ျမိဳ႕ျပသူပုန္ (၀တၳဳတို)

(၁)

အခ်ိန္ကား (၁၉၉၉) ခုႏွစ္။
ေနရာကား- ရွမ္းျပည္တေနရာ။

ေတာင္ေပၚေဒသရဲ႕ ေဆာင္းတြင္း အေအးဒဏ္ေၾကာင့္ သူမ လက္ဖ်ား ကေလးမ်ား ထံုေနသလို ခံစားေနရသည္။ သို႕ေပမယ့္ ခ်စ္သူနဲ႕ ေတြ႕ရတဲ့ ရွားရွားပါးပါး အခ်ိန္ေလးကို အေအးဒဏ္ေၾကာင့္ မကုန္ဆံုးေစခ်င္ပါ။ ေတြ႕ေနက် ဒီေတာင္ေပၚဘုရားေလးေပၚမွာ ခ်စ္သူမ်က္ႏွာကို တစိမ့္စိမ့္ၾကည့္ရင္း၊ သူေျပာေသာ စကားေလးေတြကို နားေထာင္ရတဲ့ အရသာကို သူမဘာနဲ႕မွ မလဲႏိုင္ပါ။ ခ်စ္သူေျပာေသာ စကားေလးမ်ားက စံုလင္လွသည္။ ႏိုင္ငံေရး၊ တိုင္းရင္းသား အေရး၊ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး၊ ပညာေရး၊ လူတန္းစားအေရး။ သူမနားလည္သည္မ်ားလဲရွိ၊ နားမလည္သည္မ်ားလဲရွိ။ သို႕ေပမယ့္ ခ်စ္သူေျပာေသာ စကားလံုးေလးေတြမို႕ သူမအေတြးထဲမွာ အျမတ္တႏိုး သိမ္းရင္း နားေထာင္ျဖစ္သည္။



မိသားစု၊ အသိုင္းအ၀ိုင္း၊ မိတ္ေဆြ၊ သူငယ္ခ်င္း။
အရာရာကို ဆန္႔က်င္ျပီး ေလွ်ာက္ဖို႕ ၾကိဳးစားေနရတဲ့ ဒီလမ္းေပၚမွာ ခ်စ္သူသည္သာ လမ္းျပၾကယ္စင္။ ခ်စ္သူသည္သာ သူမရဲ႕ ဘ၀ေဖာ္။ အခ်စ္ေၾကာင့္ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ေသာ လမ္းမဟုတ္ေပမယ့္ သူမေရြးခ်ယ္ခဲ့ေသာ လမ္းေပၚမွာ ဆရာဆိုလဲဟုတ္၊ ေခါင္းေဆာင္ဆိုလဲဟုတ္၊ ခ်စ္သူဆိုလဲဟုတ္၊ ဘ၀လက္တြဲေဖာ္လို႕ ရည္မွန္းထားသူ ဆိုလဲဟုတ္တဲ့ ဒီလိုလူတေယာက္က အဆင္သင့္ ေပၚလာခဲ့တာ သူမရဲ႕ ကံေကာင္းျခင္း လက္ေဆာင္ပဲ ထင္ပါရဲ႕။

“ညီမေလး အရမ္းခ်မ္းေနျပီလား။ အေႏြးထည္က ပါးပါးေလး၀တ္လာတာကိုး။ အစ္ကို႕ဂ်ာကင္ ၀တ္ထားလိုက္ေနာ္”
“မလုပ္ပါနဲ႕အစ္ကိုရဲ႕။ အစ္ကို႕က ဂ်ာကင္ခ်ြတ္လိုက္ရင္ ရွပ္အက်ီၤေလးနဲ႕ရယ္။ ပိုခ်မ္းမွာေပါ့”
“ရပါတယ္ညီမေလးရဲ႕။ အစ္ကိုက ေတာင္ေပၚမွာပဲေမြး၊ ေတာင္ေပၚမွာပဲ ေနလာတဲ့သူ”
“ေအာင္မာ။ ညီမေလးလဲ ေတာင္ေပၚသူပါပဲေနာ္”
“ခုေတာ့ မဟုတ္ေတာ့ဘူးေလ။ ေျမျပန္႕မွာ ေက်ာင္းသြားတက္ေနတာကိုး။ ခုပဲၾကည့္။ အေႏြးထည္ ထူထူ ၀တ္မလာဘူး”

အစ္ကိုက ဆူသလိုေလး ေျပာရင္း ဂ်ာကင္အက်ီၤေလးကို ၀တ္ေပးသည္။ အသက္ခ်င္းကလဲ ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္ကြာတာမို႕ ခ်စ္သူတပိုင္း၊ ေမာင္ႏွမ တပိုင္းလို ျဖစ္ေနၾကသည္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ အစ္ကို ဂရုဏာေဒါေသာ အေျပာေလးေတြထဲက စိုးရိမ္စိတ္ေလးေတြကို သူမသေဘာတက်နဲ႕ ၾကည္ႏူးေန တတ္ခဲ့ျပီ။

“မွန္းစမ္း။ လက္ေတြက ေအးေနတာပဲ။ ေသြးပူသြားေအာင္ လမ္းထေလွ်ာက္ၾကရေအာင္။ လမ္းသြားရင္း စကားေျပာၾကတာေပါ့”

အနီးက ေတာတန္းေလးဘက္သို႕ သူမတို႕ ဆက္ေလွ်ာက္ခဲ့ၾကသည္။ အစ္ကိုဆုပ္ကိုင္ထားေသာ သူမလက္ကေလးက တစတစ ျပန္ေႏြးလာသလို ေျပာေနၾကေသာ စကားေလးေတြကလဲ အရွိန္ရလာသည္။ ဒီရိုးမေတာင္တန္းၾကီးေပၚက လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြအေၾကာင္း ၾကားရတိုင္း သူမေသြးေတြ ဆူပြက္ေနၾက။ ဒီသမိုင္းေၾကာင္းေတြမွာ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် မပါျဖစ္ခဲ့ရတာအတြက္ လူျဖစ္ေနာက္က်သလို ခံစားရတတ္စျမဲ။

“ညီမေလး ေတာခို ခ်င္တယ္အစ္ကို။ ဒီစကားကို ေျပာေနတာလဲ အၾကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ မကေတာ့ဘူး။ ဆက္သြယ္ေပးဖို႕ အစ္ကို႕ကို ေျပာတိုင္းလဲ တားေနတာပဲ”

အၾကိမ္မ်ားစြာ ဖြင့္ခဲ့ဖူးေသာ ဓာတ္ျပားေဟာင္းကိုပဲ သူမျပန္ဖြင့္ျဖစ္သည္။ ေခတ္ကာလအခ်ိန္၊ ႏိုင္ငံေရး အေျခအေနေတြအရ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ေရခ်ိန္က်လာတာေတြကို သူမ မသိလို႕ေတာ့ မဟုတ္။ သို႕ေပမယ့္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ေခတ္ လံုး၀ ကုန္သြားျပီလို႕ေတာ့ သူမ မယူဆမိ။ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ခ်က္တရပ္လို႕ သူမစိတ္ထဲ ယံုၾကည္ထားမိသည္။

“ျမိဳ႕ေပၚမွာ ေနလို႕ ရေသးသေရြ႕ေတာ့ ေတာခိုတာကို အစ္ကိုက အားမေပးခ်င္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ညီမေလးကို ျမိဳ႕ေပၚမွာပဲ ေနခိုင္းတာပါ။ ပညာဆက္သင္။ လူေတြကို စည္းရံုး၊ စာေတြဖတ္၊ ျပင္ဆင္၊ တည္ေဆာက္။ အခ်ိန္အခါေစာင့္။ အစ္ကိုက ဒီတာ၀န္ေတြပဲ ညီမေလးကို ဆက္ယူေစခ်င္တယ္”
“ညီမေလးကေလ အဲဒီေလ့လာေရးေတြလုပ္၊ ျပင္ဆင္၊ တည္ေဆာက္တာေတြကို စိတ္မရွည္ေတာ့သလို ျဖစ္ေနတယ္။ တခါတည္း ေသနတ္ဆြဲျပီး ရင္ဆိုင္ပစ္ခ်င္တယ္”

“ကိုယ့္ထက္ အဆမတန္ အင္အား ၾကီးမားတဲ့ ရန္သူကို ရင္ဆိုင္တဲ့အခါ စိတ္လိုက္မာန္ပါ လုပ္လို႕ မရတာေတြ အမ်ားၾကီးပဲ ညီမေလး။ အားၾကီးသူကို အားနည္းသူက ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ရင္ အားၾကီးသူက ႏိုင္မွာပဲ။ ဒီေတာ့ သြယ္၀ိုက္ျပီး ရင္ဆိုင္ရတယ္။ ဒီလိုရင္ဆိုင္တဲ့အခါမွာ ဥာဏ္ကို လႊာျပီး အသံုးခ်ႏိုင္ဖို႕ လိုမယ္။ စစ္သံုးစကားနဲ႕ ဆိုရင္ေတာ့ ရန္သူက Conventional attack နဲ႕ ရင္ဆိုင္လာတဲ့အခါ ကိုယ့္ဘက္က Conventional Defense နဲ႕ ျပန္ရင္ဆိုင္ဖို႕ လိုသလို ရန္သူရဲ႕ Barbarism ကို ကိုယ့္ဘက္က Guerrilla Warfare Strategy သံုးျပီး အႏို္င္ယူဖို႕ ၾကိဳးစားရမယ္”

“ဒါေၾကာင့္ အစ္ကို႕ကို ညီမေလး ေျပာတာေလ။ ေတာခိုပါမယ္ဆို။ Guerrilla လုပ္ခ်င္တာ။ သူပုန္လုပ္ခ်င္တာ”
“ညီမေလးက သူပုန္ျဖစ္ေနျပီပဲဥစၥာ”
“အစ္ကိုကလဲ လုပ္ျပန္ျပီ။ ညီမေလးက ဘယ္မွာ သူပုန္ျဖစ္ေသးလို႕လဲ။ ဘာလက္နက္မွလဲ ညီမေလးလက္ထဲမွာ မရွိေသးဘူး။ ဘာတိုက္ပြဲမွလဲ မတိုက္ရေသးဘူး။ တိုက္ဖို႕ေနေနသာသာ ေတာခိုပါမယ္ဆိုတာလဲ အစ္ကိုက ခြင့္မျပဳဘူး”
“ဟားဟားဟားဟား”

သူမစကားအဆံုးမွ အစ္ကိုက တဟားဟား ထရီတာေၾကာင့္ သူမ စိတ္တိုသြားရသည္။
“အစ္ကိုေနာ္။ လူကို မရီနဲ႕။ ဘာလဲ။ ညီမေလးက ေသနတ္မကိုင္ရဲဘူး ထင္လို႕လား”
“မထင္ပါဘူးဗ်ာ။ ညီမေလး လုပ္ခ်င္ရင္ မလုပ္ရဲတာ ဘာမွ မရွိဘူးဆိုတာ အစ္ကို ယံုျပီးသား။ ညီမေလးေျပာပံုကို သေဘာက်လို႕ ရီမိတာပါ။ အင္း- တကယ္ေတာ့ အစ္ကို လိုသြားတာ။ သူပုန္ဆိုတာမွာ ေတာခိုျပီး အခိုင္အမာစခန္းတည္ေဆာက္၊ ရန္သူကို ရင္ဆိုင္တဲ့ သူပုန္ရွိသလို ျမိဳ႕ျပသူပုန္လဲ ရွိတယ္ဆိုတာ ညီမေလးကို အစ္ကို မေျပာျပခဲ့မိဘူး”

“ျမိဳ႕ျပသူပုန္၊ ဟုတ္လား အစ္ကို”

စကားလံုးအသစ္ေလးက သူမ ႏွလံုး ခုန္သံကို က်ယ္ေလာင္သြားေစခဲ့သည္။

(၂)

“ျမိဳ႕ျပသူပုန္ (urban guerrilla) ဆိုတာကလဲ ေတာထဲေတာင္ထဲမွာ အေျခစိုက္ ေတာ္လွန္ေနၾကသူေတြလိုပဲ ဖိႏွိပ္တဲ့ အာဏာရွင္ေတြကို တိုက္ပြဲ၀င္ ေတာ္လွန္ေနသူေတြပဲ ညီမေလး။ တခုပဲ ကြာတာက operation area ျဖစ္တဲ့ လွဳပ္ရွားနယ္ေျမပဲ။ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး လွဳပ္ရွားနယ္ေျမက ျမိဳ႕ၾကီးေတြပဲ”

အစ္ကို ရွင္းျပေနသည္မ်ားကို သူမစိတ္၀င္တစားႏွင့္ နားေထာင္ေနမိသည္။ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ဆိုေသာ စကားလံုးေလးကို ၾကားလိုက္ရကတည္းက သူမရင္ထဲက ရင္ခုန္သံေတြ က်ယ္ေလာင္လာခဲ့ဖူးသည္။ ဒီစကားလံုးေလးက သူပုန္လုပ္ျပီး မတရားမွဳကို ပုန္ကန္လိုေသာ သူမရဲ႕ ေသြးေတြကို ပြက္ပြက္ဆူေနေစခဲ့သည္။ ဒါေၾကာင့္လဲ အေသးစိတ္ရွင္းျပဖို႕ အစ္ကို႕ကို သူမေျပာရသည္။ ဒီဇင္ဘာ ေက်ာင္းပိတ္ရက္ကာလမွာ အစ္ကိုလဲ အားေနသလို သူမလဲ အားေနသည္။ သူငယ္ခ်င္း အိမ္ေတြသြားမယ္ဆိုျပီး အိမ္ကကားေမာင္းသမားကို သူငယ္ခ်င္းေတြအိမ္မွာ ခ်ခိုင္း၊ ေရာက္ရာေနရာမွာ ငါးမိနစ္ေလာက္ေနျပီးမွ တကၠစီနဲ႕ တခါျပန္ထြက္၊ လာၾကိဳမယ့္အခ်ိန္မေရာက္ခင္ ၾကိဳျပန္လာရတာမွ လြဲ၍ သူမ ဆီမွာ အခက္အခဲက သိပ္မရွိလွ။ သူမသိခ်င္၊ လုပ္ခ်င္ျပီဆိုလွ်င္ ဒိထက္ခက္တဲ့ အခက္အခဲ ဘယ္ေလာက္ပဲ ၾကံဳၾကံဳ၊ မရရေအာင္ ၾကိဳးစားလုပ္ဖို႕ ဇြဲခတ္တတ္တာကလဲ သူမရဲ႕ ဗီဇစိတ္။
“ေတာမွာ သူပုန္ထရင္ သူပုန္နဲ႕ ဓားျပေတြ၊ ေမွာင္ခိုေတြကို ေရာေထြးျပီး အထင္လြဲေအာင္ အာဏာရွင္ေတြက လုပ္တတ္တယ္။ ဒီလိုပဲ ျမိဳ႕မွာ သူပုန္ထရင္လဲ သူပုန္ေတြနဲ႕ ရာဇ၀တ္မွဳ လုပ္ေနသူေတြကို ေရာေထြးျပီး အထင္လြဲေအာင္ လုပ္ခံရတတ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ သူပုန္ဆိုတာမွာက ဘာနဲ႕မွ မတူတဲ့ ၀ိေသသ ေတြရွိတယ္။ သူပုန္ေတြဆိုတာက လူထုကို ထိခိုက္ေအာင္ မလုပ္ဘူး။ သူတို႕ရဲ႕ ပစ္မွတ္က ဖိႏွိပ္တဲ့ အာဏာရွင္ေတြနဲ႕ အာဏာရွင္ယႏၱရားေတြပဲ ျဖစ္တယ္။ သူပုန္ေတြမွာ ႏိုင္ငံေရး ရည္မွန္းခ်က္ရွိတယ္။ ျပီးေတာ့ သူပုန္ေတြဆိုတာက ဖိႏွိပ္တဲ့ အာဏာရွင္ေတြကို အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူလူထုဘက္က ရပ္တည္ေတာ္လွန္ေပးသူေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမိဳ႕ျပသူပုန္တေယာက္ဟာ လိုအပ္လို႕ လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲ ဆင္ႏႊဲရတဲ့အခါမွာ ရန္သူစစ္အာဏာရွင္ စနစ္ကိုပဲ ပစ္မွတ္ထားရမယ္။ ျမိဳ႕ျပသူပုန္တေယာက္ရဲ႕ အဓိက ရည္မွန္းခ်က္တာ၀န္ကေတာ့ ရန္သူစစ္အာဏာရွင္ေတြနဲ႕ စစ္အာဏာရွင္ ေဒါက္တိုင္ေတြကို စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဖရိုဖရဲျဖစ္ေစမွဳ၊ အက္ေၾကာင္းထေစမွဳ၊ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး ေပါင္းစပ္ႏိုင္ေအာင္ ျပင္ဆင္တည္ေဆာက္မွဳေတြနဲ႕ အာဏာရွင္ယႏၱရားကို ျဖိဳလဲပစ္ႏိုင္ဖို႕ပဲ ျဖစ္တယ္”

“အဲလိုေတြ ျဖစ္ေအာင္လုပ္ဖို႕ ဘာေတြလိုမလဲအစ္ကို။ ဘာေတြ ျပင္ဆင္ရမလဲ”
စိတ္အားထက္သန္စြာျဖင့္ သူမ၀င္ေမးမိသည္။

“အေရးၾကီးဆံုး လိုအပ္ခ်က္ကေတာ့ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး အရည္အခ်င္းပဲ ညီမေလး။ သူပုန္လုပ္မယ့္လူ တေယာက္ဟာ သတိၱရွိရမယ္၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ႏိုင္စြမ္းရွိရမယ္၊ နယ္ေျမက်ြမ္းေအာင္ ေလ့လာထားရမယ္။ ကိုယ္လွဳပ္ရွားရမယ့္ နယ္ေျမက ကိုယ့္နယ္ မဟုတ္တဲ့အခါ အစစအရာရာ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ရမယ္။ ဒီနယ္ရဲ႕ ဓေလ့ထံုးစံ၊ လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ေတြ၊ နယ္ေျမခံလူထု အေျခအေနေတြ၊ နယ္ေျမထဲက ရန္သူ႕လူအ၀င္အထြက္ အေနအထားေတြ၊ ရန္သူ႕သတင္းေပးေတြကိုပါ တတ္ႏိုင္သမွ် ေလ့လာ ထားရမယ္။ ဆရာ၀န္၊ က်ဴရွင္ဆရာ၊ စာေရးဆရာစတဲ့ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း တခုခု ျပထားႏိုင္ရင္ လွ်ိဳ႕၀ွက္လုပ္ငန္းေတြအတြက္ အသံုး၀င္တယ္။ မဟုတ္ရင္လဲ နယ္ေျမခံလူထုနဲ႕ ရင္းႏွီးေအာင္ ကုန္စံုဆိုင္ဖြင့္တာမ်ိဳး၊ စာအုပ္အငွားဆိုင္ဖြင့္တာမ်ိဳး စတာေလးေတြေပါ့။ ျမိဳ႕ျပသူပုန္တေယာက္မွာ ဆက္သြယ္ေရးကိရိယာ၊ လက္နက္ပစၥည္းစေတြက အားနည္းတယ္။ အလြယ္တကူ သယ္ယူေရႊ႕ေျပာင္းလို႕လဲ မရဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ေနထိုင္တဲ့ ေနရာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အ၀င္လမ္း၊ အထြက္လမ္းေတြကို ေသခ်ာ ဂရုတစိုက္ ေရြးခ်ယ္ရမယ္။ ၀ိုင္း၀န္းပိတ္ဆို႕ ဖမ္းဆီးဖို႕ အခြင့္အလမ္း နည္းပါးတဲ့ ေနရာမ်ိဳး၊ ရန္သူုကို ကိုယ့္ဘက္က ၾကိဳျပီး လက္ဦးမွဳ ယူႏိုင္မယ့္ ေနရာမ်ိဳးကို ေရြးခ်ယ္ဖို႕ လိုအပ္တယ္။ ေနာက္တခ်က္က လက္နက္ပစၥည္း။ တကယ္သာ အသံုးျပဳတတ္ရင္ မီးဖိုေခ်ာင္က ဓားတေခ်ာင္းကလဲ ေသနတ္တလက္လို အသံုး၀င္ပါတယ္”

အစ္ကို႕စကားေၾကာင့္ သူမ မ်က္လံုးျပဴးသြားသည္။
“အစ္ကိုေျပာသလိုဆို ဓားေပါက္၊ ဓားထိုးနည္းေတာင္ သင္ထားရမလိုပဲ”
“လိုအပ္ရင္ ေျပာတာပါ။ ဘာပညာပဲျဖစ္ျဖစ္ သင္ထားရင္ေတာ့ မမွားဘူးေပါ့။ ျမိဳ႕ျပသူပုန္တေယာက္ဟာ အေရးၾကံဳခ်ိန္မွာ အထက္က ညြန္ၾကားခ်က္ကို ေစာင့္လို႕ မရဘူး။ ကိုယ္ၾကံဳေနရတဲ့ ျပႆနာ အခက္အခဲေတြကို ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ အေကာင္းဆံုး ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႕ ၾကိဳးစားၾကရတယ္။ ဒီအတြက္ ကိုယ္ပိုင္ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ အေတြးအေခၚေတြနဲ႕ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ လွဳပ္ရွားႏိုင္မွဳက အေရးၾကီးတယ္။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ရမွာကို မေၾကာက္ရဘူး။ ရန္သူနဲ႕ ရင္ဆိုင္ဆံုမိတဲ့အခါ မေတြေ၀ရဘူး။ အေျခအေနေပၚ မူတည္ျပီး သူပစ္ကိုယ္ပစ္၊ သူသတ္ကိုယ္သတ္ လုပ္ရတာလဲ ရွိခ်င္ရွိမွာပဲ။ အဆိုးဆံုးအေျခအေနေတြနဲ႕ ၾကံဳရတဲ့အခါ ေသြးေအးဖို႕ လိုတယ္။ သူပုန္တေယာက္ဟာ အအိပ္အစားကိစၥေတြမွာ ဂ်ီးမမ်ားရဘူး။ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေနႏိုင္ရမယ္။ ရန္သူက မရိပ္မိခင္မွာ တျခားအသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းေတြ ေရွ႕က ျပျပီး ေနျပတတ္ဖို႕ လိုအပ္သလို ရန္သူက ရိပ္မိသြားခ်ိန္ေတြမွာ ပုန္းေအာင္းေနထိုင္နည္းေတြလဲ သိရမယ္။ ပင္ပန္းတာ၊ ဆာေလာင္မြတ္သိပ္တာ၊ ရာသီဥတုဒဏ္၊ ေနထိုင္မေကာင္းျဖစ္တဲ့ ဒဏ္ေတြမွာလဲ စိတ္ဓာတ္ကို အက်မခံပဲ က်ားကန္ႏိုင္ရမယ္။ သူပုန္တေယာက္အတြက္ အေရးၾကီးဆံုးက စိတ္ဓာတ္ခိုင္မာမွဳပဲ။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ကိုယ္ရင္ဆိုင္ရတဲ့ ရန္သူက ကိုယ့္ထက္ အင္အားၾကီးတဲ့ ရန္သူ ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုအင္အားၾကီးတာကို ဘာမွေတြးျပီး စိုးရိမ္စရာေတာ့ မလိုဘူး။ ဘာလို႕လဲ ဆိုေတာ့ ရန္သူအာဏာရွင္ေတြ ဆိုတာက လူထုကို ဖိႏွိပ္ေနတဲ့ လူထုရဲ႕ ခ်ဥ္ဖတ္ေတြ။ သူပုန္ေတြဆိုတာကက်ေတာ့ လူထုေရွ႕က ရပ္တည္ေပးေနတဲ့၊ အမွန္တရားအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္ေနတဲ့ သူေတြ ျဖစ္လိုပဲ။ တခ်ိန္က်ရင္ တရားေသာစစ္ကပဲ အႏိုင္ရပါတယ္ ညီမေလး။ တကမၻာလံုးက စစ္အာဏာရွင္စနစ္ေတြ အားလံုး တစတစ ျပိဳလဲက်ေနျပီပဲ”

