုးသတ္ျပီး ပဋိပကၡကို အႏိုင္နဲ႕ ပိုင္းျဖတ္ပစ္ခဲ့ရင္ ႏိုင္ငံတကာ မိသားစုမ်ားက ဒီပဋိပကၡျပီးဆံုးသြားျပီလို႕ သတ္မွတ္လာမွာကို စိုးရိမ္မွဳပါ။ ဒီလိုသတ္မွတ္ခ်က္မွာကလဲ ဘ႑ာေရးရာ ေထာက္ပံ့မွဳေတြနဲ႕ ပတ္သက္ေနတာေၾကာင့္၊ ဆက္လက္ရပ္တည္မွဳ အတြက္ လိုအပ္ခ်က္ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စစ္အုပ္စုဟာ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး လုပ္လိုျခင္းမရွိပါဘူး၊ အတိုက္အခံေတြဘက္က ကမ္းလွမ္းအဆိုျပဳခ်က္ကို လက္မခံပါဘူး ဆိုတဲ့ သ႑ာန္ကို ႏိုင္ငံတကာမိသားစုမ်ားက ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ျမင္လာေအာင္ ေထာင္ေခ်ာက္ဆင္မွဳ တခုလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ္ဆင္မယ့္ ေထာင္ေခ်ာက္ထဲ ကိုယ္ျပန္မက်သြားေအာင္ ဘယ္လိုဘယ္ပံုနဲ႕ တားဆီးမလဲ၊ ရန္သူက ျပန္ဆင္လိုက္မယ့္ ေထာင္ေခ်ာက္ၾကီးထဲ က်မသြားေအာင္ ဘယ္လိုျပင္ဆင္ကာကြယ္မလဲဆိုတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြ ဆက္ရွိေနဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဆင္နင္းျမင္းကန္ဘ၀ မေရာက္သြားေအာင္ အရံအတားေတြ လုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

