Civil Society ဆိုရာ၀ယ္

နိဒါန္း
ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ လူမွဳေရးသိပၸံပညာရွင္မ်ားက paradigm of social orderမွာ မ႑ိဳင္သံုးမ်ိဳးရွိတယ္လို႕ ရွဳျမင္သံုးသပ္ထားၾကပါတယ္။ ဒီသံုးမ်ိဳးကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ (The state)၊ ေစ်းကြက္ (The Market) နဲ႕ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (The Civil Society) တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ေစ်းကြက္ကို ပထမ မ႑ိဳင္နဲ႕ ဒုတိယမ႑ိဳင္လို႕ သတ္မွတ္ၾကတဲ့အတြက္ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကိုက်ေတာ့ တတိယ မ႑ိဳင္ လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ Civil societyဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို လူမွဳ ဖြဲ႕စည္းပံုအမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားၾကျပီး၊ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳေတြမွာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳရွိတဲ့ သေဘာတရား တခုအျဖစ္ ယူဆထားၾကပါတယ္။ Civil society သေဘာတရားကို အထင္ရွားဆံုး ကိုယ္စားျပဳေဖာ္ေဆာင္တဲ့ အဖြဲ႕ အစည္းေတြကေတာ့ အစိုးရ မဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား (non-government organizations or NGOs) ေတြပဲ ျဖစ္ျပီး၊ အန္ဂ်ီအိုေတြကို (civil society organizations or CSOs) ေတြအျဖစ္လဲ သတ္မွတ္ေခၚဆိုၾကပါတယ္။


ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (civil society) ဆိုတဲ့ သေဘာတရားနဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရေတြအေပၚ သက္ေရာက္မွဳေတြဟာ ၂၁ ရာစု၊ ကမၻာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ ထင္ရွားတဲ့ ျပယုဂ္ေတြ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႔အစည္းၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳဆိုင္ရာ သ႑ာန္မ်ား (State – Civil Society Relational Models) ေလးမ်ိဳးကို အေျခခံျပီး၊ civil society သေဘာတရားကို ရွဳျမင္သံုးသပ္ပံုနဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ပံုေတြ ကြဲျပားပါတယ္။ ဒီေလးမ်ိဳးကေတာ့ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ confrontational model ၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း အေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ collaborative model ၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျခင္း- ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းမရွိပဲ သီးျခားရပ္တည္မွဳေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ autonomous model၊ ၾကား၀င္ေစ့စပ္ေျဖရွင္းျခင္း အေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ mediational modelတို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

Confrontational Model of Civil Society
ဆယ့္ခုနစ္ရာစုနဲ႕ ဆယ့္ရွစ္ရာစုကာလေတြမွာ ဥေရာပမွာ modern state systemဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေတြ ထြန္းကားလာခဲ့ပါတယ္။ အၾကြင္းမဲ့ အာဏာက်င့္သံုးမွဳစနစ္၊ ဘုရင္စနစ္ေတြနဲ႕ အျပိဳင္ေပၚထြက္လာခဲ့တဲ့ ဒီအေတြးအေခၚေတြ ထဲမွာ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (civil society) ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကလဲ စတင္ေပါက္ဖြားလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေတြးေခၚ ပညာရွင္ေတြျဖစ္တဲ့ Montesquieu နဲ႕ Kant တို႕ရဲ႕ ေရးသားခ်က္ေတြထဲမွာ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ဆိုတာကို အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြရဲ႕ အၾကြင္းမဲ့အာဏာကို ထိန္းညွိစစ္ေဆးဖို႕ လိုအပ္တဲ့ မ႑ိဳင္တခုအေနနဲ႕ ရည္ညႊန္းထားၾက ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကာလက အစျပဳျပီး ဥေရာပႏိုင္ငံေရးဒႆနိကရဲ႕ Liberal tradition တခုလံုးမွာ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဆိုတာကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျခင္း အသြင္သ႑ာန္နဲ႕ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

