အစဥ္အလာ ဓေလ့ထံုးစံေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြကို အားနည္းသူမ်ားလို႕ သတ္မွတ္ထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ မိသားစုတြင္းမွာေရာ၊ ျပင္ပမွာပါ အမ်ိဳးသားမ်ားအေပၚမွာ မွီခိုေနရသူမ်ားအျဖစ္ ခြဲျခားဆက္ဆံခံခဲ့ၾကရပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြကို မ်ိဳးဆက္သစ္ျပန္႕ပြားေရး၊ အိမ္မွဳကိစၥျပဳလုပ္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ား လုပ္ကိုင္ဖို႕အတြက္သာ သတ္မွတ္ထားခဲ့ၾကျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳက႑ကို လ်စ္လ်ဴရွဳခံခဲ့ရပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးရာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စိတ္၀င္စားမွဳနည္းပါးတယ္လို႕ ယူဆခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါနဲ႕ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳသေဘာတရား၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို ေလ်ာ့နည္းေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားမ်ားနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို တိုးျမွင့္ေပးႏိုင္မယ့္ မဟာဗ်ဴဟာမ်ား အေၾကာင္းကို ေရးသားတင္ျပပါမယ္။
ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုရာ၀ယ္
ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုတာ လူပုဂၢိဳလ္တဦးခ်င္းကပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အုပ္စုဖြဲ႕ျပီး ျဖစ္ျဖစ္ သူတို႕ရဲ႕ ဘ၀ေတြအေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳရွိေစမယ့္ အစိုးရလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအေပၚမွာ တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုပါ၀င္ပတ္သက္ရာမွာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္တဲ့ ကိစၥရပ္ေတြမွာ ပါ၀င္ရတာ ရွိသလို အတိုက္အခံအျဖစ္ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳေတြလဲ ရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္မ်ားက ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုတာကို ပံုသ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားသတ္မွတ္ ထားၾကပါတယ္။ ပထမတမ်ိဳးကေတာ့ သမရိုးက် ႏိုင္ငံေရးလုပ္ငန္းေဆာင္တာျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္း ေတြမွာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္တဲ့ conventional politics သ႑ာန္ျဖစ္ပါတယ္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ဒီလိုသမရိုးက် ႏိုင္ငံေရးရာေတြကို လံုး၀စိတ္၀င္စားမွဳမရွိတဲ့ totally inactive လူေတြရွိသလို၊ ႏိုင္ငံေရးသမားဘ၀ကို အလံုးစံု ခံယူသြားတဲ့ complete activists ေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႕ ပတ္သက္တာေတြကိုပဲ စိတ္၀င္စားတဲ့ voting specialists ေတြ၊ မိမိရဲ႕ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာနဲ႕ သက္ဆိုင္မယ့္ ႏိုင္ငံေရးရာေလာက္ကိုပဲ စိတ္၀င္စားတဲ့ parochial participants ေတြ၊ ေဒသဆိုင္ရာကိစၥရပ္ေတြကိုပဲ စိတ္၀င္စားတဲ့ communalists ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြအတြက္ ကင္ပိန္းေဆာင္ရြက္ေပးတဲ့ campaigners ေတြစသည္ျဖင့္ လူအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ စိတ္အေထြေထြ ရွိပါတယ္။