“အဲဒါကေတာ့ ယံုတယ္အစ္ကို။ ညီမေလးဆီမွာ ရန္သူက အင္အားၾကီးလို႕ အႏိုင္ရမွာပဲ ဆိုတဲ့ အေတြးမ်ိဳးေတြ၊ စိုးရိမ္စိတ္ေတြ၊ အားငယ္စိတ္ေတြ တခါမွ မ၀င္ဖူးဘူး။ အားၾကီးတဲ့လူက အားနည္းသူကို အႏိုင္ယူႏိုင္တယ္ဆိုတာ တိရစာၦန္ေလာကမွာပဲ ရွိပါတယ္အစ္ကို။ လူ႕ေလာကမွာေတာ့ ဘယ္ေလာက္ အားၾကီးတဲ့ အာဏာရွင္ေတြပဲျဖစ္ျဖစ္ တရားမွ်တတဲ့ ပုန္ကန္မွဳေတြကို မႏွိမ္နင္းႏိုင္ပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရး သမားေတြဆိုတာက ဘိုးဘိုးေအာင္ ၀လံုးေလးေတြလိုပဲ လို႕ ညီမေလးေတာ့ ယံုတယ္။ တေယာက္ကို သတ္ရင္ ေနာက္ႏွစ္ေယာက္ထြက္လာမွာပဲ။ ဆယ္ေယာက္ကို ေထာင္ခ်ရင္ အေယာက္တရာ ထပ္ထြက္လာဦးမွာပဲ။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြ ဆိုတာက ဖိႏွိပ္သမွ် လည္စင္းခံေပးေနမယ့္ တိရစာၦန္ေတြ မဟုတ္လို႕ပဲ။ လူေတြ ျဖစ္ေနၾကလို႕ပဲ။ အားမတန္လို႕သာ ခဏမာန္ေလွ်ာ့ခ်င္ေလွ်ာ့ထားၾကမယ္။ ရင္ထဲက ပုန္ကန္လိုစိတ္ေတြကေတာ့ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြရဲ႕ ရင္ထဲမွာ ဘယ္ေတာ့မွ ေပ်ာက္ကြယ္သြားမွာ မဟုတ္ဘူး”

“အစ္ကိုလဲ ဒါကို ယံုတယ္ ညီမေလး။ အစ္ကိုတို႕ ျပည္သူေတြဟာ တခါတရံမွာ ေခါင္းငံု႕ခ်င္ ငံု႕ေနၾကမယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါဟာ အာဏာရွင္ေတြကို ေၾကာက္ရြံ႕ျပီး လုပ္သမွ် လည္စင္းခံေပးဖို႕ မဟုတ္ဘူး။ ေခါင္းငံု႕ရင္း ဓားေသြးေနၾကတာပါ။ ဓားေတြ ထက္လာတဲ့ တေန႕မွာ အာဏာရွင္ယႏၱရားေတြကို တစစီ ျဖစ္ေအာင္ ခုတ္ထစ္ေျခမြၾကလိမ့္မယ္။ ဒီလို မေျခမြႏိုင္ေသးခ်ိန္မွာေတာ့ အစစအရာရာ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ျပီးမွ တိုက္ပြဲ၀င္ၾကရမယ္။ စိတ္ဓာတ္ေတြ ၾကံ့ၾကံံ့ခိုင္ထားၾကရမယ္။ အာဏာရွင္ဘက္ေတာ္သားေတြဟာ ကိုယ့္ထက္ သာလြန္တဲ့ လက္နက္ေတြကို ကိုင္ထားႏိုင္မွာ အေသအခ်ာပဲ။ ဒါေပမယ့္ စိတ္ဓာတ္လက္နက္မွာေတာ့ အစ္ကိုတို႕ သူပုန္ေတြကို မမွီဘူး။ သူပုန္တေယာက္ရဲ႕ အရာရာကို စြန္႕ထားရဲတဲ့ စိတ္ဓာတ္ဟာ အာဏာရွင္ဘက္ေတာ္သားေတြရဲ႕ ေၾကးစားစိတ္ေတြထက္ အဆမတန္ ပိုျမင့္ျမတ္တယ္။ ပိုထက္ျမက္တယ္။ အစ္ကိုကေတာ့ ဆံုးျဖတ္ထားျပီးသား။ အစ္ကို႕ဘ၀တသက္တာမွာ လူ႕အသက္နဲ႕ ယံုၾကည္ခ်က္စိတ္ဓာတ္ အထဲက တခုကိုပဲ ေရြးရေတာ့မယ္ဆိုရင္ အသက္ကိုပဲ အေသခံမယ္။ စိတ္ဓာတ္ကိုေတာ့ အေသမခံဘူး။ ကိုယ့္၀ိညာဥ္က အသက္မရွိတဲ့ ကိုယ့္ခႏၶာကို ျပန္ျပီး အေလးျပဳႏိုင္ေစရမယ္။ ယံုၾကည္ခ်က္ေသျပီး အသက္ရွင္ေနတဲ့ ခႏၶာကိုယ္ၾကီးကို ကိုယ္မလိုခ်င္ဘူး။ ရြံရွာစက္ဆုပ္မိလိမ့္မယ္”

“ညီမေလးလဲ အဲလိုပါပဲ။ ညီမေလးရဲ႕ ဘ၀မွာ အသက္စြန္႕ဖို႕ လိုအပ္လာတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးနဲ႕ ရင္ဆိုင္ၾကံဳေတြ႕လာရတဲ့အခါ ေနာက္တြန္႕ေတြေ၀မယ့္ ေသြးေတြ ညီမေလး ေသြးေၾကာထဲမွာ ရွိမေနေစရဘူး။ တကယ္လို႕မ်ား ညီမေလးရဲ႕ ကိုယ္ခႏၶာတေထာင့္ တေနရာမွာမ်ား ဒီေသြးေတြ ရွိေနခဲ့ရင္ ညီမေလးကိုယ္တိုင္ ေဖာက္ထုတ္ပစ္မယ္”

စကားမ်ား အဆံုးမွာ သူမတို႕ ႏွစ္ေယာက္ အၾကည့္ခ်င္း ဆံုမိၾကသည္။ တူညီေသာ စိတ္မ်ားအတြက္ တေယာက္ကိုတေယာက္ ေလးစားတန္ဖိုးထားမိၾကသည္။ ဆုပ္ကိုင္မိၾကေသာ လက္ဖ၀ါးႏွစ္ခုမွသည္ ေတာ္လွန္ေရးသစၥာတရားတို႕ အျပန္အလွန္ စီးဆင္းသြားခဲ့သည္ဆိုတာကေတာ့ အေသအခ်ာပင္။

(၃)

“အစ္ကို ညီမေလးကို ဟိုကိစၥ သင္ေပးမယ္ဆို”
သူမက အားတက္သေရာေျပာေတာ့ အစ္ကိုက ျပံဳးသည္။ မေန႕က နည္းပညာပိုင္းဆိုင္ရာ ျပင္ဆင္ထားသင့္သည့္ အခ်က္မ်ားကို အစ္ကိုက ေျပာျပေလသည္။ ေရကူးျခင္း၊ ေတာလမ္းခရီးသြားျခင္း၊ ကားေမာင္းျခင္း၊ ကားစက္ျပင္ျခင္း၊ ေရဒီယိုအသံုးျပဳျခင္း၊ တယ္လီဖုန္းသံုးျခင္း၊ ေျမပံုဖတ္ျခင္း၊ ဓာတုေဗဒႏွင့္ အီလက္ထေရာနစ္ နည္းပညာ အေျခခံမ်ား၊ စာကူးနည္း၊ စာရိုက္နည္းမ်ား၊ တံဆိပ္တံုး လုပ္နည္းမ်ား၊ ေရွးဦးသူနာျပဳ၊ ေဆး၀ါးအေျခခံစသည္မ်ားကို တတ္က်ြမ္းထားသင့္ေၾကာင္း အစ္ကိုက ေျပာရင္း မျဖစ္မေန သိထားသင့္သည့္ ကိစၥတခုကိုလဲ အေျခခံ သင္ေပးမည္ဟု ဆိုေလသည္။
“ေျပာသာေျပာရတယ္။ ညီမေလးကေလ မီးမလာရင္ေတာင္ ဖေယာင္းတိုင္ပဲ ထြန္းတယ္။ မွန္အိမ္မွာ မီးစာကို မီးညွိတာေတာင္ လုပ္တာ မဟုတ္ဘူး”
သူမက ဆက္ေျပာေတာ့ အစ္ကိုက မျပံဳးပဲ ၀ါးလံုးကြဲရယ္ေလသည္။
“ဒါေပမယ့္လဲ မတူဘူးေလေနာ္။ လိုအပ္မွာေတြအားလံုးကို အစ္ကိုသင္ေပးထားသမွ် ညီမေလး ၾကိဳးစားသင္ထားမွာပါ။ တခ်ိန္မွာ မလိုလာဘူးလို႕ မွ ေျပာလို႕ မရတာပဲေနာ္”
သူမတို႕ ဆရာ၊ တပည့္ႏွစ္ေယာက္က အဲလိုပဲ အတိုင္အေဖာက္ညီ ၾကပါသည္။ ျမိဳ႕ျပ တိုက္ပြဲ ပံုေဖာ္ျခင္း နည္းဗ်ဴဟာမ်ားကိုလဲ အစ္ကိုက အေသးစိတ္ရွင္းျပပါသည္။ လူထုတိုက္ပြဲႏွင့္ ေပါင္းစပ္ႏိုင္ေရး၊ စည္းရံုးေရး၊ သတင္းေထာက္လွမ္းေရးမ်ား မည္မွ် အေရးၾကီးေၾကာင္းကိုလဲ ဆက္ေျပာျပသည္။

“အေရးၾကီးဆံုးကေတာ့ လက္ဦးမွဳ ယူႏိုင္ဖို႕ပဲ ညီမေလး။ အေျခအေနက ကိုယ့္လက္ထဲမွာ ရွိေနရမယ္။ ရန္သူ႕လက္ထဲ မရွိရဘူး။ ရန္သူ႕အင္အားကို ကိုယ္သိရမယ္၊ ရန္သူ႕ေနရာကို ကိုယ္သိရမယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ကို ရန္သူမသိေအာင္ တတ္ႏိုင္သမွ် ဖုန္းကြယ္ေနရမယ္။ ကိုယ့္ေနရာကို ရန္သူမသိေစရဘူး။ ကိုယ့္အင္အားကို ရန္သူ မသိေစရဘူး။ ဘာပဲလုပ္လုပ္ လံုျခံဳေရးကို နံပါတ္တစ္အေနနဲ႕ စိတ္ထဲမွာ ထားရမယ္။ သတင္းမွားေတြ ေပးရမယ္။ ဗယ္ေျခာက္ညာလွမ္းေတြ လုပ္ရမယ္။ နယ္ေျမက်ြမ္းက်င္ေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ကဲ- အခု ညီမေလး မႏၱေလးမွာ ေက်ာင္းသြားတက္တယ္ေနာ္။ ညီမေလး ေနတဲ့ ရပ္ကြက္ကို ညီမေလး ေလ့လာထားဖို႕လိုမယ္။ ျပီးေတာ့ ျမိဳ႕အႏွံ႕။ ျပီးရင္ ျမိဳ႕၀န္းက်င္။ ကားလမ္းခရီး၊ ကားဂိတ္ေတြ၊ တည္းခိုခန္းေတြ။ ဒီတေခါက္ျပန္ရင္ ညီမေလး နယ္ေျမက်ြမ္းေအာင္ ေလ့လာၾကည့္ၾကည့္ပါလား။ ဒါေတြက ျမိဳ႕ျပသူပုန္တေယာက္အတြက္ အေရးၾကီးတယ္။ သူပုန္တေယာက္ဟာ ကိုယ္လွဳပ္ရွားမယ့္ နယ္ေျမရဲ႕ ၀င္လမ္း၊ ထြက္လမ္းေတြ၊ ရဲေတြ ရွိတတ္တဲ့ ေနရာေတြ၊ မီးပြိဳင့္ေတြ၊ လူ၀င္လူထြက္ နည္းတဲ့အခ်ိန္၊ မ်ားတဲ့ အခ်ိန္၊ တယ္လီဖုန္း ရွိတဲ့ ေနရာေတြ၊ ေစ်းဆိုင္ေတြ၊ ကိုယ္ေယာင္ေဖ်ာက္ႏိုင္တဲ့ ေနရာေတြကို သိေနရမယ္။ ေရွာင္ဖို႕ လိုတဲ့အခါ ေငြအင္အားရွိရင္ လမ္းမတူတဲ့ ကားလမ္းခရီးေတြကို အခ်ိန္ေတြ ခြဲ၀ယ္ျပီး ရန္သူကို ျပန္လွည့္စားဖို႕ လိုမယ္။ ေရွာင္မယ့္ အခ်ိန္ကာလအတြက္ နာမည္မတူတဲ့ ေနာက္ထပ္ ေက်ာင္းသားကတ္ျဖစ္ျဖစ္ တခုခု ကိုင္ထားႏိုင္ရင္ ပိုေကာင္းတယ္။ ဒီအခ်က္က သတင္းအခ်က္အလက္နဲ႕လဲ ပိုျပီး ဆိုင္လိမ့္မယ္။ ရန္သူကို သတင္းအခ်က္အလက္မွားေတြ ေပးျပီး အခ်ိန္ျဖဳန္းေပးဖို႕လိုတယ္။ ရန္သူက ကိုယ္ဘာလုပ္ေနလဲ ဆိုတာကို မသိေစဖို႕ အထူးလွ်ိဳ႕၀ွက္ ထားရမယ္။ ဒါေပမယ့္ ရန္သူအေၾကာင္းကိုေတာ့ ကိုယ္က သိေနေအာင္ ၾကိဳးစားဖို႕ လိုအပ္တယ္။ ကိုယ္ေနတဲ့ ၀န္းက်င္က ရန္သူ႕လူေတြကို ခြဲျခားသိေနႏိုင္ရင္ ပိုေကာင္းတယ္။ သူတို႕ေျခလွမ္းေတြကို သိႏိုင္တယ္။ ေနာက္ထပ္အေရးၾကီးဆံုး အခ်က္ကေတာ့ အခ်ိန္အခါနဲ႕ အညီ ဆံုးျဖတ္လုပ္ကိုင္ႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းပဲ။ ဘယ္ေလာက္ပဲ စီမံခ်က္ေတြက ေကာင္းေနပါေစ၊ လုပ္မယ့္လူရဲ႕ ဆံုးျဖတ္လုပ္ကိုင္မွဳ မေကာင္းရင္ ၾကန္႕ၾကာမွဳေတြ၊ စီမံခ်က္ ပ်က္သြားတာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္ညီမေလး”

“ျမိဳ႕ျပသူပုန္ထတဲ့အခါ ဘယ္လိုစီမံခ်က္ေတြ လိုလဲ အစ္ကို”

“ဒါကေတာ့ ကိုယ္တာ၀န္ယူရတဲ့ အေျခအေန၊ နယ္ေျမ၊ တာ၀န္အၾကီးအငယ္၊ အမာလိုင္း၊ အေပ်ာ့လိုင္းအရ ကြာမွာပဲ။ တပ္အပ္ေျပာလို႕ေတာ့ မရဘူး။ လက္တင္အေမရိက ႏိုင္ငံေတြမွာကေတာ့ အမ်ားစုကလက္နက္ကိုင္တာဆိုေတာ့ ေခ်မွဳန္းေရး လုပ္ေလ့ရွိၾကတယ္။ ဒီလိုေခ်မွဳန္းတာမွာ ပစ္မွတ္ေနရာေတြကေတာ့ အာဏာရွင္ေတြရဲ႕ ရံုးဌာနေတြ၊ ရဲစခန္း၊ ယာဥ္တန္း၊ ရဲကား၊ စစ္ကား စတာေတြပဲ။ ေနာက္ထပ္တမ်ိဳးကေတာ့ အခ်ိန္အတိုင္းအတာတခုအထိ ၀င္ျပီး စီးနင္းတာပဲ။ ညဘက္ဆိုရင္ေတာ့ ပိုထိေရာက္တယ္။ အေစာင့္အေရွာက္နည္းတဲ့ ရံုးေတြကို ညဘက္ ၀င္စီးနင္း၊ လွ်ိဳ႕၀ွက္စာတမ္းေတြယူ၊ ကိုယ့္အတြက္ အသံုးမလိုတဲ့ ဖိုင္ေတြဆို ဖ်က္ဆီးပစ္လိုက္တာမ်ိဳးေတြေပါ့။ ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ လူထုတိုက္ပြဲေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြကို သိမ္းပိုက္ထားတာပဲ။ ဥပမာ- စက္ရံု၊ ေက်ာင္း၀င္း စတာမ်ိဳးေတြ။ အဲဒီမွာ အေရးၾကီးတာက သပိတ္စခန္းနားကို အာဏာရွင္ ေဒါက္တိုင္ေတြ အလြယ္တကူ မကပ္ႏိုင္ေအာင္ အရံအတားေတြ လုပ္တာမ်ိဳးပဲ။ ရန္သူ႕ယာဥ္တန္းကို သပိတ္စခန္းေတြဆီ မေရာက္ခင္ ျဖတ္တိုက္တာေတြ၊ ရန္သူ႕ေဒါက္တိုင္ေတြ စုတတ္တဲ့ ေနရာေတြကို ၾကိဳတင္ျပီး တိုက္ခိုက္တာေတြ၊ သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ကြက္၊ ျမိဳ႕နယ္ အစုအဖြဲ႕ေလးေတြက သူ႕နယ္နဲ႕သူ ရန္သူ႕ေဒါက္တိုင္ျဖိဳဖ်က္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ လုပ္တာမ်ိဳးေတြေပါ့။ ဒါေတြကေတာ့ အာဏာရွင္ဆန္႕က်င္ေရးမွာ အၾကမ္းမဖက္ လူထုတိုက္ပြဲပဲ လုပ္မွာလား၊ လူထုတိုက္ပြဲနဲ႕ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးကို ေပါင္းစပ္တိုက္ပြဲ၀င္မွာလား ဆိုတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႕ လုပ္နည္း လုပ္ဟန္ေတြေပၚမွာပဲ မူတည္ပါလိမ့္မယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ေခါင္းေဆာင္ရဲ႕ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ အေပၚ ေရြးခ်ယ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ဆိုတာက သားသမီးကို ဘာအ၀တ္၀တ္ေပးမလဲဆိုတဲ့ မိဘနဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႕အတူတူပဲ။ ကိုယ့္သားသမီး အရြယ္အစားနဲ႕ အေျခအေနကို သိျပီး မွန္မွန္ကန္ကန္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ အျမင္သင့္ေတာ္ျပီး ေအာင္ျမင္မွာေပါ့။ မေရြးခ်ယ္ႏိုင္ရင္ေတာ့လဲ ကိုယ့္သားသမီးကို အက်ီၤနီေလး ၀တ္ေပးျပီး ႏြားသိုးေရွ႕ ေခၚသြားတဲ့ မိဘလိုပဲ ျဖစ္မွာေပါ့။ ဒါကေတာ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အရည္အခ်င္းနဲ႕ အေတြးအေခၚေတြ အေပၚမွာပဲ မူတည္တာမို႕ အစ္ကို သိပ္မေျပာေတာ့ဘူး။ ဘယ္လိုသ႑ာန္နဲ႕ပဲျဖစ္ျဖစ္ ကိုယ့္တာ၀န္ကိုယ္ ေက်ျပြန္ဖို႕ကေတာ့ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ တေယာက္အတြက္ အေရးၾကီးဆံုးပဲ”

“ညီမေလး တခုေမးမယ္ေနာ္ အစ္ကို။ လူထုတိုက္ပြဲျဖစ္လာတဲ့အခါ လူေတြအမ်ားၾကီး လမ္းေပၚ ထြက္လာမွာပဲ။ လူထုစစ္ေၾကာင္းေတြဖြဲ႕ျပီး ခ်ီတက္ဆႏၵျပမွာပဲ။ အဲဒီမွာ လူထုနဲ႕ စစ္တပ္၊ ရဲေတြ ထိပ္တိုက္ေတြ႕တဲ့အခါ ဘယ္လို လုပ္မလဲ။ ရန္သူက လူစုခြဲခိုင္းမယ္။ ကိုယ့္ဘက္က မခြဲဘူး။ တရားေဟာတာေတြ ဘာေတြလုပ္မယ္။ ပစ္ေတာ့မွ ေျပးမယ္။ တေနရာမွာ ျပန္စုမယ္။ အဲလိုမ်ိဳးပဲလား”

