ေတာ္လွန္ေရးႏွင့္ ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ျခင္း (အပိုင္း-၁)

နိဒါန္း

ကမၻာေပၚမွာ ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္တဲ့ စက္မွဳႏိုင္ငံမ်ားနဲ႕ ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ဦးတည္ၾကိဳးပမ္းေနတဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ ေခတ္မီွဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ျခင္း (Modernization) ဆိုတာကို ေယဘုယ်အားျဖင့္ ထုတ္လုပ္မွဳအား ျမင့္မားလာျခင္းမွတဆင့္ လူေနမွဳအဆင့္အတန္း ျမင့္မားလာျခင္းလို႕ ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေအာင္ျမင္မွဳ၊ ေၾကာင္းက်ိဳးဆီေလ်ာ္စြာ ေတြးေခၚႏိုင္စြမ္းရွိမွဳ စတာေတြကို လူမွဳစံႏွဳန္းအျဖစ္ သတ္မွတ္လာတဲ့ အျပဳအမူပိုင္းဆိုင္ရာ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြကို ထည့္သြင္းသတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ကလဲ ရိုးရွင္းတဲ့ အလုပ္ခြဲေ၀မွဳရွိေနတဲ့ လူအစုအေ၀း (community) အဆင့္ကေန အျပန္အလွန္ အမွီသဟဲျပဳေနတဲ့ အသင္းအဖြဲ႕ (association) သို႕ ေျပာင္းလဲျခင္းလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုၾကပါတယ္။ လူမွဳေဗဒပညာရွင္ (sociologists) မ်ားကလဲ ေခတ္မွီျခင္း (modern) နဲ႕ ေရွးရိုးအစဥ္အလာအတိုင္းက်င့္သံုးျခင္း (traditional) တို႕အၾကားက ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြကို ေလ့လာေနၾကဆဲပဲ ရွိပါေသးတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ေခတ္မီွဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္တဲ့ စက္မွဳႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳသ႑ာန္ေတြနဲ႕ ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ေနၾကတဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳ သ႑ာန္ေတြကို ပညာရွင္မ်ားစြာက ရွဳေထာင့္မ်ိဳးစံုကေန ေလ့လာတင္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ျပီးျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံၾကီးေတြဟာ ဒီလိုအေျခအေနကို ေရာက္ရွိလာဖို႕အတြက္ ဘယ္လိုေျပာင္းလဲမွဳေတြကို ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကရသလဲ။ ဒီလိုေျပာင္းလဲမွဳေတြမွာ ေတာ္လွန္ေရး (revolution) ဆိုတာ အစိတ္အပိုင္းတခုအေနနဲ႕ ပါ၀င္ခဲ့သလား ဆိုတာေတြကို ဆန္းစစ္ေလ့လာမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး ေတြးေခၚပညာရွင္မ်ားက ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ျခင္းကို ရွဳေထာင့္ေလးမ်ိဳးကေန ခြဲျခားေလ့လာခဲ့ၾကပါတယ္။ Ethnocentric view ကို အေျခခံတဲ့ ပညာရွင္မ်ားက လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတခုရဲ႕ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳသ႑ာန္ကို အေသးစိတ္ေလ့လာျပီး၊ ဒီသ႑ာန္ေပၚမွာ မူတည္တဲ့ ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳဆိုင္ရာ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ Multilinear view ကို အေျခခံတဲ့ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ားရဲ႕ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳသ႑ာန္ေတြကို ႏွိဳင္းယွဥ္ ေလ့လာမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ရွဳေထာင့္ ႏွစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ Objective Idealist view နဲ႕ Technological determinist view ေတြကေတာ့ ဂ်ာမန္ေတြးေခၚပညာရွင္ Hegel ရဲ႕ အေတြးအေခၚမ်ားကေန ျမစ္ဖ်ားခံဆင္းသက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးဆိုတဲ့ အနက္အဓိပၸာယ္ကိုလဲ ေတြးေခၚပညာရွင္မ်ားက ရွဳေထာင့္ သံုးမ်ိဳးခြဲျပီး ေလ့လာခဲ့ၾကပါတယ္။ ယဥ္ေက်းမွဳေရးရာရွဳေထာင့္ (Cultural Approach) က ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ျဖစ္ထြန္းေစတဲ့ တန္ဖိုးထားမွဳစနစ္ (value system) ေျပာင္းလဲျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုေျပာင္းလဲမွဳေတြမွာ ေတြးေခၚပညာရွင္ Thomas Khun ေဖာ္ျပထားခဲ့တဲ့ ကမာၻၾကီးကို လူအမ်ားက ရွဳျမင္တဲ့ သေဘာတရားေရးရာ framework ေျပာင္းလဲမွဳ (paradigm shift) လဲ ပါ၀င္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒရွဳေထာင့္ (Political - economic approach) ကၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ Mode of production ကို လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ႏိုင္မွဳ ေတြအေပၚ ေျပာင္းလဲမွဳ ျဖစ္ေစျခင္းျဖင့္ အုပ္စိုးသူ လူတန္းစားသေဘာသဘာ၀ကို ေျပာင္းလဲေစျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ ႏိုင္ငံေရးရွဳေထာင့္ (Narrowly political approach) ကၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ အာဏာရွင္ကို ျဖိဳခ်ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ေတြးေခၚ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ဒီအမ်ိဳးအစားမ်ားကို ေပါင္းစပ္ျပီး ဆက္စပ္ေတြးေခၚေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ Karl Marx က ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာကို ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒရွဳေထာင့္နဲ႕ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ ႏိုင္ငံေရးရွဳေထာင့္ ႏွစ္မ်ိဳးကို ေပါင္းစပ္ျပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ လူမွဳေဗဒပညာရွင္ Max Weber ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာကို ႏိုင္ငံေရး ေဘာဂေဗဒရွဳေထာင့္နဲ႕ ယဥ္ေက်းမွဳေရးရာရွဳေထာင့္ ႏွစ္မ်ိဳးကို ေပါင္းစပ္ျပီး အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ လူမွဳေဗဒ ပညာရွင္ W.F. Wertheim ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာကို ရွဳေထာင့္ သံုးမ်ိဳးလံုး ေပါင္းစပ္ျပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ အျခားတဖက္မွာလဲ ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ျခင္းနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေတြးေခၚပညာရွင္ Edmund Burke က ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ျခင္း ဆိုတာကို တိုင္းျပည္ရဲ႕ အစဥ္အလာဓေလ့ထံုးစံ ေဘာင္အတြင္းကေနပဲ ရွဳျမင္သံုးသပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒႆနိကေဗဒ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ သူ႕ကို relativist တေယာက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ အခုဆက္လက္ျပီး ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ျခင္းဆိုင္ရာ ရွဳေထာင့္ေလးမ်ိဳးနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးတို႕အၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳေတြကို ေရးသားတင္ျပပါမယ္။