Neo-conservative tradition မွာလဲ civil society ဆိုတာကို ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္အေနနဲ႕ သံုးသပ္ျပီး၊ ေစ်းကြက္လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးမပါေသာ မ႑ိဳင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ ဆိုရွယ္လစ္ ပညာရွင္ တေယာက္ျဖစ္တဲ့ Vaclav Havel ကလဲ civil society ဆိုတာ ႏိုင္ငံေရးဆန္႕က်င္ျခင္း ဒိုမိန္း (domain of anti-politics) ျဖစ္ျပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳဟာ ဆန္႕က်င္ဘက္ ဆက္ႏြယ္မွဳ လို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Ernest Gellner နဲ႕ Şerif Mardin ဆိုသူတို႕ကလဲ civil society ဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေပၚ ထိန္းခ်ဳပ္မွဳေတြကို ထိန္းညွိေပးဖို႕ ေပၚထြက္လာတဲ့ counter-balancing mechanism လို႕ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒီလို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျခင္း၊ ထိန္းညွိေပးျခင္းဆိုင္ရာ Confrontational Model ကို အေျခခံျပီး Civil Society အားေကာင္းလာေအာင္ ျပဳလုပ္တဲ့ အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႕အစည္းေတြ ယေန႕ကမၻာမွာ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။

Autonomous Model of Civil Society

၂၀ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းမွာ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျခင္း အေတြးအေခၚက ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ civil society ကို ဆန္႕က်င္ဘက္အေနနဲ႕ သတ္မွတ္မွဳအေပၚမွာ အေျခခံျပီး၊ anti-statist ideological agenda အေပၚမွာ အေျခခံထားတယ္လို႕ ရွဳျမင္ သံုးသပ္သူေတြလဲ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ Civil Society ဟာ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ကြဲျပားျခားနားတာ မွတ္ေပမယ့္ ႏိုင္ငံေတာ္ကို ဆန္႕က်င္တာ မဟုတ္ပဲ ကိုယ္ပိုင္သီးျခား ရပ္တည္တဲ့ မ႑ိဳင္တခုသာ ျဖစ္တယ္လို႕ Robert Hefner, Keith Tester, David Anderson, Jean Cohen နဲ႕ Andrew Arato စတဲ့ civil society theorists ေတြက ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

Charles Taylor, Larry Diamond, Gordon White, John A. Hall နဲ႕ He Baogang စတဲ့ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္မ်ားကလဲ ဒီအဆိုကို လက္ခံခဲ့ၾကပါတယ္။ Civil Society ဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မွဳက လြတ္ကင္းတဲ့ လြတ္လပ္ေသာ အစုအဖြဲ႕မ်ား ပါ၀င္ေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း တရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း Charles Taylor က ဆိုခဲ့ပါတယ္။ Hall ကလဲ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳမရွိပဲ မိမိတို႕ဘာသာ သီးျခားစုဖြဲ႕မွဳ ‘societal self-organization’ ဟာ civil society ရဲ႕ သြင္ျပင္လကၡဏာ တရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ဆိုခဲ့ပါတယ္။ Baogang ကေတာ့ civil society တည္ရွိမွဳဆိုတာကို သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံရဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္းမွာ ေပၚထြက္ေနတဲ့ အသင္းအပင္းေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မွဳ ဘယ္ေလာက္ကင္းသလဲ ဆိုတဲ့ အခ်က္နဲ႕ တိုင္းတာႏိုင္ေၾကာင္း ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။

Autonomous Model of Civil Society သေဘာတရားေတြကို လူမွဳေရးအသင္းအဖြဲ႕ေတြ၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရးနဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး လုပ္ေဆာင္ၾကတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားစြာက လက္ခံ က်င့္သံုးေန ၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ဒီသေဘာတရားေတြဟာ neo-conservative paradigm မွာ အေျခခံတဲ့ civil society ဆိုတာ depoliticized sphere ဆိုတဲ့ အျမင္ကိုေတာ့ ဆန္႕က်င္ပါတယ္။ လူထုအေျချပဳ ႏိုင္ငံေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ voluntary social movements paradigm အယူအဆေတြနဲ႕ ပိုျပီး ဆက္ႏြယ္မွဳ ရွိပါတယ္။