ဒီလိုျဖစ္ႏိုင္ေခ်သံုးရပ္မွာ စစ္မွန္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမား၊ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြလို႕ ယူဆတာေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ ဆႏၵကိုပဲ ကိုယ္စားျပဳျပီး၊ ျပည္သူလူထုအက်ိဳးဆိုတဲ့ ေႏွာင္ၾကိဳးရဲ႕ ၾကိဳးဆြဲမွဳကိုပဲ ခံယူလိမ့္မယ္လို႕ပဲ ေမွ်ာ္လင့္မိပါတယ္။ ျပည္သူလူထုကို သစၥာေဖာက္တဲ့ လုပ္ရပ္ျဖစ္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲအျပီး ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနမွာ အာဏာပါ၀ါ မရမွာစိုးလို႕ ၾကိဳတင္ခင္းက်င္းထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းလို႕ေတာ့ မသတ္မွတ္လိုပါ။ စကားလံုးရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားနဲ႕ စကားလံုးအသံုးျပဳသင့္တဲ့ အခ်ိန္အခါကို သေဘာေပါက္မွဳအားနည္းတာ (သို႕မဟုတ္) ကြဲျပားစြာ နားလည္သေဘာေပါက္တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုကြဲျပားစြာ သေဘာေပါက္တာဆိုရင္ေတာ့ ဒီအခ်ိန္အခါ၊ အေျခအေနဟာ ဘာေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး အဆိုျပဳခ်က္ကို ကမ္းလွမ္းဖို႕ သင့္ေလ်ာ္ရလဲ ဆိုတဲ့ အခ်က္နဲ႕ ဒီလိုကမ္းလွမ္းခ်က္ျပဳလုပ္ဖို႕ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ အခ်ိန္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္ကာလက ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္လံုး stalemate ျဖစ္ေနတဲ့ ကာလမွာ ဘာေၾကာင့္ မကမ္းလွမ္းခဲ့လဲ ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ျပည္သူလူထုနဲ႕ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ေတြကို ရွင္းလင္းတင္ျပဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။
တတိယျဖစ္ႏိုင္ေခ်ျဖစ္တဲ့ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာနဲ႕ ပတ္သက္ေနခဲ့ရင္လဲ လူအမ်ားကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ရွင္းျပဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလို transparency နဲ႕ honesty မရွိပဲ ဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳကို ဦးေဆာင္ႏိုင္မယ့္ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအေနနဲ႕ လူထုက အသိအမွတ္ျပဳေပးလာမွာ မဟုတ္ပါ။ ျပည္တြင္းျပည္ပ ျမန္မာျပည္သူလူထုရဲ႕ အသိအမွတ္ျပဳမွဳ၊ လက္ခံမွု မရွိပဲနဲ႕လဲ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္အဖြဲ႕မ်ားအမည္ခံျပီး ထင္ရာစိုင္းလို႕ ရမွာမဟုတ္ပါ။ အစိုးရဆိုတာ ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပြဲ အႏိုင္ရပါတီက ဦးေဆာင္ဖြဲ႕စည္းမွ အမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အစိုးရျဖစ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ မဲအႏိုင္ရသူ အခ်ိဳ႕ကပဲ လြတ္ေျမာက္နယ္ေျမမွာ ဦးေဆာင္ဖြဲ႕စည္းတာကေတာ့ စင္ျပိဳင္အစိုးရပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စင္ျပိဳင္အစိုးရကို ျပည္သူလူထုအားလံုးကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အစိုးရလို႕ မသတ္မွတ္ႏိုင္သလို ျမန္မာ့ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္ အစိုးရလို႕လဲ အမ်ားက လက္ခံထားမွာ မဟုတ္ပါ။ ႏိုင္ငံတကာစစ္မ်က္ႏွာမွာ အဖြဲ႕အစည္းဆိုတာထက္ ပိုျပီး ျပယုဂ္ေကာင္းတဲ့ အစုအဖြဲ႕ေလးတခုသာ ျဖစ္ပါတယ္။ တျခား သမိုင္းအစဥ္အလာၾကီးမားတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ပူးေပါင္းဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ ေကာင္စီေတြ၊ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ေတြ ဆိုတာကလဲ ႏိုင္ငံေရးအင္အားစုၾကီးမ်ားသာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးကံၾကမၼာကို အလံုးစံု ဆံုးျဖတ္လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို လူထုတရပ္လံုးက လႊဲအပ္ထားတဲ့ အၾကြင္းမဲ့ႏိုင္ငံေရး ဦးေဆာင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ား မဟုတ္ပါ။ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးတေလွ်ာက္မွာ ဂ်ပန္ေခတ္ကာလ တခုတည္းမွာပဲ ဒီလိုဦးေဆာင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ိဳး ေပၚေပါက္ခဲ့ဖူးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုမိုသိသာထင္ရွားတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ အခု အခ်ိန္မွာ အသက္ (၃၈) ႏွစ္ေအာက္ လူအမ်ားဟာ ၁၉၉၀ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲေပးခဲ့သူမ်ား မဟုတ္သလို ၊ အသက္ (၃၅) ႏွစ္ေအာက္ လူအမ်ားဟာလဲ ရွစ္ေလးလံုးမွာ တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္ခဲ့သူမ်ား မဟုတ္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္အဖြဲ႕အစည္းအျဖစ္ ေနရာယူမွဳျပဳလုပ္မယ္ဆိုရင္ ဒီအသက္အရြယ္အပိုင္းအျခားမွာ ရွိေနတဲ့ လူေတြရဲ႕ ယံုၾကည္ေလးစားမွဳနဲ႕ ေထာက္ခံမွဳဟာ မလြဲမေသြလိုအပ္ပါတယ္။ လက္ရွိအမတ္မ်ားနဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မ်ားဟာ ဒီအသက္အရြယ္အပိုင္းအျခားလူငယ္၊ လူလတ္ပိုင္းက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ထားသူေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ မၾကာခင္မွာ က်င္းပေတာ့မယ့္ ဂ်ကာတာ ကြန္ဖရင့္အျပီးမွ ျပည္သူလူထုကို ပန္ၾကားခ်က္ေတြ၊ အေျခအေနရွင္းလင္းတင္ျပမွဳေတြ ျပဳလုပ္ရမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ငါ့ျမင္းငါစိုင္း၊ စစ္ကိုင္းေရာက္ေရာက္ ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစင္ျမင့္သ႑ာန္ကို လြတ္လပ္ေရးရျပီးစ ႏိုင္ငံတခုရဲ႕ ျပည္သူလူထုကေတာင္ လက္မခံခဲ့ဘူးဆိုရင္ အာဏာရွင္လက္ေအာက္မွာ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖိႏွိပ္ခံခဲ့ရလို႕ ခါးသီးမွဳေတြနဲ႕ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ ျပည္တြင္း ျပည္သူလူထု၊ ႏိုင္ငံတကာကို ေျခဦးနဲ႕ ၾကမ္းျပင္လွည့္ပတ္အလုပ္လုပ္ေနၾကရတဲ့ ျပည္ပေရာက္ျမန္မာ အလုပ္သမားထု၊ အေတြးအေခၚနဲ႕ ဆင္ျခင္တံုတရားရွိတဲ့ ပညာတတ္လူလတ္တန္းစားေတြနဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ ၂၁ရာစု ျမန္မာ့လူု႕အဖြဲ႕အစည္းကဆိုရင္ ပိုျပီး လက္ခံႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။