Ethnocentric view

လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြအၾကားက လူမွဳေရးဆိုင္ရာ အေတြးအေခၚ အမ်ားစုဟာ ethnocentric view (လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတခု၏ တိုးတက္ေျပာင္းလဲမွဳသ႑ာန္ကို ေလ့လာ၍ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ားအား ရွဳျမင္သံုးသပ္ျခင္း) ေပၚမွာ အေျခခံထားပါတယ္။ ကမၻာၾကီးေပၚမွာ civilized ျဖစ္တဲ့ လူေတြနဲ႕ Barbarians ဆိုျပီး လူႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စား ကြဲျပားေနတဲ့အနက္ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္လိုလူေတြက ေအာင္ပြဲခံမယ္ဆိုတာ မသိႏိုင္ပါဘူး။ ရိုမင္အင္ပါယာကေတာ့ barbarians ေတြကို ရိုမင္ႏိုင္ငံသားေတြအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ျပီး၊ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳဟာ ရိုမင္ဥပေဒအေပၚ တည္မွီထားတဲ့ အင္စတီက်ဴးရွင္းေတြအေပၚမွာ မူတည္ေၾကာင္း ေဒသဆိုင္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ လက္ခံလာေအာင္ ျပဳလုပ္ထားခဲ့ပါတယ္။ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ Pax-Romana အသြင္သ႑ာန္ကို ေဆာင္လာတဲ့အတြက္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ တစံုတရာ ရွိခဲ့တယ္လို႕ေတာ့ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ လူမွဳေတာ္လွန္ေရး (social revolution) ေတာ့ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာကို အရစ္စ္တိုတယ္ရဲ႕ sense of statis အေနနဲ႕ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ Rome ျမိဳ႕ေတာ္က ဗဟိုအစိုးရဟာ အၾကိမ္ၾကိမ္ ျဖဳတ္ခ်ခံခဲ့ရတဲ့အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ရွိခဲ့တယ္လို႕ သတ္မွတ္လို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ အျခားကမၻာတဘက္မွာလဲ Han Empire ဟာ ရိုမင္အင္ပါယာနဲ႕ အလားသ႑ာန္တူတဲ့ ယံုၾကည္မွဳ၊ ရွဳေထာင့္ေတြနဲ႕ ၾကီးထြားခဲ့ပါတယ္။

