ဥရုေဂြး အမ်ိဳးသမီးလွဳပ္ရွားမွဳ (ေရဒီယို အသံလႊင့္ေဆာင္းပါး)

ဒီမိုကရက္တစ္ျမန္မာ့အသံ ပရိသတ္မ်ားရွင္။

အခုတပတ္အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အလမ္းအစီအစဥ္မွာ ဥရုေဂြး အမ်ိဳးသမီး လွဳပ္ရွားမွဳအေၾကာင္းကို စီစဥ္တင္ဆက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥရုေဂြးႏိုင္ငံဟာ ေတာင္အေမရိကေဒသမွာ တည္ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံငယ္ေလး တခုျဖစ္ပါတယ္။ ဥရုေဂြးႏိုင္ငံအျဖစ္ မေပၚေပါက္ခင္တုန္းက ေပၚတူဂီနဲ႕ စပိန္ကိုလိုနီ နယ္ေျမေဒသေတြ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ကိုလိုနီဆန္႕က်င္ေရးနဲ႕ လြတ္လပ္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ျပီး၊ (၁၈၂၈) ခုႏွစ္မွာ လြတ္လပ္ေရးရရွိခဲ့ပါတယ္။ လြတ္လပ္ေရးရျပီး ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ ျပည္တြင္းစစ္ေတြ၊ စစ္အာဏာသိမ္းမွဳေတြ၊ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ေႏွာင့္ေႏွးမွဳေတြစတဲ့ ျပႆနာအခက္အခဲေတြ ႏွစ္ေပါင္းရာနဲ႕ခ်ီ ျဖစ္ပြားေနခဲ့ျပီး၊ (၁၉၉၀) ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာက်မွ ႏိုင္ငံေရး တည္ျငိမ္မွဳ စရွိလာခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံငယ္ေလးတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဥရုေဂြး အမ်ိဳးသမီး လွဳပ္ရွားမွဳေတြဟာလဲ ဒီလိုျပည္တြင္းစစ္ကာလေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳ၊ စီးပြားေရး မတည္ျငိမ္မွဳျဖစ္ေနတဲ့ ကာလေတြထဲမွာပဲ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။