“ညီမေလးကို ခုနတုန္းက အစ္ကို ေျပာသလိုပဲ။ ဒီကိစၥက လူထုတိုက္ပြဲကို အၾကမ္းမဖက္ ဆႏၵျပတဲ့ အေနနဲ႕ပဲ လုပ္မွာလား။ လက္နက္ကိုင္ တိုက္ခိုက္မွဳနဲ႕ ေပါင္းစပ္မွာလား ဆိုတာေပၚမွာ မူတည္တယ္။ ဥပမာ- ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံတုန္းကေတာ့ လူထုအင္အားကိုပဲ လံုး၀ သံုးသြားတယ္။ သံခ်ပ္ကာကားေတြ ပင္မ သပိတ္စခန္းကို ခ်ီတက္လာတဲ့အခါမွာ လူေတြက လမ္းမဖယ္ေပးပဲ ငုတ္တုတ္ထိုင္ခ်လိုက္ၾကတယ္။ ေနာက္ဆံုး သံခ်ပ္ကာကားေတြ ဆုပ္သြားတယ္။ ဒါက အၾကမ္းဖက္မွဳ လံုး၀မပါပဲ လူထုအင္အားတခုတည္းပဲ သံုးခဲ့တဲ့ပြဲ။ ဘရာဇီးတုန္းကေတာ့ ဘရာဇီးေက်ာင္းသားေတြက ျပန္ျပီး ခုခံခဲ့ၾကတယ္။ ရဲေတြက ေရွ႕တိုးလာျပီး ဆႏၵျပသမားေတြထဲက ေခါင္းေဆာင္လို႕ ယူဆသူေတြ၊ အလံကိုင္ေတြ၊ ေရွ႕တန္းက လူေတြကို ၀င္ဆြဲဖမ္းတဲ့အခါ လူအုပ္က ျငိမ္မေနဘူး။ တိုးလာတဲ့ ရဲေတြကို လူအုပ္ထဲ က်ြံ၀င္လာေအာင္ လုပ္ျပီးမွ ျပန္၀ိုင္းလိုက္ၾကတယ္။ တဘက္မွာ ဖရိုဖရဲျဖစ္ေနတုန္း၊ အေရးပါတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ဆြဲထုတ္သြားၾကတယ္။ ျပီးေတာ့ ရဲေတြ ေနရာယူတတ္တဲ့ ေနရာမ်ိဳးေတြကို ၾကိဳျပီး ခန္႕မွန္းတာ၊ သတင္းရယူတာေတြ လုပ္ထားလို႕ရတယ္။ အဲဒီအခါ ဆႏၵျပ စစ္ေၾကာင္းက ေရွ႕ေနာက္ပိတ္ျပီး ျပန္၀ိုင္းတာမ်ိဳး ဖန္တီးလို႕ ရတယ္။ နီးစပ္ရာ အေဆာက္ အဦးေတြကေန ေနရာၾကိဳယူုျပီး တိုက္ခိုက္တာေတြ လုပ္လို႕ရတယ္။ ေနာက္တခု အေရးၾကီးဆံုးက လူထုအစည္းအေ၀းေတြ လုပ္တဲ့အခါ escape plan ရွိဖို႕ပဲ။ ဒါေတြ မရွိပဲ ဘယ္ေတာ့မွ လူထုအစည္းအေ၀းေတြ မေခၚရဘူး။ ခ်ီတက္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းကို ေရြးတဲ့အခါ ဘယ္လိုေနရာမ်ိဳးမွာ ေထာင္ေခ်ာက္ ဆင္ခံရႏိုင္တယ္။ ဘယ္လိုေနရာမ်ိဳးမွာ အာဏာရွင္ လက္ကိုင္ဒုတ္ေတြ စုေ၀း ထားႏိုင္တယ္ ဆိုတာေတြ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ျပီးမွ စစ္ေၾကာင္းေတြ လႊတ္သင့္တယ္။ မလႊတ္ခင္ ကတည္းက စစ္ေၾကာင္းခ်ီတက္ရာ လမ္းတေလွ်ာက္က အားနည္းခ်က္ရွိေနႏိုင္တဲ့ ေနရာ ေတြကို ကိုယ့္ေရွ႕ေျပးေတြ ၾကိဳလႊတ္ထားသင့္တယ္။ ဒီလို လူထုနဲ႕ တြဲျပီး လူထုတိုက္ပြဲထဲမွာ ပါတဲ့ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ကို လက္တင္ အေမရိကႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ျမိဳ႕ျပဆႏၵျပသူပုန္လို႕ ေခၚၾကတယ္”
(၄)
“ဟိုေန႕က အစ္ကိုေျပာတဲ့ ျမိဳ႕ျပဆႏၵျပ သူပုန္အေၾကာင္းေလး ဆက္ပါဦးအစ္ကို”
“ ျမိဳ႕ျပဆႏၵျပသူပုန္ဆိုတာက လူထုတိုက္ပြဲေတြ ေဖာ္ေဆာင္တဲ့ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ေပါ့။ အစ္ကိုက ဒါေၾကာင့္ ညီမေလးကို ေျပာတာေလ။ သူပုန္လုပ္ခ်င္တယ္ ေျပာမေနနဲ႕။ ညီမေလးကိုယ္တိုင္ကိုက သူပုန္ျဖစ္ေနျပီးသား ဆိုတာ။ အဲဒါကို ေျပာတာ။ လူထုတိုက္ပြဲေဖာ္ေဆာင္ဖို႕ ျပင္ဆင္တာ၊ လွံဳ႕ေဆာ္တာ၊ တည္ေဆာက္တာ၊ အစုအဖြဲ႕သမဂၢေတြ ဖြဲ႕စည္းတာေတြ အားလံုးဟာ ျမိဳ႕ျပဆႏၵျပသူပုန္ေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းတာ၀န္ေတြပဲ။ အာဏာရွင္ေတြကလဲ ဒါကို သိပ္ေၾကာက္ၾကတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ ၾကီးမားက်ယ္ျပန္တဲ့ လူထုတိုက္ပြဲေတြဟာ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားကို ရပ္တန္႕ပစ္ႏိုင္လို႕ပဲ။ ဒီေနရာမွာ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရား ရပ္တန္႕တာနဲ႕ အစိုးရအဖြဲ႕၀င္ေတြ တေယာက္က တေယာက္ ေျပာင္းသြားတာ မတူဘူး။ အစ္ကိုတို႕ ရွစ္ေလးလံုးတုန္းက လူထုတိုက္ပြဲနဲ႕ အစိုးရအဖြဲ႕၀င္ေတြ တေယာက္က တေယာက္ ေျပာင္းသြားေအာင္ေတာ့ လုပ္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ ရံုးဌာနေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သပိတ္တိုက္ပြဲေတြမွာ ပူးေပါင္းပါ၀င္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားရဲ႕ အသက္၀င္ေနမွဳကို မရပ္တန္႕ႏိုင္ခဲ့ဘူး။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားသစ္တခုနဲ႕ အစားထိုးျပီး တည္ဆဲ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို အစားမထိုးႏိုင္ခဲ့ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အာဏာျပန္သိမ္းခံခဲ့ရတာပဲ”

“ညီမေလးက အဲလိုမသိထားခဲ့ဘူး။ အစိုးရသံုးခုျပဳတ္က်ခဲ့တယ္လို႕ လူေျပာသူေျပာတာေတြနဲ႕ ေအာင္ျမင္ခဲ့တယ္လို႕ပဲ သိထားခဲ့တာ”

“မေအာင္ျမင္လို႕ပဲ ခုညီမေလးတို႕၊ အစ္ကိုတို႕ ဆက္တိုက္ေနရတာေပါ့ ညီမေလးရဲ႕။ ေတာ္လွန္ေရး လုပ္တဲ့အခါ အဲဒီ တ၀က္တပ်က္ ေအာင္ျမင္မွဳေတြနဲ႕ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ျပန္ႏွစ္သိမ့္ျပီး သာယာမွဳေတြကို ေရွာင္ႏိုင္ရမယ္။ ဒီအခ်က္က ေတာ္ေတာ္ အေရးၾကီးတယ္။ ဥပမာ- ဆယ္တန္းက်တဲ့လူက ထုတ္ထားတဲ့ အမွတ္စာရင္းၾကည့္ျပီး သူဂုဏ္ထူးသံုးခု ရပါတယ္လို႕ ၾကည္ႏူး၀မ္းသာ ေနသလိုနဲ႕ တူတယ္။ အမွတ္စာရင္းအရ ဂုဏ္ထူးသံုးခုပါေနေပမယ့္ ေျခာက္ဘာသာလံုး မေအာင္ေတာ့ က်တာက က်တာပဲေလ။ အဲဒီပကတိ အမွန္ကို သိျပီး၊ ကိုယ့္အားနည္းခ်က္၊ အားသာခ်က္ကို ျပန္ရွာႏိုင္ဖို႕ပဲ။ မဟုတ္ရင္ အထည္ၾကီးပ်က္စိတ္ေတြ ေပၚလာတတ္တယ္။ တခ်ိန္က ေရႊထီးေဆာင္းခဲ့ရတာကို အရသာခံ စိတ္ကူးယဥ္ေနလို႕ ဘာမွ မထူးဘူး။ လက္ရွိ မိုးေရထဲမွာ ဖိနပ္မပါပဲ ေလွ်ာက္ေနရတဲ့ဘ၀ကေန ဘယ္လို တိုးတက္ေအာင္ လုပ္မလဲဆိုတာက ပကတိအေျခအေနရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္တရပ္ပဲ”

“အစ္ကို ေျပာလိုက္ေတာ့မွပဲ ညီမေလး သေဘာေပါက္သြားေတာ့တယ္။ ပကတိအေျခအေနကို သေဘာေပါက္ လက္ခံဖို႕လိုတယ္ဆိုတာ။ ဒီစကားက ေတာ္လွန္ေရးအတြက္တင္မဟုတ္ပါဘူး။ လူ႕ဘ၀အတြက္လဲ အေရးၾကီးတဲ့ စကားတရပ္လို႕ ျမင္ပါတယ္။ ညီမေလး တသက္လံုး မွတ္ထားမယ္ အစ္ကို”

“အေရးၾကီးတယ္ ညီမေလး။ လူတေယာက္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေနာက္ဆံုး ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံပဲျဖစ္ျဖစ္ ပကတိအေျခအေနကို သိေနဖို႕ အေရးၾကီးဆံုးပဲ။ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ေတြ၊ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ အတြက္ကေတာ့ ဒီအခ်က္ဟာ ကိုယ့္အသက္၊ ကိုယ့္ဘ၀၊ ဒါမွမဟုတ္ရင္ ကိုယ့္ရဲေဘာ္ေတြရဲ႕ အသက္ေတြ၊ ဘ၀ေတြနဲ႕ပါ ရင္းရေလာက္တဲ့အထိ အေရးၾကီးတယ္။ လူဆိုတာ ကိုယ့္ပကတိအေျခအေနကို နားလည္ရတယ္ ညီမေလး။ ငါဘာလဲဆိုတာ ကိုယ့္ဘာသာ ကိုယ္ျပန္ေမးရမယ္။ ျမိဳ႕ျပသူပုန္လား၊ ေတာ္လွန္ေရးသမားလား၊ စာနယ္ဇင္းသမားလား၊ ေျမေအာက္ရဲေဘာ္လား၊ ေျမေပၚႏိုင္ငံေရးသမား ဆိုတာ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ျပန္ေမးဖို႕ လိုတယ္။ ကိုယ့္အေျခအေနကို ကိုယ္သိဖို႕ လိုတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြဘက္က ရပ္တည္ျပီး ဖိႏွိပ္တဲ့ အာဏာရွင္ကို ေတာ္လွန္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးသမားတေယာက္ဟာ ကိုယ့္ရဲ႕ နေမာ္နမဲ့ႏိုင္မွဳေၾကာင့္ ကိုယ့္ရဲေဘာ္ေတြနဲ႕ ကိုယ့္ကို ေထာက္ခံေနတဲ့ ျပည္သူေတြ ဒုကၡမေရာက္ေအာင္ အတတ္ႏိုင္ဆံုး ေစာင့္ထိန္းႏိုင္ရမယ္။ စကားသိပ္မ်ားတဲ့ လူေတြ ကိုယ့္ကလာဘ္စည္းထဲ ေရာက္လာရင္ သတိသာ ထားေပေတာ့။ လွ်ိဳ႕၀ွက္ရမယ့္ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို လုပ္ေနတဲ့ လူေတြနဲ႕ ေျမေပၚႏိုင္ငံေရးမွာ အစည္းအေ၀းေတြ၊ စည္းရံုးေရးေတြ ထင္ထင္ေပၚေပၚ လုပ္ေနရသူေတြကို သီးျခားခြဲ ျပီး တာ၀န္ေတြ ေပးသင့္တယ္။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ လူ႕စိတ္ဆိုတာက ေဖာက္လြဲေဖာက္ျပန္ ျဖစ္တတ္လို႕ပဲ။ တခါတရံမွာ ရန္ျဖစ္ျငင္းခံုမွုေတြ ရွိလာတဲ့အခါ လူေတြက သူဘာလဲ၊ ငါဘာလဲ ဆိုတာ ဇာတိျပခ်င္ၾကတယ္။ အဲဒီအခါမ်ိဳးမွာ ငါဘာလဲဆိုတာ ျပႏိုင္ဖို႕ လွ်ိဳ႕၀ွက္ လုပ္ထားတဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ခ်ေျပာျပီး ၾကြားတတ္ၾကတယ္။ လူေတြရဲ႕ ပင္ကိုယ္စရိုက္နဲ႕ စိတ္ဓာတ္ကို သိခ်င္ရင္ စိတ္ရွဳတ္ေထြးေအာင္ လုပ္ၾကည့္လိုက္၊ ရန္ျဖစ္ ျငင္းခံုၾကည့္လိုက္။ ေသခ်ာေပါက္ ထြက္လာတယ္”

“ဟုတ္တယ္အစ္ကို။ အဲဒါေတာ့ အေသအခ်ာပဲ။ ညီမေလး အဲဒါမ်ိဳးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စာအုပ္တအုပ္ဖတ္ဖူးတယ္။ တခါတေလလဲ အရက္၀ိုင္းမွာ မခံခ်င္ေအာင္ ဆြေျပာျပီးမွ သတင္းႏွိဳက္ယူတာမ်ိဳးလဲ ရွိတယ္တဲ့”

“အမွန္ပဲ ညီမေလးရ။ အရက္ဆိုတာ လူေတြရဲ႕ သိကၡာနဲ႕ စိတ္ဓာတ္ကို ဖရိုဖရဲျဖစ္ေစတယ္။ အရက္၀ိုင္းမွာ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးရင္ ဘယ္လိုအက်ိဳးေက်းဇူးမွ ထြက္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။ ျငင္းခုန္ျပီးပဲ အဆံုးသတ္မွာပဲ။ ေျမေပၚႏိုင္င့ေရးသမားေတြအတြက္ေတာ့ အရမ္းၾကီးမားတဲ့ ျပႆနာမရွိေပမယ့္ ေျမေအာက္ရဲေဘာ္ေတြနဲ႕ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ေတြအတြက္ေတာ့ ဒီကိစၥဟာ အရမ္းအေရးၾကီးတယ္။ ကိုယ္နဲ႕ အရမ္းမရင္းႏွီးသူတေယာက္နဲ႕ အတူတူ မေသာက္စားမိဖို႕ ေရွာင္သင့္တယ္။ ေသာက္စားတာတင္ မဟုတ္ဘူး။ ျငင္းခုန္ေဆြးေႏြးတာေတြ၊ စကားအမ်ားၾကီး ေျပာရတာေတြကိုပါ မလိုအပ္ရင္ ေရွာင္ေနသင့္တယ္”

“အစည္းအေ၀း ဆိုရင္ေကာ အစ္ကို”

“ေျမေအာက္ရဲေဘာ္ေတြ၊ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ေတြအတြက္က စည္းရံုးေရးနဲ႕ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္ေရး တာ၀န္ေတြ ယူထားတာ မဟုတ္ဘူးဆိုရင္ တတ္ႏိုင္သမွ် လူခ်င္း မဆံုပဲ အလုပ္လုပ္ႏိုင္ရင္ေတာင္ ပိုေကာင္းတယ္။ ဒီေခတ္ၾကီးမွာ တေယာက္နဲ႕ တေယာက္ လူခ်င္းမေတြ႕ပဲ လုပ္လို႕ ရေနတာေတြ အမ်ားၾကီးပါ ညီမေလးရယ္။ အစည္းအေ၀းဆိုတာ အခန္႕မသင့္ရင္ ကိုယ့္အဖြဲ႕တဖြဲ႕လံုး ရန္သူက ရိပ္မိျပီး ေထာင္ေခ်ာက္ထဲ ေရာက္သြားႏိုင္တယ္။ မဟုတ္ရင္လဲ ဘယ္သူေတြဆိုတာ ရန္သူက သိသြားျပီး ေနာက္ေယာက္ခံ လိုက္ခံရတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕က ႏိုင္ငံေရးလုပ္တယ္ဆိုတာကို အစည္းအေ၀းလုပ္၊ ဟိုနားစုစု၊ ဒီနားစုစုလုပ္တာ၊ ႏိုင္ငံေရးစကားလံုး အၾကီးၾကီးေတြ ေျပာရတာေတြလို႕ ထင္ေနၾကတာ ညီမေလးရ။ ေျမေပၚႏိုင္ငံေရးမွာေတာ့ အထိုက္အေလ်ာက္ လိုေပမယ့္ ေျမေအာက္ႏိုင္ငံေရးမွာ ဒါေတြ ပါသြားရင္ေတာ့ ျပႆနာေတြ တက္မွာပဲ။ ေျမေအာက္သူပုန္ တေယာက္ဟာ ေနာက္ဆံုးတိုက္ပြဲေတြ ဆင္ႏႊဲျပီးရင္ေတာင္ မလိုအပ္ပဲနဲ႕ ဒါကို သူ႕လက္ခ်က္ဆိုတာ လူသိမခံရဘူး။ ေျမေပၚနဲ႕ ေျမေအာက္ေတာ္လွန္ေရးမွာ ေျပာင္းျပန္ယူဆရမယ့္ အခ်က္ေတြက အမ်ားၾကီးပဲ။ အေရးပါတဲ့ ေသာ့ခ်က္တခုကေတာ့ ေျမေအာက္ေတာ္လွန္ေရးမွာ လူအမ်ားက ကိုယ္လုပ္ေနတာေတြကို မသိေလေလ၊ ကိုယ့္အတြက္ လုပ္စရာ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားေလေလပဲ။ ေျမေပၚႏိုင္ငံေရးက်ေတာ့ လူအမ်ားက ကိုယ္လုပ္ေနတာကို သိေလေလ၊ ကိုယ့္ကို ၀န္းရံမယ့္လူ မ်ားေလေလ၊ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ပိုေအာင္ျမင္ေလေလပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ေျမေပၚနဲ႕ ေျမေအာက္ကို လိုင္းမပူးပါနဲ႕ ဆိုတာကို ေျမေအာက္ယူဂ်ီစည္းကမ္း တခုအေနနဲ႕ သတ္မွတ္ထားၾကတာေပါ့”

“အဲဒီ လိုင္းမပူးဖို႕ စည္းကမ္းက အေျပာလြယ္သေလာက္ လက္ေတြ႕မွာ ေတာ္ေတာ္ခက္တယ္ေနာ္”

“ခက္ေပမယ့္ ခံစားခ်က္ထက္ တာ၀န္ကို ဦးစားေပးတဲ့ စိတ္ဓာတ္ကို ကိုင္စြဲျပီး လိုက္နာရမယ့္ သံမဏိစည္းကမ္း တခုပဲ ညီမေလး။ အဲဒီစည္းကမ္းကို နည္းနည္းေလးပဲ စေဖာက္လိုက္မိရင္ေတာ့ ျပႆနာမီးပြားေတြ စေတာ့တာပဲ။ ယူဂ်ီလုပ္ငန္း က်ဆင္းရတာေတြထဲမွာ ဒီအခ်က္က နံပါတ္ (၁)ပဲ။ ေျမေအာက္ရဲေဘာ္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ လံုျခံဳေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စည္းမ်ဥ္း၊ စည္းကမ္းေတြကို အတိအက် လိုက္နာဖို႕ လိုအပ္တယ္။ ဒီစည္းမ်ဥ္း၊ စည္းကမ္းေတြဆိုတာက ျပီးစလြယ္၊ ေတြ႕ကရာ ခ်ထားတဲ့ စည္းကမ္းေတြ မဟုတ္ဘူး။ လူေတြအမ်ားၾကီးရဲ႕ ဘ၀နဲ႕ အသက္ေတြနဲ႕ ရင္းျပီး ေပးထားခဲ့တဲ့ သင္ခန္းစာေတြ။ ဒီစည္းကမ္းေတြထဲမွာ ေသြးေတြ၊ ေခ်ြးေတြ၊ အသက္ေတြ အမ်ားၾကီးပဲ ေပါင္းစပ္ပါ၀င္ေနတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္တယ္”

“ျမိဳ႕ျပသူပုန္ စည္းကမ္းေတြကေကာ အစ္ကိုတခါေျပာထားတဲ့ ယူဂ်ီစည္းကမ္းေတြနဲ႕ အတူတူပဲလား”

“တာ၀န္ေပၚ မူတည္ျပီး ကြဲျပားတာေလးေတြ တခ်ိဳ႕ေတာ့ ရွိတာေပါ့ညီမေလး။ ဥပမာ- ေခ်မွဳန္းေရးနဲ႕ သပိတ္တိုက္ပြဲေဖာ္ေဆာင္ေရးကေတာ့ ကြဲျပားမွာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေယဘုယ်အေျခခံ အခ်က္ေတြက ေတာ့ အတူတူပါပဲ။ လိုင္းေတြ မပူးရဘူး။ မလိုအပ္ပဲ စကားအမ်ားၾကီး မေျပာရဘူး။ လိပ္စာစာအုပ္ေတြ၊ တယ္လီဖုန္းမွတ္တမ္းေတြကို အသံုးျပဳျပီးတာနဲ႕ ခ်က္ခ်င္းဖ်က္ဆီးပစ္လိုက္ရမယ္။ စာရြက္စာတမ္းေတြ မသိမ္းဆည္းထားရဘူး။ လူနာမည္ေတြ၊ ကိုယ္ေရးမွတ္တမ္းေတြ၊ လိပ္စာေတြ၊ ေျမပံုၾကမ္းေတြ၊ စီမံခ်က္ေတြကို ဦးေႏွာက္ထဲ စြဲေနေအာင္ မွတ္ျပီးတာနဲ႕ ဆက္စပ္တဲ့ စာရြက္စာတမ္း မွန္သမွ် ဖ်က္ဆီးပစ္လိုက္ရမယ္။ ဒါေတြက သိပ္အေရးၾကီးတယ္။ ဒီထက္ ပိုျပီး အေရးၾကီးတာေတြကေတာ့ ေရွာင္ရန္ အခ်က္ (၇) ခ်က္ပဲ။ ပထမ တခ်က္က ရန္သူကို အထင္ေသးတာ။ ေလွ်ာ့တြက္တာ၊ လုပ္သမွ်အားလံုး အဆင္ေျပမယ္လို႕ ယူဆျပီး ေပါ့ဆတာေတြပဲ။ ရန္သူရဲ႕ ေထာက္လွမ္းေရး ဆိုတာက အခ်ိန္ေတြ၊ ေငြေတြနဲ႕ ရင္းျပီး စနစ္တက် ေလ့က်င့္ေပးခံထားရတာ။ ဒါကို အထင္ၾကီးေနရင္လဲ ကိုယ့္ဘက္က တြန္႕ဆုတ္တတ္တယ္။ အထင္ေသးျပန္ရင္လဲ ကိုယ့္ဘက္က ေပါ့ဆတတ္တယ္။ ဒီေတာ့ အထင္လဲ ၾကီးစရာ မလိုဘူး။ ဒါေပမယ့္ အထင္ေသးလို႕လဲ မရဘူး။ သဲလြန္စ ဘယ္ေတာ့မွ မက်န္ေစနဲ႕။ ဒါကို အထူး သတိထားရမယ္။ ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ ၾကြားတာ။ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ဆိုတာ ေျမေအာက္ေတာ္လွန္ေရး အသြင္နဲ႕ လွဳပ္ရွားသူေတြ ျဖစ္တယ္။ အစ္ကိုေျပာသလိုပဲ။ ကိုယ္တကယ္ ဘာေတြ လုပ္ေနလဲဆိုတာ လုူေတြ မသိေလ၊ ကိုယ့္အတြက္ လုပ္စရာ အခြင့္အလမ္းေတြ ပိုမ်ားေနေလေလပဲ။ ဒီအခ်က္ကို မလိုက္နာပဲ ကိုယ့္ကို လူအထင္ၾကီးတာ ခံေစခ်င္လြန္းလို႕ ကိုယ္ဘာလုပ္လိုက္တယ္ဆိုတာ လိုက္ၾကြားတာဟာ သိပ္ေၾကာက္ဖို႕ ေကာင္းတယ္။ မသိနားမလည္သူေတြကေတာ့ အထင္ၾကီးခ်င္ၾကီးလိမ့္မယ္။ ေျမေအာက္ေတာ္လွန္ေရးကို နားလည္ေန သူေတြကေတာ့ အဲလိုလူနဲ႕ အလုပ္လုပ္ဖို႕ကို တစတစနဲ႕ ေရွာင္လာၾကမွာပဲ။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ အဲဒီလိုလူမ်ိဳးဟာ သူ႕ကိုယ္သူသာမက သူနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ လူေတြကိုပါ ဒုကၡျဖစ္ေစတတ္လို႕ပဲ။ တတိယေရွာင္ရမယ့္ အခ်က္ကေတာ့ တပ္ဦးက်ြံတာပဲ။ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ လူတဦး တေယာက္တည္း၊ တဖြဲ႕တည္းနဲ႕ လုပ္လို႕ မရဘူး။ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြအားလံုး စုေပါင္းလုပ္မွသာ ေအာင္ျမင္မွာ ျဖစ္တယ္။ လူထုရဲ႕ ေရခ်ိန္၊ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ပကတိအေျခအေနစတာေတြကို စနစ္တက် တြက္ခ်က္လုပ္ရတယ္။ ဒါကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားျခင္း မျပဳတဲ့ ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္တေယာက္၊ အစုအဖြဲ႕တခု စတာေတြဟာ သူေအာင္ျမင္မယ္လို႕ ထင္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို အမ်ားနဲ႕ မညွိႏွိဳင္းပဲ တြန္းလုပ္တတ္ေလ့ရွိတယ္။ အဲဒီအခါမွာ အေျခအေနနဲ႕အညီ ခ်ိန္ကိုက္မထြက္လာပဲ က်ြံထြက္သြားတဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ျဖစ္လာျပီး၊ ရန္သူကို သြားဆြေပးလိုက္သလို ျဖစ္လာတာပဲ။ ရန္သူက တကယ္စစ္ဆင္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ ျပင္ဆင္ျပီးသား မျဖစ္တဲ့အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးတခုလံုး ေခ်မွဳန္းခံရတတ္တယ္။ စတုတၳအခ်က္ကေတာ့ ကိုယ့္အင္အားေတြကို ရွိတာထက္ ပိုျပီး ျမင္တာပဲ။ အဲဒီလို ျမင္လာတဲ့အခါ ရွိတဲ့ လူအင္အား၊ ေငြအင္အားထက္ အဆမတန္ ပိုျပီး သာလြန္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာၾကီးေတြကို လုပ္မိတတ္တယ္။ ပဥၥမအခ်က္ကေတာ့ ေကာက္ခါငင္ခါ စိတ္လိုက္ မာန္ပါ တိုက္ပြဲေဖာ္ေဆာင္တာပဲ။ လူဆိုတာက ရန္သြားျဖစ္မယ္ဆိုရင္ေတာင္ စိတ္လိုက္မာန္ပါ သြားျဖစ္ရင္ ကိုယ္ပဲနာမွာ အေသအခ်ာပဲ။ ေစာင့္သင့္တဲ့ အခ်ိန္အခါ၊ အခြင့္အလမ္းကို မေစာင့္ႏိုင္ပဲ စိတ္မရွည္ျဖစ္ျပီး၊ ရန္သူကို အလ်င္အျမန္ ထိပ္တိုက္သြားရင္ဆိုင္ မိတာမ်ိဳးေတြ ရွိတတ္တယ္။ အဲဒီအခါမ်ိဳးမွာ အရွံဳးနဲ႕ ရင္ဆိုင္ရတတ္တယ္။ ဒီအခ်က္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ညီမေလးကို အစ္ကို သတိထပ္ေပးမယ္ေနာ္။ သူေသကိုယ္ေသ သြားခ်လိုက္ခ်င္တယ္တို႕၊ စိတ္မရွည္ေတာ့ဘူး တို႕ ဆိုတဲ့ စကားေတြကို ညီမေလးဆီကေန အစ္ကို ခဏခဏ ၾကားရတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေကာင္းဆိုတာ အခ်ိန္အခါ၊ အခြင့္အလမ္းကို စိတ္ရွည္ရွည္နဲ႕ ေစာင့္ႏိုင္ရတယ္ညီမေလး။ မိုက္ရူးရဲ မဆန္ရဘူး။ စိတ္လိုက္မာန္ပါ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်လိုက္တာနဲ႕ အႏၱရာယ္ေတြ႕ေတာ့မယ္ဆိုတာကို ညီမေလး အျမဲ တြဲေတြးရမယ္ေနာ္”

