ေတာ္လွန္ေရးဆန္းစစ္ခ်က္ႏွင့္ BARD O’NEILL’S FRAMEWORK

(၂၀) ရာစုကာလတေလွ်ာက္ဟာ စစ္ပြဲေတြနဲ႕ ျပည့္လႊမ္းေနတဲ့ ရာစုႏွစ္ၾကီး တခုပါ။ ကမၻာစစ္ၾကီးေတြ၊ စစ္ေအးတိုက္ပြဲေတြ၊ နယူးကလီးယား ထုတ္လုပ္အားျပိဳင္မွဳေတြက ႏိုင္ငံတကာ အဆင့္မွာ ျဖစ္ပြားေနခဲ့သလို၊ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ့စနစ္ကို ဆန္႕က်င္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ အာဏာရွင္စနစ္ အသြင္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ဆန္႕က်င္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ လွိဳင္းလံုးၾကီးေတြကေန ေပၚထြက္လာခဲ့တဲ့ လူထုေတာ္လွန္ေရးေတြကလဲ ႏိုင္ငံေပါင္းမ်ားစြာမွာ ျဖစ္ပြားေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီစစ္ပြဲၾကီးေတြထဲမွာ လူေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ ေသြးေတြ ေျမမွာက်ခဲ့ရပါတယ္။ လူသားေတြရဲ႕ အသက္ေတြဟာလဲ ပန္းပြင့္ေတြပမာ တျဖဳတ္ျဖဳတ္နဲ႕ ေၾကြက်ခဲ့ရပါတယ္။ စစ္ပြဲေတြေၾကာင့္ ေျမမွာက်ခဲ့တဲ့ ေသြးစက္ေတြသာ ေပါင္းစုသြားျပီး သမုဒၵရာထဲကို စီး၀င္သြားခဲ့မယ္ဆိုရင္ ကမၻာ့အၾကီးဆံုး သမုဒၵရာၾကီးေတြျဖစ္တဲ့ ပစိဖိတ္၊ အတၱလႏိၱတ္နဲ႕ အိႏၵိယသမုဒၵရာၾကီးေတြထဲက ပင္လယ္ေရေတြဟာ ရဲရဲမ်ား နီေနလိမ့္ေလမလားလို႕ ဆိုရမလိုပါပဲ။



ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ကမၻာစစ္ၾကီးေတြနဲ႕ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံၾကီးေတြရဲ႕ အားျပိဳင္မွဳေတြကေတာ့ ယေန႕ေခတ္ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္ကာလတခုမွာ ေခတၱငုပ္လွ်ိဳးေနပါျပီ။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေလ့လာသူေတြက ကမၻာစစ္ၾကီးေတြနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလို အားျပိဳင္မွဳၾကီးေတြ ထပ္ျပီး မေပၚေပါက္လာေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ေနၾကပါတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ စစ္ေရးေလ့လာသူေတြကေတာ့ ထြက္ေပၚေနတဲ့ ေျခလွမ္းေတြနဲ႕ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး အားျပိဳင္မွဳေတြကို အကဲခတ္ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေလ့လာသူေတြ၊ စစ္ေရးေလ့လာသူေတြ၊ ပ႗ိပကၡေရးရာ က်ြမ္းက်င္သူ ဆိုသူေတြကို ပကတိ အေျခအေနမွာ စိန္ေခၚေနမွဳေတြက ကမၻာစစ္နဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မွုေတြ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳမရွိပဲ Failed state ျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး တည္ျငိမ္မွဳ မရွိတဲ့ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏိုင္ငံေတြမွာ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံေတြက ပါ၀ါဂိမ္းေတြ ၀င္ကစားၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးမတည္ျငိမ္မွဳ အေျခအေနေၾကာင့္ မူးယစ္ေဆး၀ါး ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္မွဳ၊ လူကုန္ကူးမွဳေတြစတဲ့ ႏိုင္ငံျဖတ္ေက်ာ္ ရာဇ၀တ္မွုေတြကလဲ ၾကီးစိုးေနၾကပါတယ္။ ရာဇ၀တ္ ဂိုဏ္းေတြကလဲ အသြင္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ေပၚထြက္ေနပါတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြရဲ႕ ဘ၀ အေျခအေနေတြကလဲ တေန႕တျခား ဆိုးရြားလာေနၾကတယ္။ ႏိုင္ငံကို စြန္႕ခြာထြက္ရသူေတြ၊ ႏိုင္ငံကေန ထြက္ေျပးရသူေတြ ပိုျပီး မ်ားလာပါတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြထဲကေန ဖိႏွိပ္သူေတြကို ေတာ္လွန္ဖို႕ ေပါက္ဖြားလာတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြကလဲ ပန္းတိုင္နဲ႕ မနီးပဲ ၾကန္႕ၾကာမွဳေတြ ရွိေနၾကတယ္။ ဒီမိုကေရစီ ကနဦးအသြင္ကူးမွဳ စျပီးမွ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ အျမစ္တြယ္ ရွင္သန္ခိုင္မာမွဳ အဆင့္ကို မကူးေျပာင္းႏိုင္ပဲ ေရွ႕မတိုး၊ ေနာက္မဆုတ္ ျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလဲ ရွိေနတယ္။ ေနာက္ျပန္ဆြဲသြားျပီး အာဏာရွင္စနစ္ ျပန္ျဖစ္သြားတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလဲ ရွိျပန္တယ္။ လူသားေတြရဲ႕ ရွင္သန္ရပ္တည္ရမွဳအပိုင္းမွာ မတူညီ ကြဲျပားမွဳေတြကလဲ တစတစ ပိုၾကီးထြားလာေနတယ္။

ၾကန္႕ၾကာေနေသာ ေတာ္လွန္ေရးမ်ား

အေျခအေန၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးၾကန္႕ၾကာေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ ေတာ္လွန္ေရး သမားေတြနဲ႕ ျပည္သူလူထုဟာ အာဏာရွင္စနစ္ဆိုးရဲ႕ ဖိႏွိပ္မွဳဒဏ္ေတြကို စကၠန္႕နဲ႕အမွ် ခံစားေနၾကရတယ္။ နံနက္မိုးလင္းတာနဲ႕ စျပီးၾကံဳေတြ႕ရတဲ့ ေရ၊ မီး ျပႆနာေတြ၊ ကူးသန္းသြားလာေရး ျပႆနာေတြ၊ ပညာေရး အခက္အခဲေတြ၊ က်န္းမာေရး အခက္အခဲ၊ ေပါင္ႏွံေရာင္းခ်ေငြတိုးေပးရတဲ့ အခက္အခဲေတြ၊ စာရိတၱပ်က္စီးမွဳေတြ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ၊ ေလာင္းကစား၀ိုင္းေတြ၊ စတာေတြဟာ ဘ၀အက်ိဳးေပးေတြေၾကာင့္ မဟုတ္ပဲ အာဏာရွင္စနစ္ဆိုးရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးေတြကို လူထုၾကီး တရပ္လံုး ခါးစည္းခံေနၾကရသလို ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြမွာလဲ အက်ဥ္းေထာင္ေတြထဲမွာ ငရဲျပည္တမွ် ညွဥ္းပမ္းႏွိပ္စက္ မွဳေတြကို ခံစားေနၾကရျပန္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ အခ်ိန္တိုအတြင္း ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ရွိသလို၊ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာမွ ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ရွိပါတယ္။ ေအာင္ျမင္ဖို႕ဆိုတာမွာ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ၊ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္း၊ မဟာဗ်ဴဟာ အားသာခ်က္၊ အဂါၤရပ္ျပည့္စံုမွဳ၊ ေခါင္းေဆာင္မွဳအရည္အခ်င္း စတာေတြေပၚမွာ မူတည္တာ ျဖစ္တာေၾကာင့္ မေအာင္ျမင္ေသးခင္မွာ ေခါင္းေဆာင္မွဳ တခုတည္းကိုပဲ လက္ညွိဳးထိုး အျပစ္ပံုခ်လို႕ မရပါဘူး။ မဟာဗ်ဴဟာ တခုတည္းကိုပဲ ပံုခ်ျပီး အျပစ္ဆိုလို႕ မရပါဘူး။ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းတခုတည္းကိုပဲ လက္ကိုင္ထားျပီး တည္မွီ ဆံုးျဖတ္ေနလို႕လဲ မျဖစ္ျပန္ပါဘူး။ ဘက္ေပါင္းစံု အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနႏိုင္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိတာဟာ အျပစ္ဆိုဖြယ္ရာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ရွိတဲ့ အားနည္းခ်က္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ဆန္းစစ္မွဳ မရွိတာနဲ႕ လိုအပ္တဲ့ ျပင္ဆင္ျဖည့္ဆည္းမွဳ မရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ အျပစ္ဆိုဖြယ္ရာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သခ်ၤာပုစာၦေတြကို မွားျပီး တြက္ထားလို႕ စာေမးပြဲက်ထားတဲ့ ႏွစ္က်ေက်ာင္းသားတေယာက္ဟာ ဒီတြက္နည္းေတြကိုပဲ တခါျပန္တြက္ေနျပီး၊ အသစ္တက္လာတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြကိုလဲ ငါက ေက်ာင္းတႏွစ္ ပိုေနဖူး တာေၾကာင့္ ငါတြက္တာ မွန္တယ္ဆိုတဲ့ ပံုစံနဲ႕ တြက္နည္းအမွားေတြပဲ လမ္းညႊန္ေပးေနမယ္ဆိုရင္ ဒီေက်ာင္းသားရဲ႕ အနာဂတ္နဲ႕ သူေျပာတာ ယံုျပီး လိုက္တြက္မိတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ အနာဂတ္ဟာ မေတြး၀ံ့စရာ ျဖစ္ပါမယ္။ အမွန္တကယ္ ႏွစ္က်ေက်ာင္းသား လုပ္သင့္တာကေတာ့ အသစ္တက္လာတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြကို “ညီေလးတို႕၊ ညီမေလးတို႕ေရ။ အစ္ကိုေတာ့ ဒီပုစာၦေတြကို ဒီလိုမွားတြက္မိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စာေမးပြဲက်တာ။ အစ္ကို႕တို႕ စုျပီး တြက္နည္းအမွန္ကို အေျဖထုတ္ၾကည့္ရေအာင္။ ဆရာမကို သြားေမးၾကည့္ရေအာင္” ဆိုတာပဲ ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ ဟန္ကိုယ့္ဖို႕ ဆိုျပီး၊ ေတာေျပာေတာင္ေျပာနဲ႕ တြက္နည္းအမွားကိုပဲ လက္ဆုပ္လက္ကိုင္ျပဳထားတာေတြဟာ အနာဂတ္မွာ ဘယ္သူ႕အတြက္မွ အက်ိဳး မရွိႏိုင္ပါဘူး။

စာသင္ခန္းေရွ႕က ဆရာခံုမွာ ထိုင္ေနတိုင္းလဲ ဆရာမျဖစ္ပါဘူး။ ေက်ာင္းသားေတြက ဆရာလို႕ သတ္မွတ္မွ ဆရာျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္လို႕ ထိုင္ေအာ္တိုင္းလဲ ေခါင္းေဆာင္မျဖစ္ပါဘူး။ ေခါင္းေဆာင္လို႕ သတ္မွတ္သူရွိမွ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ပါတယ္။ ပြင့္လင္းမွဳနဲ႕ အေျခအေနကို အမွန္အတိုင္း ျမင္တတ္ႏိုင္မွဳက ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္သူေတြအတြက္ အေရးၾကီးဆံုး အရည္အခ်င္းေတြပါ။

ဒါေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ ကိုယ္ဘာလဲ၊ ကိုယ္ဘယ္လဲ၊ ေတာ္လွန္ေရး အေျခအေနက ဘယ္အဆင့္ကို ေရာက္ေနျပီလဲ ဆိုတာကို ဆန္းစစ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဆန္းစစ္ခ်က္ေတြကေန ထြက္ေပၚလာတဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေဘးက ထိုင္ၾကည့္ေနသူေတြကလဲ ေဘးထိုင္ဘုေျပာလုပ္ေနတာထက္ ဘယ္လိုအပ္ခ်က္မွာ ကိုယ္က ပါ၀င္ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္မလဲဆိုတာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ျပန္ဆန္းစစ္ဖို႕ လိုပါမယ္။ အဖိႏွိပ္ခံျပည္သူေတြက ဖိႏွိပ္သူေတြကို ေတာ္လွန္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ ေလွေလွာ္ျပိဳင္ပြဲ က်င္းပေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏွစ္ဘက္အသင္း ေဘာလံုးကန္ေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေလယာဥ္ၾကီးတစင္း ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးပါ။ ျပန္ေပးသမားေတြကို ျပန္တိုက္ခိုက္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းေနသူေတြကို ေ၀ဖန္ရင္း ကိုယ္ငုတ္တုတ္ထိုင္ေနတာကပဲ သူတို႕ေၾကာင့္လိုလို ေျပာလိုက္၊ ျပန္ေပးသမားေတြကို ေၾကာက္ျပီး ျပံဳးျပလိုက္၊ ကိုယ္နဲ႕ မဆိုင္ဘူးဆိုျပီး သီခ်င္းေလး နားေထာင္လိုက္ လုပ္ေနလို႕ မရပါဘူး။ ျပန္ေပးသမားေတြကို ျပန္ခုခံေနသူေတြမွာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိမွာလဲ အမွန္ပါပဲ။ ဘယ္လိုျဖည့္ ဆည္းေပးမလဲ စဥ္းစားၾကည့္ဖို႕ လိုပါတယ္။ ျပန္ခုခံေနသူေတြကလဲ ပံုစံတမ်ိဳးနဲ႕ မရရင္ အားနည္းခ်က္ေတြကို ျပန္ဆန္းစစ္ဖို႕ လိုပါမယ္။ သူမ်ားေတြ ေ၀ဖန္ေထာက္ျပတဲ့အခါ ျပန္ဆန္းစစ္ျပီး မဟုတ္ရင္ လ်စ္လ်ဴရွဳ၊ ဟုတ္ေနရင္ေတာ့ ျပင္သင့္ပါတယ္။ ဒါမွလဲ တိုးတက္မွာပါ။ မ်က္စိစံုမွိတ္၊ နားပိတ္ျပီး ခုန္ဆြခုန္ဆြ လုပ္ေနလို႕ မရပါ။

ေလယာဥ္ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့အခါ ခုခံမယ္ဆိုရင္ ေလယာဥ္ေနာက္ပိုင္းမွာ ခုခံေနသူေတြ ရွိဖို႕သလို ေလယာဥ္မွဴးခန္းထဲကို ဘယ္လိုရေအာင္ ၀င္ျပီး ေလယာဥ္ေမာင္းတံကို ကိုယ့္လက္ထဲ ေရာက္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။ ေျမျပင္နဲ႕ ဆက္သြယ္မွဳကို ဘယ္လိုျပန္ရေအာင္ယူျပီး ေလယာဥ္ၾကီးကို အထိအခိုက္ အနည္းဆံုးနဲ႕ ေျမေပၚဆင္းႏိုင္ေအာင္ လုပ္မလဲ ဆိုတာေတြ ၾကိဳတင္တြက္ခ်က္ဖို႕ လိုပါတယ္။ ခုခံေရးပဲ ဦးစားေပးလုပ္တဲ့အခါ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးက ကိုယ့္လက္ထဲမွာ မရွိတာေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုး ေလယာဥ္ၾကီး ပ်က္က်သြားတာမ်ိဳးလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ခုခံျပီး အရာမထင္တာေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဘက္မွ်ဖို႕ လိုပါတယ္။ ျပန္ေပးသမားေတြကို ၀ိုင္းဖမ္းျပီး တရားစြဲတာေတြ ဘာေတြက ၾကိဳေတြးထားဖို႕ လိုေပမယ့္ ေနာက္မွလုပ္ရမယ့္ ကိစၥေတြပါ။ ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့ ေလယာဥ္ေပၚကေနထိုင္ျပီး ဖုန္းေလးတဂြမ္ဂြမ္နဲ႕ ျပန္ေပးသမားေတြကို တရားစြဲေပးေနာ္လို႕ ထိုင္ေအာ္ေနလဲ ေျပာရံုပဲ အဖတ္တင္မွာပါပဲ။ ကူပါ၊ ကယ္ပါဦး ေျပာေနျပန္ရင္လဲ တိုက္ေလယာဥ္ေတြ ေဘးက ၀န္းရံျပီး တက္လာေပးတာပဲ လုပ္လို႕ ရမွာပါ။ ေဘးကေန တက္လာတဲ့အခါမွာလဲ ဆက္သြယ္ေရးကိရိယာကေနတဆင့္ ျပန္ေပးသမားေတြနဲ႕ ညွိႏွိဳင္းမွဳေတြ၊ ဖိအားေပးမွဳေတြပဲ လုပ္ႏိုင္မွာပါ။ ျပန္ေပးသမားေတြခ်ည္းကိုပဲ သီးသန္႕ပစ္ခ်လို႕ ရသည္ကလဲ မဟုတ္၊ ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့ ေလယာဥ္ၾကီးထဲ ၀င္လာလို႕ကလဲ ရတာ မဟုတ္တာေၾကာင့္ “ျပန္ေပးဆြဲ ခံထားရတဲ့ လူေတြကို သနားပါေၾကာင္း၊ ကိုယ္ခ်င္းစာပါေၾကာင္း” ပဲ ျပင္ပကေန ေျပာႏိုင္မွာပါ။ ဒါကို ျပန္ေပးဆြဲခံထားရသူေတြထဲက ဖုန္းရွိတဲ့ လူေတြက “အဲဒီျပန္ေပးေတြေလ၊ ခုပဲ လူတေယာက္ကို ရိုက္ပစ္လိုက္ျပန္ျပီ။ ခုပဲ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခရီးသည္ ေမ့လဲသြားျပီ။ ငါတုိ႕ေတြမွာ စားစရာလဲ မရွိဘူးသိလား” လို႕ ျပင္ပက လူကို ေျပာလိုက္၊ ျပင္ပလူက “ဟုတ္လား။ ငါတို႕ ကိုယ္ခ်င္းစာ သနားပါတယ္လို႕ ေလယာဥ္ေပၚက လူေတြကို ေျပာလိုက္ပါ” လို႕ ျပန္ေျပာတဲ့အခါ ၀မ္းသာအားရ ျဖစ္သြားျပီး “ေဟ့။ ငါတို႕ေဘးမွာ ပါလာတဲ့ ဟိုေလယာဥ္က လူကေလ ငါတို႕ကို သနားတယ္လို႕ ေျပာခိုင္းလိုက္တယ္” ဆိုျပီး ျပန္ေအာ္ေျပာေပးလိုက္နဲ႕ လုပ္ေနၾကလို႕ မရပါ။

ဒီၾကားထဲ တျခားဘာလုပ္ရမလဲဆိုတာေတြ မစဥ္းစားေတာ့ပဲ ေလယာဥ္မွဴးအခန္းထဲမွာ ပိတ္ေလွာင္ခံထားရတဲ့ ပိုက္ေလာ့ကို အျမန္လႊတ္ေပးပါလို႕ ျပန္ေပးသမားေတြကို ေျပာသူကေျပာ၊ ေလယာဥ္အျပင္က ၀န္းရံလိုက္လာေပးတဲ့ တိုက္ေလယာဥ္ေတြကို ေလယာဥ္မွဴးထုတ္လာေပးဖို႕ ေျပာေပးပါ ဆိုျပီး ဖုန္းတလံုးနဲ႕ ေအာ္ေနသူကေအာ္ ျဖစ္တတ္ျပန္ပါတယ္။ ဒီေလယာဥ္မွဴးရွိေနရင္ ျပန္ေပးဆြဲထားရမွာ အခက္အခဲရွိလို႕ ၾကိဳးတုပ္ပိတ္ေလွာင္ထားကာမွ ေလွာင္ထားသူကို လႊတ္ေပးပါလို႕ ေအာ္ေနတာဟာ လက္ေတြ႕နဲ႕ အပ္စပ္မွဳ ရွိမရွိ သိဖို႕ လိုပါတယ္။

ဒီၾကားထဲ “မင္းတို႕လဲ ငါတို႕နဲ႕အတူတူ ေလယာဥ္ေမာင္းရမွာပါကြာ” ဆိုျပီး ျပန္ေပးသမားေတြက ေလယာဥ္ေမာင္းခန္းထဲ ၀င္လာဖို႕ ကမ္းလွမ္းတာနဲ႕ပဲ ဘယ္ေရာက္လို႕ ဘယ္ဆိုက္မယ္မွန္းမသိတဲ့ ေလယာဥ္ကို ျပန္ေပးသမားေတြနဲ႕ အတူေမာင္းဖို႕ ဖင္တၾကြၾကြ ျဖစ္ေနတတ္သူေတြကလဲ ရွိပါေသးတယ္။ ျပဳသင့္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကေတာ့ လူတစုက ခုခံေရး လုပ္ေနခ်ိန္မွာ လူတစုက ေလယာဥ္မွဴးခန္းကို ျပန္စီးနင္းျပီး ေလယာဥ္ေမာင္းတံကို ေလယာဥ္မွဴးလက္ထဲ ေရာက္ေအာင္ လုပ္ေပးဖို႕၊ လိုအပ္တဲ့ ျပင္ပဆက္သြယ္မွဳေတြနဲ႕ ေလယာဥ္ေျမျပင္ဆင္းႏိုင္ဖို႕ အကူအညီေတြ ရယူဖို႕ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

လက္ေတြ႕ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနမွန္ကို ပကတိအတိုင္း သိေနျပီး လုပ္သင့္တဲ့အလုပ္ေတြကို ဦးစားေပးစနစ္နဲ႕ လုပ္ဖို႕က တိုက္ပြဲေအာင္ျမင္ေရးရဲ႕ ေသာ့ခ်က္ပါ။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ဗ်ာမ်ားျပီး ဟိုဟာစပ္စပ္၊ ဒီဟာစပ္စပ္နဲ႕ လူအင္အား၊ ေငြအင္အားေတြကို ျဖန္႕က်ဲသံုးေနရင္ ဘာမွာမွ မထိေရာက္ပဲ အခ်ိန္ေတြၾကာလာတဲ့အခါ ေလယာဥ္ဆီ ကုန္လို႕ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ျပန္ေပးသမားေတြရဲ႕ စိတ္ေဖာက္ျပန္မွဳ ပိုဆိုးသြားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေလယာဥ္ၾကီးတခုလံုး ပ်က္က်သြားႏိုင္ပါတယ္။ ျပင္ပမွာ ပါလာတဲ့ တိုက္ေလယာဥ္မွဴးေတြကလဲ ေလယာဥ္ေပၚက လူေတြက သနားလြန္းလို႕ ၀င္ကယ္ဖို႕ လုပ္ေနသူေတြခ်ည္းပါလို႕ ဘယ္သူမွ အာမမခံႏိုင္ပါ။ ျပန္ေပးသမားေတြနဲ႕ ညွိႏွိဳင္းမွဳ တစံုတရာ ရသြားျပီး၊ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ိဳးေတြကို သေဘာတူရင္ ေလယာဥ္ေပၚက ခရီးသည္ေတြကို လုပ္ခ်င္တာ လုပ္လို႕ ရတယ္။ သတ္ပစ္ခ်င္သူ သတ္ပစ္လိုက္လို႕ ရတယ္၊ မသိခ်င္ေယာင္ ေဆာင္ေနၾကမယ္ လို႕ ဆိုသြားခဲ့ရင္ေရာ မခက္ပါဘူးလား။ ဒါေတြကို မတြက္ခ်က္ပဲ ေလယာဥ္ေပၚမွာ ျပန္ေပးဆြဲ ခံထားရသူေတြထဲက ဖုန္းရွိသူေတြဟာ ဖုန္းေျပာရတာေလးေတြ၊ ႏွစ္သိမ့္ခံရတာေလးေတြ ခံုမင္ျပီး ဘာမွန္းမသိတဲ့ ျပင္ပက မေရမရာ အေျခအေနေပၚမွာ ပံုအပ္ထားၾကတဲ့အခါ၊ ေလယာဥ္တြင္းမွာ တကယ္ရွိေနသူေတြရဲ႕ အင္အားကို မစုစည္းႏိုင္ၾကေတာ့တဲ့ အခါ၊ မရႏိုင္တဲ့ ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို ထိုင္ေအာ္တဲ့ အလုပ္ပဲ လုပ္ေနၾကတဲ့အခါ က်ရင္ ဒီေလယာဥ္ၾကီး ပ်က္က်ဖို႕ ရာခိုင္ႏွုန္း ေတာ္ေတာ္မ်ားေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရး ဆန္းစစ္ခ်က္နဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျပင္ဆင္ျဖည့္ဆည္းမွဳဆိုတာေတြက အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ ကိုယ္တိုင္ပါ၀င္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အေျခအေနေတြကို ဆန္းစစ္မွဳျပဳတဲ့အခါမွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ တျခားေတာ္လွန္ေရးေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ ျပဳတာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ စနစ္တက် ဆန္းစစ္ခ်က္ျပဳလုပ္ဖို႕ အတြက္ လိုအပ္တဲ့ Framework တခုကို စစ္ေရးနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးစစ္ပြဲေတြကို ေလ့လာသူ ပညာရွင္ Dr. Bard O’Neill က ေဖာ္ထုတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။