အခုလို သမရိုးက်ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္တာမဟုတ္ပဲ ခ်ီတက္ပြဲေတြ၊ ဆႏၵျပပြဲေတြ၊ ေတာ္လွန္ေရးဆင္ႏႊဲမွဳေတြအေနနဲ႕ ပါ၀င္တာကိုေတာ့ Contentious Politics အသြင္ သ႑ာန္နဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳလို႕ ေခၚဆိုပါတယ္။ ဒီအသြင္သ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳးမွာ တူညီမွဳေတြ ရွိသလို ျခားနားမွဳေတြလဲ ရွိပါတယ္။ တူညီမွဳေတြကေတာ့ စနစ္တက် ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ထားတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ ပံုစံႏွစ္မ်ိဳးလံုးမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ေလးစားမွဳရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ပါ၀င္ေနတတ္သလို ပံုမွန္စနစ္တက် စီမံခ်က္နဲ႕ ျပဳလုပ္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြလဲ အသြင္ႏွစ္မ်ိဳးလံုးမွာ ရွိပါတယ္။ ျခားနားခ်က္ကေတာ့ contentious politics ဟာ institutionalized political boundaries ရဲ႕ ျပင္ပမွာ လွဳပ္ရွားတာျဖစ္သလို၊ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္သူမ်ားကလဲ ဒီလို institutional channels ေတြဟာ အလုပ္မျဖစ္ဘူးလို႕ ထင္ျမင္ယူဆၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏွစ္ဆယ္ရာစုကာလ မတိုင္ခင္အထိ ဒီအသြင္သ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳးလံုးမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳအေပၚ ကန္႕သတ္ခ်က္ေတြ အမ်ားအျပား ရွိခဲ့ပါတယ္။ ႏွစ္ဆယ္ရာစုေႏွာင္းပိုင္း ကာလေရာက္ေတာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြ၊ စိတ္ေနစိတ္ထားေတြ တိုးတက္ျမင့္မားလာတာနဲ႕အမွ် အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ contentious politics မွာ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳႏွဳန္းဟာ သိသိသာသာ ျမင့္တက္လာသလို conventional politics မွာ ပါ၀င္ပတ္သက္လာၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးပါလီမန္အမတ္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကီးအကဲေတြလဲ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ေသာ ေခတ္ေနာက္ျပန္ဆြဲ အေတြးအေခၚေတြရွိေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ တိုးတက္ေခတ္မွီမွဳ ေနာက္က်ေႏွးေကြးတဲ့ အမ်ိဳးသားတစုကသာ အာဏာရေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြမွာက်ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳေတြကို နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ ကန္႕သတ္ထိန္းခ်ဳပ္ ထားတတ္ၾကပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို ေလ်ာ့နည္းေစေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ား
(၁) အေတြးအေခၚ
ႏိုင္ငံေရးသိပၸံေလ့လာသူ Eisenstein ကေတာ့ အမ်ိဳးသားေတြ ဦးေဆာင္လႊမ္းမိုးတဲ့ စနစ္အေနနဲ႕ Patriarchy ဟာ ဇီ၀ေဗဒအရ ကြဲျပားမွဳရွိေနတဲ့ က်ား၊ မကို အမ်ိဳးသားေတြအေပၚ အေလးေပးထားတဲ့ လူေနမွဳစနစ္ပံုစံထဲက အမ်ိဳးသား၊ အမ်ိဳးသမီးေတြအျဖစ္ အစဥ္အဆက္ ခြဲျခားလာမွဳေတြေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ ေ၀းကြာလာတယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံေလ့လာသူ Rich ကလဲ Patriarchy ဆိုတာကို အမ်ိဳးသားေတြကေန တိုက္ရိုက္အင္အားေတြ၊ ဖိအားေပးမွဳေတြ၊ ဓေလ့ထံုးစံေတြ၊ အဆိုအမိန္႕ေတြ၊ ဘာသာစကားေတြ၊ ပညာေရးစာအုပ္စာတမ္းေတြ၊ အလုပ္ခြဲေ၀ သတ္မွတ္မွဳေတြ၊ ဘာသာတရားအဆိုအမိန္႕ေတြကို