ေနာက္တခ်က္က မၾကာခင္ က်င္းပမယ့္ ဂ်ကာတာညီလာခံကို ျမန္မာ့သမိုင္းရဲ႕ အထင္ကရ ပင္လံုညီလာခံနဲ႕ ခိုင္းႏွိဳင္းေျပာဆိုေနတာေတြ ရွိလာျပန္ပါတယ္။ အႏွစ္သာရခ်င္း၊ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါခ်င္း ဘယ္လိုမွ ဆက္စပ္ႏွိဳင္းယွဥ္လို႕ မရပါ။ ပင္လံုညီလာခံဆိုတာက ေအာင္ဆန္းအက္တလီစာခ်ဳပ္နဲ႕ နယ္ခ်ဲ႕ျဗိတိသွ်နဲ႕ ျမန္မာတို႕အၾကားမွာ conflict settlement ရွိျပီးမွ အနာဂတ္လြတ္လပ္တဲ့ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေရွးႏွစ္မ်ားစြာက ရွိခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡ စိတ္အနာေဟာင္းေတြ ထပ္မထြက္လာေအာင္၊ နယ္ခ်ဲ႕တို႕ ေသြးခြဲအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့လို႕ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ လူမ်ိဳးစုအၾကား အထင္လြဲမွုေတြ ၾကီးထြားမလာေအာင္ ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရး၊ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္ ကနဦးညီလာခံျဖစ္ပါတယ္။ ဒီညီလာခံကို ျပည္သူလူထု ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာက ေထာက္ခံအားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေတာင္ ကနဦးညီလာခံမွာ မပါ၀င္ခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးစုေတြ၊ ကနဦးညီလာခံရဲ႕ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္ကို ဆက္လက္ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ျခင္း မရွိတာေတြေၾကာင့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡေတြက အမ်ားၾကီး ရွိပါတယ္။