ဥေရာပနဲ႕ တရုတ္ျပည္ႏွစ္ခုစလံုးမွာလဲ ယဥ္ေက်းမွဳစိမ့္၀င္ျခင္း (cultural diffusion) ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပတခြင္မွာ ခရစ္ယာန္ဘာသာနဲ႕ ရိုမင္ တန္ဖိုးေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႕ခဲ့သလို Islamic culture ထဲက တန္ဖိုးမ်ား (ဥပမာ- သခ်ၤာဘာသာရပ္) ေတြလဲ ပ်ံ႕ႏွံ႕စိမ့္၀င္မွဳေတြ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ တရုတ္ျပည္မွာလဲ ဗုဒၶဘာသာနဲ႕ ကြန္ျဖဴးရွပ္တန္ဖိုးေတြ စိမ့္၀င္ပ်ံ႕ႏွံ႕ခဲ့ပါတယ္။ ဥေရာပနဲ႕ တရုတ္ျပည္ ႏွစ္ေနရာစလံုးမွာ သိပၸံနဲ႕ နည္းပညာဆိုင္ရာ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေတြလဲ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ ဆယ့္ခုနစ္ရာစု ကာလမွာေတာ့ ဥေရာပတခြင္မွာ အေျခခံေျပာင္းလဲမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ လူပုဂၢိဳလ္တဦးခ်င္းစီကို political actor အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ရွဳျမင္လာမွဳေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ သေဘာတရားအသစ္ေတြကို ေမြးဖြားလာေစခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေတြးေခၚပညာရွင္ အရစၥတိုတယ္က အေျခခံႏိုင္ငံေရးယူနစ္ဟာ politically-determined citizen ျဖစ္ျပီး၊ pre-social individual ေတြ မဟုတ္ဘူးလို႕ ျပတ္ျပတ္သားသား ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ ေရွးဦးကာလ ခရစ္ယန္ဘာသာ၀င္မ်ားက pre-social ဆိုတာကို လူသား၀ိညာဥ္လို႕ သတ္မွတ္ထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆယ့္ခုနစ္ရာစုေခတ္ကာလေရာက္ခ်ိန္အထိ ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ လူသားတဦးခ်င္းစီရဲ႕ အေျခခံလူ႕အခြင့္အေရးေတြကို ေစာင့္ေရွာက္ကာကြယ္ေပးဖို႕ တာ၀န္ရွိတယ္ ဆိုတဲ့အခ်က္ကို သိျမင္ျခင္း မရွိခဲ့ၾကေသးပါဘူး။ ဆယ့္ခုနစ္ရာစုကာလေတြမွာက်ေတာ့ လူတဦးခ်င္းစီကို political actor အျဖစ္ ရွဳျမင္လာျခင္းနဲ႕အတူ ႏိုင္ငံသားတဦးခ်င္းစီနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ တာ၀န္ေတြကိုလဲ ေဖာ္ထုတ္ျပဌာန္းလာၾကပါေတာ့တယ္။ ဒီလိုအျမင္ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ရသလဲဆိုတာ ပညာရွင္မ်ားက တိတိက်က် မေျပာႏိုင္ၾကေပမယ့္၊ ဒီလိုေျပာင္းလဲမွဳေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အသီးအပြင့္ျဖစ္တယ္ဆိုတာကိုေတာ့ အမ်ားစုက လက္ခံထားၾကပါတယ္။

Marxists မ်ားက ဒါဟာ ေရွးဦးအရင္းရွင္ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အသီးအပြင့္လို႕ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ ပရိုတက္စတင့္ဘာသာတရားကို က်င့္ၾကံလိုက္နာျခင္းျဖင့္ ကနဦး capitalist accumulation အတြက္ လုိအပ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ investment maximization လုပ္သလို ျဖစ္သြားတယ္လို႕ သူတို႕က ျမင္ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ individualism ဟာ လူတဦးခ်င္းစီကို ခ်ည္ေႏွာင္ေနတဲ့ မ်ိဳးႏြယ္စုပတ္သက္မွဳေတြကို ဖယ္ရွားျပီး transferable labour force ကို ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ခဲ့တယ္လို႕ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ Weberian tradition ကို လိုက္နာတဲ့ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ယဥ္ေက်းမွဳေတာ္လွန္ေရး (cultural revolution) နဲ႕ အရင္းရွင္ေတာ္လွန္ေရး (၀ါ) ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒ ေတာ္လွန္ေရး (political-economic revolution) ေတာ္လွန္ေရးႏွစ္ရပ္ တျပိဳင္တည္း ျဖစ္ေပၚလာတဲ့အတြက္ ဒီလိုေျပာင္းလဲမွဳေတြ ျဖစ္ပြားလာတယ္လို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူမ်ားကေတာ့ ဒီလိုရွဳျမင္သံုးသပ္မွဳေတြဟာ ဥေရာပက တိုးတက္ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ႏိုင္ငံၾကီးအခ်ိဳ႕ကိုပဲ အေျခခံျပီး ရွဳျမင္သံုးသပ္ခ်က္ေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ethnocentric view ကေန ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ေတြပဲ ျဖစ္တယ္လို႕ သံုးသပ္ေျပာဆိုၾကပါတယ္။