ဥရုေဂြး အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားမွဳေတြဟာ ၂၀ ရာစု အေစာပိုင္း ကာလေတြမွာ စတင္ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၀၉) ခုႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္းမွာ Paulina Luisi ဆိုတဲ့ အမ်ိဳးသမီးဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းက ႏိုင္ငံတကာ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္ေတြကို တက္ေရာက္ရင္းနဲ႕ ဥေရာပေလ့လာေရး ခရီးစဥ္ေတြ အမ်ားအျပား ထြက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီကြန္ဖရင့္ေတြနဲ႕ ခရီးသြားအေတြ႕အၾကံဳေတြကေန တဆင့္ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြ စတင္ေနတာေတြကို ေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ သူမဟာ ဥရုေဂြးအမ်ိဳးသမီးေကာင္စီ၊ စာတိုက္၀န္ထမ္း အမ်ိဳးသမီးသမဂၢ၊ အမ်ိဳးသမီး စက္ခ်ဳပ္အလုပ္သမား သမဂၢ၊ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အလမ္း ကြန္ယက္ စတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြကို ဦးေဆာင္တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ စာေပလွဳပ္ရွားမွဳ အသြင္နဲ႕ စာဖတ္၀ိုင္းေတြ၊ ကဗ်ာေလ့လာေရး အစုအဖြဲ႕ေတြ၊ စာေစာင္ထုတ္ေ၀ေရးအစုအဖြဲ႕ေတြကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ျပီး အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အလမ္းနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ ေဆာင္းပါးေတြ၊ ကဗ်ာေတြ၊ ရသစာေပေတြကို လူထုထဲ ေရာက္ေအာင္ ေရးသားျဖန္႕ေ၀ခဲ့ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ လူု႕အခြင့္အေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ အသင္းအပင္းေတြ၊ သမဂၢေတြ အမ်ားအျပား ရွိေနတာဟာ စည္းရံုးေရး ျပိဳကြဲေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းထဲမွာ မတူညီတဲ့ အေတြးအေခၚေတြ၊ အယူအဆေတြ၊ လူတန္းစားကြဲျပားမွဳေတြ ဆိုတာ ရွိေနစျမဲပါပဲ။ ဒါေတြအားလံုးကို လိုက္လံစုစည္းျပီး အဖြဲ႕အစည္းတခုတည္းျဖစ္ေအာင္ တည္ေဆာက္ဖို႕ ဆိုတာ မလြယ္ကူပါဘူး။ သမင္ေမြးရင္း၊ က်ားစားရင္း ဆိုသလိုပဲ တည္ေဆာက္လိုက္၊ ျပိဳကြဲလိုက္ ျဖစ္ေနမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ကြဲျပားျခားနားသူေတြကို သူ႕အစုနဲ႕သူ တူရာ စုစည္းေပးျပီး၊ လွဳပ္ရွားမွဳ လမ္းေၾကာင္း တခုေပၚကို တင္ေပးႏိုင္မွသာ ေအာင္ျမင္တဲ့ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေပးႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ အစုအဖြဲ႕ေလးေတြ ဆိုတာက ပုလဲလံုးေလးေတြနဲ႕ တူပါတယ္။ ဒီပုလဲလံုးေလးေတြကို လွဳပ္ရွားမွဳလမ္းေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ၾကိဳးေလးနဲ႕ သီေပးလိုက္တဲ့အခါ ပုလဲသြယ္ၾကီး ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီပုလဲသြယ္ ေတာ္လွန္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳၾကီးကို ဟန္ခ်က္ညီ ခ်ိတ္ဆက္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္လာတဲ့အခါ ဘယ္လို လွဳပ္ရွားမွဳမဆို ေအာင္ျမင္မွာ အေသအခ်ာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဥရုေဂြး အမ်ိဳးသမီးေခါင္းေဆာင္ Paulina Luisi က ဒီလိုလွဳပ္ရွားမွဳ သေဘာတရားေတြကို နားလည္ သေဘာေပါက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပုလဲလံုးေလးေတြနဲ႕ တူတဲ့ အစုအဖြဲ႕ေလးေတြကို အသြင္သ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ဖြဲ႕စည္းေပးခဲ့ျပီး၊ တိုက္ပြဲ၀င္ လမ္းေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားမွဳၾကီးကို ခ်မွတ္ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို လူ႕အဖြဲ႕အစည္းနဲ႕ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳ သေဘာတရားေတြေၾကာင့္ (၁၉၃၂) ခုႏွစ္ေရာက္တဲ့ အခါက်ေတာ့ လွဳပ္ရွားမွဳၾကီး ေအာင္ျမင္ သြားပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဆိုတာ စဥ္းစားဆင္ျခင္ဥာဏ္ မရွိသူေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အမ်ိဳးသားေတြက ထိန္းေက်ာင္းေပးရမယ္လို႕ သတ္မွတ္ထားခဲ့တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ မဲေပးခြင့္ေတြ စတင္ ရရွိသြားပါေတာ့တယ္။