တကမၻာလံုးက စစ္ဦးစီးတကၠသိုလ္ေတြနဲ႕ စစ္မဟာဗ်ဴဟာ ေလ့လာေရး သင္တန္းေတြတိုင္းမွာ BARD O’NEILL’S FRAMEWORK ဆိုတာ မပါမျဖစ္တဲ့ သက္ရိုးညႊန္းတန္း သင္ခန္းစာ တခုပါ။ ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ေနသူေတြ အတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ သင္ခန္းစာတခုျဖစ္သလို၊ ေတာ္လွန္ေရးကို ႏွိမ္နင္းသူေတြအတြက္ကလဲ ဒါကို သံုးျပီး ေတာ္လွန္ေရး အားနည္းခ်က္ကို ဆန္းစစ္ေလ့လာမွဳေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ တဘက္နဲ႕ တဘက္ ဂိမ္းကစားတဲ့အခါ တဘက္ရန္သူကို ေလွ်ာ႕တြက္ျပီး ကိုယ့္ကိုယ္ကို အထင္ၾကီးတာဟာ အဆိုးဆံုး အားနည္းခ်က္ပါပဲ။ သူ႕ဗ်ဴဟာအခင္းအက်င္း၊ ကိုယ့္ဗ်ဳဟာအခင္းအက်င္းကို သိေအာင္ အရင္လုပ္ျပီး ကိုယ့္ဘက္က ဟာကြက္ေတြကို သူက ဘယ္ဗ်ဴဟာသံုးျပီး ဆန္းစစ္သြားႏိုင္တယ္၊ ဘယ္ဗ်ဴဟာသံုးျပိီး ေခ်မွဳန္းသြားႏိုင္တယ္ ဆိုတာ ၾကိဳတင္ခန္႕မွန္းႏိုင္ရင္ ကိုယ့္ဘက္က ဟာကြက္ေတြကို ၾကိဳျဖည့္ထားႏိုင္ပါတယ္။

BARD O’NEILL’S FRAMEWORK

ဒီ Framework မွာ အေရးၾကီးဆံုး အခ်က္ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးကို နားလည္ဖို႕ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ကို နားလည္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသေဘာသဘာ၀ကို နားလည္ဖို႕ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ပန္းတိုင္၊ အေျခခံရပ္တည္ခ်က္၊ သံုးသပ္စဥ္းစားခ်က္၊ ေတာ္လွန္ေရး ဗ်ဴဟာေတြကို တိတိက်က် သတ္မွတ္ေဖာ္ထုတ္ျပီး၊ နားလည္သိရွိေနဖို႕ လိုပါတယ္။ အခုေဖာ္ျပမယ့္ Framework ဟာ ေလ့လာဆန္းစစ္သူေတြကို ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ပန္းတိုင္၊ လမ္းေၾကာင္း၊ ဗ်ဴဟာပိုင္းဆိုင္ရာေတြထဲက အားသားခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေထာက္ျပေပးရံုသာမက ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ ေအာင္ျမင္မွဳ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကိုပါ တြက္ခ်က္ေပးႏိုင္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ အုပ္ခ်ဳပ္သူနဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြကို ေတာ္လွန္တဲ့ အင္အားစုေတြအၾကားက Political Struggle တခုပါ။ ေတာ္လွန္တဲ့ အင္အားစုေတြဟာ အဖြဲ႕အစည္းပိုင္းဆိုင္ရာ က်ြမ္းက်င္မွဳ၊ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးနဲ႕ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ စတဲ့ ႏိုင္ငံေရး အရင္းအျမစ္ေတြနဲ႕ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳျပီး၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး မ်က္ႏွာစာေတြကို ဖ်က္ဆီးတာ၊ ရပ္ဆိုင္းတာ၊ ေျပာင္းလဲတာေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ႏိုင္ငံေရးအရင္းအျမစ္နဲ႕ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳ ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳမွဳ လို႕ ဆိုထားပါတယ္။ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳဆိုတာမွာ ေတာခိုျပီး ပုန္ကန္လွဳပ္ရွားတာေတြအျပင္ ျမိဳ႕ျပပုန္ကန္မွဳေတြလဲ ပါ၀င္ပါတယ္။ ကမၻာတ၀ွမ္းက ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳ မပါပဲ ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို လူထုတိုက္ပြဲပဲျဖစ္ရမယ္၊ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳပဲ ျဖစ္ရမယ္ စသျဖင့္ ကန္႕သတ္လို႕ေတာ့ မရပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရး တခုမွာ ပန္းတိုင္က တိက်ျပတ္သားရမယ္။ မဟာဗ်ဴဟာက စနစ္တက် ခ်မွတ္ရပါမယ္။ နည္းဗ်ဴဟာပိုင္းက်ေတာ့ အသံုးျပဳလို႕ ရႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းမွန္သမွ်ကို အသံုးျပဳႏိုင္ရပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို ေသြဖည္ျပီး ပန္းတိုင္က်ေတာ့ ဟိုလိုလို၊ ဒီလိုလိုနဲ႕ မသဲမကြဲ၊ မဟာဗ်ဴဟာက်ေတာ့ ေရွ႕တိုးမရ၊ ေနာက္ဆုတ္ခက္၊ နည္းဗ်ဴဟာက်ေတာ့ ဒါမွဒါ လုပ္လို႕ ေအာင္ပြဲနဲ႕ ေ၀းသြားခဲ့တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အမ်ားအျပားပါပဲ။ ဘာနဲ႕ တူလဲဆိုေတာ့ ဘယ္ပန္းတိုင္ကို ေရာက္ေအာင္သြားမယ္ဆိုတာလဲ မေရမရာ၊ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းနဲ႕ သြားမယ္ဆိုတာကလဲ မတိမက်နဲ႕ ေလွေလွာ္ရင္ေတာ့ တက္ကို ဘယ္ဘက္မွာ မထားရဘူး။ ညာဘက္မွာပဲ ထားရမယ္လို႕ ကန္႕သတ္ေနတာနဲ႕ အတူတူပါပဲ။

ႏိုင္ငံေရးမ်က္ႏွာစာဆိုရာမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုးရရဲ႕ ယႏၱရားကို ဆိုလိုပါတယ္။ ဒီယႏၱရားမွာ မ်က္ႏွာစာ ေလးခုရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအသိုင္းအ၀ိုင္း၊ ႏိုင္ငံေရးစနစ္၊ အာဏာရွင္ေတြနဲ႕ မူ၀ါဒေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအသိုင္းအ၀ိုင္းထဲမွာ အစိုးရေရးရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို ေန႕စဥ္နဲ႕အမွ် ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေပးေနရသူေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ထဲမွာ တန္ဖိုး၊ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒနဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ဖြဲ႕စည္းထားပံုေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး စနစ္ဆိုတာမွာ ထံုးတမ္းစဥ္လာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္ (traditional autocracy)၊ ေခတ္မွီေအာ္တိုကေရစီစနစ္ (Modernizing autocracy)၊ အာဏာရွင္ စနစ္ (authoritarian) နဲ႕ Pluralistic စနစ္ေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