သူမ မ်က္ႏွာငယ္ေလးႏွင့္ ေခါင္းညိတ္လိုက္မိသည္။ စိတ္လိုက္မာန္ပါ ျဖစ္တတ္ေသာ သူမရဲ႕ အက်င့္ဆိုးေတြကို ျပင္ႏိုင္ဖို႕ ေတာ္ေတာ္ၾကိဳးစားရပါဦးမည္။

“ေနာက္တခ်က္ကလဲ ခုနတုန္းက အခ်က္နဲ႕ ဆက္စပ္တယ္။ ရန္သူကို ေဒါသအရမ္းထြက္ေနခ်ိန္မွာ သြားတိုက္ခိုက္တာ။ လူတိုင္းဟာ ေဒါသထြက္ေနခ်ိန္ဆို အမွားေတြ လုပ္မိတတ္တယ္။ ေဒါသစိတ္နဲ႕ ရမ္း မိတတ္တယ္။ ရန္သူရဲ႕ ဟာကြက္ေတြကို မျမင္ဘူး။ ဘာအလုပ္ပဲ လုပ္လုပ္ ေသြးေအးေအးနဲ႕ အစီအစဥ္တက် လုပ္တတ္သူကသာ ယမ္းပံုမီးက် စိတ္မထိန္းႏိုင္ ေပါက္ကြဲတတ္သူေတြကို အႏိုင္ယူႏိုင္တယ္။ ေဒါသနဲ႕ အလုပ္တခုကို လုပ္တိုင္း ကိုယ္ရွံဳးေတာ့မယ္ဆိုတာ မွတ္ထားလိုက္ေတာ့။ ေနာက္ဆံုးတခုကေတာ့ အလုပ္ေတြကို အစီအစဥ္တက် မလုပ္တာနဲ႕ အလ်င္စလို လုပ္တတ္တာေတြပဲ။ ဒါေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရး သမားေတြရဲ႕ ေအာင္ပြဲကို အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္မယ့္ အခ်က္ေတြပဲ။ ေတာ္လွန္ေရး တခုေအာင္ျမင္မလား၊ မေအာင္ျမင္ဘူးလား သိခ်င္ရင္ လူေတြကို ၾကည့္လိုက္။ ဒီအခ်က္ေတြကို ေရွာင္ႏိုင္တဲ့လူ မ်ားေနရင္ ေအာင္ျမင္လိမ့္မယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ရန္သူကို အထင္ေသးျပီး ကိုယ့္ကိုယ္ကို သိပ္ဟုတ္ျပီလို႕ ထင္ေနၾကရင္၊ လွ်ိဳ႕၀ွက္ထားအပ္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ထုတ္ေဖာ္ၾကြား၀ါေနၾကရင္၊ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါကို မဆန္းစစ္ပဲ ဟန္ခ်က္မညီတဲ့ တြန္းအားေတြ ျဖာထြက္ေနရင္၊ ကိုယ္လုပ္ႏိုင္တာထက္ ေက်ာ္လြန္ေနတဲ့ စီမံခ်က္ေတြကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနၾကရင္၊ ေဒါသစိတ္ေတြနဲ႕ စိတ္လိုက္မာန္ပါ အလုပ္လုပ္ေနၾကရင္ အဲဒီေတာ္လွန္ေရးဟာ အရွိန္နဲ႕ ေျမာင္းထဲ ထိုးဆင္းေနျပီဆိုတာ ယူဆလို႕ရတယ္။ အဲဒီလကၡဏာေတြ ေပၚေနရင္ ေခါင္းေဆာင္ေတြ တိုင္ပင္ညွိႏွိဳင္းျပီး ျပင္သင့္တာျပင္ဖို႕ လိုသလို ေတာ္လွန္ေရးသမားတိုင္းကလဲ ကိုယ့္အသိစိတ္နဲ႕ကိုယ္ ျပန္ျပီး ထိန္းညွိႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္တယ္။ ဒီအခ်က္ေတြကို ညီမေလး ေသခ်ာမွတ္ထားပါ။ ေရွာင္သင့္တာေတြ ေရွာင္ႏိုင္ဖို႕ကို အထူးၾကိဳးစားရမယ္ေနာ္ ညီမေလး”

“ဟုတ္ကဲ့အစ္ကို။ စိတ္ခ်ပါ။ အစ္ကို႕ တပည့္မေလးပဲ ဥစၥာ။ ဆရာ့မ်က္ႏွာက္ုိ ဘယ္ေတာ့မွ အိုးမဲ မသုတ္ဘူး”
“အစ္ကိုက သိထားအပ္တာေတြ ေျပာတာပါ။ ဆရာလုပ္တာ မဟုတ္ပါဘူးဗ်ာ”

“ဆရာလုပ္လုပ္၊ မလုပ္လုပ္။ ဒီကိစၥေရးရာေတြမွာေတာ့ အစ္ကိုက ညီမေလးရဲ႕ ဆရာရင္းပါ။ အစ္ကိုဖတ္ခိုင္းထားတာေတြကိုလဲ ညီမေလး ညတိုင္း ဖတ္ျဖစ္တယ္ သိလား။ ေက်ာင္းစာသာ မဖတ္ခ်င္ေနမယ္။ တျခားစာေတြေတာ့ ေန႕တိုင္းဖတ္ျပီးမွကို အိပ္တာ”

“အဲလိုေတာ့ မလုပ္ပါနဲ႕ ညီမေလးရယ္။ စာေမးပြဲ မေအာင္ပဲ ေနပါဦးမယ္။ ညီမေလးကို အစ္ကိုက ဘြဲ႕ရပညာတတ္ေလး ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ ဘြဲ႕ယူတယ္ဆိုတာက ေအာင္လက္မွတ္ကို ယူတာကို ေျပာတာမဟုတ္ဘူးေနာ္။ ပညာကို ယူတာ။ ပညာဆိုတာက ကိုယ့္ဟာကိုယ္လဲ ယူလို႕ ရတာမွန္ေပမယ့္ က်ြမ္းက်င္တဲ့ ဆရာေတြက စနစ္တက် သင္ေပးလိုက္ေတာ့ နည္းလမ္းတက် တတ္ေျမာက္လြယ္တာေပါ့။ ဆရာမျပရင္ ငါးပိဖုတ္ေတာင္ နည္းလမ္းက်ဘူးတဲ့ ညီမေလးရဲ႕”

“ဟုတ္ကဲ့ပါ ဆရာၾကီးရယ္။ ဆရာ့စကားကို ေျမ၀ယ္မက် နားေထာင္ပါ့မယ္။ ဒါေပမယ့္ ငါးပိဖုတ္တာေတာ့ သင္ခ်င္ဘူးေနာ္။ အစ္ကို ဖုတ္ေက်ြးတဲ့ ပဲပုတ္မီးကင္ေလးနဲ႕ ထမင္းေၾကာ္ေလးေတာ့ စားခ်င္တယ္။ ဗိုက္ဆာျပီအစ္ကိုရဲ႕”

သူမက စပ္ျဖီးျဖီးေလးနဲ႕ ေျပာေတာ့ အစ္ကိုက သူမေခါင္းကို လွမ္းထုေလသည္။

“ေတာ္ေတာ္အားကိုးရတဲ့ တပည့္ေနာ္။ ထံနီးလုပ္ေက်ြးတဲ့။ တပည့္က်င့္၀တ္နဲ႕မ်ား ညီပါ့။ ဆရာကေတာင္ ထမင္းျပန္ေၾကာ္ ေက်ြးရဦးမယ္”
“ဟဲဟဲ။ ေဘးကေန ကူလုပ္ေပးမယ္ေနာ္။ စကားလဲ ကူေျပာေပးမယ္”

“အင္းပါဗ်ာ။ ခင္ဗ်ားေလး အသံေလး ၾကားေနရရင္ပဲ ေတာ္ပါျပီ။ ဒီညေန ထမင္း၀ိုင္းေလးကေတာ့ ျမိဳ႕ျပသူပုန္ သင္တန္းဆင္းပြဲ ထမင္း၀ိုင္းေလးေပါ့။ ဟုတ္လား”

“ျမိဳ႕ျပသူပုန္ သင္တန္းဆင္းပြဲ ထမင္း၀ိုင္း”

စကားလံုးေလးက ရင္ထဲသို႕ တိုး၀င္သြားသည္။ ဒီတညေန ထမင္း၀ိုင္းေလးကို သူမဘယ္လိုေမ့လို႕ ရႏိုင္ပါမည္တဲ့လဲ။

ခင္မမမ်ိဳး (၃၁၊ ၁၊ ၂၀၁၀)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ဥေရာပ ျမန္မာမ်ား၏ အခန္းက႑ (အက္ဘီအီး ဖိုရမ္သို႕ တင္သြင္းေသာ စာတမ္း)

Burmese in Europe by Khin Ma Ma Myo

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

သင္းသင္းခိုင္ စာက်က္ေနသည္ (၀တၳဳတို)

(၁)
အခ်ိန္ကား (၁၉၉၆) ခုႏွစ္
ေနရာကား ေတာင္ေပၚေျမ။

“မိခ်ိဳနဲ႕ မိသီ။ စကားေျပာတာ အသံေတြ ေလွ်ာ့ၾကဦးေလ။ ဟိုမွာ ငါ့သမီးေလး စာက်က္ေနတယ္”
အိမ္ေရွ႕ခန္းမွ အေမ့အသံ ထြက္ေပၚလာျပီးေနာက္တြင္ မၾကီးႏွင့္ မလတ္တို႕၏ ရယ္သံမ်ားက ရုတ္တရက္ တိတ္သြားသည္။ အေမက သူမ စာက်က္ခ်ိန္မွာ အသံေတြ မဆူညံရေအာင္ ထိန္းေပးေနက်။ သူမ ဆယ္တန္းေရာက္ကတည္းက ညဘက္ဆိုလွ်င္ အိမ္ရွိလူကုန္ တိတ္တိတ္ေနေပးၾကရသည္။ တေနကုန္ ကားေမာင္းထားရေသာ အေဖကေတာ့ ေမာျပီးေစာေစာအိပ္သည္မို႕ ကိစၥမရွိ။ တေနကုန္ ေဆးလိပ္လိပ္ထားရသမွ် ညက်မွ ကာတြန္းစာအုပ္ေလးဖတ္၊ သီခ်င္းေလး နားေထာင္တတ္ေလ့ရွိေသာ အစ္မ ႏွစ္ေယာက္အတြက္ကေတာ့ ကိစၥရွိသည္။ မေက်မနပ္ႏွင့္ ပြစိပြစိ လုပ္ၾကေပမယ့္ အေမ့လက္သံကို ေၾကာက္ၾကသည္မို႕ ဆူဆူပူပူ မလုပ္ရဲၾက။ ေျပာမိသာ ေျပာရေပမယ့္ ရွစ္တန္းထိသာ ေက်ာင္းေနဖူးေသာ အေဖ၊ ငါးတန္းထိသာ ေက်ာင္းေနဖူးေသာ အေမႏွင့္ ခုနစ္တန္းတဖုန္းဖုန္းက်ျပီး ေက်ာင္းထြက္ထားၾက ရေသာ မၾကီး၊ မလတ္တို႕ အၾကားတြင္ ဆယ္တန္းေက်ာင္းသူျဖစ္လာေသာ သူမအား တအိမ္လံုးက ၀ိုင္းျပီး အလိုလိုက္ထားၾကသည္။




ကုန္ေစ်းႏွဳန္းမ်ား တရိတ္ရိတ္တက္ေနေသာ ကာလတြင္ အိမ္က ထမင္း၀ိုင္းမွာ ဟင္းခြက္ေလးေတြ တစတစ နည္းလာေပမယ့္ သူမစာေမးပြဲအတြက္ လိုအပ္ေသာ အထူးထုတ္စာအုပ္မ်ားကိုေတာ့ ျခစ္ကုတ္ျပီး ၀ယ္ေပးၾကသည္။ သူမကလဲ မေနပါ။ စာၾကိဳးစားပါသည္။ ဆယ္တန္းကို ႏွစ္ခ်င္းေပါက္ ေအာင္ျမင္ေအာင္ ေျဖလိုက္မည္ဟု စိတ္ထဲ ဆံုးျဖတ္ထားပါသည္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ညဆိုရင္ သူမစာက်က္သံေလးမ်ားက တအိမ္လံုးမွာ ညံေနသည္။ လက္လုပ္လက္စားမ်ားေသာ ဒီရပ္ကြက္ေလးထဲမွာ အထက္တန္းေက်ာင္းေနႏိုင္သူကလဲ နည္းတာမို႕ ရပ္ကြက္ထဲက လူမ်ားကလဲ သူမကို ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကေလသည္။ တခ်ိဳ႕ကလဲ အားေပးၾကသည္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဆယ္တန္းေအာင္လဲ ဘာမွ မထူးပါဘူး ေျပာၾကသည္။ တခ်ိဳ႕ကလဲ ညဆိုလွ်င္ သူမ စာေအာ္က်က္သံေလး ၾကားရတာ နားေထာင္ေကာင္းသည္ ဆိုၾကသည္။ ဒီလိုဆိုေတာ့လဲ သူတို႕ေတြ ၾကားေအာင္ ပိုေအာ္က်က္ျပရသည္ေပါ့။ သူမစာက်က္သံၾကားတိုင္း အေမကလဲ ၀မ္းသာအားရ ျဖစ္ေနသည္။ တခါတေလ သခ်ၤာတြက္ေနတုန္းေလး ျငိမ္ေနရင္ေတာင္ ဘာမ်ားျဖစ္လဲ၊ ေနမေကာင္းဘူးလားလို႕ လာေမးတတ္သည္။ အေမတင္မဟုတ္။ ေျခရင္းအိမ္က ေဒၚၾကီးပုကလဲ သူမကို အရမ္းဂရုစိုက္သည္။ တေလာက ဓာတုေဗဒ ညီမွ်ခ်င္းမ်ားကို အလြတ္ေအာ္က်က္တာ မ်ားသြားလို႕ အသံ၀င္သြားေတာ့ ေဒၚၾကီးပုက ၾကက္ဥအကာထဲ သံပရာရည္ညွစ္ျပီး လာပို႕ေပးသည္။ အသံျပန္ထြက္လာေအာင္လို႕တဲ့။ လူအမ်ားၾကားမွာ သူမက အဲေလာက္အထိ မ်က္ႏွာပြင့္သည္ေလ။

(၂)

“ဆယ္တန္း ေအာင္စာရင္းေတြ ထြက္ေတာ့မယ္တဲ့။ မိသင္းေတာ့ ဂုဏ္ထူးေတြ အမ်ားၾကီး ပါမွာပဲ”
“ေအးေလ။ သူဒီေလာက္ စာက်က္ထားတာ။ ငါတို႕ေတာ့ အရပ္ထဲမွာ မ်က္ႏွာပြင့္ဦးမယ္”

မၾကီးနဲ႕ မလတ္တို႕ အသံကို ၾကားရေတာ့ သူမ ၀မ္းနည္းသြားသည္။ သူမ အေျခအေနကို သူမသာ အသိဆံုး ျဖစ္သည္ေလ။ စာေတြ အမ်ားၾကီး က်က္ထားေပမယ့္ စာေမးပြဲခန္းထဲ ေရာက္ေတာ့ ဟိုဟာလဲ သိသလိုလို၊ ဒီဟာလဲ သိသလိုလိုေတြ ျဖစ္ျပီး ေရာေနသည္။ ဘာကိုမွ တိတိပပ မေျဖႏိုင္။ ရူပေဗဒ ေမးခြန္းမ်ားမွာလဲ သူမအလြတ္က်က္ထားေသာ ေမးခြန္းမ်ားက မပါ။ ဓာတုေဗဒ ေမးခြန္းေတြက်ေတာ့လဲ ဘာေတြမွန္းမသိ။ ဘိုင္အိုစကားလံုးေတြကိုလဲ မမွတ္မိေတာ့။ သိပၸံတြဲတခုတည္းႏွင့္တင္ အေျခအေန လံုး၀မေကာင္းမွန္း သူမတပ္အပ္သိပါသည္။ တျခားဘာသာေတြဆိုတာကလဲ တို႕ထိတို႕နန္႕ ေျဖခဲ့ရသည္မို႕ ေအာင္မွတ္က သိပ္မေသခ်ာလွ။ ဒုကၡပါပဲ။ ေအာင္စာရင္း မထြက္ပါေစနဲ႕ဟု သူမဆုေတာင္းေနမိသည္။

သို႕ေပမယ့္ သူမဆုေတာင္းက မျပည့္ခဲ့ပါ။ ဆယ္တန္းေအာင္စာရင္းက ခါတိုင္းႏွစ္ေတြထက္ပင္ ေစာျပီး ထြက္လာလိုက္ေသးသည္။ သူမသိေနျပီးသား အေျဖပင္ျဖစ္သည္။ ဆယ္တန္းေအာင္ေသာ အမည္စာရင္းမွာ သူမနာမည္ မပါခဲ့ပါ။ တအိမ္သားလံုး ခဲေလသမွ် သဲေရက်ရေလျပီ။ အေမ့မ်က္ႏွာက မေကာင္းလွ။ အေဖကေတာ့ “ဒီႏွစ္မေအာင္လဲ၊ ေနာက္ႏွစ္ေပါ့” လို႕ဆိုသည္။ မၾကီး၊ မလတ္တို႕မွာလဲ မ်က္ႏွာငယ္ေလးေတြႏွင့္။ ကိုယ့္အေျခအေနကို ၾကိဳသိျပီးသား ျဖစ္ေပမယ့္၊ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာ သူမၾကိဳက်က္ထားခဲ့တဲ့ စာေတြက ေမးခြန္းနဲ႕ တလြဲတေခ်ာ္ျဖစ္ခဲ့တာကို သြားေျပာ၍ မရ။ သူမ စာက်က္တာကို အထင္ၾကီးေနၾကရာက အထင္ေသးသြားႏိုင္သည္။ ဒီေတာ့ ဟန္ကိုယ္ဖို႕ လုပ္ရသည္။ ျပိဳင္ပြဲတခုမွာ ေအာင္ျမင္သည့္အခါ ကိုယ္က သိပ္ေတာ္လို႕ဟု လက္မေထာင္ခ်င္သူမ်ားသည္ ဆံုးရွံဳးခ်ိန္တြင္ ကိုယ္အသံုးမက်လို႕ဟု ဘယ္ေတာ့မွ ေျပာေလ့မရွိၾက။ ကိုယ့္အမွားကိုလဲ ျပန္ရွာေဖြေလ့မရွိၾက။ တဘက္က ညစ္တာေၾကာင့္လို႕သာ အျပစ္ပံုခ်ျပီး မိမိကိုယ္ကို ကာကြယ္ေလ့ရွိၾကသည္။ ဒါကလဲ လူ႕သေဘာ၊ လူ႕မေနာ။ သူမသည္လဲ ဘာသားနဲ႕ ထုထားသည္ မွတ္လို႕။ ဒီေတာ့ မ်က္ႏွာေလးကို မဲ့ျပီး ေျပာလိုက္သည္။

“သမီးက အရမ္းၾကိဳးစားျပီး ေျဖထားတာ။ စာစစ္တဲ့ ဆရာမေတြမ်ား အေျဖလႊာ မွားစစ္လား မသိဘူး”
“အင္းေလ။ ငါ့သမီးေလးက ဒီေလာက္ေတာ္တာကိုး။ စာေမးပြဲက်ရတယ္လို႕။ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး”
သူမရဲ႕ စကားအဆံုးမွ အေမက ၀င္ေျပာသည္။
“ေအးေလေနာ္။ ဆယ္တန္းေျဖတဲ့လူက သိန္းနဲ႕ခ်ီေနတာတဲ့။ အေျဖလႊာေတြ ေရာသြားလာမွ မသိတာ”

မၾကီးကလဲ ဘုမသိ၊ ဘမသိႏွင့္ ၀င္ေျပာေလသည္။

ဒီလိုႏွင့္ သူမ ဆယ္တန္းက်သည့္ ကိစၥက ျပီးသြားသည္။ သူမကို ၀ိုင္းသနားျပီး ခါတိုင္းထက္ ပိုအခြင့္အေရးေတြ ေပးၾကသည္။ အစစအရာရာ လိုေလေသးမရွိ။ ထမင္းစားျပီးရင္ေတာင္ ကိုယ့္ပန္းကန္ ကိုယ္ေဆးစရာမလို။ ဒီေတာ့ ရထားတဲ့ အခြင့္အေရးေတြနဲ႕ ညီမွ်ေအာင္ သူမကလဲ စာေတြ ေအာ္က်က္ျပပါသည္။ ျပဌာန္းစာအုပ္ထဲမွာ အဂၤလိပ္ပံုျပင္ေတြကို အလြတ္က်က္သံၾကားေတာ့ အေမက ပါးစပ္ၾကီး ဟျပီး ေျပာသည္။

“ငါ့သမီးေလးက ေတာ္လိုက္တာေနာ္။ ဒီေလာက္ေတာ္တဲ့ ငါ့သမီးေလးကိုမ်ား စာေမးပြဲခ်ၾကတာ။ အဲဒီဆရာမေတြ ငါ့သမီးေလးေလာက္ မသိလို႕ပဲ ျဖစ္ရမယ္”တဲ့။