ဒီလိုနဲ႕ (၁၉၅၀) ေႏွာင္းပိုင္းကာလေရာက္ေတာ့ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး အေျခအေန ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ ကမၻာ့စီးပြားေရး ေစ်းကြက္ထဲမွာ လယ္ယာထြက္ ကုန္ပစၥည္း ၀ယ္လိုအားက က်ဆင္းလာပါတယ္။ ဥရုေဂြးႏိုင္ငံဟာ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးႏိုင္ငံ တႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့အတြက္ ကမၻာ့စီးပြားေရး အေျခအေန ေျပာင္းလဲမွဳ ဂယက္ကို ဆိုးဆိုးရြားရြားခံစားခဲ့ရပါတယ္။ ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုးရဟာ ကမၻာ့စီးပြားေရး အေျခအေနနဲ႕ ကိုက္ညီတဲ့ မူ၀ါဒေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေကာင္အထည္ မေဖာ္ႏိုင္ပါဘူး။ အဲဒီအခါ ျပည္သူအမ်ားမွာ ဒုကၡဆင္းရဲေတြ ပင္လယ္ေ၀ေနသလို ခံစားၾကရပါတယ္။ တိုင္းျပည္တခုကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုးရတရပ္ဟာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ထိထိေရာက္ေရာက္ မေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္တဲ့အခါ ပုန္ကန္ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚေပါက္လာစျမဲပါပဲ။ ၁၉၆၀ အေစာပိုင္းကာလေတြမွာ ျမိဳ႕ျပေတာ္လွန္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ႏိုင္ငံတ၀ွမ္းမွာ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ ျပည္သူလူထုက တသားတည္း ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အစိုးရက ေၾကာက္ရြံ႕လာတဲ့အတြက္ ေတာ္လွန္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ႏွိမ္နင္းဖို႕ စစ္တပ္ရဲ႕ အခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္လိုက္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ စစ္တပ္က ေတာ္လွန္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြကိုတင္ ႏွိမ္နင္းတာ မဟုတ္ေတာ့ပဲ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကိုပါ သိမ္းယူလိုက္ပါေတာ့တယ္။

အာဏာသိမ္းျပီး တက္လာတဲ့ စစ္အာဏာရွင္ေတြဟာ တိုင္းသူျပည္သားေတြကို နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ ဖိႏွိပ္ၾကပါတယ္။ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး အဆက္ျပတ္ေအာင္ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို ဖမ္းဆီး ႏွိပ္စက္ၾကပါတယ္။ (၁၉၇၀) ကာလေတြမွာ ဥရုေဂြးႏိုင္ငံဟာ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသမား အမ်ားဆံုးရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြထဲမွာ ပါ၀င္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး စိတ္ဓာတ္ေတြကေတာ့ အရွိန္မေသသြားခဲ့ပါဘူး။ (၁၉၈၀) ကာလေတြေရာက္ေတာ့ စစ္အာဏာ ရွင္ေတြက ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို စစ္အာဏာရွင္စနစ္ သက္ဆိုးရွည္ေစမယ့္ ဥေပေဒ တရပ္ ျဖစ္လာေစဖို႕အတြက္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႕ ၾကိဳးပမ္းပါေတာ့တယ္။ ဒါကို ဥရုေဂြးျပည္သူလူထုက တခဲနက္ ဆန္႕က်င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၈၄) ခုႏွစ္မွာ တႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာနဲ႕ လူထုတိုက္ပြဲေတြ စတင္လာပါတယ္။ ျပည္သူလူထု တရပ္လံုးက တက္ညီလက္ညီနဲ႕ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို ၀ိုင္း၀န္းဆန္႕က်င္လာတဲ့အခါ အာဏာရွင္စနစ္ၾကီး ယိမ္းယိုင္ ျပိဳကြဲသြားစျမဲပါပဲ။ ဥရုေဂြး လူထုတိုက္ပြဲေတြမွာလဲ အာဏာရွင္ေတြက အရွံဳးေပးလိုက္ၾကရပါတယ္။ ေတြ႕ဆံုညွိႏွိဳင္းမွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကရျပီး စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲကို က်င္းပေပးလိုက္ရပါတယ္။