အခုဂ်ကာတာ ညီလာခံက်ေတာ့ ပင္လံုလို ျမန္မာ့ေျမေပၚမွာ က်င္းပတဲ့ ညီလာခံလဲမဟုတ္၊ အခ်ိန္အခါ၊ အေျခအေနနဲ႕အညီ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးအဆင့္ကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္မယ့္ ညီလာခံလဲ မဟုတ္။ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး အဆိုျပဳခ်က္ကို တဘက္ကို တင္ျပရံု အဆင့္ပဲ ရွိေသးတဲ့ ညီလာခံသာ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္ေရးဆိုတာကလဲ ျပည္ပမွာရွိေနတဲ့ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႕ေလးေတြ ေကာက္ခါငင္ခါ ညီလာခံ ထက်င္းပျပီး တည္ေဆာက္လို႕ရႏိုင္တဲ့ သေဘာတရားၾကီးလဲ မဟုတ္ပါ။ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုအားလံုးကို ဘယ္လိုမွ ကိုယ္စားမျပဳႏိုင္သလို ျပည္ပမွာရွိေနတဲ့ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႕အားလံုးပင္ စံုစံုလင္လင္ တက္ေရာက္ျခင္း မရွိေသးပါ။ ႏိုင္ငံေရးအင္အားစုမ်ားက အဆိုျပဳခ်က္တခုကို ညီညီညြတ္ညြတ္ပူးေပါင္းျပဳလုပ္တဲ့ ညီလာခံတရပ္သာပဲ ျဖစ္ျပီး၊ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးအတြက္ အက်ိဳးရွိႏိုင္မလားဆိုတာကလဲ တဘက္စစ္အုပ္စုက ဘယ္လိုတုန္႕ျပန္လိုက္သလဲ ဆိုတာေပၚမွာပဲ မူတည္ေနပါေသးတယ္။


နိဂံုး

ဒါေၾကာင့္ နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႕ ဆိုရရင္ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္အဖြဲ႕ျဖစ္ခ်င္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကလဲ ျပည္သူလူထုအေပၚ ရိုးသားသစၥာရွိဖို႕ လိုအပ္ပါေၾကာင္းပါနဲ႕ ျပည္သူလူထုအေနနဲ႕ကလဲ ဘယ္လိုႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းကိုမွ အားကိုးအားထား မျပဳပဲ၊ မိမိတို႕ လုပ္စရာရွိတဲ့ စစ္အာဏာရွင္ဆန္႕က်င္ေရး၊ ျပည္သူ႕အာဏာ ျပည္သူထံ ျပန္လည္ေရာက္ရွိေရး၊ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ေခါင္းေဆာင္မေမွ်ာ္၊ ကယ္တင္ရွင္မေမွ်ာ္ပဲ လုပ္ေဆာင္ဖို႕ လိုအပ္လွပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါတယ္။

”လူထုတိုက္ပြဲေတြဟာ လူထု ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ေမြးဖြားပါတယ္။
ဒီကေန႕ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာလဲ မနက္ျဖန္ေခါင္းေဆာင္ေတြ
ျဖစ္ခ်င္မွ ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။
ျပည္သူ႕ေတာ္လွန္ေရးကို မည္သည့္ လူပုဂၢိဳလ္ႏွင့္
အဖြဲ႕အစည္းကမွ ေမာင္ပိုင္စီးထား၍ မရပါ။
ေမာင္ပိုင္စီးရန္ ၾကိဳးစားတာ၊ ပုဂၢိဳလ္ေရး ကိုးကြယ္မွဳ ျပဳလုပ္တာဟာ
ေတာ္လွန္ေရးက်ဆံုးေစတဲ့ လကၡဏာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ညီညြတ္ေရးဆိုတာ တိုက္ပြဲရွိမွ တည္ေဆာက္လို႕ ရပါတယ္။
ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေရးဆိုတာ ၾကားျဖတ္အစိုးရတခု
ေပၚထြက္မွဳျပီးတဲ့အခ်ိန္မွာလုပ္မွ ေအာင္ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။
အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတာ ပဋိပကၡေတြျပီးဆံုးမွ
ေဖာ္ေဆာင္လို႕ ရပါတယ္။
ေတာ္လွန္ေရးသစၥာျဖင့္
ခင္မမမ်ိဳး (၁၂၊ ၈၊ ၂၀၀၉)
မွတ္ခ်က္။ ။