အသံုးျပဳျပီး အမ်ိဳးသမီးေတြကို ဘယ္က႑မွာ ပါရမယ္၊ မပါရဘူး စသျဖင့္ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္တဲ့ လူမွဳေရး၊ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရး၊ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ စနစ္တခုလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြဲ႕ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဒီလို အေတြးအေခၚေတြဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြကို အိမ္တြင္း၀န္းက်င္မွာသာ မိခင္၊ ဇနီးအေနနဲ႕ ေနထိုင္က်င္လည္ေစျပီး၊ အမ်ိဳးသားေတြကိုသာ public sphere နဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္ေစခဲ့ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္လဲ ကိုယ့္ဘ၀အေပၚမွာပါ သက္ေရာက္မွဳရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးရာေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ေတြ အားနည္းလာခဲ့ၾကတာပါ။ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားသူေတြနဲ႕ တိုးတက္တဲ့ အျမင္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသားအခ်ိဳ႕ေၾကာင့္သာ ေနာက္ပိုင္းမွာ တစတစ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ မဲေပးပိုင္ခြင့္၊ ပါလီမန္အမတ္ေရြးခ်ယ္ခံခြင့္၊ ဆႏၵျပပြဲမ်ားမွာ ဦးေဆာင္ပါ၀င္ခြင့္ စတဲ့ အခြင့္အေရးေတြ ရရွိလာခဲ့ၾကတာပါ။ အခြင့္အေရးဆိုတာ အိမ္ထဲ ထိုင္ေနရံုနဲ႕ အလိုလိုရလာမယ့္ အရာမဟုတ္ပါဘူး။ ပထမဆံုး မိမိမွာ ရပိုင္ခြင့္ေတြ၊ အခြင့္အေရးေတြ ရွိတယ္ဆိုတာ သိရပါမယ္။ ဒီအတြက္ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး လွဳပ္ရွားသူေတြက အသိပညာေပးရပါမယ္။ ဒီလိုသိလာျပီဆိုတဲ့အခါမွာလဲ ေတာင္းယူ၊ တိုက္ယူရပါမယ္။ ေမြးရာပါ လူ႕အခြင့္အေရးကို တျခားလူတေယာက္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္သူတစုရဲ႕ လက္ထဲကိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ထိုးအပ္ျပီး ခ်ဳပ္ကိုင္ျခယ္လွယ္ခြင့္ေပးထားရင္ လူျဖစ္ရက်ိဳးမနပ္ပဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ လူသားတိုင္းဟာ ေမြးရာပါ လူ႕အခြင့္အေရးကို ခံစားခြင့္ ရွိသင့္ပါတယ္။
(၂) ႏိုင္ငံေရးရာ
ႏိုင္ငံေရးရာေတြျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွဳေတြမွာ အမ်ိဳးသားမ်ားကသာ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မွဳဟာလဲ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို ကန္႕သတ္ထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီေခါင္းေဆာင္ေတြမွာ၊ အစိုးရထဲမွာ အမ်ိဳးသားေတြပဲ ပါ၀င္ေနခဲ့ရင္ ႏိုင္ငံေရးရာ ကိစၥရပ္ေတြကို အမ်ိဳးသားအျမင္နဲ႕သာ ၾကည့္ရွဳဆံုးျဖတ္တတ္ၾကတာေၾကာင့္၊ လူဦးေရ တ၀က္ေက်ာ္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို လ်စ္လ်ဴရွဳထားတာနဲ႕ အတူတူပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလို ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ၊ အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ အစိုးရေတြကို လူထုအားလံုးကို ကိုယ္စားျပဳတယ္လို႕ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ အစဥ္အလာေတြအရ အမ်ိဳးသားေတြဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ ဆက္ႏြယ္လာရင္ေတာင္ ဇနီး၊ မိခင္ေတြအေနနဲ႕သာ ေခၚေဆာင္လာတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါကို contentious politics, conventional politics ေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါ၀င္လာတယ္လို႕ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။