Collaborative Model of Civil Society

၂၀ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းနဲ႕ ၂၁ ရာစု ကနဦးပိုင္းကာလေတြမွာ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရေတြဟာ ျပည္သူ႕အက်ိဳးစီးပြားကို ဦးတည္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရေတြ ျဖစ္လာၾကပါတယ္။ ဒီလို ေျပာင္းလဲမွဳေတြနဲ႕အတူ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျခင္းေပၚ အေျခတည္တဲ့ confrontational model နဲ႕ သီးျခားရပ္တည္တဲ့ autonomous model ေတြအျပင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းအေပၚ အေျခတည္တဲ့ collaborative model ကိုလဲ ပညာရွင္အမ်ားစုက ဦးစားေပး တင္ျပလာၾကပါတယ္။ civil society ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရွဳေထာင့္ (political dimension) ကို အာရံုစိုက္ျခင္း မရွိပဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရး စတဲ့ မူ၀ါဒေရးရာေတြမွာ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ Civil Society Organizations ေတြ ပူးေပါင္းပါ၀င္သင့္တယ္ဆိုတဲ့ ဒီအယူအဆေတြဟာ civil society ဆိုတာကို depoliticized sphere အျဖစ္ ရွဳျမင္တဲ့ neo-conservative paradigm အေပၚမွာ အေျခတည္တယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ မူ၀ါဒေတြကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္တဲ့အခါမွာ ဒီမိုကေရစီအစိုးရမဟုတ္တဲ့ အာဏာရွင္အစိုးရေတြနဲ႕ အဆင္အေျပဆံုးလို႕ ယူဆရတဲ့ အတြက္ collaborative model ကို ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြျဖစ္တဲ့ WHO, UNESCO, UNDP အဖြဲ႕အစည္းေတြ အပါအ၀င္ Civil Society Organizations ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ Civil Society ဆက္လက္ရွင္သန္ ရပ္တည္ႏိုင္မွဳကို အေထာက္အကူေပးႏိုင္ဆံုး model တရပ္အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္ကေတာ့ ဒီ Model ကို အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြမွာ အသံုးျပဳမယ့္ အန္ဂ်ီအို အဖြဲ႕ေတြ (အထူးသျဖင့္ အဖြဲ႕ငယ္ေလးေတြ) အေနနဲ႕ civil society ဆိုတာကို depoliticized sphere အျဖစ္ ကနဦးရွဳျမင္ထားဖို႕ လိုပါတယ္။ collaborative model ကို အသံုးျပဳျပီးမွ political dimension ကို ထည့္သြင္းလာခဲ့ရင္ေတာ့ အာဏာရွင္အစိုးရနဲ႕ ျပႆနာတက္ရင္တက္၊ မတက္ရင္လဲ အာဏာရွင္ အစိုးရရဲ႕ အာဏာတည္ျမဲေရး အသံုးခ်ခံ လက္ကိုင္ဒုတ္ေတြ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။

Mediational Model of Civil Society

တခ်ိဳ႕ ပညာရွင္ေတြကေတာ့ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကားက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးကို လုပ္ေဆာင္ေပးမယ့္ mediating sphere အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Norton က ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကားမွာ mediating structure လိုအပ္ခ်က္ကို civil society က ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္တယ္လို႕ အဆိုျပဳခဲ့ပါတယ္။ Sunar ဆိုသူကလဲ အတင္းအၾကပ္တိုက္တြန္းျခင္း၊ ခ်ဳပ္ျခယ္ျခင္းစတာေတြ မပါတဲ့ စုဖြဲ႕မွဳ ၾကားခံ ဒိုမိန္းတခုအေနနဲ႕ civil society ကို သတ္မွတ္ႏိုင္ေၾကာင္း ဆိုခဲ့ပါတယ္။ Mediational Model ကို လက္ခံက်င့္သံုးတဲ့ အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႕အစည္းေတြက အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဆိုတာကို ႏိုင္ငံေတာ္ (state) နဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (Society) တို႕နဲ႕ သီးျခားရွိေနတဲ့ ၾကားခံေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး sphere တခုအေနနဲ႕ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။