ယခုေဆာင္းပါးသည္ မည္သူတဦးတေယာက္၊ မည္သည့္ အဖြဲ႕အစည္း တခုတေလကို မွ ထိခိုက္ ေရးသားျခင္း မဟုတ္ပါ။ အခ်ိန္အခါ၊ အျဖစ္အပ်က္၊ အေျခအေနမ်ားကို ဒီမိုကေရစီနည္းလမ္းတက် အျပဳသေဘာျဖင့္ ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္ ထားျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုသည့္ သေဘာတရားကို မူအရ ေထာက္ခံသည္။ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရး ျဖစ္စဥ္စတင္လာပါက မည္သို႕မည္ပံုျပဳလုပ္မည္ဆိုသည္ကိုကား ဟင္းခ်က္စရာ ပစၥည္းမရွိေသးပဲ၊ ၀ယ္ယူဖို႕ ပိုက္ဆံလဲ မရွိေသးပဲ တရုတ္ဟင္းခ်က္မယ္၊ ကုလားဟင္းခ်က္မယ္၊ ျပင္သစ္စတိုင္ ျပင္ဆင္မယ္ ျငင္းခုန္ေနျခင္းနဲ႕ တူသည္ဟု ထင္မွတ္ေသာေၾကာင့္ ျငင္းခုန္ ေဆြးေႏြးစရာ ကိစၥမ်ားတြင္ ၀င္ေရာက္ေဆြးေႏြးမည္မဟုတ္ပါ။ ကုလားဟင္းခ်က္ခ်င္သူက ကုလားဟင္းခ်က္နည္း စာအုပ္ကိုင္ထား၍ တရုတ္ဟင္းခ်က္ခ်င္သူက တရုတ္ဟင္းခ်က္နည္း ကိုင္ထားျပီး၊ နားလည္ေအာင္ အရင္ဖတ္သည္က ပို၍ အက်ိဳးရွိေပလိမ့္မည္။

သို႕ျဖစ္ရာ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးသေဘာတရားကို ေထာက္ခံျပီးျဖစ္ျခင္း၊ အဆိုပါသေဘာတရားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ မည္မွ်အေရးၾကီးသည္ကို လက္ခံနားလည္ျပီးျဖစ္ျခင္းတို႕ေၾကာင့္ အဆိုပါ အခ်က္အလက္မ်ားကို လက္ကိုင္ျပဳ၍ လာေရာက္ျငင္းခုန္ျခင္းမ်ား လာေရာက္မျပဳလုပ္ရန္ ေမတၱာရပ္ခံသည္။ အခ်ိန္အခါ၊ အေျခအေနမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဤသေဘာတရားအား အဆိုျပဳခ်က္သည္ ယေန႕အေျခအေန၊ အခ်ိန္ကာလအတြက္ မည္မွ်အက်ိဳးရွိသည္ဟု ကြဲလြဲသည့္ အျမင္ရွိပါက khinmamamyo@gmail.com အီးေမးလ္သို႕ ဆက္သြယ္၍ အျပန္အလွန္ ေလးစားမွဳျဖင့္ ေဆြးေႏြးေပးပါရန္ ေလးစားစြာ ေမတၱာရပ္ခံအပ္သည္။

သူဘာလဲ၊ ငါဘာလဲ ေျပာဆိုမွဳမ်ားကို လက္ခံ တုန္႕ျပန္မည္ မဟုတ္ပါ။ စာေရးသူသည္ ဘာမွ မဟုတ္ပါ။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို တိုးတက္ေစခ်င္သူ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ျဖစ္ပြားေနေသာ ပဋိပကၡမ်ားကို ျပီးဆံုးေစလိုသူ၊ စစ္မွန္တဲ့ အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္စဥ္ကို ျဖစ္ေပၚေစလိုသူ၊ တန္းတူညီမွ်မွု၊ လြတ္လပ္မွဳႏွင့္ အျပန္အလွန္ ေလးစားမွဳအေပၚတြင္ အေျခတည္သည့္ ျမန္မာ့လူ႕ေဘာင္တရပ္ ထြန္းကားလာေစလိုသူ ျမန္မာျပည္သူ တေယာက္သာျဖစ္ပါတယ္။