အေမ့အသံ အဆံုးမွာ မၾကီးနဲ႕ မလတ္တို႕ကလဲ အထင္ၾကီးသည့္ မ်က္လံုးမ်ားျဖင့္ ၀ိုင္းၾကည့္ၾကသည္။ သူမ ဒီမ်က္လံုးမ်ားကို သိပ္ႏွစ္ျခိဳက္ပါသည္။ သို႕ေပမယ့္ အရပ္ထဲမွာေတာ့ သူမ ဆယ္တန္းက်သည္က အေတာ္ဂယက္ရိုက္သြားသည္။ သူမကို အထင္မေသးၾကေပမယ့္ ဆယ္တန္းစာေမးပြဲဆိုတာ သိပ္ခက္တဲ့ စာေမးပြဲၾကီးပါလားလို႕ ထင္သြားၾကတာ ျဖစ္သည္။ ေဒၚၾကီးပုကလဲ ကိုးတန္းတက္ေနတဲ့ သူ႕သားေလးကို ေက်ာင္းမွ ႏွဳတ္ျပီး ၀ပ္ေရွာ႕တခုမွာ အလုပ္သြားလုပ္ခိုင္းသည္။ ေဒၚၾကီးပု ေျပာတဲ့စကားက “ဒီေလာက္စာက်က္တဲ့ မိသင္းေတာင္ မေအာင္တာ။ နင္ဆိုရင္ေတာ့ ေ၀းျပီ” တဲ့။

(၃)

ဒီလိုႏွင့္ ညစဥ္ညတိုင္း စာေအာ္က်က္ေနေသာ သူမ ဘ၀ထဲသို႕ မထင္မွတ္ပဲ မႏြယ္ ေရာက္လာခဲ့ပါသည္။ မႏြယ္က သူမအေဖ ကားေမာင္းသည့္ အိမ္မွ အလုပ္ရွင္၏ သမီး။ မႏၱေလးမွာ ေက်ာင္းသြားတက္ေနျပီး၊ ေက်ာင္းပိတ္လို႕ ခဏျပန္လာလည္တာတဲ့။ သူမအေဖေျပာတာ ၾကားရေပမယ့္ သူမဆီသို႕ ဆိုက္ဆိုက္ျမိဳက္ျမိဳက္ ေရာက္လာလိမ့္မယ္လို႕ေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္မထားမိ။ သူမေနတဲ့ ရပ္ကြက္ေလးမွာက ေျမအပို၊ အလိုမရွိေအာင္ပင္ တဲအိမ္ေလးမ်ား ဆက္ေနၾကသည္။ ေအာက္ခ်ိဳင့္ထဲမွာမို႕ ကားႏွင့္လာလွ်င္ လမ္းမၾကီးေပၚမွာ ရပ္ခဲ့ျပီး တဲၾကိဳတဲၾကား လမ္းေလွ်ာက္ျပီးမွ အိမ္သို႕ ေရာက္သည္။ ဒီလိုေနရာမ်ိဳးွသို႕ ေရာက္လာတာဆိုေတာ့ သူမမွာ အံ့ၾသလိုက္သည္ျဖစ္ျခင္း။

“ဦးေလး ဦး၀င္းျမင့္ ေျပာကတည္းက ညီမေလးကို အစ္မ စိတ္၀င္စားေနတာ။ ညီမေလးက စာအရမ္းၾကိဳးစားတယ္ဆို”

ဖန္ခြက္လံုးေလးထဲမွ အခါးရည္ (ေရေႏြးၾကမ္း)ကို အားရပါးရ ေမာ့ေသာက္ရင္း မႏြယ္က စကားစသည္။ သူမမ်က္လံုးကို စူးစူးစိုက္စိုက္ၾကည့္ျပီး ေမးသည္မို႕လဲ အေနရခက္သြားသည္။ သူမစာေမးပြဲက် ထားတာကို မသိေသးဘူးထင္ပ။

“အဲေလာက္လဲ မဟုတ္ပါဘူးအစ္မ။ စာေတာ့ က်က္ျဖစ္ပါတယ္”
“အင္း။ ဦးေလးေျပာတယ္။ ဦးေလးက ညီမေလးကို စာေမးပြဲ သိပ္ေအာင္ေစခ်င္တာ။ အစ္မကလဲ စာၾကိဳးစားတဲ့ ေက်ာင္းသားေလးေတြကို စာေမးပြဲေအာင္ေစခ်င္တာပဲ။ ဒီေတာ့ ခု အစ္မ ခဏျပန္ ေရာက္ေနတုန္း ညီမေလးနဲ႕ စာကူက်က္ေပးမယ္ေလ။ စာေမးပြဲေျဖနည္းေတြ သင္ေပးမယ္။ ဘယ္လိုလဲ”

ေရေႏြးခြက္ေလးကို အသာခ်ရင္း အစ္မက ေျပာေတာ့ သူမအံ့ၾသသြားေလသည္။ အေဖလဲ အံ့ၾသသြားပံုရသည္။
“ေဒါက္တာက ခြင့္ျပဳပါ့မလား မမေလး”
“ဦးေလးကလဲ လုပ္ေတာ့မယ္။ က်ြန္မတို႕ အိမ္မွာ ကားေမာင္းတာပဲ ၾကာလွျပီ။ က်ြန္မ မွန္တယ္ထင္လို႕ လုပ္တဲ့ အလုပ္ေတြမွာ ဘယ္တုန္းက ေမေမ့ခြင့္ျပဳခ်က္ ေတာင္းဖူးလုိ႕လဲ”

အေဖ့အေျပာကို အစ္မက ေအးေအးေဆးေဆးပင္ ျပန္ေျပာသည္။ သိပ္မၾကာလိုက္ပါ။ သူမ စာၾကည့္စားပြဲေဘးသို႕ အစ္မ ေရာက္လာခဲ့ေလေတာ့သည္။

(၄)

“ဆယ္တန္းစာေမးပြဲကို ဘာျဖစ္လို႕ ေျဖခ်င္တာလဲ”
စာသင္ေပးဖို႕၊ စာကူက်က္ေပးဖို႕ ဆိုျပီး ေရာက္လာေသာ အစ္မက စာအုပ္ေတြကို ဘာမွမကိုင္ပဲ ဒီေမးခြန္းကို စေမးလာတာမို႕ သူမေၾကာင္သြားသည္။ အေဖေျပာတဲ့ သမီးေလးကို ပညာတတ္ျဖစ္ေစခ်င္တယ္ဆိုေသာ စကားကို သတိရသြားသည္။
“ပညာတတ္ ျဖစ္ခ်င္လို႕ပါ အစ္မ”
“ပညာကို တတ္ခ်င္တာလား။ ပညာတတ္ပါလို႕ လူေတြက အသိအမွတ္ ျပဳတာကို ခံခ်င္တာလား”
သူမ မ်က္လံုးျပဴးသြားရံုမက ပါးစပ္ပါ ဟသြားမိသလား မသိ။ ျပီးမွ ေမးလိုက္မိသည္။
“အဲဒီႏွစ္ခု မတူဘူးလား အစ္မ”
“အစ္မ အျမင္မွာေတာ့ မတူဘူး။ ပညာကို တတ္ခ်င္တာက အဲဒီပညာကို ႏွစ္ႏွစ္ကာကာ တန္ဖိုးထားျပီး တတ္ခ်င္၊ သိခ်င္တာ။ ဒါက တေယာက္တည္းနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ ကိစၥေပါ့။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီပညာကို ကိုယ္တေယာက္တည္း သိေန၊ တတ္ေနလို႕က မျပီးဘူး။ ျပန္ျပီး ျဖန္႕ျဖဴးရမယ္။ အသံုးခ်ရမယ္။ ဒီလို အသံုးခ်ဖို႕အတြက္က်ေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုတာက ပါလာျပီ။ ကိုယ့္ပညာကို အသံုးခ်ရမယ့္ ပတ္၀န္းက်င္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒီအခါက်ေတာ့ ကိုယ္ဟာ အဲဒီပညာရပ္ကို တတ္က်ြမ္းနားလည္ပါေၾကာင္း ပတ္၀န္းက်င္က အသိအမွတ္ျပဳခံရဖို႕ လိုအပ္လာတယ္။ စာေမးပြဲေအာင္လက္မွတ္ေတြ၊ ဘြဲ႕လက္မွတ္ေတြ လူ႕ဘ၀မွာ လိုအပ္တယ္ဆိုတာ အဲဒါပဲ။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီေအာင္လက္မွတ္ေတြ ဘယ္ေလာက္ပဲရွိရွိ ပညာကို တကယ္ မတတ္ရင္လဲ ပတ္၀န္းက်င္က ၾကာရင္ သိလာတာပဲ။ ဒီေတာ့ စာေမးပြဲေအာင္ဖို႕က အေရးၾကီးလား၊ ပညာတတ္ဖို႕က အေရးၾကီးလားလို႕ အစ္မကို ေမးလာခဲ့ရင္ ႏွစ္မ်ိဳးလံုးအေရးၾကီးတယ္လို႕ အစ္မကေတာ့ ေျဖရလိမ့္မယ္။ အခု ညီမေလးက ဆယ္တန္းေျဖဖို႕ ၾကိဳးစားေနတယ္ေနာ္။ အဲဒီမွာ ဆယ္တန္းအဆင့္နဲ႕ ညီမွ်တဲ့ ပညာကို တတ္ဖို႕ လိုလာသလို၊ ဆယ္တန္းကို ေအာင္ဖို႕လဲ လိုလာတယ္။ ဟုတ္ျပီလား”
“ဟုတ္ကဲ့အစ္မ”
“ဒီေတာ့ စာေတြကို က်က္မွတ္ေလ့လာဖို႕ လိုသလို၊ စာေမးပြဲေအာင္ေအာင္ ျပင္ဆင္ဖို႕ကလဲ လိုတယ္။ ဦးေလးေျပာစကားအရ ညီမေလး စာက်က္တယ္ဆိုတာကိုေတာ့ အစ္မသိထားတယ္။ စာေမးပြဲအတြက္ ဘယ္ေလာက္ျပင္ဆင္ထားခဲ့ဖူးတယ္ ဆိုတာကိုေတာ့ အစ္မ မသိဘူး။ ဒီေတာ့ ညီမေလး က်က္ထားျပီးသား စာေတြ၊ ရထားျပီးသား စာေတြကို အစ္မကို အရင္ေျပာ”

အစ္မရဲ့ စကားအဆံုးမွာ ဘာသာစံုသင္ရိုးစာအုပ္မ်ား၊ အထူးထုတ္မွတ္စုမ်ားကို လွန္ေလွာျပျပီး သူမအာဂံုေဆာင္က်က္ထားခဲ့သမွ်ကို ေျပာျပလိုက္သည္။ အဂၤလိပ္စာ အက္ေဆး အပုဒ္ႏွစ္ဆယ္ေက်ာ္ အလြတ္ရေၾကာင္း ေျပာေတာ့ အစ္မက ျပံဳးရင္း အံ့ၾသဟန္ျပသည္။ သခ်ာၤပုစာၦေတြကို အေျဖပါ အလြတ္ရေၾကာင္းေျပာေတာ့ ပါးစပ္ပါ ဟသြားသည္။ သူမအလြန္ ေက်နပ္သြားေလသည္။ ဒါမွငါကြဟု စိတ္ထဲ ေၾကြးေၾကာ္လိုက္မိသည္။

“ကဲ-ဟုတ္ျပီ။ ညီမေလး စာေတြ အရမ္းက်က္ထားတယ္ အစ္မသိျပီ။ ညီမေလး တကယ္ေတာ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕စာေတြဆို အစ္မေတာင္ အလြတ္မက်က္ခဲ့ဘူးဘူး။ ဒီေတာ့ ဘိုင္အိုစာအုပ္ထဲက ညီမေလး စိတ္ထဲမွာ အပိုင္ဆံုးထင္တဲ့ စာတပုဒ္ကို ခဏျပန္ေႏႊးလိုက္။ ရရင္ အစ္မကို ေျပာ”

အလြယ္ေလးပဲဟု သူမေတြးလိုက္သည္။ ယုန္ေတြအေၾကာင္းကို သူမအလြတ္ရျပီးသား။ စာအုပ္ဖြင့္ဖတ္ျပီး စာျပန္ေႏႊးလိုက္သည္။
“ရျပီအစ္မ”
စာအုပ္အား အစ္မကို ေပးလိုက္သည္။ အလြတ္ဆိုျပမည္ေပါ့။ သို႕ေပမယ့္ အစ္မက သူမကို အလြတ္မဆိုခိုင္းပါ။

“ေမးခြန္းက သံုးနာရီ ေမးခြန္းဆိုေတာ့ ဘိုင္အိုအတြက္ တနာရီအခ်ိန္ရတယ္။ ဓာတုနဲ႕ ရူပမွာ ျမန္ျမန္ေျဖႏိုင္ရင္ေတာ့ ဘိုင္အိုအတြက္ အခ်ိန္နည္းနည္း ခိုးလို႕ရတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တနာရီနဲ႕ပဲ တြက္ၾကရေအာင္။ ပံုဆြဲဖို႕ အခ်ိန္ေတြက ၾကာတတ္တယ္။ ဒီေတာ့ အခုညီမေလး က်က္ထားတဲ့ အပုဒ္သာ စာေမးပြဲမွာ ပါရင္ ဆယ့္ငါးမိနစ္အတြင္း အျပီး ေရးခ်ရမယ္။ ကဲ- ေရာ့။ ဒီဗလာစာအုပ္ထဲမွာ ခုန က်က္ထားတာကို ခ်ေရးၾကည့္ပါဦး။ ဆယ့္ငါးမိနစ္ ျပည့္ရင္ အစ္မ ေျပာမယ္”

အစ္မက ေျပာရင္းဆိုရင္း ဗလာစာအုပ္ကို ထိုးေပးေလသည္။ မတတ္သာျပီမို႕ ေဘာပင္ကိုင္ျပီး စေရးလိုက္မိသည္။ တကယ္ခ်ေရးေတာ့ ႏွဳတ္က ရြတ္သလို မျမန္ေတာ့ပါ။ စာလံုးေပါင္းေတြကလဲ မသဲမကြဲ။ မႏွစ္က စာေမးပြဲေျဖရသလို ျပန္ျဖစ္လာသည္။ စာလံုးေပါင္းမ်ားကို ျပန္စဥ္းစားလိုက္ေတာ့ တခ်ိဳ႕စာေၾကာင္း အစမ်ား ေမ့သြားျပန္သည္။ ဒီလိုႏွင့္ ဆယ့္ငါးမိနစ္က ဘာမွ မၾကာလိုက္။ သူမေရးထားသည္ကိုမ်ား ဖတ္ရင္း အစ္မက မ်က္လံုးေ၀့ျပီး ၾကည့္သည္။ စိတ္ထဲ ဘယ္လို ျဖစ္သြားမွန္းမသိ။ ဘာမွ မသိနားမလည္သူမ်ားေရွ႕မွ တေထာင္ေထာင္ လုပ္ခဲ့ေပမယ့္ တကယ္တတ္သိသူေရွ႕မွာေတာ့ တေထာင္ေထာင္ လုပ္လို႕ မရေၾကာင္း သူမသေဘာေပါက္သြားျပီ။ အစ္မက မွတ္ခ်က္ တခုပဲ ေပးေလသည္။
“ႏွဳတ္ကေန တတြတ္တြတ္ ရြတ္တတ္ေပမယ့္ လက္ေတြ႕မွာက်ေတာ့ အသံုးတကယ္ ၀င္ခ်င္မွ ၀င္တယ္ ဆိုတာကို ညီမေလး နားလည္ျပီလား” တဲ့။

(၅)
“ဒါေတြ ေရးထားတာ ဘယ္ေလာက္ၾကာျပီလဲ”
နံရံေပၚမွ သူမေရးကပ္ထားေသာ စာရြက္မ်ားကို ၾကည့္ျပီး အစ္မက ေမးေလသည္။ အစ္မနဲ႕ စာက်က္ရတာ သံုးေလးပတ္ျဖစ္လာေတာ့ သူမတို႕ႏွစ္ေယာက္အၾကားမွာ ရင္းႏွီးမွဳက ပိုခိုင္မာ သြားခဲ့သည္။ စာကို ၾကက္တူေရြးက်က္ မက်က္ပဲ တကယ္နားလည္ေအာင္ အရင္ေလ့လာျပီးမွ က်က္မွတ္သင့္ေၾကာင္း၊ ေမးခြန္းေဟာင္းမ်ားကို ျပန္လွန္က်က္မွတ္တာထက္ ေလ့က်င့္ေျဖဆိုတာေတြ လုပ္သင့္ေၾကာင္း၊ အက္ေဆးမ်ားကို အလြတ္မက်က္ပဲ သူမ်ားေရးထားသည္မ်ားကို နမူနာယူျပိး ေရးသားေလ့က်င့္သင့္ေၾကာင္း၊ သခ်ၤာပုစၦာမ်ားကို အေျဖမွတ္မိေအာင္ ထပ္တလဲလဲ တြက္ေနသည္ထက္ တြက္နည္းတြက္ဟန္ကိုသာ ပိုင္ႏိုင္ေအာင္ ေလ့က်င့္သင့္ေၾကာင္း၊ ဘိုင္အိုမ်ားကို က်က္ျပီးတိုင္း အလြတ္ေရးၾကည့္သင့္ေၾကာင္း စသည့္ စာက်က္နည္း၊ က်က္ဟန္မ်ားကို အစ္မက စိတ္ရွည္လက္ရွည္ ရွင္းျပခဲ့ပါသည္။ စာေမးပြဲသ႑ာန္ ေမးခြန္းမ်ားကိုလဲ ေျဖဆိုေစခဲ့သည္။ ဒီေန႕လဲ သံုးနာရီၾကာ ေမးခြန္းမ်ား ေျဖၾကည့္ေနရတာမို႕ ေအးေအးေဆးေဆး ခဏသြား နားေစရန္ သူမတို႕ ညီအစ္မတေတြရဲ႕ အိပ္ခန္းေလးထဲ ေခၚသြားမိတာျဖစ္သည္။ အိပ္ခန္းထဲေရာက္ေတာ့ ေခါင္းရင္းမွာ ကပ္ထားေသာ စာရြက္ေလးမ်ားကို ၾကည့္ျပီး အစ္မက ေမးေလသည္။

သူမ ေရးထားသည္က “ဒီႏွစ္စာေမးပြဲ ေအာင္ကို ေအာင္ရမယ္” အစခ်ီျပီး ယေန႕ ျမန္မာစာက်က္ရန္၊ အဂၤလိပ္စာက်က္ရန္ စသျဖင့္ လုပ္ရမည့္အရာမ်ားကို ေရးထားတာ ျဖစ္သည္။

သူမ အစ္မကို ၾကည့္ရင္း လွ်ာေလး တစ္လစ္ ထုတ္လိုက္မိသည္။ စာမ်ားက မႏွစ္ကတည္းက ကပ္ထားသည္ကိုး။

“ၾကာျပီအစ္မ။ မႏွစ္က ကတည္းက”
“ဒီေကာင္မေလး။ ဒါေၾကာင့္ မႏွစ္က က်တာ”
အစ္မက ေျပာရင္း သူမေခါင္းကို ဖြဖြေလး လွမ္းထုေလသည္။
“အစ္မကလဲ။ ညီမကိုဆို အျပစ္ပဲ ေျပာေနတာပဲ”

သူမက မနာေပမယ့္ ေခါင္းကို ပြတ္ျပရင္း ခ်ြဲမိပါသည္။ အစ္မကိုလဲ မၾကီးတို႕၊ မလတ္တို႕လိုပဲ စိတ္ထဲ ရင္းႏွီးေနမိသည္။

“အျပစ္တင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ အျဖစ္မွန္ကို ေျပာေနတာပါ။ အခုညီမေလး ေရးထားတာေတြကို ေသခ်ာျပန္ဖတ္ၾကည့္ေနာ္။ ထိပ္ဆံုးက ေအာင္ျမင္ရမယ္ဆိုတာက ပန္းတိုင္၊ ဘာေတြ လုပ္မယ္ ဆိုတာက ရည္မွန္းခ်က္။ ဒါေပမယ့္ ပန္းတိုင္ကို ေရာက္ဖို႕ လုပ္ရမယ့္ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို ဘယ္လိုလုပ္မယ္ဆိုတဲ့ စီမံခ်က္ေတြ၊ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ေတြက တြဲျပီး မရွိခဲ့ဘူး။ ဟုတ္တယ္ မဟုတ္လား”

အစ္မရဲ႕ စကားကို သူမေသခ်ာ ေတြးေနမိသည္။ ဟုတ္သည္ပဲ။ စာေမးပြဲေအာင္ဖို႕ စာေတြ က်က္ရမယ္ဆိုတာပဲ သူမသိခဲ့သည္။ ဒီစာေတြကို ဘယ္လိုအခ်ိန္အတိုင္းအတာ သတ္မွတ္ျပီး ဘယ္လိုက်က္ရမယ္ဆိုတာ သူမ မသိခဲ့။ သင္ရိုးေတြကို အလြတ္ရေနဖို႕ပဲ သူမအာရံုစိုက္ခဲ့သည္။ စာေမးပြဲမွာ ဘယ္လိုေမးခြန္းလာရင္ ဘယ္လို ေျဖရမယ္ဆိုတာကို ၾကိဳတင္ မျပင္ဆင္ခဲ့မိ။

“ညီမေလးက ကိုယ္ဘာလုပ္မယ္ဆိုတာကိုပဲ စေတြးတယ္။ စာေမးပြဲေမးခြန္းေတြရဲ႕ သေဘာသဘာ၀
ေတြကို အရင္မေလ့လာခဲ့ဘူး။ စာေမးပြဲကို ရင္ဆိုင္ဖို႕ ညီမေလးမွာ ျပင္ဆင္ထားတာေတြ မျပည့္စံုခဲ့ဘူး။ စာေမးပြဲေအာင္ဖို႕က အဓိကလား၊ ေဘးပတ္၀န္းက်င္က လူေတြကို ငါစာက်က္ေနတယ္ဆိုတာ သိေစခ်င္တာက အဓိကလားဆိုတာေတြမွာ မသဲကြဲခဲ့ဘူး။ ဆယ္တန္းစာေမးပြဲအေၾကာင္းကို ဘာမွ ေသခ်ာ မသိတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္က လူေတြက ခ်ီးက်ဴးအထင္ၾကီးေနတာကို သာယာခဲ့တယ္။ အစ္မေျပာတာေတြ၊ မွန္လား၊ မမွန္ဘူးလား”

အစ္မကို အံ့ၾသတၾကီးႏွင့္ ၾကည့္လိုက္မိသည္။ သူမျဖစ္ခဲ့တာေတြကို အစ္မဘယ္လိုမ်ား သိေနသလဲ မသိ။

“အစ္မ၊ ဘယ္လိုသိတာလဲ”
“လူေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့ သေဘာသဘာ၀ေတြနဲ႕ ခ်ိန္ထိုးျပီး ေျပာလိုက္တာပါ။ ဒါဟာ လူ႕သဘာ၀ေတြပဲ ညီမေလး။ ညီမေလးတင္ မဟုတ္ပါဘူး။ လူတိုင္း ဘ၀မွာ တခ်ိန္မဟုတ္တခ်ိန္ေတာ့ ဒီလိုစိတ္ေတြ ၀င္လာတတ္ပါတယ္။ တခုပဲ။ ဒီလိုစိတ္ေတြဟာ အၾကာၾကီး ရွိလို႕ ေကာင္းတဲ့ စိတ္ေတြေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ အခ်ိန္ေတြၾကာလာတာနဲ႕အမွ် စိတ္ေဖာက္ျပန္မွဳေတြ ျဖစ္လာတတ္တယ္။ ကိုယ့္အားနည္းခ်က္ေတြကို ကိုယ္မျမင္ေတာ့ဘူး။ ေဘးကျမင္လို႕ ေထာက္ျပရင္လဲ ရန္လိုလာတတ္တယ္။ လက္သင့္မခံႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ဒီလိုနဲ႕ပဲ စိတ္ကူးယဥ္ပန္းတိုင္ဆီကို ေရာက္ေအာင္သြားဖို႕ စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ရမယ့္ စီမံခ်က္ေတြ မရွိပဲ ဆုပ္ကိုင္ထားတဲ့ ဘာလုပ္မယ္၊ ညာလုပ္မယ္ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ တေပြ႕တပိုက္နဲ႕ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း လမ္းေပ်ာက္ေနၾကသူေတြ လူ႕ေလာကမွာ အမ်ားၾကီးပဲ ညီမေလး။ ဒီလို လူေတြထဲမွာ ညီမေလး ဘယ္ေတာ့မွ မပါသြားေစနဲ႕”