အျငင္းပြားမွဳမ်ား

အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (Civil Society)နဲ႕ Civil Society Organizations (CSOs) ေတြအျဖစ္ ပါ၀င္ေနတဲ့ အန္ဂ်ီအို အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ကြဲျပားတဲ့ အျမင္ေတြနဲ႕ အျငင္းပြားမွဳေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ အျမင္ေတြကေတာ့

(၁) အန္ဂ်ီအိုလုပ္ရင္ ႏိုင္ငံေရးမလုပ္ရဘူး။
ဒီအျမင္က Collaborative Model of Civil Society အေပၚမွာ အေျခခံျပီး ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။Confrontational Model နဲ႕ Autonomous Model ေတြအေပၚမွာ အေျခခံျပီး အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးနဲ႕ လူထုအေျချပဳႏိုင္ငံေရးကို ေဖာ္ေဆာင္ေနတဲ့ အန္ဂ်ီအိုေတြ အမ်ားၾကီး ရွိပါတယ္။

(၂) ႏိုင္ငံေရးမလုပ္ပဲ လူမွဳေရးအလုပ္ေတြ၊ အန္ဂ်ီအိုအလုပ္ေတြ လုပ္ေနတယ္။
ဒီအျမင္က အန္ဂ်ီအိုအလုပ္ဆိုတာကို depoliticized sphere အေနနဲ႕ ရွဳျမင္သံုးသပ္ခ်က္ကေန ေပၚထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ (political participation) ဆိုတာမွာ ပါတီတည္ေထာင္ျပီး ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႕ လႊတ္ေတာ္ေတြမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္တဲ့ conventional politics ဆိုင္ရာ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ ဆိုတာ ရွိသလို၊ ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ၊ စည္းရံုးေရးအသြင္ေဆာင္တဲ့ လူထုအေျချပဳႏိုင္ငံေရးလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္တဲ့ contentious politics ဆိုင္ရာ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဆိုတာလဲ ရွိပါတယ္။ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳမွာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးတက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူေတြပဲ ပါ၀င္ဦးေဆာင္ရံုနဲ႕ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာျခင္း မရွိႏိုင္ပါ။ တပ္ဦးကၽႊံတဲ့ မေအာင္ျမင္ေသာ ေတာ္လွန္ေရးေတြပဲ ေပၚထြက္လာႏိုင္ပါတယ္။ လူထုနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးတက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူေတြ၊ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြ တသားတည္းျဖစ္လာမွသာ ေအာင္ျမင္မွဳ အလားအလာ ေကာင္းတဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ လူထုကို ေလွကားခ် စည္းရံုးႏိုင္ဖို႕ အန္ဂ်ီအိုအလုပ္ေတြ၊ Civil Society အားေကာင္းလာေအာင္ ခ်ဲ႕ထြင္မွဳေတြကိုလဲ politicized sphere အေနနဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရမွဳေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။