(၃) ယဥ္ေက်းမွဳနဲ႕ စီးပြား၊ လူမွဳေရးရာ
ကမၻာ့ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ေျမပိုင္ဆိုင္မွဳေတြ၊ စီးပြားေရး လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ ခြင့္ေတြကို ကန္႕သတ္ထိန္းခ်ဳပ္ ထားၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခြင့္အလမ္းေတြ နည္းပါးေနရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္က အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြအေပၚ မွီခိုသူေတြလို႕ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အျမင္ေတြ၊ အမ်ိဳးသမီးေတြ အေပၚ ႏွိမ့္ခ်ဆက္ဆံမွဳစတာေတြဟာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို ကန္႕သတ္ထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံအမ်ားစုရဲ႕ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အလုပ္အကိုင္ရရွိမွဳ၊ ၀င္ေငြ၊ ပိုင္ဆိုင္မွဳစတဲ့က႑ေတြမွာ အမ်ိဳးသားနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအၾကား ကြဲျပားျခားနားမွဳ (gender disparities) ေတြ ရွိေနဆဲပါပဲ။ တကယ္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ဒီႏိုင္ငံေတြရဲ႕ လူဦးေရ တ၀က္ေက်ာ္ကို ကိုယ္စားျပဳေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ၀င္ေငြေတြ ယုတ္ေလ်ာ့ေနျခင္းဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတခုလံုးရဲ႕၊ တႏိုင္ငံလံုးရဲ႕ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ၀င္ေငြေတြ ယုတ္ေလ်ာ့ေနတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္တခ်က္က အလုပ္ခြဲေ၀မွဳနဲ႕ ဆိုင္ပါတယ္။ အိမ္မွဳကိစၥေတြ၊ ကေလးသူငယ္ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္မွဳေတြကို အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕အလုပ္လို႕ ယူဆထားတဲ့ အစဥ္အလာေတြေၾကာင့္ အခ်ိန္ရွားပါးမွဳျပႆနာကို အမ်ိဳးသမီးေတြ ရင္ဆိုင္ေနၾကရပါတယ္။ ဥပမာ- အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ဟာ အိမ္မွဳကိစၥေတြ၊ ခ်က္ျပဳတ္ေရးေတြကိုလဲ အလုပ္မသြားခင္ျပဳလုပ္ရမယ္၊ အိမ္၀င္ေငြအတြက္လဲ အလုပ္လုပ္ရမယ္၊ အလုပ္ကျပန္လာရင္လဲ ကေလးသူငယ္တာ၀န္ေတြ၊ ခ်က္ျပဳတ္ေရးတာ၀န္ေတြပါ ယူရမယ္၊ သူ႕အမ်ိဳးသားကေတာ့ အလုပ္ေလးပဲ လုပ္ေနမယ္ဆိုရင္ ဒီအမ်ိဳးသားဟာ မိသားစုတာ၀န္ရဲ႕ သံုးပံုတပံုကိုသာ တာ၀န္ယူႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းအဆင့္မွာသာ ရွိေနပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ အလုပ္တာ၀န္ေတြကို ညီညီမွ်မွ် ခြဲေ၀ေဆာင္ရြက္ျခင္းအားျဖင့္ မိသားစုအေရးကို က်ား၊ မ မခြဲျခားပဲ အတူတူေဆာင္ရြက္ေနၾကတဲ့ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီလိုျဖစ္လာျခင္းဟာ အျပန္အလွန္ ေလးစားမွဳ၊ တာ၀န္ေက်မွဳေတြအေပၚမွာ အေျခခံျပီး လူ႕ေဘာင္ေလာက သာယာခ်မ္းေျမ့ေရးကို အားေပးေထာက္ကူျပဳပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ အခ်ိန္ရွားပါးမွဳ၊ ၀န္ပိမွဳ၊ စိတ္ဖိစီးမွဳေတြကို ေျဖေဖ်ာက္ႏိုင္ျပီး သူတို႕ရဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအေပၚ၊ ႏိုင္ငံေရးရာေတြအေပၚ contribution လုပ္ႏိုင္မွဳရာႏွဳန္းေတြ တက္လာပါတယ္။