ထံုးတမ္းစဥ္လာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္ဟာ ေမြးရာပါအခြင့္အလမ္းနဲ႕ ဘာသာေရးယံုၾကည္မွုေပၚ မူတည္ျပီး အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ခြင့္ အခြင့္အလမ္းကို တန္ဖိုးထားပါတယ္။ ဥပမာ- ဘုရင့္သားက ဘုရင္ျဖစ္ခြင့္ ရွိတာမ်ိဳးေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးမိသားစုကေန ေမြးဖြားလာျပီး ႏိုင္ငံေရးထဲ ေရာက္လာသူေတြအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေလာကထဲမွာ အခြင့္အာဏာ ပိုရွိမွဳေတြနဲ႕ ဘာသာေရး ယံုၾကည္ခ်က္အရ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ပါ ျဖစ္လာတာ မ်ိဳးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ထံုးတမ္းစဥ္လာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္ရဲ႕ တန္ဖိုးေတြကေတာ့ ေရေပၚဆီျဖစ္မွဳနဲ႕ ပုဂၢိဳလ္ေရး ကိုးကြယ္မွဳေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေခတ္မီွေသာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္မွာက်ေတာ့ တန္ဖိုးထားမွဳက ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို တည္ေဆာက္ရယူမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ေမြးရာပါ အခြင့္အလမ္း၊ ေရေပၚဆီ ျဖစ္မွဳနဲ႕ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္အေနအထားေတြကို အေၾကာင္းျပဳျပီး ႏိုင္ငံေတာ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ တရား၀င္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ဖို႕နဲ႕ အမ်ားျပည္သူေတြ အစိုးရထဲမွာ မပါ၀င္လာႏိုင္ေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ အာဏာရွင္စနစ္မွာက်ေတာ့ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရးဘ၀ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳကို တန္ဖိုးထားပါတယ္။ Pluralistic စနစ္မွာက်ေတာ့ တဦးခ်င္း လြတ္လပ္ခြင့္၊ ညွိႏွိဳင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ အေပးအယူရွိမွဳ၊ ကိုယ့္ၾကမၼာကိုယ္ဖန္တီးခြင့္ စတာေတြကို တန္ဖိုးထားျပီး၊ ဒီတန္ဖိုးေတြကို ဒီမိုကေရစီ အစိုးရသ႑ာန္နဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ျပီးေျမာက္ေစပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးရဲ႕ တတိယမ်က္ႏွာစာကေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ ဆိုတာမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာကို အမိန္႕ေပးက်င့္သံုးသူေတြ ပါ၀င္သလို၊ အာဏာကို အသက္၀င္ေစတဲ့ ေဒါက္တိုင္ေတြလဲ ပါပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ခံရတဲ့ ျပည္သူလူထုကေန အုပ္ခ်ဳပ္ေနသူေတြဟာ “လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ ရွိတယ္၊ တိုင္းျပည္တိုးတက္ေရးကို မေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ဘူး၊ ျပည္သူလူထုကို ဖိႏွိပ္ေနတယ္” ဆိုျပီး စဥ္းစားလာတဲ့အခါေတြက်ရင္ အာဏာဖီဆန္မွဳနဲ႕ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳေတြ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးရဲ႕ စတုတၱ မ်က္ႏွာစာကေတာ့ ေပၚလစီ မူ၀ါဒေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမူ၀ါဒေတြထဲမွာ အစိုးရရဲ႕ ပန္းတိုင္ေတြ၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ၊ စီမံခ်က္ေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီေပၚလစီေတြဟာ လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး၊ အသားအေရာင္နဲ႕ စီးပြားေရး ရပ္တည္မွဳေတြမွာ မွ်မွ်တတ ေရးဆြဲထားျခင္း မရွိပဲ ခြဲျခားသတ္မွတ္ခံရတယ္လို႕ အုပ္ခ်ဳပ္ခံရတဲ့ ျပည္သူလူထုေတြထဲက လူထု လူတန္းစားေတြ၊ လူမ်ိဳးစုေတြက ယံုၾကည္လာတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရးေတြ စတင္ေပါက္ဖြားလာႏိုင္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးေတြ ေပၚေပါက္လာတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြ သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ေတြက ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစု အမ်ိဳးအစားေတြကို ခုနစ္မ်ိဳး ခြဲျခား ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ပထမေလးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ anarchist, egalitarian, traditionalist, and pluralist သ႑ာန္ေလးမ်ိဳးရဲ႕ ပန္းတိုင္ကေတာ့ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို လံုး၀ ေျပာင္းလဲဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ Anarchist ေတြရဲ႕ ပန္းတိုင္ကေတာ့ institutionalized လုပ္ထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံေတြကို ဖယ္ရွားပစ္ဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ Egalitarian ေတြကေတာ့ distributional equality နဲ႕ ဗဟိုထိန္းခ်ဳပ္မွဳ ဖြဲ႕စည္းပံုကို အေျခခံျပီး လူမွဳအဖြဲ႕အစည္းကို ေျပာင္းလဲႏိုင္မယ့္ ႏိုင္ငံေရးစနစ္သစ္ကို အစားထိုးဖို႕ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ traditionalist ေတြကေတာ့ လက္ရွိက်င့္သံုးေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို အာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ စစ္တပ္၊ ဘာသာေရး အသိုင္းအ၀ိုင္း၊ ေရေပၚဆီ လူတန္းစားေတြ ေထာက္ခံတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ အစားထိုးဖို႕ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ pluralist ေတြကေတာ့ လြတ္လပ္မွဳ၊ တရားမွ်တမွဳ၊ အေပးအယူရွိမွဳေတြအေပၚမွာ အေျခတည္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႕ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ secessionists ေတြကေတာ့ သူတို႕နယ္ေျမေဒသေတြကို တိုင္းျပည္ကေန လံုး၀ခြဲထြက္ျပီး သီးျခားႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရတည္ေထာင္ဖို႕ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ reformists ကေတာ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး တိုးတက္မွဳနဲ႕ အခြင့္အလမ္းေတြ ရရွိဖို႕ပဲ မူတည္ပါတယ္။ preservationist ေတြကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရး လုပ္ေနေပမယ့္ လက္ရွိအေျခအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ ဆက္ျပီး တည္ရွိေနမွုကိုပဲ လိုခ်င္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳ အေျခအေနေတြကေန အက်ိဳးအျမတ္ ရေနလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ဒီလိုေတာ္လွန္ေရးအင္အားစု အမ်ိဳးအစားေတြ တခု (သို႕မဟုတ္) တခုထက္ မက ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္။ အမ်ိဳးအစားေတြ ကြဲျပားေလေလ၊ ပန္းတိုင္နဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ ကြဲျပားေလေလ ျဖစ္ပါတယ္။ ညီညြတ္မွဳ တည္ေဆာက္ေရးက အလြန္ခက္ခဲပါတယ္။ ပန္းတိုင္တခုမွာ ညီညြတ္ေရးရဖို႕ အခ်ိန္ေပး တည္ေဆာက္ေနရတဲ့အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးမွာ အင္အားေတြ စုစည္းျပီး အားမယူႏိုင္ပါဘူး။ အင္အားေတြ ျဖာထြက္ေနတတ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးမွာ အဲဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးေတြျဖစ္ေနရင္ အာဏာပိုင္ေတြဘက္က မဟာဗ်ဴဟာက်ြမ္းက်င္သူေတြအတြက္ အခြင့္အလမ္းပါပဲ။ အင္အားစုေတြကို စည္းရံုးသိမ္းသြင္းရန္ လြယ္ကူေသာအင္အားစု၊ အျမစ္ျဖတ္ ေခ်မွဳန္းရန္ လိုအပ္ေသာ အင္အားစု၊ ေခ်မွုန္းရန္ မလိုအပ္ပဲ အလိုလို ျပိဳကြဲသြားႏိုင္ေသာ အင္အားစု၊ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳကို အခြင့္ေကာင္းယူျပီး ကိုယ္က်ိဳးရွာေနေသာေၾကာင့္ ပြဲျပီးေအာင္ မတိုက္ပဲထားေနမည့္ အာဏာ တည္ျမဲေရးကို တဘက္တလမ္းမွ ေထာက္ကူေပးႏိုင္ေသာ အင္အားစု စသည္ျဖင့္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ျပီး ေတာ္လွန္ေရးကို ျဖိဳခြဲခ်ပစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးကို ကြင္းဆက္ျဖတ္ပစ္ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးအစားသ႑ာန္နဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္ ကြဲျပားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစု ေတြအၾကားမွာ တပ္ေပါင္းစု ညီညြတ္ေရး လုပ္ငန္း လုပ္တာဟာ ေရေပၚမွာ အရုပ္ေရးတာနဲ႕ အတူတူပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရး လမ္းေၾကာင္းကို ခ်ျပျပီး ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳကေန တဆင့္ က်စ္လ်စ္ေအာင္ တည္ေဆာက္မွုအပိုင္းပဲ အျမင့္ဆံုးလုပ္လို႕ရႏိုင္ပါတယ္။

ညီညြတ္ေရးပဲ အာရံုစိုက္ လုပ္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ မေအာင္ျမင္ပဲ ၾကန္႕ၾကာတတ္ပါတယ္။ တဘက္က ညီညြတ္ေရးရဖို႕ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ေဆြးေႏြးျငင္းခံုေနၾကတုန္းမွာ ေတာ္လွန္ေရးတကယ္ လုပ္ရမယ့္ အခ်ိန္အခါ၊ အခြင့္အလမ္းေတြကို လက္လြတ္ဆံုးရွံဳးသြားတတ္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွုကို အေကာင္အထည္ေဖာ္တာက အခ်ိန္အခါနဲ႕အညီ ခ်ိန္ကိုက္လွဳပ္ရွားမွဳ လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ စစ္မဟာဗ်ဴဟာအရေတာ့ ဒါကို အန္စီဒဗလ်ဴ (Network centric Warfare) လို႕ ေခၚေ၀ၚ သံုးစြဲၾကပါတယ္။ ဒီသ႑ာန္ကေန Effects- Based Operations (EBO) ဆိုတဲ့ လုပ္ေဆာင္လိုက္တဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳကေန ထြက္ေပၚလာမယ့္ ရလာဒ္ကို ဦးစားေပးေသာ ေအာ္ပေရးရွင္းေတြ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္လာပါတယ္။ ညီညြတ္မွဳကို ႏွဳတ္ကတိေတြ၊ ေၾကျငာခ်က္ေတြ၊ ညီလာခံၾကီးေတြနဲ႕ ရယူတာမဟုတ္ပဲ ေတာ္လွန္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳ တခုခ်င္းဆီက ထြက္ေပၚလာမယ့္ အက်ိဳးရလဒ္ကို အေျခခံျပီး case by case အေနနဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ ရယူျခင္းပါ။ အဲဒီကေန တဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လို႕ ရလာတဲ့ အက်ိဳးရလဒ္ေတြအတြက္ ယံုၾကည္မွဳ တည္ေဆာက္မွဳ အဆင့္ကို ထပ္မံ တိုးတက္ေအာင္ လုပ္ယူသြားလို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ ညီညြတ္ေရးကို တျပိဳင္တည္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္သြားမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြ လုပ္တဲ့အခါမွာ အာဏာပိုင္ ယႏၱရားရဲ႕ မ်က္ႏွာစာေလးခုကို ဖယ္ရွားတိုက္ခိုက္တာ၊ အသြင္ေျပာင္းယူတာေတြ လုပ္ရပါမယ္။ ဒီလိုလုပ္ႏိုင္ဖို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေရးစစ္မ်က္ႏွာနဲ႕ စစ္ေရး စစ္မ်က္ႏွာ ႏွစ္ခုကို ဖြင့္ရပါမယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးစစ္မ်က္ႏွာမွာ ႏိုင္ငံတကာပံ့ပိုးေထာက္ကူမွဳကို စစ္မ်က္ႏွာတခုအေနနဲ႕ ထည့္သြင္း ေျပာဆိုတတ္ပါတယ္။ စစ္ေရးစစ္မ်က္ႏွာမွာလဲ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ားအသြင္နဲ႕ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားကို တတိတိ ျဖိဳခ်မွဳေတြ၊ ေတာေတာင္လွ််ိဳေျမာင္မွာ လက္နက္လူသူ စုေဆာင္းျပီး ေျပာက္က်ားပုန္ကန္မွဳေတြကေန တပ္ရင္းတပ္ဖြဲ႕ေတြ ဖြဲ႕စည္းျပီး အာဏာပိုင္ တပ္ေတြနဲ႕ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ထိေတြ႕မွဳေတြ ဆိုျပီး လူအင္အား၊ လက္နက္အင္အား၊ အေျခစိုက္စခန္း တည္ေနရာ စတာေတြေပၚ မူတည္ျပီး အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ထိေရာက္တဲ့ အမိန္႕ေပးစနစ္နဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္မွဳေတြ၊ logistics ေရးရာေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ အမိန္႕ေပးစနစ္ ဖရိုဖရဲျဖစ္ရင္ ဟန္ခ်က္ပ်က္ပါတယ္။ ပစ္မွတ္ကို မထိရင္ က်ည္ဆံ တေတာင့္သံုးသံုး၊ အေတာင့္တရာသံုသံုး အတူတူပဲ ျဖစ္တာမို႕ ေငြအင္အား၊ လူအင္အားေတြ သံုးႏိုင္ေပမယ့္ အမိန္႕ေပးစနစ္ မေကာင္းလို႕ အင္အားက်ဆင္းသြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အမ်ားၾကီးပါပဲ။

ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးပန္းတိုင္ေတြ ခ်မွတ္ျပီးတဲ့အခါ (သို႕မဟုတ္) ရလဒ္အေျချပဳ ေအာ္ပေရးရွင္းေတြ အေကာင္အထည္ေဖာ္မယ္လို႕ စဥ္းစားျပီးတဲ့အခါ စစ္မ်က္ႏွာေတြ ဖြင့္ပါတယ္။ ဒီလိုဖြင့္ၾကျပီးတဲ့အခါမွာလဲ ေအာင္ပြဲရဖို႕အတြက္ ဘယ္လို မဟာဗ်ဴဟာေတြ ခ်မွတ္မလဲ ဆိုတာက အေရးၾကီးပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ မဲ့ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးတခုဟာ ေတာင္ယိမ္းေျမာက္ယိမ္း၊ ေရွ႕ယိမ္း၊ ေနာက္ယိမ္းနဲ႕ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း လမ္းေပ်ာက္သလို ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာဆိုတာက လွဳပ္ရွားမွုကို ၾကိဳးကိုင္ေပးႏိုင္တဲ့ လမ္းညြန္ခ်က္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Dr. Bard O’Neill ရဲ႕ Framework ထဲမွာ မဟာဗ်ဴဟာ ေလးမ်ိဳးကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ပထမ မဟာဗ်ဴဟာက conspiratorial strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ေသးငယ္၊ လွ်ိဳ႕၀ွက္ျပီး စည္းကမ္းနဲ႕ စနစ္တက်ရွိတဲ့ အုပ္စုငယ္ေလးတခုကို အသံုးျပဳျပီး ႏုိင္ငံေတာ္အာဏာကို သိမ္းယူတာျဖစ္ပါတယ္။ ပ႗ိပကၡျဖစ္မွဳ၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ရမွဳေတြ နည္းပါးပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြမွာ တပ္တြင္း အာဏာျပန္သိမ္းျပီး မွ အာဏာသိမ္းအစိုးရသစ္က အတိုက္အခံေတြနဲ႕ ေဆြးေႏြးမွဳေတြ လုပ္ဖို႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္တတ္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ေသြးထြက္နည္းေစတဲ့ ေတာ္လွန္ေရး မဟာဗ်ဴဟာ တရပ္ပါ။