ဥရုေဂြးအမ်ိဳးသမီးေတြဟာ တိုင္းျပည္ၾကီး တခုလံုး စစ္အာဏာရွင္ စနစ္လက္ေအာက္ က်ေရာက္ေနခဲ့ရတဲ့ ကာလတေလွ်ာက္မွာ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕အတူ လက္တြဲျပီး ေျမေပၚေျမေအာက္ လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အာဏာရွင္စနစ္ကိုျဖိဳဖ်က္ျပီး၊ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳကို စတင္ေဆာင္ရြက္ခ်ိန္ကာလေတြမွာလဲ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြမွာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး တက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူမ်ားဟာ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းခ်ိန္မွာ အေရးၾကီးတဲ့ က႑ေတြျဖစ္တဲ့ စီးပြားေရးမူ၀ါဒ ေျပာင္းလဲေရး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ က်ားမ တန္းတူညီမွ်ေရး၊ ဘ႑ာေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရး၊ ပ႗ိပကၡ ေျဖရွင္းေရး၊ အရပ္ဘက္- စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရး စတဲ့ က႑ေတြမွာ လိုအပ္တဲ့ လူသားအရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး လုပ္ငန္းေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႕အတြက္ အရပ္ဘက္ အစုအဖြဲ႕ေပါင္းမ်ားကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၾကပါတယ္။

အစဥ္အလာ က်ားမခြဲျခားသတ္မွတ္မွဳေတြအရ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ဥပေဒေရးရာ ခြဲျခားမွဳေတြကို တိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္လဲ လူထုကိုယ္စား ေလွ်ာက္လဲခ်က္ေပးေသာနည္းလမ္း၊ ကန္႕ကြက္ဆႏၵျပ နည္းလမ္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑ထဲ ၀င္ေရာက္ျပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး နည္းလမ္းနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ဖိအားေပးမွဳ နည္းလမ္းေတြကို အသံုးျပဳုျပီး ၾကိဳးပမ္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဥရုေဂြးအမ်ိဳးသမီး ပညာရွင္မ်ားစြာကလဲ တိုင္းျပည္ရဲ႕ က်ားမ တန္းတူ ညီမွ်မွဳ အေျခအေနေတြကို စဥ္ဆက္မျပတ္ သံုးသပ္ေလ့လာေနၾကျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အလမ္း၊ စီးပြားေရး အခြင့္အလမ္း၊ လူမွဳေရးအခြင့္အလမ္း၊ မိသားစုအခြင့္အလမ္းေတြကို တိုးျမွင့္ေပးႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ပံ့ပိုးေပးေနၾကပါတယ္။

ဒီမိုကရက္တစ္ ျမန္မာ့အသံ ပရိသတ္မ်ားရွင္။
ဥရုေဂြးႏိုင္ငံဟာ ႏွစ္ေပါင္း တရာေက်ာ္လံုးလံုး ျပည္တြင္းစစ္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး မတည္ျငိမ္မွဳေတြ၊ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ရဲ႕ ဖိႏွိပ္မွဳေတြနဲ႕ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံငယ္ေလးတခုပါ။ ဒါေပမယ့္လဲ ဥရုေဂြးအမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ညာဘက္လက္သီးဆုပ္မွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ေရး ေၾကြးေၾကာ္သံ၊ ဗက္ဘက္လက္သီးဆုပ္မွာ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အလမ္း ရရွိေရးဆိုတဲ့ ေၾကြးေၾကာ္သံေတြကို ကိုင္စြဲရင္း တက္ညီလက္ညီ တိုက္ပြဲဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကပါတယ္။ လက္ရွိအေျခအေနမွာဆိုရင္လဲ အလႊာေပါင္းစံုက ဥရုေဂြးအမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ညာဘက္လက္သီးဆုပ္မွာ တိုင္းျပည္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုတဲ့ ေၾကြးေၾကာ္သံနဲ႕ ဗယ္ဘက္လက္သီးဆုပ္မွာ က်ားမတန္းတူညီမွ်မွဳဆိုတဲ့ ေၾကြးေၾကာ္သံေတြကို ျပိဳင္တူဆုပ္ကိုင္ရင္း ႏိုင္ငံေတာ္သစ္ကို တည္ေဆာက္ေနၾကျပီျဖစ္ပါေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ရပါတယ္ရွင္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၀၁၀)

(ဒီမိုကရက္တစ္ ျမန္မာ့အသံတြင္ ထုတ္လႊင့္ထားေသာ ေရဒီယို အသံလႊင့္ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါသည္)