အစ္မရဲ႕ စကားမ်ားက ေလးနက္ေနတာမို႕ သူမျငိမ္ျပီး နားေထာင္ေနမိသည္။ စာေမးပြဲအတြက္သာမကပဲ ဘ၀တခုလံုးအတြက္ပါ အက်ိဳးရွိေစမည့္ စကားမ်ား ျဖစ္တာကို သူမစိတ္ထဲက အလိုလို သိေနခဲ့သည္။ စိတ္ထဲမွာ ဇေ၀ဇ၀ါျဖစ္ေနသည့္ ကိစၥကိုေတာ့ ေမးမိသည္။

“ဒါဆို လူေတြက စိတ္ကူးမယဥ္သင့္ဘူးလားအစ္မ။ ညီမ ၾကားဖူးတာကေတာ့ စိတ္ကူးယဥ္ ရည္မွန္းခ်က္ေတြက ဘ၀ကို တိုးတက္ေစႏိုင္တယ္တဲ့”

“အစ္မက စိတ္ကူးယဥ္ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ မရွိရဘူးလို႕ မဟုတ္ဘူးေနာ္။ ဒါေပမယ့္ စိတ္ကူးထဲက ပန္းတိုင္ေတြကို တမ္းတျပီး စိတ္ကူးယဥ္အိပ္မက္ထဲမွာ အိပ္မေနဖို႕ ေျပာတာ။ ဥပမာေျပာရရင္ ေလွေလွာ္တဲ့အခါ ေလွာ္တက္ကို ဆုပ္ျပီး ေလွာ္ေနရံုနဲ႕ မျပီးဘူးေလ ညီမေလးရယ္။ ကိုယ့္ေလွက ပန္းတိုင္ကို ဦးတည္ေနသလား၊ ေလွာ္လာတဲ့ လမ္းေၾကာင္းက မွန္ရဲ႕လား၊ ေလွက ေရွ႕တိုးေနလား၊ ပတ္ခ်ာလည္ေနလား ဆိုတာ ျပန္ျပီး ဆန္းစစ္ႏိုင္ရမယ္လို႕ ဆိုလိုတာ။ လက္ထဲမွာ ေလွာ္တက္ရွိတိုင္း ပန္းတိုင္ေရာက္ေအာင္ မေလွာ္ႏိုင္ဘူး။ ေလွာ္တက္ကို ဘယ္လိုကိုင္ရမယ္ဆိုတာ သိဖို႕က အရမ္းအေရးၾကီးတယ္လို႕ အစ္မျမင္တယ္”

(၆)

“ကို၀င္းျမင့္။ ရွင္လုပ္ပံုကလဲ မဟုတ္ေသးပါဘူး။ မိသင္းေလးကို စာသင္ေပးဖို႕ ဆိုျပီး ရွင့္သူေဌးသမီးေလးကို ေခၚလာတာေလ”

“ဘာျဖစ္လို႕လဲဟ”

အေဖႏွင့္ အေမ ေျပာေနသံေၾကာင့္ ဓာတုေဗဒ ညီမွ်ခ်င္းမ်ားကို ႏွစ္ဘက္ညီေအာင္ ညွိေနရင္းမွ သူမနားစြင့္လိုက္မိသည္။

“သူေရာက္လာျပီးမွ က်ဳပ္သမီးေလးရဲ႕ စာက်က္သံေတြ သိပ္မၾကားရေတာ့ဘူးေတာ့”
“ဒါေပမယ့္ စာၾကည့္စားပြဲမွာေတာ့ ထိုင္ေနတယ္ မဟုတ္လား။ စာက်က္ေနမွာေပါ့။ မင္းကလဲကြာ။ ျပႆနာမဟုတ္ ျပႆနာလုပ္ေနတယ္”

“သိဘူးေလေတာ္။ က်ဳပ္ကေတာ့ စာက်က္သံ မၾကားရရင္ စာက်က္ေနတယ္လို႕ကို မထင္ဘူး”

အေမ့ဘုက်က် စကားသံေၾကာင့္ သူမ ျပံဳးလိုက္မိသည္။

“စာက်က္သံ မထြက္တိုင္း စာက်က္မေနဘူးလို႕ ေျပာလို႕ မရသလို၊ စာက်က္သံေတြ ထြက္တိုင္းလဲ စာေမးပြဲ ေအာင္ေအာင္ ေျဖႏိုင္မယ့္ စာက်က္သံေတြ ျဖစ္ခ်င္မွ ျဖစ္မွာပါ အေမ။ အေရးၾကီးတာက စာေမးပြဲေအာင္ေအာင္ စာက်က္တတ္ဖို႕ပါ။ အေမ့သမီး သင္းသင္းခိုင္ စာက်က္ေနတယ္ဆိုတာကို ေအာင္စာရင္းထြက္တဲ့ ေန႕က်ရင္ အေမသိလာရမွာပါ”

သူမ ရင္ထဲမွ စကားသံမ်ားကို မည္သူမွ မၾကားခ်င္လဲ ေနပါေစ။ သူမဂရုမစိုက္ပါ။ အခုေတာ့ သူမ တကယ္ကို စာက်က္တတ္သြားပါျပီ။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၁၊ ၁၊ ၂၀၁၀)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

Take action for Hati (Written by Rachel Cernansky)

Centered 10 miles from the capital Port Au Prince, it was the worst earthquake to hit the region in more than 200 years and the devastation is enormous—thousands of structures have been destroyed, including hospitals and countless homes—people are trapped in the rubble, and we don't even know the full extent of the damage.

Several great lists of how to help are already up and running, including on the Huffington Post, some of whose ideas we borrowed—here are a few more.


•Send a text to "Haiti" to "90999," and a $10 donation will automatically be given to the Red Cross to help with Haiti relief efforts. (The charge will show up on your cell phone bill.)


•Donate to Partners in Health: an awesome organization founded in Haiti by Paul Farmer that has already done so much great work in that country. Louise Ivers, the PIH clinical director in Haiti, sent a plea for help, saying, "Temporary field hospital by us at UNDP needs supplies, pain meds, bandages. Please help us."


•Wyclef Jean is requesting help for the Yele Haiti Foundation, which he started to support development in his home country. Texting "Yele" to 501501 will automatically donate $5 (and charge your cell phone bill), or you can donate through Yele's website.


•Ushahidi, which crowdsources crisis information, has created a map of Haiti to which anyone can submit updates on road conditions, building collapses, etc., by phone, email, or online. Ushahidi, which means "testimony" in Swahili, is an open source project that was started in Africa, but is customizing a response for Haiti. Check out the map that's already up and running, follow them on Twitter, and help them out if you can. (Check their site for the local SMS number, which was not available as of this morning—or use their international number +44 7624802524.) Cell towers and most of the local news stations in Haiti are down, so efforts like these are filling a particularly challenging gap in information.


•The Haiti Earthquake Relief Center is run by the Haitian Alliance, which has been working to make Haiti "green and literate" (including tree-planting efforts), and is coordinating collections and shipments of food, medicine, and temporary shelter (tents, blankets, etc.), to the millions of Haitians affected by the quake.


•Support Mercy Corps, which is sending a team of emergency responders. Donate online, call 1-888-256-1900 or send checks to Mercy Corps Haiti Earthquake Fund; Dept NR; PO Box 2669; Portland, OR 97208.


•Ben Stiller's Stillerstrong, "in recognition of the severity of the earthquake in Haiti," is temporarily sending all donations to emergency relief efforts for earthquake victims.


•Direct Relief is coordinating with in-country partners, including Partners in Health, St. Damien Children's Hospital, and the Visitation Hospital, which are particularly active in emergency response. Donate to Direct Relief online.


•One Day's Wages, which has already committed $5,000 to the relief efforts, is asking for people to consider donating a day's wages (or any other amount, really) to support their partnership with World Concern, which has an office in Port Au Prince. The office is still standing, but they need help to boost their emergency and disaster relief efforts and to support communities affected by the earthquake.


•Follow BBC's Have Your Say's Twitter list dedicated to Haiti. And of course, the whole Twitterverse is abuzz with talk about Haiti

Written by Rachel Cernansky

(Hati မွ သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ ဒုကၡခံစားေနရေသာ ကမၻာ့ျပည္သူမ်ားအတြက္ လူသားခ်င္းစာနာစိတ္ျဖင့္ ၀ိုင္း၀န္းကူညီပံ့ပိုးၾကပါစို႕)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ျပည္သူ႕တပ္မေတာ္သားမ်ားသို႕ ပန္ၾကားလႊာ

Statement by Free Burma Federation (14.1.2010)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ေတာ္လွန္ေရးဆန္းစစ္ခ်က္ႏွင့္ BARD O’NEILL’S FRAMEWORK

(၂၀) ရာစုကာလတေလွ်ာက္ဟာ စစ္ပြဲေတြနဲ႕ ျပည့္လႊမ္းေနတဲ့ ရာစုႏွစ္ၾကီး တခုပါ။ ကမၻာစစ္ၾကီးေတြ၊ စစ္ေအးတိုက္ပြဲေတြ၊ နယူးကလီးယား ထုတ္လုပ္အားျပိဳင္မွဳေတြက ႏိုင္ငံတကာ အဆင့္မွာ ျဖစ္ပြားေနခဲ့သလို၊ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ့စနစ္ကို ဆန္႕က်င္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ အာဏာရွင္စနစ္ အသြင္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ဆန္႕က်င္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ လွိဳင္းလံုးၾကီးေတြကေန ေပၚထြက္လာခဲ့တဲ့ လူထုေတာ္လွန္ေရးေတြကလဲ ႏိုင္ငံေပါင္းမ်ားစြာမွာ ျဖစ္ပြားေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီစစ္ပြဲၾကီးေတြထဲမွာ လူေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ ေသြးေတြ ေျမမွာက်ခဲ့ရပါတယ္။ လူသားေတြရဲ႕ အသက္ေတြဟာလဲ ပန္းပြင့္ေတြပမာ တျဖဳတ္ျဖဳတ္နဲ႕ ေၾကြက်ခဲ့ရပါတယ္။ စစ္ပြဲေတြေၾကာင့္ ေျမမွာက်ခဲ့တဲ့ ေသြးစက္ေတြသာ ေပါင္းစုသြားျပီး သမုဒၵရာထဲကို စီး၀င္သြားခဲ့မယ္ဆိုရင္ ကမၻာ့အၾကီးဆံုး သမုဒၵရာၾကီးေတြျဖစ္တဲ့ ပစိဖိတ္၊ အတၱလႏိၱတ္နဲ႕ အိႏၵိယသမုဒၵရာၾကီးေတြထဲက ပင္လယ္ေရေတြဟာ ရဲရဲမ်ား နီေနလိမ့္ေလမလားလို႕ ဆိုရမလိုပါပဲ။



ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ကမၻာစစ္ၾကီးေတြနဲ႕ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံၾကီးေတြရဲ႕ အားျပိဳင္မွဳေတြကေတာ့ ယေန႕ေခတ္ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္ကာလတခုမွာ ေခတၱငုပ္လွ်ိဳးေနပါျပီ။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေလ့လာသူေတြက ကမၻာစစ္ၾကီးေတြနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလို အားျပိဳင္မွဳၾကီးေတြ ထပ္ျပီး မေပၚေပါက္လာေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ေနၾကပါတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ စစ္ေရးေလ့လာသူေတြကေတာ့ ထြက္ေပၚေနတဲ့ ေျခလွမ္းေတြနဲ႕ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး အားျပိဳင္မွဳေတြကို အကဲခတ္ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေလ့လာသူေတြ၊ စစ္ေရးေလ့လာသူေတြ၊ ပ႗ိပကၡေရးရာ က်ြမ္းက်င္သူ ဆိုသူေတြကို ပကတိ အေျခအေနမွာ စိန္ေခၚေနမွဳေတြက ကမၻာစစ္နဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မွုေတြ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳမရွိပဲ Failed state ျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး တည္ျငိမ္မွဳ မရွိတဲ့ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏိုင္ငံေတြမွာ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံေတြက ပါ၀ါဂိမ္းေတြ ၀င္ကစားၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးမတည္ျငိမ္မွဳ အေျခအေနေၾကာင့္ မူးယစ္ေဆး၀ါး ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္မွဳ၊ လူကုန္ကူးမွဳေတြစတဲ့ ႏိုင္ငံျဖတ္ေက်ာ္ ရာဇ၀တ္မွုေတြကလဲ ၾကီးစိုးေနၾကပါတယ္။ ရာဇ၀တ္ ဂိုဏ္းေတြကလဲ အသြင္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ေပၚထြက္ေနပါတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြရဲ႕ ဘ၀ အေျခအေနေတြကလဲ တေန႕တျခား ဆိုးရြားလာေနၾကတယ္။ ႏိုင္ငံကို စြန္႕ခြာထြက္ရသူေတြ၊ ႏိုင္ငံကေန ထြက္ေျပးရသူေတြ ပိုျပီး မ်ားလာပါတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြထဲကေန ဖိႏွိပ္သူေတြကို ေတာ္လွန္ဖို႕ ေပါက္ဖြားလာတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြကလဲ ပန္းတိုင္နဲ႕ မနီးပဲ ၾကန္႕ၾကာမွဳေတြ ရွိေနၾကတယ္။ ဒီမိုကေရစီ ကနဦးအသြင္ကူးမွဳ စျပီးမွ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ အျမစ္တြယ္ ရွင္သန္ခိုင္မာမွဳ အဆင့္ကို မကူးေျပာင္းႏိုင္ပဲ ေရွ႕မတိုး၊ ေနာက္မဆုတ္ ျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလဲ ရွိေနတယ္။ ေနာက္ျပန္ဆြဲသြားျပီး အာဏာရွင္စနစ္ ျပန္ျဖစ္သြားတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလဲ ရွိျပန္တယ္။ လူသားေတြရဲ႕ ရွင္သန္ရပ္တည္ရမွဳအပိုင္းမွာ မတူညီ ကြဲျပားမွဳေတြကလဲ တစတစ ပိုၾကီးထြားလာေနတယ္။

ၾကန္႕ၾကာေနေသာ ေတာ္လွန္ေရးမ်ား

အေျခအေန၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးၾကန္႕ၾကာေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ ေတာ္လွန္ေရး သမားေတြနဲ႕ ျပည္သူလူထုဟာ အာဏာရွင္စနစ္ဆိုးရဲ႕ ဖိႏွိပ္မွဳဒဏ္ေတြကို စကၠန္႕နဲ႕အမွ် ခံစားေနၾကရတယ္။ နံနက္မိုးလင္းတာနဲ႕ စျပီးၾကံဳေတြ႕ရတဲ့ ေရ၊ မီး ျပႆနာေတြ၊ ကူးသန္းသြားလာေရး ျပႆနာေတြ၊ ပညာေရး အခက္အခဲေတြ၊ က်န္းမာေရး အခက္အခဲ၊ ေပါင္ႏွံေရာင္းခ်ေငြတိုးေပးရတဲ့ အခက္အခဲေတြ၊ စာရိတၱပ်က္စီးမွဳေတြ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ၊ ေလာင္းကစား၀ိုင္းေတြ၊ စတာေတြဟာ ဘ၀အက်ိဳးေပးေတြေၾကာင့္ မဟုတ္ပဲ အာဏာရွင္စနစ္ဆိုးရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးေတြကို လူထုၾကီး တရပ္လံုး ခါးစည္းခံေနၾကရသလို ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြမွာလဲ အက်ဥ္းေထာင္ေတြထဲမွာ ငရဲျပည္တမွ် ညွဥ္းပမ္းႏွိပ္စက္ မွဳေတြကို ခံစားေနၾကရျပန္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ အခ်ိန္တိုအတြင္း ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ရွိသလို၊ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာမွ ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ရွိပါတယ္။ ေအာင္ျမင္ဖို႕ဆိုတာမွာ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ၊ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္း၊ မဟာဗ်ဴဟာ အားသာခ်က္၊ အဂါၤရပ္ျပည့္စံုမွဳ၊ ေခါင္းေဆာင္မွဳအရည္အခ်င္း စတာေတြေပၚမွာ မူတည္တာ ျဖစ္တာေၾကာင့္ မေအာင္ျမင္ေသးခင္မွာ ေခါင္းေဆာင္မွဳ တခုတည္းကိုပဲ လက္ညွိဳးထိုး အျပစ္ပံုခ်လို႕ မရပါဘူး။ မဟာဗ်ဴဟာ တခုတည္းကိုပဲ ပံုခ်ျပီး အျပစ္ဆိုလို႕ မရပါဘူး။ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းတခုတည္းကိုပဲ လက္ကိုင္ထားျပီး တည္မွီ ဆံုးျဖတ္ေနလို႕လဲ မျဖစ္ျပန္ပါဘူး။ ဘက္ေပါင္းစံု အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနႏိုင္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိတာဟာ အျပစ္ဆိုဖြယ္ရာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ရွိတဲ့ အားနည္းခ်က္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ဆန္းစစ္မွဳ မရွိတာနဲ႕ လိုအပ္တဲ့ ျပင္ဆင္ျဖည့္ဆည္းမွဳ မရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ အျပစ္ဆိုဖြယ္ရာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သခ်ၤာပုစာၦေတြကို မွားျပီး တြက္ထားလို႕ စာေမးပြဲက်ထားတဲ့ ႏွစ္က်ေက်ာင္းသားတေယာက္ဟာ ဒီတြက္နည္းေတြကိုပဲ တခါျပန္တြက္ေနျပီး၊ အသစ္တက္လာတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြကိုလဲ ငါက ေက်ာင္းတႏွစ္ ပိုေနဖူး တာေၾကာင့္ ငါတြက္တာ မွန္တယ္ဆိုတဲ့ ပံုစံနဲ႕ တြက္နည္းအမွားေတြပဲ လမ္းညႊန္ေပးေနမယ္ဆိုရင္ ဒီေက်ာင္းသားရဲ႕ အနာဂတ္နဲ႕ သူေျပာတာ ယံုျပီး လိုက္တြက္မိတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ အနာဂတ္ဟာ မေတြး၀ံ့စရာ ျဖစ္ပါမယ္။ အမွန္တကယ္ ႏွစ္က်ေက်ာင္းသား လုပ္သင့္တာကေတာ့ အသစ္တက္လာတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြကို “ညီေလးတို႕၊ ညီမေလးတို႕ေရ။ အစ္ကိုေတာ့ ဒီပုစာၦေတြကို ဒီလိုမွားတြက္မိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စာေမးပြဲက်တာ။ အစ္ကို႕တို႕ စုျပီး တြက္နည္းအမွန္ကို အေျဖထုတ္ၾကည့္ရေအာင္။ ဆရာမကို သြားေမးၾကည့္ရေအာင္” ဆိုတာပဲ ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ ဟန္ကိုယ့္ဖို႕ ဆိုျပီး၊ ေတာေျပာေတာင္ေျပာနဲ႕ တြက္နည္းအမွားကိုပဲ လက္ဆုပ္လက္ကိုင္ျပဳထားတာေတြဟာ အနာဂတ္မွာ ဘယ္သူ႕အတြက္မွ အက်ိဳး မရွိႏိုင္ပါဘူး။

စာသင္ခန္းေရွ႕က ဆရာခံုမွာ ထိုင္ေနတိုင္းလဲ ဆရာမျဖစ္ပါဘူး။ ေက်ာင္းသားေတြက ဆရာလို႕ သတ္မွတ္မွ ဆရာျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္လို႕ ထိုင္ေအာ္တိုင္းလဲ ေခါင္းေဆာင္မျဖစ္ပါဘူး။ ေခါင္းေဆာင္လို႕ သတ္မွတ္သူရွိမွ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ပါတယ္။ ပြင့္လင္းမွဳနဲ႕ အေျခအေနကို အမွန္အတိုင္း ျမင္တတ္ႏိုင္မွဳက ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္သူေတြအတြက္ အေရးၾကီးဆံုး အရည္အခ်င္းေတြပါ။

ဒါေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ ကိုယ္ဘာလဲ၊ ကိုယ္ဘယ္လဲ၊ ေတာ္လွန္ေရး အေျခအေနက ဘယ္အဆင့္ကို ေရာက္ေနျပီလဲ ဆိုတာကို ဆန္းစစ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဆန္းစစ္ခ်က္ေတြကေန ထြက္ေပၚလာတဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေဘးက ထိုင္ၾကည့္ေနသူေတြကလဲ ေဘးထိုင္ဘုေျပာလုပ္ေနတာထက္ ဘယ္လိုအပ္ခ်က္မွာ ကိုယ္က ပါ၀င္ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္မလဲဆိုတာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ျပန္ဆန္းစစ္ဖို႕ လိုပါမယ္။ အဖိႏွိပ္ခံျပည္သူေတြက ဖိႏွိပ္သူေတြကို ေတာ္လွန္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ ေလွေလွာ္ျပိဳင္ပြဲ က်င္းပေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏွစ္ဘက္အသင္း ေဘာလံုးကန္ေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေလယာဥ္ၾကီးတစင္း ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးပါ။ ျပန္ေပးသမားေတြကို ျပန္တိုက္ခိုက္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းေနသူေတြကို ေ၀ဖန္ရင္း ကိုယ္ငုတ္တုတ္ထိုင္ေနတာကပဲ သူတို႕ေၾကာင့္လိုလို ေျပာလိုက္၊ ျပန္ေပးသမားေတြကို ေၾကာက္ျပီး ျပံဳးျပလိုက္၊ ကိုယ္နဲ႕ မဆိုင္ဘူးဆိုျပီး သီခ်င္းေလး နားေထာင္လိုက္ လုပ္ေနလို႕ မရပါဘူး။ ျပန္ေပးသမားေတြကို ျပန္ခုခံေနသူေတြမွာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိမွာလဲ အမွန္ပါပဲ။ ဘယ္လိုျဖည့္ ဆည္းေပးမလဲ စဥ္းစားၾကည့္ဖို႕ လိုပါတယ္။ ျပန္ခုခံေနသူေတြကလဲ ပံုစံတမ်ိဳးနဲ႕ မရရင္ အားနည္းခ်က္ေတြကို ျပန္ဆန္းစစ္ဖို႕ လိုပါမယ္။ သူမ်ားေတြ ေ၀ဖန္ေထာက္ျပတဲ့အခါ ျပန္ဆန္းစစ္ျပီး မဟုတ္ရင္ လ်စ္လ်ဴရွဳ၊ ဟုတ္ေနရင္ေတာ့ ျပင္သင့္ပါတယ္။ ဒါမွလဲ တိုးတက္မွာပါ။ မ်က္စိစံုမွိတ္၊ နားပိတ္ျပီး ခုန္ဆြခုန္ဆြ လုပ္ေနလို႕ မရပါ။