လူ႕အဖြဲ႕အစည္း တိုးတက္မွဳဆိုတာ ေခ်ာတိုင္တက္တာနဲ႕ အလားသ႑ာန္တူပါတယ္။ အဖြဲ႕အစည္းတခုလံုး တိုးတက္ဖို႕ ပခံုးေပၚပဲနင္းနင္း၊ ေခါင္းေပၚပဲနင္းနင္း ကိုယ့္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အျမင့္ေရာက္ဖို႕ကို အားေပးကူညီၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ဒီေခ်ာတိုင္ေပၚ သူမတက္ရ၊ ငါမတက္ရ ခြဲျခားျပီး လုပ္ေနၾကမယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ စိတ္ဓာတ္ပ်က္စီးမွဳေရာဂါ စတင္ေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါ တစတစ ကူးစက္ပ်ံ့ပြားလာတာနဲ႕အမွ် လူ႕အဖြဲ႕အစည္း တခုလံုးကို ဆုတ္ယုတ္ပ်က္စီးေစေတာ့တာပါပဲ။
အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ တိုးျမွင့္ေရး မဟာဗ်ဴဟာမ်ား
(၁) Gender quotas
ႏွစ္ဆယ္ရာစုေႏွာင္းပိုင္းကစျပီး ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဒီမဟာဗ်ဴဟာကို စတင္က်င့္သံုး လာၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးရာမွာ အမ်ိဳးသားနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးအၾကား gender gap ျဖစ္ေနတာကို ျဖည့္ဆည္းဖို႕ အခ်ိဳ႕ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို power structure အတြင္း ရာခိုင္ႏွဳန္းသတ္မွတ္ျပီး ထည့္သြင္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အျပန္အလွန္ျငင္းခုန္မွဳေတြကေတာ့ ရွိေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္ gender gap ျပႆနာဆိုတာက အမ်ိဳးသမီးေတြကို power structureထဲ မ်ားလာေအာင္ ထည့္သြင္းတာတခုတည္းနဲ႕ ေျဖရွင္းလို႕ မရႏိုင္တာေၾကာင့္ပါ။ ေပၚလစီေရးရာ ကိစၥျဖစ္တဲ့အတြက္ power structure ကို ေထာက္ကူေပးႏိုင္မယ့္ supporting mechanisms အမ်ားအျပားလဲ လိုအပ္ပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္က ဒီလိုေဆာင္ရြက္လာတဲ့အခါမွာ elite women ေတြပဲ ပါ၀ါထဲမွာ ပါလာတာမ်ိဳးျဖစ္သြားတတ္ျပီး၊ လူထုလူတန္းစားအသီးသီးက အမ်ိဳးသမီးေတြကို ကိုယ္စားမျပဳသလို ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြကို political empowerment လုပ္ရာမွာ gender quotas ဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းက လူမွဳေရး၊ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ redistributive justice နဲ႕ ဆက္စပ္ထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
(၂) အမ်ိဳးသမီးႏိုင္ငံေရးကြန္ယက္
ေနာက္တနည္းကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အခ်င္းခ်င္း ကြန္ယက္တည္ေဆာက္မွဳျဖစ္ပါတယ္။ ထံုးတမ္းအစဥ္အလာမ်ားေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ ကင္းကြာခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနကေန ရုတ္တရက္ gender quotas ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးထဲ ေရာက္လာတဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံေရးအသိပညာ အားနည္းမွဳေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ အစိုးရ လုပ္ငန္း ေဆာင္တာေတြမွာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိလာတတ္ပါတယ္။ ဒါဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ညံ့တာ၊ အသံုးမက်တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္ဆိုတာကို အမ်ိဳးသားေတြကသာ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ခဲ့ျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ပါ၀င္ခြင့္ မေပးခဲ့တာေၾကာင့္ နားမလည္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုလူေတြကို သင္တန္းေပးမွဳေတြ၊ hands-on experiences ေတြနဲ႕ အမ်ိဳးသားမ်ားက လက္တြဲေခၚရမွာ ျဖစ္သလို၊ အမ်ိဳးသမီး ႏိုင္ငံေရးသမား အခ်င္းခ်င္းကလဲ စည္းလံုးညီညြတ္စြာ အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးမွဳ၊ လက္တြဲေခၚေဆာင္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္တခ်က္က gender quotas နဲ႕ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အရည္အခ်င္းအရ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ခံရရင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ ပါတီေတြ၊ အစိုးရအဖြဲ႕အတြင္းေတြမွာတင္ အမ်ိဳးသားအခ်ိဳ႕ရဲ႕ မေလးမစား ဆက္ဆံခံရမွဳေတြ၊ အေရးမစိုက္မွဳေတြ၊ ဖယ္ရွားရန္ ၾကိဳးပမ္းအားထုတ္မွဳေတြ၊ အမ်ိဳးသမီးအၾကီးအကဲရဲ႕ တာ၀န္ေပးမွဳဆိုျပီး ဂရုမစိုက္မွဳေတြ စတဲ့ ျပႆနာမ်ားကို ရင္ဆိုင္ၾကရတတ္ျပန္ပါတယ္။ ဒီလိုျပႆနာေတြကို စိတ္ဓာတ္ၾကံ့ခိုင္စြာ ေက်ာ္လႊားႏိုင္ဖို႕ အမ်ိဳးသမီး ႏိုင္ငံေရးကြန္ယက္ေတြ လိုအပ္လွပါတယ္။
နိဂံုး
နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဆိုတာဟာ အမ်ိဳးသားနဲ႕ အမ်ိဳးသမီး ႏွစ္မ်ိဳးလံုးနဲ႕ ေပါင္းစပ္ တည္ေဆာက္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးဆိုတာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အေရးပါတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြပဲလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးလူဦးေရဟာ အမ်ိဳးသမီးလူဦးေရထက္ကို ပိုျပီးမ်ားေနပါတယ္။ ဒီလို လူဦးေရ တ၀က္ေက်ာ္ရဲ႕ တိုးတက္မွဳ အခြင့္အလမ္းေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးရာ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳေတြကို ကန္႕သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္တာဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတခုလံုးကို ဆုတ္ယုတ္ပ်က္စီးေအာင္၊ တိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးေအာင္ ျပဳလုပ္တာနဲ႕ အတူတူပါပဲ။ ေရျမင့္မွ ၾကာတင့္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ ေလ်ာ့နည္းတာဟာ ေရနည္းေနတာနဲ႕ အတူတူပါပဲ။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတိုးတက္ျမင့္မားမွဳဆိုတဲ့ ၾကာပန္း တင့္တင့္တယ္တယ္ပြင့္လာဖို႕က အမ်ိဳးသမီးေတြအေပၚမွာလဲ အမ်ားၾကီး မူတည္လွပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ားကို ၀ိုင္း၀န္းဖယ္ရွားၾကရင္း ျမန္မာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတိုးတက္မွဳကေန ကမၻာတ၀ွမ္းက လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအားလံုး တိုးတက္ျမင့္မားဖို႕ ၀ိုင္း၀န္းေဆာင္ရြက္ၾကပါစို႕လို႕ တိုက္တြန္းလိုက္ရပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၉၊ ၃၊ ၂၀၀၉)
ရည္ညႊန္းကိုးကား။
Eisenstein, Z (1984) Contemporary Feminist Thought, Unwin, London
Keck, M. & Sikkink, K. (1998) Activist Beyond Borders: Advocacy Networks in International Politics, Cornell University Press, NY
Kennedy-Pipe, C. (2007) “Gender and Security” in Collins, A. (ed.) Contemporary Security Studies, Oxford University Press, Oxford
Lovenduski, J. (1992) “Gender and Politics” in Hawkesworth, M. & Kogan, M. (eds) Encyclopedia of Government and Politics, Routledge, London & NY
Phillips, A. (1998) Feminism & Politics, Oxford University Press, Oxford