ေနာက္ထပ္ မဟာဗ်ဴဟာ တမ်ိဳးကေတာ့ protracted popular war strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာက လူထုေထာက္ခံမွဳကေန ေတာ္လွန္ေရးစစ္ပြဲဆီကို ဦးတည္ေစပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာမွာ အဆင့္သံုးဆင့္ရွိပါတယ္။ ပထမအဆင့္ျဖစ္တဲ့ strategic defensive မွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ လူထုေထာက္ခံမွု ရယူျခင္း၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား တည္ေထာင္ျခင္း၊ ရန္သူေခ်မွဳန္းေရးစတင္ျခင္းနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳ ခိုင္မာေအာင္ တည္ေဆာက္ျခင္းေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဒုတိယအဆင့္ျဖစ္တဲ့ strategic stalemate ကေတာ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ဆင္ႏႊဲျပီး အစိုးရကို ေတာ္လွန္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေအာင္ပြဲေတြ၊ အဖြဲ႕အစည္း တိုးခ်ဲ႕မွဳေတြ၊ အေျခစိုက္စခန္း တည္ေဆာက္မွဳေတြ၊ ေလ့က်င့္သင္တန္းေပးမွဳေတြ ျပဳလုပ္တာေၾကာင့္ ၾကာရွည္တည္ေဆာက္ရတဲ့ အဆင့္တခုပါ။ အဲဒီကေနမွ strategic offensive အဆင့္ကို တက္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြက open war ဆင္ႏႊဲတာ ျဖစ္ျပီး ႏိုင္ငံေရး ဦးတည္ခ်က္ကေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုးရယႏၱရားကို ျဖဳတ္ခ်ျပီး အစားထိုးတာျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေရးဦးတည္ခ်က္ကေတာ့ တဘက္ရန္သူရဲ႕ စစ္တပ္ေတြကို ေခ်မွုန္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာကို ေမာ္စီတုန္းက က်င့္သံုးေဖာ္ေဆာင္ခဲ့တာျဖစ္ျပီး အဆံုးသတ္ ေအာင္ပြဲကို ရရွိခဲ့ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ မဟာဗ်ဴဟာ တခုကေတာ့ military-focus strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာကေတာ့ စစ္ေရးအရ ေခ်မွဳန္း တိုက္ပြဲ၀င္ႏိုင္ေရးကိုပဲ ဦးစားေပးပါတယ္။ protracted popular war strategy နဲ႕ မတူညီတဲ့အခ်က္ကေတာ့ လူထုေထာက္ခံမွုရဖို႕ စနစ္တက် စဥ္ဆက္မျပတ္ ၾကိဳးပမ္းအားထုတ္မွုမရွိပါဘူး။ လက္ရွိေထာက္ခံမွဳဟာ လံုေလာက္ျပီလို႕ ယူဆျပီး၊ စစ္ေျမျပင္မွာ ေအာင္ပြဲရေရးကိုပဲ ဦးတည္ေဆာင္ရြက္ပါတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္တြင္းစစ္တုန္းက Confederacy က ဒီမဟာဗ်ဴဟာကို က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ မဟာဗ်ဴဟာ တခုကေတာ့ urban-warfare strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ျမိဳ႕ျပမွာ ေျပာက္က်ားလွဳပ္ရွားမွဳေတြ၊ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳေတြနဲ႕ အစိုးရယႏၱရားကို တိုက္ခိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအမ်ားစုမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ ဒီမဟာဗ်ဴဟာေလးခုလံုးကို ေပါင္းစပ္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အေပ်ာ့အမာလိုင္း၊ အေအး အပူလိူင္းေတြ ကြာျခားေပမယ့္ ေပါင္းစပ္ႏိုင္မွုကေတာ့ အေရးၾကီးပါတယ္။

အခုဆက္လက္ျပီး ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ပြဲ ေသာ့ခ်က္မ်ားကို တင္ျပပါမယ္။

ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ပြဲ၏ ေသာ့ခ်က္မ်ား

Bard O’Neill ရဲ႕ Framework မွာ ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ပြဲကို ဆန္းစစ္ႏိုင္မယ့္ ေသာ့ခ်က္ ေျခာက္ခ်က္ကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ လူတေယာက္ကိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အဖြဲ႕အစည္း တရပ္ကိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေတာ္လွန္ေရး တခုကိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေအာင္ျမင္ႏိုင္မယ့္ ရာခိုင္ႏွုန္းကို ဆန္းစစ္ႏိုင္မယ့္ စံႏွဳန္းစံထားေတြ၊ တြက္ခ်က္ တိုင္းတာမွဳေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကို အသံုးျပဳျပီး ဆန္းစစ္ေလ့လာလို႕ ရပါတယ္။ အလုပ္လုပ္ေနတိုင္း ထိေရာက္မွဳ ရွိေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ထိေရာက္ႏိုင္တဲ့ အလုပ္ေတြကို လုပ္မွ ထိေရာက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ သင္ရိုးစာအုပ္တခုလံုးကို အာဂံုေဆာင္ထားတဲ့ ေက်ာင္းသားတိုင္း စာေမးပြဲေအာင္မယ္လို႕ မဆိုႏိုင္ပါဘူး။ စာေမးပြဲကို ေအာင္ျမင္ေအာင္ ေျဖတတ္မွ စာေမးပြဲေအာင္ပါမယ္။ အဂၤလိပ္- ျမန္မာ အဘိဓာန္ၾကီးကို အလြတ္က်က္ေနသူေတြလဲ ေတြ႕ဖူးပါတယ္။ အက်ိဳးမရွိမဟုတ္ပါ။ တစံုတရာေတာ့ အက်ိဳးရွိပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာက က်င္းပတဲ့ အဂၤလိပ္စာ စာေမးပြဲေတြကို ၀င္ေျဖရင္ေတာ့ မေအာင္ဖို႕က မ်ားပါတယ္။ အခ်ိန္ကုန္၊ လူပမ္းရံုပဲ ရွိမွာပါ။ တကယ္အေရးၾကီးတဲ့ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါ တခုမွာ ဘာကို လုပ္သင့္သလဲ၊ ဘာကို ဦးစားေပးသင့္သလဲ ဆိုတာ ေရြးခ်ယ္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။ ကိုယ္လုပ္ေနတာေတြ ထိေရာက္မွဳရွိမရွိ သိႏိုင္ဖို႕ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ခ်က္ လိုအပ္ပါတယ္။ Bard O’Neil ရဲ႕ ေသာ့ခ်က္ ေျခာက္ခ်က္ဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းမ်ား ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္ျပီး အႏွစ္သာရေတြကို ျပန္လည္စုစည္း ေပးထားတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး ထိေရာက္မွဳနဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာ ထိေရာက္မွဳေတြကို ျပန္လည္ဆန္းစစ္ အကဲျဖတ္ရာမွာ အသံုး၀င္တဲ့ စံညႊန္းေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

(၁) လူထုေထာက္ခံမွဳ

ေတာ္လွန္ေရးတခု ေအာင္ျမင္မွဳလမ္းေၾကာင္းေပၚမွာ ရွိေနလား၊ မရွိေနဘူးလား ဆိုတာ ဆန္းစစ္တဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ လူထုၾကီးနဲ႕ ဘယ္ေလာက္အထိ နီးကပ္မွဳ ရွိေနလဲ ဆိုတာ ဆန္းစစ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘယ္ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မဆို ပထမဆံုးစဥ္းစားရမယ့္ အခ်က္က လူထုေထာက္ခံမွဳကို ဘယ္လိုရေအာင္ ယူမလဲ ဆိုတာပါပဲ။ အာဏာပိုင္ အစိုးရဘက္မွာ စစ္တပ္၊ ရဲ၊ ေဒါက္တိုင္အင္အားစု၊ သတင္းေပးေတြနဲ႕ တိုင္းျပည္ဘ႑ာေတြကို လိုသလို အသံုးျပဳႏိုင္မွဳ စတဲ့ အားသာခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီအားသာခ်က္ေတြကို ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္တဘက္ကေန ထိန္းညွိႏိုင္ဖို႕က လူထုေထာက္ခံမွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထုေထာက္ခံမွဳ ဆိုရာမွာ လူထုေထာက္ခံမွဳ အမ်ိဳးအစားေတြ၊ ပညာရွင္ေတြနဲ႕ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အခန္းက႑ေတြနဲ႕ လူထုေထာက္ခံမွဳ ရဖို႕အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ အသံုးျပဳရမယ့္ နည္းလမ္းေတြကို နားလည္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

လူထုေထာက္ခံမွဳ အမိ်ဳးအစားမွာ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံမွဳနဲ႕ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံမွဳဆိုျပီး အမ်ိဳးအစားႏွစ္မ်ိဳး ရွိပါတယ္။ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံသူေတြက ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ဆိုရင္ အသက္ေတြ၊ ဘ၀ေတြနဲ႕ ရင္းျပီး စြန္႕စားဖို႕အထိ အဆင္သင့္ ရွိေနသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕ေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ လိုအပ္မယ့္ ေထာက္လွမ္းေရးသတင္း အခ်က္အလက္ေတြ၊ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ ပုန္းခိုႏိုင္ဖို႕ ၀ပ္က်င္းေတြ၊ ေထာက္ပံ့ေၾကးေတြ၊ ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳ ေနရာထိုင္ခင္းေတြကို ပံ့ပိုးေပးတတ္ပါတယ္။ တခါတရံမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားအခ်င္းခ်င္း ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳေတြအတြက္ ဆက္သားတာ၀န္ေတြကို ထမ္းေဆာင္ေပးတတ္ပါတယ္။ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံသူေတြကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ၊ စြန္႕လႊတ္ေပးဆပ္ရမွဳေတြကို ကိုယ္ခ်င္းစာနာျပီး ေတာ္လွန္ေရးကို စိတ္ထဲက ေထာက္ခံေနသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕တေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးကို တိုက္ရိုက္ပံ့ပိုးမွဳ မရွိေပမယ့္ အာဏာပိုင္ေတြနဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွုေတြကိုလဲ တတ္ႏိုင္သမွ် ျငင္းဆန္ေလ့ရွိပါတယ္။

ဒီလိုတိုက္ရိုက္ေထာက္ခံသူေတြနဲ႕ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံသူေတြ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕အတူ ရွိေနတာဟာ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး ျဖိဳခြင္းမွဳေတြကို ထိေရာက္မွဳမရွိေအာင္ တားဆီးႏိုင္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္မွာ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံမွဳေကာ၊ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံမွဳပါ အေရးၾကီးတယ္ဆိုတာကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုပါတယ္။ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံမွဳမရွိေသးပဲ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံေနသူေတြကို ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက မေစာ္ကားမိေစဖို႕ အထူးသတိထားရပါလိမ့္မယ္။ လူထုေထာက္ခံမွဳဆိုတာ စည္းရံုးေရးနဲ႕ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ျပီး ရယူရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အတင္းအၾကပ္ေထာက္ခံမွဳ ယူလို႕ ရတာမ်ိဳး မဟုတ္ပါ။ လူထုရဲ႕ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံမွဳ၊ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံမွဳေတြ ရရွိဖို႕နဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးသမားအျဖစ္ တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္လာဖို႕အတြက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းထဲမွာ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ယံုၾကည္မွဳေတြ၊ တန္ဖိုးေတြ၊ အျမင္သေဘာထားေတြ၊ စိတ္ခံစားမွဳေတြကို ေလ့လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ အျမစ္တြယ္ေနတဲ့ အယူအဆေတြ၊ ဘ၀ အျမင္ေတြ၊ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို ေလ့လာဖို႕လဲ လိုအပ္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးမွာ ပညာရွင္ေတြနဲ႕ အမ်ားျပည္သူေတြရဲ႕ အခန္းက႑ေတြက အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္ေတြ ျဖစ္တာမို႕ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ စည္းရံုးမွဳမွာ intelligentsia နဲ႕ masses ဆိုျပီး ႏွစ္ပိုင္းခြဲ စည္းရံုးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ကမၻာတ၀ွမ္းက ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားေတြနဲ႕ အစိုးရယႏၱရားအတြင္းက အလယ္အလတ္ ရာထူးအဆင့္ရွိသူေတြကို intelligentsia အခန္းက႑အေနနဲ႕ စည္းရံုးေလ့ရွိၾကပါတယ္။ သူတို႕တေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြကို မဟာဗ်ဴဟာ အျမင္၊ အဖြဲ႕အစည္းေရးရာ အေတြ႕အၾကံဳနဲ႕ ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်ြမ္းက်င္မွဳေတြ ပံ့ပိုးေပးႏိုင္သူေတြ ျဖစ္တာမို႕ သီးျခားပေရာဂ်က္နဲ႕ စနစ္တက် စည္းရံုးသိမ္းသြင္းမွဳ လုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ Masses ဆိုတဲ့ အမ်ားျပည္သူေတြကို စည္းရံုးတဲ့အခါမွာလဲ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအေနနဲ႕ စနစ္တက် ေလွကားခ်ျပီး စည္းရံုးဖို႕ လိုပါတယ္။ လူထုရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေရခ်ိန္ေပၚ မူတည္ျပီး အခ်ိန္အခါနဲ႕အညီ ခ်ိန္ကိုက္လွဳပ္ရွားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လူထုေထာက္ခံမွဳ ရရွိဖို႕နဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ စည္းရံုးလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ နည္းလမ္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေပမယ့္ ေအာင္ပြဲအတြက္ အသံုး၀င္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေျခာက္ခုရွိပါတယ္။