ေလယာဥ္ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့အခါ ခုခံမယ္ဆိုရင္ ေလယာဥ္ေနာက္ပိုင္းမွာ ခုခံေနသူေတြ ရွိဖို႕သလို ေလယာဥ္မွဴးခန္းထဲကို ဘယ္လိုရေအာင္ ၀င္ျပီး ေလယာဥ္ေမာင္းတံကို ကိုယ့္လက္ထဲ ေရာက္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။ ေျမျပင္နဲ႕ ဆက္သြယ္မွဳကို ဘယ္လိုျပန္ရေအာင္ယူျပီး ေလယာဥ္ၾကီးကို အထိအခိုက္ အနည္းဆံုးနဲ႕ ေျမေပၚဆင္းႏိုင္ေအာင္ လုပ္မလဲ ဆိုတာေတြ ၾကိဳတင္တြက္ခ်က္ဖို႕ လိုပါတယ္။ ခုခံေရးပဲ ဦးစားေပးလုပ္တဲ့အခါ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးက ကိုယ့္လက္ထဲမွာ မရွိတာေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုး ေလယာဥ္ၾကီး ပ်က္က်သြားတာမ်ိဳးလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ခုခံျပီး အရာမထင္တာေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဘက္မွ်ဖို႕ လိုပါတယ္။ ျပန္ေပးသမားေတြကို ၀ိုင္းဖမ္းျပီး တရားစြဲတာေတြ ဘာေတြက ၾကိဳေတြးထားဖို႕ လိုေပမယ့္ ေနာက္မွလုပ္ရမယ့္ ကိစၥေတြပါ။ ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့ ေလယာဥ္ေပၚကေနထိုင္ျပီး ဖုန္းေလးတဂြမ္ဂြမ္နဲ႕ ျပန္ေပးသမားေတြကို တရားစြဲေပးေနာ္လို႕ ထိုင္ေအာ္ေနလဲ ေျပာရံုပဲ အဖတ္တင္မွာပါပဲ။ ကူပါ၊ ကယ္ပါဦး ေျပာေနျပန္ရင္လဲ တိုက္ေလယာဥ္ေတြ ေဘးက ၀န္းရံျပီး တက္လာေပးတာပဲ လုပ္လို႕ ရမွာပါ။ ေဘးကေန တက္လာတဲ့အခါမွာလဲ ဆက္သြယ္ေရးကိရိယာကေနတဆင့္ ျပန္ေပးသမားေတြနဲ႕ ညွိႏွိဳင္းမွဳေတြ၊ ဖိအားေပးမွဳေတြပဲ လုပ္ႏိုင္မွာပါ။ ျပန္ေပးသမားေတြခ်ည္းကိုပဲ သီးသန္႕ပစ္ခ်လို႕ ရသည္ကလဲ မဟုတ္၊ ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့ ေလယာဥ္ၾကီးထဲ ၀င္လာလို႕ကလဲ ရတာ မဟုတ္တာေၾကာင့္ “ျပန္ေပးဆြဲ ခံထားရတဲ့ လူေတြကို သနားပါေၾကာင္း၊ ကိုယ္ခ်င္းစာပါေၾကာင္း” ပဲ ျပင္ပကေန ေျပာႏိုင္မွာပါ။ ဒါကို ျပန္ေပးဆြဲခံထားရသူေတြထဲက ဖုန္းရွိတဲ့ လူေတြက “အဲဒီျပန္ေပးေတြေလ၊ ခုပဲ လူတေယာက္ကို ရိုက္ပစ္လိုက္ျပန္ျပီ။ ခုပဲ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခရီးသည္ ေမ့လဲသြားျပီ။ ငါတုိ႕ေတြမွာ စားစရာလဲ မရွိဘူးသိလား” လို႕ ျပင္ပက လူကို ေျပာလိုက္၊ ျပင္ပလူက “ဟုတ္လား။ ငါတို႕ ကိုယ္ခ်င္းစာ သနားပါတယ္လို႕ ေလယာဥ္ေပၚက လူေတြကို ေျပာလိုက္ပါ” လို႕ ျပန္ေျပာတဲ့အခါ ၀မ္းသာအားရ ျဖစ္သြားျပီး “ေဟ့။ ငါတို႕ေဘးမွာ ပါလာတဲ့ ဟိုေလယာဥ္က လူကေလ ငါတို႕ကို သနားတယ္လို႕ ေျပာခိုင္းလိုက္တယ္” ဆိုျပီး ျပန္ေအာ္ေျပာေပးလိုက္နဲ႕ လုပ္ေနၾကလို႕ မရပါ။

ဒီၾကားထဲ တျခားဘာလုပ္ရမလဲဆိုတာေတြ မစဥ္းစားေတာ့ပဲ ေလယာဥ္မွဴးအခန္းထဲမွာ ပိတ္ေလွာင္ခံထားရတဲ့ ပိုက္ေလာ့ကို အျမန္လႊတ္ေပးပါလို႕ ျပန္ေပးသမားေတြကို ေျပာသူကေျပာ၊ ေလယာဥ္အျပင္က ၀န္းရံလိုက္လာေပးတဲ့ တိုက္ေလယာဥ္ေတြကို ေလယာဥ္မွဴးထုတ္လာေပးဖို႕ ေျပာေပးပါ ဆိုျပီး ဖုန္းတလံုးနဲ႕ ေအာ္ေနသူကေအာ္ ျဖစ္တတ္ျပန္ပါတယ္။ ဒီေလယာဥ္မွဴးရွိေနရင္ ျပန္ေပးဆြဲထားရမွာ အခက္အခဲရွိလို႕ ၾကိဳးတုပ္ပိတ္ေလွာင္ထားကာမွ ေလွာင္ထားသူကို လႊတ္ေပးပါလို႕ ေအာ္ေနတာဟာ လက္ေတြ႕နဲ႕ အပ္စပ္မွဳ ရွိမရွိ သိဖို႕ လိုပါတယ္။

ဒီၾကားထဲ “မင္းတို႕လဲ ငါတို႕နဲ႕အတူတူ ေလယာဥ္ေမာင္းရမွာပါကြာ” ဆိုျပီး ျပန္ေပးသမားေတြက ေလယာဥ္ေမာင္းခန္းထဲ ၀င္လာဖို႕ ကမ္းလွမ္းတာနဲ႕ပဲ ဘယ္ေရာက္လို႕ ဘယ္ဆိုက္မယ္မွန္းမသိတဲ့ ေလယာဥ္ကို ျပန္ေပးသမားေတြနဲ႕ အတူေမာင္းဖို႕ ဖင္တၾကြၾကြ ျဖစ္ေနတတ္သူေတြကလဲ ရွိပါေသးတယ္။ ျပဳသင့္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကေတာ့ လူတစုက ခုခံေရး လုပ္ေနခ်ိန္မွာ လူတစုက ေလယာဥ္မွဴးခန္းကို ျပန္စီးနင္းျပီး ေလယာဥ္ေမာင္းတံကို ေလယာဥ္မွဴးလက္ထဲ ေရာက္ေအာင္ လုပ္ေပးဖို႕၊ လိုအပ္တဲ့ ျပင္ပဆက္သြယ္မွဳေတြနဲ႕ ေလယာဥ္ေျမျပင္ဆင္းႏိုင္ဖို႕ အကူအညီေတြ ရယူဖို႕ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

လက္ေတြ႕ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနမွန္ကို ပကတိအတိုင္း သိေနျပီး လုပ္သင့္တဲ့အလုပ္ေတြကို ဦးစားေပးစနစ္နဲ႕ လုပ္ဖို႕က တိုက္ပြဲေအာင္ျမင္ေရးရဲ႕ ေသာ့ခ်က္ပါ။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ဗ်ာမ်ားျပီး ဟိုဟာစပ္စပ္၊ ဒီဟာစပ္စပ္နဲ႕ လူအင္အား၊ ေငြအင္အားေတြကို ျဖန္႕က်ဲသံုးေနရင္ ဘာမွာမွ မထိေရာက္ပဲ အခ်ိန္ေတြၾကာလာတဲ့အခါ ေလယာဥ္ဆီ ကုန္လို႕ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ျပန္ေပးသမားေတြရဲ႕ စိတ္ေဖာက္ျပန္မွဳ ပိုဆိုးသြားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေလယာဥ္ၾကီးတခုလံုး ပ်က္က်သြားႏိုင္ပါတယ္။ ျပင္ပမွာ ပါလာတဲ့ တိုက္ေလယာဥ္မွဴးေတြကလဲ ေလယာဥ္ေပၚက လူေတြက သနားလြန္းလို႕ ၀င္ကယ္ဖို႕ လုပ္ေနသူေတြခ်ည္းပါလို႕ ဘယ္သူမွ အာမမခံႏိုင္ပါ။ ျပန္ေပးသမားေတြနဲ႕ ညွိႏွိဳင္းမွဳ တစံုတရာ ရသြားျပီး၊ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ိဳးေတြကို သေဘာတူရင္ ေလယာဥ္ေပၚက ခရီးသည္ေတြကို လုပ္ခ်င္တာ လုပ္လို႕ ရတယ္။ သတ္ပစ္ခ်င္သူ သတ္ပစ္လိုက္လို႕ ရတယ္၊ မသိခ်င္ေယာင္ ေဆာင္ေနၾကမယ္ လို႕ ဆိုသြားခဲ့ရင္ေရာ မခက္ပါဘူးလား။ ဒါေတြကို မတြက္ခ်က္ပဲ ေလယာဥ္ေပၚမွာ ျပန္ေပးဆြဲ ခံထားရသူေတြထဲက ဖုန္းရွိသူေတြဟာ ဖုန္းေျပာရတာေလးေတြ၊ ႏွစ္သိမ့္ခံရတာေလးေတြ ခံုမင္ျပီး ဘာမွန္းမသိတဲ့ ျပင္ပက မေရမရာ အေျခအေနေပၚမွာ ပံုအပ္ထားၾကတဲ့အခါ၊ ေလယာဥ္တြင္းမွာ တကယ္ရွိေနသူေတြရဲ႕ အင္အားကို မစုစည္းႏိုင္ၾကေတာ့တဲ့ အခါ၊ မရႏိုင္တဲ့ ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို ထိုင္ေအာ္တဲ့ အလုပ္ပဲ လုပ္ေနၾကတဲ့အခါ က်ရင္ ဒီေလယာဥ္ၾကီး ပ်က္က်ဖို႕ ရာခိုင္ႏွုန္း ေတာ္ေတာ္မ်ားေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရး ဆန္းစစ္ခ်က္နဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျပင္ဆင္ျဖည့္ဆည္းမွဳဆိုတာေတြက အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ ကိုယ္တိုင္ပါ၀င္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အေျခအေနေတြကို ဆန္းစစ္မွဳျပဳတဲ့အခါမွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ တျခားေတာ္လွန္ေရးေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ ျပဳတာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ စနစ္တက် ဆန္းစစ္ခ်က္ျပဳလုပ္ဖို႕ အတြက္ လိုအပ္တဲ့ Framework တခုကို စစ္ေရးနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးစစ္ပြဲေတြကို ေလ့လာသူ ပညာရွင္ Dr. Bard O’Neill က ေဖာ္ထုတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။

တကမၻာလံုးက စစ္ဦးစီးတကၠသိုလ္ေတြနဲ႕ စစ္မဟာဗ်ဴဟာ ေလ့လာေရး သင္တန္းေတြတိုင္းမွာ BARD O’NEILL’S FRAMEWORK ဆိုတာ မပါမျဖစ္တဲ့ သက္ရိုးညႊန္းတန္း သင္ခန္းစာ တခုပါ။ ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ေနသူေတြ အတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ သင္ခန္းစာတခုျဖစ္သလို၊ ေတာ္လွန္ေရးကို ႏွိမ္နင္းသူေတြအတြက္ကလဲ ဒါကို သံုးျပီး ေတာ္လွန္ေရး အားနည္းခ်က္ကို ဆန္းစစ္ေလ့လာမွဳေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ တဘက္နဲ႕ တဘက္ ဂိမ္းကစားတဲ့အခါ တဘက္ရန္သူကို ေလွ်ာ႕တြက္ျပီး ကိုယ့္ကိုယ္ကို အထင္ၾကီးတာဟာ အဆိုးဆံုး အားနည္းခ်က္ပါပဲ။ သူ႕ဗ်ဴဟာအခင္းအက်င္း၊ ကိုယ့္ဗ်ဳဟာအခင္းအက်င္းကို သိေအာင္ အရင္လုပ္ျပီး ကိုယ့္ဘက္က ဟာကြက္ေတြကို သူက ဘယ္ဗ်ဴဟာသံုးျပီး ဆန္းစစ္သြားႏိုင္တယ္၊ ဘယ္ဗ်ဴဟာသံုးျပိီး ေခ်မွဳန္းသြားႏိုင္တယ္ ဆိုတာ ၾကိဳတင္ခန္႕မွန္းႏိုင္ရင္ ကိုယ့္ဘက္က ဟာကြက္ေတြကို ၾကိဳျဖည့္ထားႏိုင္ပါတယ္။

BARD O’NEILL’S FRAMEWORK

ဒီ Framework မွာ အေရးၾကီးဆံုး အခ်က္ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးကို နားလည္ဖို႕ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ကို နားလည္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသေဘာသဘာ၀ကို နားလည္ဖို႕ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ပန္းတိုင္၊ အေျခခံရပ္တည္ခ်က္၊ သံုးသပ္စဥ္းစားခ်က္၊ ေတာ္လွန္ေရး ဗ်ဴဟာေတြကို တိတိက်က် သတ္မွတ္ေဖာ္ထုတ္ျပီး၊ နားလည္သိရွိေနဖို႕ လိုပါတယ္။ အခုေဖာ္ျပမယ့္ Framework ဟာ ေလ့လာဆန္းစစ္သူေတြကို ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ပန္းတိုင္၊ လမ္းေၾကာင္း၊ ဗ်ဴဟာပိုင္းဆိုင္ရာေတြထဲက အားသားခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေထာက္ျပေပးရံုသာမက ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ ေအာင္ျမင္မွဳ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကိုပါ တြက္ခ်က္ေပးႏိုင္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ အုပ္ခ်ဳပ္သူနဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြကို ေတာ္လွန္တဲ့ အင္အားစုေတြအၾကားက Political Struggle တခုပါ။ ေတာ္လွန္တဲ့ အင္အားစုေတြဟာ အဖြဲ႕အစည္းပိုင္းဆိုင္ရာ က်ြမ္းက်င္မွဳ၊ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးနဲ႕ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳ စတဲ့ ႏိုင္ငံေရး အရင္းအျမစ္ေတြနဲ႕ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳျပီး၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး မ်က္ႏွာစာေတြကို ဖ်က္ဆီးတာ၊ ရပ္ဆိုင္းတာ၊ ေျပာင္းလဲတာေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ႏိုင္ငံေရးအရင္းအျမစ္နဲ႕ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳ ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳမွဳ လို႕ ဆိုထားပါတယ္။ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳဆိုတာမွာ ေတာခိုျပီး ပုန္ကန္လွဳပ္ရွားတာေတြအျပင္ ျမိဳ႕ျပပုန္ကန္မွဳေတြလဲ ပါ၀င္ပါတယ္။ ကမၻာတ၀ွမ္းက ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳ မပါပဲ ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို လူထုတိုက္ပြဲပဲျဖစ္ရမယ္၊ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳပဲ ျဖစ္ရမယ္ စသျဖင့္ ကန္႕သတ္လို႕ေတာ့ မရပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရး တခုမွာ ပန္းတိုင္က တိက်ျပတ္သားရမယ္။ မဟာဗ်ဴဟာက စနစ္တက် ခ်မွတ္ရပါမယ္။ နည္းဗ်ဴဟာပိုင္းက်ေတာ့ အသံုးျပဳလို႕ ရႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းမွန္သမွ်ကို အသံုးျပဳႏိုင္ရပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို ေသြဖည္ျပီး ပန္းတိုင္က်ေတာ့ ဟိုလိုလို၊ ဒီလိုလိုနဲ႕ မသဲမကြဲ၊ မဟာဗ်ဴဟာက်ေတာ့ ေရွ႕တိုးမရ၊ ေနာက္ဆုတ္ခက္၊ နည္းဗ်ဴဟာက်ေတာ့ ဒါမွဒါ လုပ္လို႕ ေအာင္ပြဲနဲ႕ ေ၀းသြားခဲ့တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အမ်ားအျပားပါပဲ။ ဘာနဲ႕ တူလဲဆိုေတာ့ ဘယ္ပန္းတိုင္ကို ေရာက္ေအာင္သြားမယ္ဆိုတာလဲ မေရမရာ၊ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းနဲ႕ သြားမယ္ဆိုတာကလဲ မတိမက်နဲ႕ ေလွေလွာ္ရင္ေတာ့ တက္ကို ဘယ္ဘက္မွာ မထားရဘူး။ ညာဘက္မွာပဲ ထားရမယ္လို႕ ကန္႕သတ္ေနတာနဲ႕ အတူတူပါပဲ။

ႏိုင္ငံေရးမ်က္ႏွာစာဆိုရာမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုးရရဲ႕ ယႏၱရားကို ဆိုလိုပါတယ္။ ဒီယႏၱရားမွာ မ်က္ႏွာစာ ေလးခုရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအသိုင္းအ၀ိုင္း၊ ႏိုင္ငံေရးစနစ္၊ အာဏာရွင္ေတြနဲ႕ မူ၀ါဒေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအသိုင္းအ၀ိုင္းထဲမွာ အစိုးရေရးရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို ေန႕စဥ္နဲ႕အမွ် ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေပးေနရသူေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ထဲမွာ တန္ဖိုး၊ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒနဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ဖြဲ႕စည္းထားပံုေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး စနစ္ဆိုတာမွာ ထံုးတမ္းစဥ္လာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္ (traditional autocracy)၊ ေခတ္မွီေအာ္တိုကေရစီစနစ္ (Modernizing autocracy)၊ အာဏာရွင္ စနစ္ (authoritarian) နဲ႕ Pluralistic စနစ္ေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

ထံုးတမ္းစဥ္လာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္ဟာ ေမြးရာပါအခြင့္အလမ္းနဲ႕ ဘာသာေရးယံုၾကည္မွုေပၚ မူတည္ျပီး အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ခြင့္ အခြင့္အလမ္းကို တန္ဖိုးထားပါတယ္။ ဥပမာ- ဘုရင့္သားက ဘုရင္ျဖစ္ခြင့္ ရွိတာမ်ိဳးေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးမိသားစုကေန ေမြးဖြားလာျပီး ႏိုင္ငံေရးထဲ ေရာက္လာသူေတြအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေလာကထဲမွာ အခြင့္အာဏာ ပိုရွိမွဳေတြနဲ႕ ဘာသာေရး ယံုၾကည္ခ်က္အရ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ပါ ျဖစ္လာတာ မ်ိဳးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ထံုးတမ္းစဥ္လာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္ရဲ႕ တန္ဖိုးေတြကေတာ့ ေရေပၚဆီျဖစ္မွဳနဲ႕ ပုဂၢိဳလ္ေရး ကိုးကြယ္မွဳေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေခတ္မီွေသာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္မွာက်ေတာ့ တန္ဖိုးထားမွဳက ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို တည္ေဆာက္ရယူမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ေမြးရာပါ အခြင့္အလမ္း၊ ေရေပၚဆီ ျဖစ္မွဳနဲ႕ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္အေနအထားေတြကို အေၾကာင္းျပဳျပီး ႏိုင္ငံေတာ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ တရား၀င္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ဖို႕နဲ႕ အမ်ားျပည္သူေတြ အစိုးရထဲမွာ မပါ၀င္လာႏိုင္ေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ အာဏာရွင္စနစ္မွာက်ေတာ့ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရးဘ၀ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳကို တန္ဖိုးထားပါတယ္။ Pluralistic စနစ္မွာက်ေတာ့ တဦးခ်င္း လြတ္လပ္ခြင့္၊ ညွိႏွိဳင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ အေပးအယူရွိမွဳ၊ ကိုယ့္ၾကမၼာကိုယ္ဖန္တီးခြင့္ စတာေတြကို တန္ဖိုးထားျပီး၊ ဒီတန္ဖိုးေတြကို ဒီမိုကေရစီ အစိုးရသ႑ာန္နဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ျပီးေျမာက္ေစပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးရဲ႕ တတိယမ်က္ႏွာစာကေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ ဆိုတာမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာကို အမိန္႕ေပးက်င့္သံုးသူေတြ ပါ၀င္သလို၊ အာဏာကို အသက္၀င္ေစတဲ့ ေဒါက္တိုင္ေတြလဲ ပါပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ခံရတဲ့ ျပည္သူလူထုကေန အုပ္ခ်ဳပ္ေနသူေတြဟာ “လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ ရွိတယ္၊ တိုင္းျပည္တိုးတက္ေရးကို မေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ဘူး၊ ျပည္သူလူထုကို ဖိႏွိပ္ေနတယ္” ဆိုျပီး စဥ္းစားလာတဲ့အခါေတြက်ရင္ အာဏာဖီဆန္မွဳနဲ႕ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳေတြ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးရဲ႕ စတုတၱ မ်က္ႏွာစာကေတာ့ ေပၚလစီ မူ၀ါဒေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမူ၀ါဒေတြထဲမွာ အစိုးရရဲ႕ ပန္းတိုင္ေတြ၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ၊ စီမံခ်က္ေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီေပၚလစီေတြဟာ လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး၊ အသားအေရာင္နဲ႕ စီးပြားေရး ရပ္တည္မွဳေတြမွာ မွ်မွ်တတ ေရးဆြဲထားျခင္း မရွိပဲ ခြဲျခားသတ္မွတ္ခံရတယ္လို႕ အုပ္ခ်ဳပ္ခံရတဲ့ ျပည္သူလူထုေတြထဲက လူထု လူတန္းစားေတြ၊ လူမ်ိဳးစုေတြက ယံုၾကည္လာတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရးေတြ စတင္ေပါက္ဖြားလာႏိုင္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးေတြ ေပၚေပါက္လာတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြ သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ေတြက ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစု အမ်ိဳးအစားေတြကို ခုနစ္မ်ိဳး ခြဲျခား ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ပထမေလးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ anarchist, egalitarian, traditionalist, and pluralist သ႑ာန္ေလးမ်ိဳးရဲ႕ ပန္းတိုင္ကေတာ့ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို လံုး၀ ေျပာင္းလဲဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ Anarchist ေတြရဲ႕ ပန္းတိုင္ကေတာ့ institutionalized လုပ္ထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံေတြကို ဖယ္ရွားပစ္ဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ Egalitarian ေတြကေတာ့ distributional equality နဲ႕ ဗဟိုထိန္းခ်ဳပ္မွဳ ဖြဲ႕စည္းပံုကို အေျခခံျပီး လူမွဳအဖြဲ႕အစည္းကို ေျပာင္းလဲႏိုင္မယ့္ ႏိုင္ငံေရးစနစ္သစ္ကို အစားထိုးဖို႕ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ traditionalist ေတြကေတာ့ လက္ရွိက်င့္သံုးေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို အာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ စစ္တပ္၊ ဘာသာေရး အသိုင္းအ၀ိုင္း၊ ေရေပၚဆီ လူတန္းစားေတြ ေထာက္ခံတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ အစားထိုးဖို႕ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ pluralist ေတြကေတာ့ လြတ္လပ္မွဳ၊ တရားမွ်တမွဳ၊ အေပးအယူရွိမွဳေတြအေပၚမွာ အေျခတည္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႕ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ secessionists ေတြကေတာ့ သူတို႕နယ္ေျမေဒသေတြကို တိုင္းျပည္ကေန လံုး၀ခြဲထြက္ျပီး သီးျခားႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အစိုးရတည္ေထာင္ဖို႕ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ reformists ကေတာ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး တိုးတက္မွဳနဲ႕ အခြင့္အလမ္းေတြ ရရွိဖို႕ပဲ မူတည္ပါတယ္။ preservationist ေတြကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရး လုပ္ေနေပမယ့္ လက္ရွိအေျခအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ ဆက္ျပီး တည္ရွိေနမွုကိုပဲ လိုခ်င္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳ အေျခအေနေတြကေန အက်ိဳးအျမတ္ ရေနလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ဒီလိုေတာ္လွန္ေရးအင္အားစု အမ်ိဳးအစားေတြ တခု (သို႕မဟုတ္) တခုထက္ မက ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္။ အမ်ိဳးအစားေတြ ကြဲျပားေလေလ၊ ပန္းတိုင္နဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ ကြဲျပားေလေလ ျဖစ္ပါတယ္။ ညီညြတ္မွဳ တည္ေဆာက္ေရးက အလြန္ခက္ခဲပါတယ္။ ပန္းတိုင္တခုမွာ ညီညြတ္ေရးရဖို႕ အခ်ိန္ေပး တည္ေဆာက္ေနရတဲ့အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးမွာ အင္အားေတြ စုစည္းျပီး အားမယူႏိုင္ပါဘူး။ အင္အားေတြ ျဖာထြက္ေနတတ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးမွာ အဲဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးေတြျဖစ္ေနရင္ အာဏာပိုင္ေတြဘက္က မဟာဗ်ဴဟာက်ြမ္းက်င္သူေတြအတြက္ အခြင့္အလမ္းပါပဲ။ အင္အားစုေတြကို စည္းရံုးသိမ္းသြင္းရန္ လြယ္ကူေသာအင္အားစု၊ အျမစ္ျဖတ္ ေခ်မွဳန္းရန္ လိုအပ္ေသာ အင္အားစု၊ ေခ်မွုန္းရန္ မလိုအပ္ပဲ အလိုလို ျပိဳကြဲသြားႏိုင္ေသာ အင္အားစု၊ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳကို အခြင့္ေကာင္းယူျပီး ကိုယ္က်ိဳးရွာေနေသာေၾကာင့္ ပြဲျပီးေအာင္ မတိုက္ပဲထားေနမည့္ အာဏာ တည္ျမဲေရးကို တဘက္တလမ္းမွ ေထာက္ကူေပးႏိုင္ေသာ အင္အားစု စသည္ျဖင့္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ျပီး ေတာ္လွန္ေရးကို ျဖိဳခြဲခ်ပစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးကို ကြင္းဆက္ျဖတ္ပစ္ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးအစားသ႑ာန္နဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္ ကြဲျပားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစု ေတြအၾကားမွာ တပ္ေပါင္းစု ညီညြတ္ေရး လုပ္ငန္း လုပ္တာဟာ ေရေပၚမွာ အရုပ္ေရးတာနဲ႕ အတူတူပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရး လမ္းေၾကာင္းကို ခ်ျပျပီး ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳကေန တဆင့္ က်စ္လ်စ္ေအာင္ တည္ေဆာက္မွုအပိုင္းပဲ အျမင့္ဆံုးလုပ္လို႕ရႏိုင္ပါတယ္။