ပညာရွင္အခ်ိဳ႕ကလဲ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ ႏိုင္ငံေရးရွဳေထာင့္ကေနျပီး ဆယ့္ခုနစ္ရာစုကာလ အဂၤလန္ႏိုင္ငံက ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနေတြကို ေလ့လာခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၆၈၈ ခုႏွစ္မွာ အဂၤလန္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးဟာ ကိုယ္စားျပဳမွဳနဲ႕ စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္စနစ္ကို ေပၚထြက္လာေစခဲ့တဲ့ အေအာင္ျမင္ဆံုးေတာ္လွန္ေရးတရပ္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အစကနဦးပိုင္းမွာ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးေတြနဲ႕ပဲ ပတ္သက္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးရာတခုလို႕ မွတ္ယူထားခဲ့ၾကေပမယ့္ ရာစုကာလ တခုကို ျဖတ္သန္းျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ကမၻာအ၀ွမ္းက ႏိုင္ငံေတြ စတင္ လက္ခံက်င့္သံုးလာၾကတဲ့ စနစ္တခု ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ ျပင္သစ္ေတြးေခၚပညာရွင္ Montesquieu ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ အာဏာခ်ိန္ခြင္လွ်ာညွိေရး 'balance of powers' (အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ၊ ဥပေဒျပဳအာဏာ၊ တရားစီရင္ေရးအာဏာ သံုးရပ္) သေဘာတရားဟာ အဲဒီေခတ္ကာလက အဂၤလန္ႏိုင္ငံေရး ကို တည္မွီျပီး ေပၚထြက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေလ့လာသူအခ်ိဳ႕ကေတာ့ အဂၤလန္ႏိုင္ငံေရးကို ေဖာ္ညြန္းႏိုင္တဲ့ တိက်ေသာ ျပယုဂ္မဟုတ္ဘူးလို႕ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ Montesquieu အေနနဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္း ရွင္းျပခ်က္မဟုတ္တဲ့ ideal type- political model တခုကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တယ္လို႕ေတာ့ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ၁၉၅၀၊ ၁၉၆၀ ကာလေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ေတြက ႏိုင္ငံေရးျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳ (political development) ဆိုင္ရာ ေလ့လာမွဳေတြ ျပဳလုပ္တဲ့ အခါမွာ Montesquieu ရဲ႕ သေဘာတရားေတြကို အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒီလို ႏိုင္ငံတခုရဲ႕ ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳသ႑ာန္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ျပီး political model ေတြ တည္ေဆာက္မွဳေတြကို ပညာရွင္အမ်ားအျပားက လုပ္ေလ့ရွိတတ္ေပမယ့္ ethnocentric approach နဲ႕ ဆက္စပ္တဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ၁၆၈၈ အဂၤလိပ္ေတာ္လွန္ေရးကို အေၾကာင္းျပဳျပီး၊ ဒီေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ political model အတိုင္း လိုက္နာက်င့္သံုးမွဳကို ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး လမ္းေၾကာင္းတခုအျဖစ္ ယူဆသူမ်ား ရွိၾကပါတယ္။ အျခားတဘက္မွာလဲ ဆိုဗီယက္ယူနီယံက ေဘာ္ရွီဗစ္ေတာ္လွန္ေရးကို အေၾကာင္းျပဳျပီး၊ ဒီေတာ္လွန္ေရးနဲ႕သ႑ာန္တူတဲ့ political upheaval အတိုင္း ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုတယ္လို႕ ယူဆသူမ်ားလဲ ရွိလာပါတယ္။ Whig tradition ကို လိုက္နာသူမ်ားက ျဗိတိန္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားေတြကို တကမၻာလံုးမွာ ျဖန္႕ျဖဴးခဲ့ၾကသလို၊ ဒီအစဥ္အလာရဲ႕ American version ေနာက္မွာလဲ စစ္ေရးအၾကံေပးေတြ၊ ေဒၚလာေတြ ပါလာခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ၁၉၆၀ ကာလေတြမွာ ေပၚထြက္လာခဲ့တဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ အေတြးအေခၚေတြနဲ႕ ရုရွားက အိႏၵိယအတြက္ ခ်မွတ္ေပးဖို႕ ၾကံရြယ္ခဲ့တဲ့ 'non-capitalist path to development' လမ္းေၾကာင္းေတြမွာေတာ့ Multi-linear view ကို သံုးစြဲလာတယ္လို႕ ပညာရွင္မ်ားက ေထာက္ျပေျပာဆိုထားၾကပါတယ္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး (၁၁၊ ၁၀၊ ၂၀၁၀)