Charismatic attraction ဆိုတဲ့ နည္းလမ္းကေတာ့ ေခါင္းေဆာင္ရဲ႕ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးကို အသံုးျပဳျပီး စည္းရံုးေရး ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ဟာ လူထုနဲ႕ တသားတည္း ရွိႏိုင္ဖို႕ လိုပါတယ္။ လူထုရဲ႕ အေတြး၊ လူထုရဲ႕ အျမင္နဲ႕ တထပ္တည္း က်ေနရပါမယ္။ လူထုထဲမွာသာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို ရယူႏိုင္မယ့္ အင္အားရွိေနတယ္ဆိုတာ နားလည္ေနရပါမယ္။ ေခါင္းေဆာင္နဲ႕ လူထုအၾကားမွာ ကြင္းဆက္မျပတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လက္ဆင့္ကမ္းေခါင္းေဆာင္မွဳကို အေကာင္ အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ရမယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ရင္ ကြင္းဆက္ျပတ္သြားျပီး ေတာ္လွန္ေရး ခါးဆက္ျပတ္ပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ထပ္နည္းလမ္းတခုကေတာ့ Esoteric appeals ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းက ပညာတတ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို အာရံုစိုက္စည္းရံုးမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုစည္းရံုးတဲ့အခါမွာ သီအိုရီသေဘာတရားေတြနဲ႕ အယူအဆ၊ အေတြးအေခၚေတြ၊ အေျခအေနေတြကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္နဲ႕ တိတိက်က် ရွင္းလင္းေဖာ္ျပဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

Exoteric appeals ဆိုတာကေတာ့ လူထုထဲမွာ အမွန္တကယ္ ခံစားေနရတဲ့ ဘ၀အေျခအေနေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပျပီး စည္းရံုးလွံဳ႕ေဆာ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထုကို စည္းရံုးလွံဳ႕ေဆာ္မွဳမွာ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ စား၀တ္ေနေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာ၊ လာဒ္ေပးလာဒ္ယူမွဳေတြ၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မွဳေရးရာေတြကို အာရံုစိုက္ရပါမယ္။ intelligentsia စည္းရံုးမွဳမွာေတာ့ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းရွားပါးမွဳ၊ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ပညာတတ္ေတြကို တန္ဖိုး မထားမွဳ၊ အသိအမွတ္ မျပဳမွဳ စတာေတြကို အာရံုစိုက္ေဖာ္ျပရပါမယ္။

စတုတၱနည္းလမ္းကေတာ့ လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ေျပာက္က်ားတိုက္ပြဲေတြ အေနနဲ႕ အေကာင္ အထည္ေဖာ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြကို အျမစ္ျဖတ္ ႏွိမ္နင္းလို႕ မရႏိုင္ဘူးဆိုတာကို လူထုၾကီးကို အသိေပးႏိုင္ဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ပဥၥမ နည္းလမ္းကေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ ဖိႏွိပ္မွဳေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးနည္းလမ္းျဖစ္တဲ့ demonstration of potency ကေတာ့ အေရးၾကီးဆံုး အခ်က္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဆီမွာ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မယ့္ အရည္အခ်င္းနဲ႕ အလားအလာ ရွိတယ္လို႕ လူထုက မယံုၾကည္ရင္ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မေက်နပ္ေပမယ့္ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚမွာ စိတ္ေရာကိုယ္ပါ ေထာက္ခံမွဳ မလုပ္ၾကပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဘက္က ဒီလိုအရည္အခ်င္းနဲ႕ အလားအလာကို လူထုကို ျပႏိုင္ဖို႕ လိုပါတယ္။

(၂) ပတ္၀န္းက်င္အေနအထား

ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ျမင္မွဳရဲ႕ ဒုတိယ ေသာ့ခ်က္ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွု အေျခတည္ေနတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္အေနအထားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ physical aspect နဲ႕ human dimension ဆိုျပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ physical aspect အေနနဲ႕ နယ္ေျမအေနအထား၊ ရာသီဥတုအေျခအေန၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ ေတြ ပါ၀င္ျပီး၊ human dimension ကေတာ့ လူဦးေရ၊ လူမွဳအေဆာက္အအံု၊ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွဳ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

လူမွဳအေဆာက္အအံုဟာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္ပါတယ္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ေဒါင္လိုက္စုဖြဲ႕မွဳနဲ႕ အလ်ားလိုက္ စုဖြဲ႕မွဳ သ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ေဒါင္လိုက္အေနနဲ႕မွာ လူမ်ိဳးစုနဲ႕ ဘာသာေရးကြဲျပားမွဳေတြ ရွိျပီး၊ အလ်ားလိုက္ စုဖြဲ႕မွဳမွာ လူတန္းစားအလႊာ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားမွဳေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီလိုကြဲျပားမွဳေတြနဲ႕ Societal cleavages ေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ထြက္ေပၚလာရျခင္းရဲ႕ ပင္မအေၾကာင္းတရားေတြပါ။ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးနဲ႕ အိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီေတြ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ စတင္တဲ့အခါ ဒီလိုကြဲျပားမွဳေတြကို တခုခ်င္း အာရံုစိုက္ျပီး သီးျခား၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရး အစီအစဥ္ေတြ လုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အုပ္စုခြဲျပီး ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရး မလုပ္ပဲ အားလံုးကို ျခံဳငံုလုပ္လို႕ မရပါဘူး။ လူေတြရဲ႕ စိတ္ခံစားမွဳနဲ႕ တုန္႕ျပန္မွဳေတြကို နားလည္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

အီသီးယိုးပီးယားမွာ လူေတြငတ္ေသတာ ၾကားရရင္ က်ြန္မတို႕ ျမန္မာေတြရဲ႕ စိတ္ထဲမွာ သနားသလို ခံစားရေပမယ့္ အကူအညီေပးဖို႕ စိတ္၀င္စားခ်င္မွ ၀င္စားပါမယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာကေလးေလးတေယာက္ ေတာင္းစားေနတဲ့ ဓာတ္ပံုတပံုေၾကာင့္ ရင္ထဲမွာ ဆို႕နင့္ျပီး ေတာ္လွန္ေရးသမား ျဖစ္လာသူေတြလဲ အမ်ားအျပားပါ။ Human touch ျဖစ္မွ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးယႏၱရား ေအာင္ျမင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးယႏၱရားဆိုတာ စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ရတာပါ။ ဒီက႑အားနည္းေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြကေတာ့ မလြဲမေသြ ေႏွာင့္ေႏွးၾကန္႕ၾကာမွာ အမွန္ပါပဲ။ Physical aspect တခုျဖစ္တဲ့ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႕ပဲ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက အားသန္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ရွိျပီး ကိုယ္ေျပာခ်င္တာေတြပဲ စြပ္ျပီးေျပာေန၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ေပးေနရံုနဲ႕ ေအာင္ျမင္မွာ မဟုတ္ပါ။ အိုင္တီ နည္းပညာေခတ္မွာ အီးေမးလ္အုပ္စုေတြ၊ ဘေလာ့ေတြ နဲ႕ လူထုၾကီးကို သတင္းေတြေပးဖို႕ အလြန္အားသန္ၾကပါတယ္။

ဒီသတင္းစကားေတြဟာ လူဦးေရရဲ႕ ရာခိုင္ႏွုန္း ဘယ္ေလာက္ကို စီးဆင္းသြားႏိုင္မလဲ ဆိုတာရယ္၊ သတင္းစကားကို လက္ခံရရွိသူေတြဆီက active support, passive support ဘယ္ေလာက္ထိ ရႏိုင္မလဲဆိုတာရယ္ကို တြက္ခ်က္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ပဲ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးနဲ႕ သတင္းစကားေပးတာေတြက ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအၾကားမွာပဲ ျပန္ျပီး လည္ပတ္ေနတာဆိုရင္ေတာ့ အားနည္းခ်က္ရွိေနပါျပီ။ ျဖည့္ဆည္းရမယ့္ အခ်က္ျဖစ္ေနျပီဆိုတာ နားလည္ရပါမယ္။ Human Dimension ျဖစ္တဲ့ လူမွဳအေဆာက္အအံုကို ထည့္သြင္း မစဥ္းစားရင္ ေတာ္လွန္ေရး ေႏွာင့္ေႏွးပါလိမ့္မယ္။

(၃) အဖြဲ႕အစည္း

ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ျမင္မွဳရဲ႕ တတိယေသာ့ခ်က္ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ ဖြဲ႕စည္းမွုေရးရာအရ structural dimension ေတြျဖစ္တဲ့ Scope နဲ႕ Complexity ဆိုတာ ေတြရွိပါတယ္။ Scope ဆိုတာက ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြထဲမွာ အေရးပါတဲ့ ေနရာေတြကေန တက္တက္ၾကြၾကြ လုပ္ေနသူေတြျဖစ္တဲ့ ေကဒါေတြ၊ ေျမေအာက္ယူဂ်ီအုပ္စုေတြ၊ ေတာခိုပုန္ကန္ေနသူနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳရဲ႕ active supporters ေတြပါ။ Complexity ဆိုတာကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ စုဖြဲ႕မွဳ သ႑ာန္ organizational structure ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္တေယာက္ဟာ organizational structure နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အရည္အခ်င္းေတြ ရွိေနဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လူမ်ားေအာင္ လိုက္စည္းရံုးေနရံုနဲ႕ အလုပ္လုပ္လို႕ ရတာ မဟုတ္ပါ။ ရွိတဲ့ လူကို ဘယ္က႑ေတြမွာ ဘာလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအတြက္ ဘယ္လိုတာ၀န္ေတြေပးမွာလဲ ဆိုတာက အဓိက က်ပါတယ္။ တိုက္ခိုက္ေရးတာ၀န္၊ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ားတာ၀န္၊ ဆက္သားတာ၀န္၊ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရးတာ၀န္၊ ေထာက္ပံ့ေရးတာ၀န္၊ သတင္းရယူစုေဆာင္းေရးတာ၀န္၊ ျပန္ၾကားေရးတာ၀န္၊ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးတာ၀န္၊ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္ လွဳပ္ရွားမွဳ တာ၀န္၊ မဟာဗ်ဴဟာနဲ႕ စီမံကိန္းေရးဆြဲေရး တာ၀န္၊ ဘ႑ာေရး တာ၀န္၊ တည္ေဆာက္စည္းရံုးေရး တာ၀န္၊ ႏိုင္ငံျခားဆက္ဆံေရး တာ၀န္ေတြမွာ ဘယ္လိုတာ၀န္မွာ ဘယ္သူေတြနဲ႕ သင့္ေတာ္လဲဆိုတာ ခြဲျခားဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း ရွိရပါမယ္။

ဒီေနရာမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အရည္အခ်င္းကို သိသိသာသာ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္တေယာက္ရဲ႕ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းကို သူဦးေဆာင္ေနတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းမွာ ဘယ္လိုရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္ေတြ ခ်မွတ္ထားျပီး၊ ဘယ္လို မဟာဗ်ဴဟာေတြနဲ႕ ခ်ဥ္းကပ္ေခါင္းေဆာင္ေနတယ္ဆိုတာ အကဲျဖတ္ေလ့လာၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ အခင္းအက်င္းနဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မွဳမလုပ္ရင္ ေအာင္ျမင္မွဳအတြက္ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ urban-warfare strategy နဲ႕ conspiratorial strategy ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ Organizational complexity က နည္းႏိုင္သမွ် နည္းရပါမယ္။ ေသးငယ္ျပီး လွ်ိဳ႕၀ွက္တဲ့ အစုအဖြဲ႕ေလးေတြကို ျဖန္႕က်ဲဖြဲ႕စည္းေပးရတဲ့အတြက္ပါ။ Protracted popular နဲ႕ military-focus strategies ေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းက ေခါင္းေဆာင္ေတြကေတာ့ အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ သေဘာသဘာ၀အရ Organization structure ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ရပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ မဟာဗ်ဴဟာ မ်ိဳးစံုကို ကိုင္စြဲေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အားလံုးမေရာယွက္ပစ္မိေစဖို႕ သတိထားရပါမယ္။

ဥပမာ- Protracted popular strategy ကို ကိုင္စြဲမွဳမွာ ျပည္သူ႕ဆက္ဆံေရးယႏၱရားေတြ အသံုးျပဳရပါတယ္။ နည္းပညာေတြ တိုးတက္လာေတာ့ မီဒီယာေတြကို အသံုးျပဳရပါတယ္။ အဲဒီလို အသံုးျပဳမွဳဟာ ကိုယ့္အဖြဲ႕အစည္းက အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ေနတဲ့ urban-warfare strategy နဲ႕ conspiratorial strategy အရ ေဖာ္ေဆာင္မွဳေတြကို အေႏွာင့္အယွက္၊ အဟန္႕အတားေတြ မျဖစ္ေစဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ မီဒီယာနဲ႕ ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳကို ေရာစပ္လို႕ မရပါ။ ေပါင္းစပ္လိုက္တာနဲ႕ သတင္းလံုျခံဳေရး ထိခိုက္ပါတယ္။ မလိုလားအပ္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ အမ်ားၾကီး ထြက္လာတတ္ပါတယ္။ လူအမ်ားက စိတ္ဓာတ္တက္ၾကြ ေထာက္ခံျပီး ေတာ္လွန္ေရးထဲ ပါ၀င္လာဖို႕ အတြက္ သတင္းတခုကို ထုတ္ျပန္တဲ့အခါနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳဓာတ္ပံုတပံုကို ထုတ္တင္ေပးတဲ့အခါ ဒီသတင္းနဲ႕ ပံုေတြထဲမွာ တျခားမဟာဗ်ဴဟာ ေဖာ္ေဆာင္ေရးကို ထိခိုက္ေစမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ပါသြားႏိုင္မလားဆိုတာကို သတိျပဳစဥ္းစားျပီးမွ လုပ္သင့္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ဟာ ေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ အလြန္အေရးၾကီးတဲ့ စည္းတခုပါ။ ဒီစည္းကို ေက်ာ္ျပီး ေခါင္းေဆာင္မွဳ ရွိတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးတိုင္းမွာ strategic conflict ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြျဖစ္လာရင္ ေတာ္လွန္ေရး ထိေရာက္မွဳမွာ အားနည္းတတ္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြအတြင္းမွာ သေဘာသဘာ၀ ကြဲျပားမွဳ ရွိေနတဲ့ အခါမွာေတာ့ တပ္ေပါင္းစုသ႑ာန္ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳနဲ႕ စုေပါင္းေခါင္းေဆာင္မွဳကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရပါတယ္။ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳလို႕ ဆိုထားပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြ စုေပါင္းျပီး လွဳပ္ရွားမွဳ လမ္းေၾကာင္းတခုေပၚမွာ ရလဒ္အေျချပဳ လွဳပ္ရွားတာကို ဆိုလိုတာပါ။ အဖြဲ႕ေတြစုျပီး လုပ္ငန္းေဖာ္ေဆာင္မွဳမပါတဲ့ ႏွဳတ္ကတိ၊ ေၾကျငာခ်က္ အေျချပဳ ညီညြတ္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳကို ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါ။ ညီညြတ္ေရးဆိုတာ တိုက္ပြဲရွိမွ ေပၚထြက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုက္ပြဲမေဖာ္ေဆာင္ပဲ ညီညြတ္ေရးပဲ လုပ္ေနရင္ ေခါင္မိုးတခုေပၚမွာ ေခါင္မိုးတထပ္ ဆင့္ရင္းဆင့္ရင္း ေခါင္မိုးဒဏ္ပိျပီး အေဆာက္အဦး ျပိဳက်တတ္ပါတယ္။ ေခါင္မိုးေတြနဲ႕ အုတ္ျမစ္ေတြအၾကားမွာ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ framework ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုပါတယ္။ ေခါင္မိုးေရာင္စံုေတြပဲ ရွိရံုနဲ႕ အလုပ္ျဖစ္မွာ မဟုတ္တာကေတာ့ အေသအခ်ာပါပဲ။ ကြင္းလယ္ေခါင္မွာ ထီးထီးၾကီးရွိေနတဲ့ အိမ္ၾကီး တလံုးေပၚမွာ ေခါင္မိုးေတြ တဆင့္ျပီးတဆင့္ ထပ္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွဳထက္ ေျမလြတ္တဲ့ ေနရာေတြမွာ အုတ္ျမစ္ေတြ ခ်ျပီး၊ အေဆာက္အဦးေတြ လိုက္တည္ေဆာက္ေပးျပီးမွ ေခါင္းမိုးသစ္ေတြ တင္ေပးတာ၊ ေခါင္မိုးေတြအခ်င္းခ်င္း ခ်ိတ္ဆက္ေပးတာက လက္ေတြ႕မွာ ပိုအသံုး၀င္ႏိုင္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေနာက္ထပ္ အေရးပါတဲ့ အခ်က္တခုကေတာ့ အစိုးရယႏၱရားအတြင္းကို ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္မွဳပါပဲ။ ရန္သူရဲ႕ အလယ္အလတ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ ေဒါက္တိုင္ေတြကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳေတြ လုပ္တာထက္ အခြင့္သာသလို စည္းရံုးသိမ္းသြင္းျပီး သူ႕လူ ကိုယ့္ဘက္သားျဖစ္ေအာင္ စည္းရံုးႏိုင္မွဳဟာ အခရာက်ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ critical information ကို ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီသတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို ဘယ္လို စီမံခ်က္ေတြအတြက္ အသံုးျပဳမွာလဲ ဆိုတာက အေရးၾကီးပါေသးတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ “နင္က ငါ့ကို ဖြက္ျပီး လုပ္ေနတယ္ေပါ့ေလ။ ဘယ္ရမလဲ။ နင္လုပ္တာ ငါသိတယ္။ ငါဘယ္ေလာက္ထိ သိထားလဲ ေျပာရမလား” ဆိုျပီး ရန္ျဖစ္ေနၾကတဲ့ ေလးတန္းေက်ာင္းသား ကစားပြဲ မဟုတ္ပါဘူး။ သတင္းအခ်က္အလက္ဆိုတာမွာ ျပည္သူကို ထုတ္ျပန္ေပးရမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္၊ မဟာဗ်ဴဟာ ဆံုးျ့ဖတ္ခ်က္အတြက္ အေရးပါတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္၊ လွဳပ္ရွားမွု အေကာင္အထည္ေဖာ္ေရး စီမံခ်က္ေတြမွာ ထည့္သြင္းေရးဆြဲရမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္ဆိုျပီး သီးျခားရွိပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ Strategic Intelligence Process နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ မူ၀ါဒေတြ မရွိပဲ ထင္ရာျမင္ရာ လုပ္ေနၾကရင္ ရန္သူအင္အားစုေတြအၾကားမွာ ေရရွည္ျမွဳပ္ႏွံထားတဲ့ ကိုယ့္လူေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို ထိခိုက္မွဳေတြ မ်ားလာရင္ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ ပူးေပါင္းခ်င္တဲ့ ရန္သူ႕ လူေတြက ယံုၾကည္စိတ္ခ်မွဳ မရွိေတာ့ပဲ ေရွာင္ဖယ္မွဳေတြ လုပ္သြားတတ္ပါတယ္။ သတင္းအခ်က္အလက္ကို မဟာဗ်ဴဟာ သတင္းအခ်က္အလက္၊ နည္းဗ်ဴဟာ သတင္းအခ်က္နဲ႕ မီဒီယာသတင္းအခ်က္အလက္ ဆိုျပီး ခြဲျခားႏိုင္ဖို႕က သတင္းနဲ႕ နည္းပညာေခတ္မွာ အေရးၾကီးဆံုး ပညာတရပ္ပါ။

သတင္းအခ်က္အလက္ တင္ျပမွဳမွာ Source Reliability နဲ႕ Data Validity ႏွစ္ခ်က္ကိုပဲ အာရံုစိုက္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ Intelligence Process မွာ

A. Reliable
B. Usually Reliable
C. Fairly Reliable
D. Not Usually Reliable
E. Unreliable
F. Cannot be Judged
ဆိုတဲ့ သေကၤတ အေကာင္အထည္ေဖာ္မွဳ သ႑ာန္ေတြနဲ႕ Source Reliabilityကို သံုးေလ့ရွိပါတယ္။

Data Validity ကိုေတာ့
1.Confirmed
2.Probably True
3.Possibly True
4.Doubtfully True
5.Improbable
6.Cannot be Judged
ဆိုတဲ့ သေကၤတေတြနဲ႕ သတင္းတင္ျပမွု လုပ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။

သတင္းတင္ျပမွဳမွာ
(၁) သတင္းအမွတ္စဥ္
(၂) Source
(၃) သံုးသပ္ခ်က္
(၄) အေၾကာင္းအရာ
(၅) ေဖာ္ျပခ်က္
ျပီးဆံုး

ဆိုတဲ့ အခ်က္အလက္ပံုစံနဲ႕ သတင္းေပးမွဳ၊ သတင္းတင္ျပမွုေတြ လုပ္ၾကရပါတယ္။ ဒီေတာ့ သတင္းကို လက္ခံရရွိသူတေယာက္ဟာ သတင္းသံုးသပ္ခ်က္မွာ 1 (2) ဆိုတဲ့ စာေၾကာင္းေလးတခုကို ေတြ႕တာနဲ႕ ဒီသတင္းကို ရရွိတဲ့ source က ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတယ္၊ သတင္းအခ်က္အလက္ကေတာ့ မွန္ကန္ႏိုင္ေခ်မ်ားတယ္ ဆိုတာ ခ်က္ခ်င္းသိသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္က ဘယ္လိုရတယ္၊ ဘယ္သူက ေျပာတယ္၊ ဘယ္လိုအေျခအေနမွာ ေျပာတယ္ ဆိုတာေတြကို critical information ေတြအတြက္ အသံုးမျပဳသင့္ပါဘူး။ သတင္းနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ မူ၀ါဒကို စနစ္တက် မခ်ရင္ ရန္သူယႏၱရားမွာ ကိုယ္ျမွဳပ္ႏွံထားသူေတြကို ကိုယ္ကျပန္ျပီး ေဖာ္ေကာင္လုပ္ေပးသလို ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ရန္သူယႏၱရားထဲက ေတာ္လွန္ေရးကို ပူးေပါင္းလိုသူေတြက ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအေပၚ ယံုၾကည္စိတ္ခ်မွဳ မရွိပဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သိတာကို သိတယ္လို႕ ထားျပီး မိနစ္ မဆိုင္းခင္ ေမ့သြားမယ့္ အေျခအေနတခုအတြက္ ေပးဆပ္ရမယ့္ ေနာက္ဆက္တြဲတန္ဖိုးေတြကို မထုတ္ျပန္ခင္မွာ သတိထားဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။
(၄) ကြင္းဆက္မျပတ္မွဳ

ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ စတုတၱ အခ်က္ကေတာ့ ကြင္းဆက္ မျပတ္မွဳပါ။ လူထုနဲ႕ ေခါင္းေဆာင္အၾကား၊ ေတာ္လွန္ေရးဦးေဆာင္မွဳနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳအဖြဲ႕ေတြအၾကား၊ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးအၾကားမွာ ကြင္းဆက္ျပတ္ရင္ ေတာ္လွန္ေရး ခါးဆက္ ျပတ္ပါလိမ့္မယ္။ ကြင္းဆက္ျပတ္ျပီး လွဳပ္ရွားလိုင္းေတြ ပူးတာဟာ တပ္ေပါင္းစု ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳမွာ အလြန္ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ အေျခအေနတခုပါ။

ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္တဲ့အခါ ကိုယ္နဲ႕ လွဳပ္ရွားေနသူထဲက ေနာက္ထပ္မ်ိဳးဆက္တခုကို သိထားရပါတယ္။ တိုက္ရိုက္ခ်ိတ္ဆက္သူ အဖမ္းခံရရင္၊ ေပ်ာက္ဆံုးသြားရင္ ခ်က္ခ်င္းအေၾကာင္းၾကားျပီး လိုအပ္တာေတြ ဆက္ျပီး လုပ္ရပါမယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ရင္ ၾကားက ကြင္းဆက္ေတြ ျပတ္သြားတဲ့အခါ ကြန္ယက္ေတြ ပ်က္ကုန္ပါတယ္။ လွဳပ္ရွားေနသူေတြကိုလဲ ကိုယ္နဲ႕ ဆက္သြယ္လို႕ မရေတာ့တဲ့အခါ၊ ကိုယ္က ဖမ္းဆီးခံရတဲ့အခါ ေနာက္က မ်ိဳးဆက္တခုကို ခ်ိတ္ဖို႕ ေျပာထားသင့္ပါတယ္။ မဟုတ္ရင္ ၾကားထဲမွာ ကြင္းဆက္ျပတ္ျပီး တျခားလွဳပ္ရွားမွဳလိုင္းေတြကို သြားခ်ိတ္တတ္ၾကပါတယ္။ လိုင္းေတြပူးျပီး ေရွာ့ခ္ေတြ မိတတ္ပါတယ္။ ရန္သူရဲ႕ ေထာင္ေခ်ာက္ထဲ တပံုတပင္ၾကီး က်သြားတတ္ပါတယ္။ ကြင္းဆက္မျပတ္ဖို႕က ေတာ္လွန္ေရးမွာ အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ ကြင္းဆက္ျပတ္ျပီး လိုင္းပူးတတ္မွဳက ေတာ္လွန္ေရးၾကီး တခုလံုးကို ဖ်က္ဆီးပစ္တတ္ပါတယ္။ တဘက္က လိုင္းပူးလာရင္လဲ အပူးမခံဖို႕ အေရးၾကီးပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳကို တာ၀န္ယူေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြ သတိျပဳရပါမယ္။ ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳ လုပ္ေနတာဟာ ရုပ္ရွင္မင္းသား လုပ္ေနတာ မဟုတ္ပါ။ မိတ္ဆက္လာသမွ် ေအာ္တိုျပန္ေရးေပးေနလို႕ မရသလို၊ စာနယ္ဇင္းအင္တာဗ်ဴးပြဲမွန္သမွ် လက္ခံေနလို႕ မရပါ။ အထူးသတိျပဳရမယ့္ အခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

(၅) ျပည္ပေထာက္ခံမွဳ

ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ ေအာင္ျမင္မွဳေသာ့ခ်က္ေတြထဲမွာ ႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမွဳက အေရးၾကီးပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမွဳဆိုတာမွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေထာက္ခံမွဳ (Moral Support) ၊ ႏိုင္ငံေရးေထာက္ခံမွဳ (Political Support)၊ ရုပ္၀တၳဳပစၥည္းေထာက္ပံ့မွဳ (Material Support) နဲ႕ နယ္ေျမေဒသ၊ အေျခစိုက္ စခန္း ပံ့ပိုးေပးမွဳ (Sanctuary Support) ေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ Moral support ဆိုတာက ႏိုင္ငံျခားအစိုးရ(သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဒီ ေတာ္လွန္ေရးကို ေထာက္ခံမွဳကို စတိတ္မင့္ေတြ၊ ေၾကျငာခ်က္ေတြ တရား၀င္ ထုတ္ျပန္ေၾကျငာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ Political support ဆိုတကာကေတာ့ ႏိုင္ငံရပ္ျခား အစိုးရေတြက ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို ျပည့္မွီလာေအာင္ အကူအညီ ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ကုလသမဂၢမွာ ေဆြးေႏြးပြဲေတြ ျဖစ္လာေအာင္ ကူညီေပးတာမ်ိဳး စတာေတြပါ။ Material support ဆိုတာကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ ေငြေၾကး၊ လက္နက္ပစၥည္းနဲ႕ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးမွုေတြကို ပံ့ပိုးေပးတာပါ။ Sanctuaries ဆိုတာကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးေရး၊ လက္နက္မ်ား သိုေလွာင္သိမ္းဆည္းေရး၊ ေအာ္ပေရးရွင္းမ်ား စီမံေရးဆြဲေရးနဲ႕ ေခတၱဆုတ္ခြာလာႏိုင္မွဳေတြအတြက္ လိုအပ္မယ့္ နယ္ေျမေဒသ ပံ့ပိုးေပးထားျခင္းပါ။

ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ဒီလိုႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမွဳက အေရးၾကီးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ေအာင္ပြဲကို ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံမွဳတခုတည္းနဲ႕ ယူလို႕ မရပါ။ ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံမွဳေနာက္ တေကာက္ေကာက္လိုက္ရင္း လူထုေထာက္ခံမွဳနဲ႕ ေ၀းကြာသြားလို႕ က်ရွံဳးေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အမ်ားအျပားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဟင္းတခုမွာ အစပ္အဟပ္တည့္ဖို႕ လိုပါတယ္။ ဆားမပါတဲ့ ဟင္းကို အရသာမရွိဘူးဆိုျပီး ဆားေတြအမ်ားၾကီး ျဖဴးလိုက္ေတာ့ စားလို႕ မရေတာ့တဲ့ ဟင္းပဲ ထြက္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမွဳကို မရွိမျဖစ္ဆိုျပီး၊ ေနရာတကာမွာ ႏိုင္ငံတကာကင္ပိန္းပဲ လုပ္ေနၾကရင္ေတာ့ က်န္တဲ့က႑ေတြမွာ ဟန္ခ်က္ပ်က္ျပီး၊ ၾကန္႕ၾကာေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးပဲ ထြက္လာမွာ အေသအခ်ာပါ။

(၆) အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ တုန္႕ျပန္မွဳေျခလွမ္းမ်ား

ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ ေအာင္ျမင္ေရးေသာ့ခ်က္မွာ ေနာက္ဆံုးအေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ တုန္႕ျပန္မွဳေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ တဘက္ရဲ႕ ေျခလွမ္းေတြကို ၾကိဳျပီး သံုးသပ္ေလ့လာေနရပါမယ္။ သားေကာင္နဲ႕ မုဆိုး အျပန္အလွန္ ေခ်ာင္းေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သားေကာင္ျဖစ္လိုက္၊ မုဆိုးျဖစ္လိုက္၊ ေျပးလိုက္၊ လိုက္လိုက္နဲ႕ အသက္နဲ႕ ဘ၀ေတြကို ထပ္ျပီး ကစားေနၾကတဲ့ ပြဲပါ။ ေတာေခ်ာက္တာကို ထေျပးျပီး ေထာင္ေခ်ာက္ထဲ တိုး၀င္တဲ့ သားေကာင္ေတြလို ျပဳမူလို႕ မရပါဘူး။ ဆိုင္းတီးေပးတိုင္း ထကၾကရမယ့္ ေမ်ာက္ကပြဲလဲ မဟုတ္ပါဘူး။ ရန္သူရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာ၊ နည္းဗ်ဴဟာေတြ၊ ပရိယာယ္ေတြ၊ ေျခလွမ္းေတြကို ေသခ်ာသံုးသပ္ျပီးမွ ေျခလွမ္းတလွမ္းခ်င္းကို သတိနဲ႕ တိုးဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။ ရန္သူရဲ႕ တုန္႕ျပန္မွဳေတြ၊ ေျခလွမ္းေတြကို အကဲမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးဟာ က်ဆံုးေလ့ရွိပါတယ္။

ရန္သူကို တိုက္မယ္၊ တိုက္မယ္နဲ႕ အလံေထာင္ေနရင္း ေနာက္လွည့္ၾကည့္လိုက္ေတာ့ လူထုေထာက္ခံမွဳရေအာင္လဲ ျပည့္ျပည့္၀၀ မလုပ္ထား၊ ပတ္၀န္းက်င္ အေနအထားကလဲ မဟန္၊ စနစ္တက် စုဖြဲ႕ထားမွုေတြကလဲ မရွိ၊ ကြင္းဆက္ေတြကလဲ ျပတ္ေတာက္၊ ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံမွဳ ဆိုတာကလဲ ဟန္ျပေထာက္ခံမွဳဆိုသလို ျဖစ္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ အမ်ားၾကီးပါပဲ။

နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ အခုဒီေဆာင္းပါးဟာ ေတာ္လွန္ေရးေတြရဲ႕ အလားအလာ၊ ေအာင္ျမင္မွဳ အတိုင္းအတာေတြကို ဆန္းစစ္ဖို႕အတြက္ စစ္ဦးစီးတကၠသိုလ္ေတြ၊ စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရး သင္တန္းေက်ာင္းေတြ၊ စစ္ေရးေလ့လာတဲ့ သုေတသန အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ အသံုးျပဳတဲ့ BARD O’NEILL’S FRAMEWORK ကို အေျခခံျပီး၊ ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့ အေျခအေနေတြ၊ ေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္ေတြ၊ သင္ခန္းစာယူစရာ အခ်က္အလက္ေတြကို ေယဘုယ်အေနနဲ႕ ေပါင္းစပ္တင္ျပ ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ မည္သည့္ ေတာ္လွန္ေရးကိုမွ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္ ျပဳလုပ္ထားျခင္း မရွိပါဘူး။ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္ေတြလုပ္တဲ့အခါ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ျပီး အလားအလာကို ေကာက္ခ်က္ခ်မွတ္ခ်က္ေပးရပါတယ္။ ဒီမွတ္ခ်က္ေတြ မေပးလိုပါ။ မတရားတဲ့ စနစ္ကို တိုက္ဖ်က္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြအတြက္ တစံုတရာအက်ိဳးေက်းဇူး ရွိေစရန္သာ ေမွ်ာ္လင့္မိပါေၾကာင္း။

ခင္မမမ်ိဳး (၁၀၊ ၁၊ ၂၀၁၀)
-ရည္ညႊန္းကိုးကား-

Applegate, Melissa (2002) Preparing for Asymmetry: As Seen Through the Lens of Joint Vision 2020. Carlisle, PA: Strategic Studies Institute.

Dubik, James M. (2003) “Effects-based Decisions and Actions.” Military Review, 83: p. 33-36. (January-February 2003.)

Gurr, Ted Robert. (1970) Why Men Rebel. Princeton, NJ: Princeton University Press.

Hatch, Mary Jo.(1997) Organization Theory: Modern, Symbolic, and Postmodern Perspectives. Oxford: Oxford University Press

Mann, Edward C., Endersby, Gary and Searle, Thomas R.(2002) Thinking Effects: Effects-Based Methodology for Joint Operations. Maxwell Air Force Base, AL, Air University Press. (CADRE paper, no. 15).

Mintzberg, Henry. (1994) The Rise and Fall of Strategic Planning. New York: The Free Press.

O’Neill, Bard E. (1990) Insurgency and Terrorism: Inside Modern Revolutionary Warfare. Dulles, VA: Brassey’s Inc.

O’Neill, Bard E., William R. Heaton, Donald J. Alberts, Vincente Collazo-Davila, Richard MacLeod, Don Mansfield, James Miller, and Paul Viotti. (1980) Insurgency in the Modern World. CO: Westview Press, 1980.

Roper, Daniel S. (2004) A Dual-edged Sword: Operational Risk and “Efficiency”-Based Operations (EBO). Fort Leavenworth, KS, School of Advanced Military Studies, 2004, 62 p.

Tse-Tung, Mao. (1961) On Guerilla Warfare. New York, NY: Fredrick A. Praeger Inc., 1961.

U.S. Department of Defense (2003) Military Transformation: A Strategic Approach. Washington, DC: Office of the Secretary of Defense. Fall 2003.