(၃) အန္ဂ်ီအိုေတြ အာဏာရွင္ေတြနဲ႕ ေပါင္းလုပ္ေနၾကတယ္။

Collaborative Model ကို အေျခခံျပီး ဖြဲ႕စည္းတဲ့ အန္ဂ်ီအိုေတြက အာဏာရွင္အစိုးရေတြနဲ႕ မျဖစ္မေန အလုပ္တြဲလုပ္ၾကရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို တြဲလုပ္ၾကတာကို အျပစ္ျမင္စရာ မရွိပါ။ သို႕ေပမယ့္ ဒီလို တြဲလုပ္တဲ့အခါ depoliticized sphere အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ျပီး တြဲလုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုေတာ့ အာဏာရွင္အစိုးရေတြက လက္ကိုင္ဒုတ္အျဖစ္ အသံုးမခ်ရဲၾကပါဘူး။ Constructive engagement ျပဳလုပ္ႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ တံခါးေလးကို ဖြင့္ထားေပးရံုေလာက္ပါပဲ။ သို႕ေပမယ့္ စာနယ္ဇင္း၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လူမွဳေရး အဖြဲ႕ငယ္ေလးေတြကိုေတာ့ လက္ကိုင္ဒုတ္အျဖစ္ အသံုးခ်ႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အာရွနဲ႕ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသေတြမွာ အာဏာရွင္ေတြကိုယ္တိုင္က collaborative Model ကို အေျခခံမယ့္ အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႕ငယ္ေလးေတြကို ေနာက္ကြယ္ကေန ၾကိဳးကိုင္ဖြဲ႕စည္းထားေလ့ရွိေၾကာင္း ပညာရွင္ေတြက ေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ အန္ဂ်ီအို အားလံုးကိုေတာ့ အာဏာရွင္ေတြနဲ႕ ပူးေပါင္းလုပ္ေနတဲ့၊ အာဏာရွင္လက္ကိုင္ဒုတ္ေတြအျဖစ္ သတ္မွတ္လို႕ မရႏိုင္ပါ။

နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ Civil Society အားေကာင္းမွဳဟာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္ (democratization) ရဲ႕ ဒုတိယပိုင္းျဖစ္တဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ရွင္သန္ခိုင္မာမွဳ (democratic consolidation) အတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္တခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ paradigm of social order ရဲ႕ မ႑ိဳင္ၾကီးတခုလဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Civil Society အားေကာင္းလာေအာင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ခ်က္ေတြမွာ ရွဳေထာင့္တမ်ိဳးတည္းကေန တေၾကာင္းဆြဲအျမင္နဲ႕ မၾကည့္ပဲ၊ ရွဳေထာင့္စံုကေန သံုးသပ္ဆန္းစစ္မွဳ ျပဳလုပ္ရန္ အေရးၾကီးပါတယ္။ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ Model ေတြကို ကိုင္စြဲျပီး အျငင္းပြားေနၾကတာထက္၊ မိမိကိုင္စြဲ အသံုးျပဳေနတဲ့ Model ေပၚအေျခခံျပီး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြ ေအာင္ျမင္စြာအေကာင္အထည္ေပၚလာေရးကိုသာ အာရံုစိုက္သင့္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၁၆၊ ၃၊ ၂၀၁၁)

ရည္ညႊန္းကိုးကား။ ။


Diamond L. (1994) “Rethinking Civil Society: Toward Democratic Consolidation”, Journal of Democracy, July

Kumar, K. (1993) “Civil Society: An Inquiry into the Usefulness of an Historical Term”, British Journal of Sociology, vol. 44, pp. 375-95

Havel, V. (1988) “Anti-political Politics”, in Civil Society and the State: New European Perspectives, ed. John Keane, London and New York: Verso, pp. 381-98.

Mardin, S. (1995) “Civil Society and Islam”, in Civil Society: Theory, History and Comparison, ed. John Hall Cambridge: Polity

Mbogori, E. and Chigudu, H. (1999) “Civil Society and Government: A Continuum of Possibilities”, in Civil Society at the Millennium, West Hartford, Conn.: Kumarian Press in cooperation with CIVICUS

Norton, A. (1995) “Introduction”, in Civil Society in the Middle East, ed. Andrew Richard Norton, vol. I, Leiden: E.J. Brill

Richter, M. (1998) “Montesquieu and the Concept of Civil Society”, The European Legacy, vol.3, no. 66, pp. 33-41

Seligman, A. (1992) The Idea of Civil Society, New York: Free Press

Serrano, I. (1994) Civil Society in the Asia-Pacific Region, Washington D.C.: Civicus

Taylor, C. (1990) “Modes of Civil Society”, Public Culture, vol. 3. no. 1, p. 111

White, G. (1994) “Civil Society, Democratization and Development (I): Clearing the Analytical Ground”, Democratization, vol. 1, no. 3, p. 379