ညီညြတ္ေရးပဲ အာရံုစိုက္ လုပ္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ မေအာင္ျမင္ပဲ ၾကန္႕ၾကာတတ္ပါတယ္။ တဘက္က ညီညြတ္ေရးရဖို႕ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ေဆြးေႏြးျငင္းခံုေနၾကတုန္းမွာ ေတာ္လွန္ေရးတကယ္ လုပ္ရမယ့္ အခ်ိန္အခါ၊ အခြင့္အလမ္းေတြကို လက္လြတ္ဆံုးရွံဳးသြားတတ္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွုကို အေကာင္အထည္ေဖာ္တာက အခ်ိန္အခါနဲ႕အညီ ခ်ိန္ကိုက္လွဳပ္ရွားမွဳ လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ စစ္မဟာဗ်ဴဟာအရေတာ့ ဒါကို အန္စီဒဗလ်ဴ (Network centric Warfare) လို႕ ေခၚေ၀ၚ သံုးစြဲၾကပါတယ္။ ဒီသ႑ာန္ကေန Effects- Based Operations (EBO) ဆိုတဲ့ လုပ္ေဆာင္လိုက္တဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳကေန ထြက္ေပၚလာမယ့္ ရလာဒ္ကို ဦးစားေပးေသာ ေအာ္ပေရးရွင္းေတြ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္လာပါတယ္။ ညီညြတ္မွဳကို ႏွဳတ္ကတိေတြ၊ ေၾကျငာခ်က္ေတြ၊ ညီလာခံၾကီးေတြနဲ႕ ရယူတာမဟုတ္ပဲ ေတာ္လွန္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳ တခုခ်င္းဆီက ထြက္ေပၚလာမယ့္ အက်ိဳးရလဒ္ကို အေျခခံျပီး case by case အေနနဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ ရယူျခင္းပါ။ အဲဒီကေန တဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လို႕ ရလာတဲ့ အက်ိဳးရလဒ္ေတြအတြက္ ယံုၾကည္မွဳ တည္ေဆာက္မွဳ အဆင့္ကို ထပ္မံ တိုးတက္ေအာင္ လုပ္ယူသြားလို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ ညီညြတ္ေရးကို တျပိဳင္တည္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္သြားမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြ လုပ္တဲ့အခါမွာ အာဏာပိုင္ ယႏၱရားရဲ႕ မ်က္ႏွာစာေလးခုကို ဖယ္ရွားတိုက္ခိုက္တာ၊ အသြင္ေျပာင္းယူတာေတြ လုပ္ရပါမယ္။ ဒီလိုလုပ္ႏိုင္ဖို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေရးစစ္မ်က္ႏွာနဲ႕ စစ္ေရး စစ္မ်က္ႏွာ ႏွစ္ခုကို ဖြင့္ရပါမယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးစစ္မ်က္ႏွာမွာ ႏိုင္ငံတကာပံ့ပိုးေထာက္ကူမွဳကို စစ္မ်က္ႏွာတခုအေနနဲ႕ ထည့္သြင္း ေျပာဆိုတတ္ပါတယ္။ စစ္ေရးစစ္မ်က္ႏွာမွာလဲ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ားအသြင္နဲ႕ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားကို တတိတိ ျဖိဳခ်မွဳေတြ၊ ေတာေတာင္လွ််ိဳေျမာင္မွာ လက္နက္လူသူ စုေဆာင္းျပီး ေျပာက္က်ားပုန္ကန္မွဳေတြကေန တပ္ရင္းတပ္ဖြဲ႕ေတြ ဖြဲ႕စည္းျပီး အာဏာပိုင္ တပ္ေတြနဲ႕ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ထိေတြ႕မွဳေတြ ဆိုျပီး လူအင္အား၊ လက္နက္အင္အား၊ အေျခစိုက္စခန္း တည္ေနရာ စတာေတြေပၚ မူတည္ျပီး အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ထိေရာက္တဲ့ အမိန္႕ေပးစနစ္နဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္မွဳေတြ၊ logistics ေရးရာေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ အမိန္႕ေပးစနစ္ ဖရိုဖရဲျဖစ္ရင္ ဟန္ခ်က္ပ်က္ပါတယ္။ ပစ္မွတ္ကို မထိရင္ က်ည္ဆံ တေတာင့္သံုးသံုး၊ အေတာင့္တရာသံုသံုး အတူတူပဲ ျဖစ္တာမို႕ ေငြအင္အား၊ လူအင္အားေတြ သံုးႏိုင္ေပမယ့္ အမိန္႕ေပးစနစ္ မေကာင္းလို႕ အင္အားက်ဆင္းသြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အမ်ားၾကီးပါပဲ။

ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးပန္းတိုင္ေတြ ခ်မွတ္ျပီးတဲ့အခါ (သို႕မဟုတ္) ရလဒ္အေျချပဳ ေအာ္ပေရးရွင္းေတြ အေကာင္အထည္ေဖာ္မယ္လို႕ စဥ္းစားျပီးတဲ့အခါ စစ္မ်က္ႏွာေတြ ဖြင့္ပါတယ္။ ဒီလိုဖြင့္ၾကျပီးတဲ့အခါမွာလဲ ေအာင္ပြဲရဖို႕အတြက္ ဘယ္လို မဟာဗ်ဴဟာေတြ ခ်မွတ္မလဲ ဆိုတာက အေရးၾကီးပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ မဲ့ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးတခုဟာ ေတာင္ယိမ္းေျမာက္ယိမ္း၊ ေရွ႕ယိမ္း၊ ေနာက္ယိမ္းနဲ႕ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း လမ္းေပ်ာက္သလို ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာဆိုတာက လွဳပ္ရွားမွုကို ၾကိဳးကိုင္ေပးႏိုင္တဲ့ လမ္းညြန္ခ်က္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Dr. Bard O’Neill ရဲ႕ Framework ထဲမွာ မဟာဗ်ဴဟာ ေလးမ်ိဳးကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ပထမ မဟာဗ်ဴဟာက conspiratorial strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ေသးငယ္၊ လွ်ိဳ႕၀ွက္ျပီး စည္းကမ္းနဲ႕ စနစ္တက်ရွိတဲ့ အုပ္စုငယ္ေလးတခုကို အသံုးျပဳျပီး ႏုိင္ငံေတာ္အာဏာကို သိမ္းယူတာျဖစ္ပါတယ္။ ပ႗ိပကၡျဖစ္မွဳ၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ရမွဳေတြ နည္းပါးပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြမွာ တပ္တြင္း အာဏာျပန္သိမ္းျပီး မွ အာဏာသိမ္းအစိုးရသစ္က အတိုက္အခံေတြနဲ႕ ေဆြးေႏြးမွဳေတြ လုပ္ဖို႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္တတ္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ေသြးထြက္နည္းေစတဲ့ ေတာ္လွန္ေရး မဟာဗ်ဴဟာ တရပ္ပါ။

ေနာက္ထပ္ မဟာဗ်ဴဟာ တမ်ိဳးကေတာ့ protracted popular war strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာက လူထုေထာက္ခံမွဳကေန ေတာ္လွန္ေရးစစ္ပြဲဆီကို ဦးတည္ေစပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာမွာ အဆင့္သံုးဆင့္ရွိပါတယ္။ ပထမအဆင့္ျဖစ္တဲ့ strategic defensive မွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ လူထုေထာက္ခံမွု ရယူျခင္း၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား တည္ေထာင္ျခင္း၊ ရန္သူေခ်မွဳန္းေရးစတင္ျခင္းနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳ ခိုင္မာေအာင္ တည္ေဆာက္ျခင္းေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဒုတိယအဆင့္ျဖစ္တဲ့ strategic stalemate ကေတာ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ဆင္ႏႊဲျပီး အစိုးရကို ေတာ္လွန္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေအာင္ပြဲေတြ၊ အဖြဲ႕အစည္း တိုးခ်ဲ႕မွဳေတြ၊ အေျခစိုက္စခန္း တည္ေဆာက္မွဳေတြ၊ ေလ့က်င့္သင္တန္းေပးမွဳေတြ ျပဳလုပ္တာေၾကာင့္ ၾကာရွည္တည္ေဆာက္ရတဲ့ အဆင့္တခုပါ။ အဲဒီကေနမွ strategic offensive အဆင့္ကို တက္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြက open war ဆင္ႏႊဲတာ ျဖစ္ျပီး ႏိုင္ငံေရး ဦးတည္ခ်က္ကေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုးရယႏၱရားကို ျဖဳတ္ခ်ျပီး အစားထိုးတာျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေရးဦးတည္ခ်က္ကေတာ့ တဘက္ရန္သူရဲ႕ စစ္တပ္ေတြကို ေခ်မွုန္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာကို ေမာ္စီတုန္းက က်င့္သံုးေဖာ္ေဆာင္ခဲ့တာျဖစ္ျပီး အဆံုးသတ္ ေအာင္ပြဲကို ရရွိခဲ့ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ မဟာဗ်ဴဟာ တခုကေတာ့ military-focus strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာကေတာ့ စစ္ေရးအရ ေခ်မွဳန္း တိုက္ပြဲ၀င္ႏိုင္ေရးကိုပဲ ဦးစားေပးပါတယ္။ protracted popular war strategy နဲ႕ မတူညီတဲ့အခ်က္ကေတာ့ လူထုေထာက္ခံမွုရဖို႕ စနစ္တက် စဥ္ဆက္မျပတ္ ၾကိဳးပမ္းအားထုတ္မွုမရွိပါဘူး။ လက္ရွိေထာက္ခံမွဳဟာ လံုေလာက္ျပီလို႕ ယူဆျပီး၊ စစ္ေျမျပင္မွာ ေအာင္ပြဲရေရးကိုပဲ ဦးတည္ေဆာင္ရြက္ပါတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္တြင္းစစ္တုန္းက Confederacy က ဒီမဟာဗ်ဴဟာကို က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ မဟာဗ်ဴဟာ တခုကေတာ့ urban-warfare strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ျမိဳ႕ျပမွာ ေျပာက္က်ားလွဳပ္ရွားမွဳေတြ၊ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳေတြနဲ႕ အစိုးရယႏၱရားကို တိုက္ခိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအမ်ားစုမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ ဒီမဟာဗ်ဴဟာေလးခုလံုးကို ေပါင္းစပ္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အေပ်ာ့အမာလိုင္း၊ အေအး အပူလိူင္းေတြ ကြာျခားေပမယ့္ ေပါင္းစပ္ႏိုင္မွုကေတာ့ အေရးၾကီးပါတယ္။

အခုဆက္လက္ျပီး ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ပြဲ ေသာ့ခ်က္မ်ားကို တင္ျပပါမယ္။

ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ပြဲ၏ ေသာ့ခ်က္မ်ား

Bard O’Neill ရဲ႕ Framework မွာ ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ပြဲကို ဆန္းစစ္ႏိုင္မယ့္ ေသာ့ခ်က္ ေျခာက္ခ်က္ကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ လူတေယာက္ကိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အဖြဲ႕အစည္း တရပ္ကိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေတာ္လွန္ေရး တခုကိုပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေအာင္ျမင္ႏိုင္မယ့္ ရာခိုင္ႏွုန္းကို ဆန္းစစ္ႏိုင္မယ့္ စံႏွဳန္းစံထားေတြ၊ တြက္ခ်က္ တိုင္းတာမွဳေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကို အသံုးျပဳျပီး ဆန္းစစ္ေလ့လာလို႕ ရပါတယ္။ အလုပ္လုပ္ေနတိုင္း ထိေရာက္မွဳ ရွိေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ထိေရာက္ႏိုင္တဲ့ အလုပ္ေတြကို လုပ္မွ ထိေရာက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ သင္ရိုးစာအုပ္တခုလံုးကို အာဂံုေဆာင္ထားတဲ့ ေက်ာင္းသားတိုင္း စာေမးပြဲေအာင္မယ္လို႕ မဆိုႏိုင္ပါဘူး။ စာေမးပြဲကို ေအာင္ျမင္ေအာင္ ေျဖတတ္မွ စာေမးပြဲေအာင္ပါမယ္။ အဂၤလိပ္- ျမန္မာ အဘိဓာန္ၾကီးကို အလြတ္က်က္ေနသူေတြလဲ ေတြ႕ဖူးပါတယ္။ အက်ိဳးမရွိမဟုတ္ပါ။ တစံုတရာေတာ့ အက်ိဳးရွိပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာက က်င္းပတဲ့ အဂၤလိပ္စာ စာေမးပြဲေတြကို ၀င္ေျဖရင္ေတာ့ မေအာင္ဖို႕က မ်ားပါတယ္။ အခ်ိန္ကုန္၊ လူပမ္းရံုပဲ ရွိမွာပါ။ တကယ္အေရးၾကီးတဲ့ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါ တခုမွာ ဘာကို လုပ္သင့္သလဲ၊ ဘာကို ဦးစားေပးသင့္သလဲ ဆိုတာ ေရြးခ်ယ္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။ ကိုယ္လုပ္ေနတာေတြ ထိေရာက္မွဳရွိမရွိ သိႏိုင္ဖို႕ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ခ်က္ လိုအပ္ပါတယ္။ Bard O’Neil ရဲ႕ ေသာ့ခ်က္ ေျခာက္ခ်က္ဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းမ်ား ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္ျပီး အႏွစ္သာရေတြကို ျပန္လည္စုစည္း ေပးထားတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး ထိေရာက္မွဳနဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာ ထိေရာက္မွဳေတြကို ျပန္လည္ဆန္းစစ္ အကဲျဖတ္ရာမွာ အသံုး၀င္တဲ့ စံညႊန္းေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

(၁) လူထုေထာက္ခံမွဳ

ေတာ္လွန္ေရးတခု ေအာင္ျမင္မွဳလမ္းေၾကာင္းေပၚမွာ ရွိေနလား၊ မရွိေနဘူးလား ဆိုတာ ဆန္းစစ္တဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ လူထုၾကီးနဲ႕ ဘယ္ေလာက္အထိ နီးကပ္မွဳ ရွိေနလဲ ဆိုတာ ဆန္းစစ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘယ္ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မဆို ပထမဆံုးစဥ္းစားရမယ့္ အခ်က္က လူထုေထာက္ခံမွဳကို ဘယ္လိုရေအာင္ ယူမလဲ ဆိုတာပါပဲ။ အာဏာပိုင္ အစိုးရဘက္မွာ စစ္တပ္၊ ရဲ၊ ေဒါက္တိုင္အင္အားစု၊ သတင္းေပးေတြနဲ႕ တိုင္းျပည္ဘ႑ာေတြကို လိုသလို အသံုးျပဳႏိုင္မွဳ စတဲ့ အားသာခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီအားသာခ်က္ေတြကို ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္တဘက္ကေန ထိန္းညွိႏိုင္ဖို႕က လူထုေထာက္ခံမွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထုေထာက္ခံမွဳ ဆိုရာမွာ လူထုေထာက္ခံမွဳ အမ်ိဳးအစားေတြ၊ ပညာရွင္ေတြနဲ႕ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အခန္းက႑ေတြနဲ႕ လူထုေထာက္ခံမွဳ ရဖို႕အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ အသံုးျပဳရမယ့္ နည္းလမ္းေတြကို နားလည္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

လူထုေထာက္ခံမွဳ အမိ်ဳးအစားမွာ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံမွဳနဲ႕ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံမွဳဆိုျပီး အမ်ိဳးအစားႏွစ္မ်ိဳး ရွိပါတယ္။ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံသူေတြက ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ဆိုရင္ အသက္ေတြ၊ ဘ၀ေတြနဲ႕ ရင္းျပီး စြန္႕စားဖို႕အထိ အဆင္သင့္ ရွိေနသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕ေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ လိုအပ္မယ့္ ေထာက္လွမ္းေရးသတင္း အခ်က္အလက္ေတြ၊ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ ပုန္းခိုႏိုင္ဖို႕ ၀ပ္က်င္းေတြ၊ ေထာက္ပံ့ေၾကးေတြ၊ ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳ ေနရာထိုင္ခင္းေတြကို ပံ့ပိုးေပးတတ္ပါတယ္။ တခါတရံမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားအခ်င္းခ်င္း ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳေတြအတြက္ ဆက္သားတာ၀န္ေတြကို ထမ္းေဆာင္ေပးတတ္ပါတယ္။ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံသူေတြကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ၊ စြန္႕လႊတ္ေပးဆပ္ရမွဳေတြကို ကိုယ္ခ်င္းစာနာျပီး ေတာ္လွန္ေရးကို စိတ္ထဲက ေထာက္ခံေနသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕တေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးကို တိုက္ရိုက္ပံ့ပိုးမွဳ မရွိေပမယ့္ အာဏာပိုင္ေတြနဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွုေတြကိုလဲ တတ္ႏိုင္သမွ် ျငင္းဆန္ေလ့ရွိပါတယ္။

ဒီလိုတိုက္ရိုက္ေထာက္ခံသူေတြနဲ႕ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံသူေတြ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕အတူ ရွိေနတာဟာ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး ျဖိဳခြင္းမွဳေတြကို ထိေရာက္မွဳမရွိေအာင္ တားဆီးႏိုင္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္မွာ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံမွဳေကာ၊ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံမွဳပါ အေရးၾကီးတယ္ဆိုတာကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုပါတယ္။ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံမွဳမရွိေသးပဲ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံေနသူေတြကို ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက မေစာ္ကားမိေစဖို႕ အထူးသတိထားရပါလိမ့္မယ္။ လူထုေထာက္ခံမွဳဆိုတာ စည္းရံုးေရးနဲ႕ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ျပီး ရယူရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အတင္းအၾကပ္ေထာက္ခံမွဳ ယူလို႕ ရတာမ်ိဳး မဟုတ္ပါ။ လူထုရဲ႕ တိုက္ရိုက္ေထာက္ခံမွဳ၊ သြယ္၀ိုက္ေထာက္ခံမွဳေတြ ရရွိဖို႕နဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးသမားအျဖစ္ တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္လာဖို႕အတြက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းထဲမွာ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ယံုၾကည္မွဳေတြ၊ တန္ဖိုးေတြ၊ အျမင္သေဘာထားေတြ၊ စိတ္ခံစားမွဳေတြကို ေလ့လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ အျမစ္တြယ္ေနတဲ့ အယူအဆေတြ၊ ဘ၀ အျမင္ေတြ၊ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို ေလ့လာဖို႕လဲ လိုအပ္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးမွာ ပညာရွင္ေတြနဲ႕ အမ်ားျပည္သူေတြရဲ႕ အခန္းက႑ေတြက အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္ေတြ ျဖစ္တာမို႕ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ စည္းရံုးမွဳမွာ intelligentsia နဲ႕ masses ဆိုျပီး ႏွစ္ပိုင္းခြဲ စည္းရံုးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ကမၻာတ၀ွမ္းက ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားေတြနဲ႕ အစိုးရယႏၱရားအတြင္းက အလယ္အလတ္ ရာထူးအဆင့္ရွိသူေတြကို intelligentsia အခန္းက႑အေနနဲ႕ စည္းရံုးေလ့ရွိၾကပါတယ္။ သူတို႕တေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြကို မဟာဗ်ဴဟာ အျမင္၊ အဖြဲ႕အစည္းေရးရာ အေတြ႕အၾကံဳနဲ႕ ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်ြမ္းက်င္မွဳေတြ ပံ့ပိုးေပးႏိုင္သူေတြ ျဖစ္တာမို႕ သီးျခားပေရာဂ်က္နဲ႕ စနစ္တက် စည္းရံုးသိမ္းသြင္းမွဳ လုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ Masses ဆိုတဲ့ အမ်ားျပည္သူေတြကို စည္းရံုးတဲ့အခါမွာလဲ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအေနနဲ႕ စနစ္တက် ေလွကားခ်ျပီး စည္းရံုးဖို႕ လိုပါတယ္။ လူထုရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေရခ်ိန္ေပၚ မူတည္ျပီး အခ်ိန္အခါနဲ႕အညီ ခ်ိန္ကိုက္လွဳပ္ရွားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လူထုေထာက္ခံမွဳ ရရွိဖို႕နဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ စည္းရံုးလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ နည္းလမ္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေပမယ့္ ေအာင္ပြဲအတြက္ အသံုး၀င္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေျခာက္ခုရွိပါတယ္။

Charismatic attraction ဆိုတဲ့ နည္းလမ္းကေတာ့ ေခါင္းေဆာင္ရဲ႕ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးကို အသံုးျပဳျပီး စည္းရံုးေရး ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ဟာ လူထုနဲ႕ တသားတည္း ရွိႏိုင္ဖို႕ လိုပါတယ္။ လူထုရဲ႕ အေတြး၊ လူထုရဲ႕ အျမင္နဲ႕ တထပ္တည္း က်ေနရပါမယ္။ လူထုထဲမွာသာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို ရယူႏိုင္မယ့္ အင္အားရွိေနတယ္ဆိုတာ နားလည္ေနရပါမယ္။ ေခါင္းေဆာင္နဲ႕ လူထုအၾကားမွာ ကြင္းဆက္မျပတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လက္ဆင့္ကမ္းေခါင္းေဆာင္မွဳကို အေကာင္ အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ရမယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ရင္ ကြင္းဆက္ျပတ္သြားျပီး ေတာ္လွန္ေရး ခါးဆက္ျပတ္ပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ထပ္နည္းလမ္းတခုကေတာ့ Esoteric appeals ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းက ပညာတတ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို အာရံုစိုက္စည္းရံုးမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုစည္းရံုးတဲ့အခါမွာ သီအိုရီသေဘာတရားေတြနဲ႕ အယူအဆ၊ အေတြးအေခၚေတြ၊ အေျခအေနေတြကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္နဲ႕ တိတိက်က် ရွင္းလင္းေဖာ္ျပဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

Exoteric appeals ဆိုတာကေတာ့ လူထုထဲမွာ အမွန္တကယ္ ခံစားေနရတဲ့ ဘ၀အေျခအေနေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပျပီး စည္းရံုးလွံဳ႕ေဆာ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထုကို စည္းရံုးလွံဳ႕ေဆာ္မွဳမွာ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ စား၀တ္ေနေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာ၊ လာဒ္ေပးလာဒ္ယူမွဳေတြ၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မွဳေရးရာေတြကို အာရံုစိုက္ရပါမယ္။ intelligentsia စည္းရံုးမွဳမွာေတာ့ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းရွားပါးမွဳ၊ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ပညာတတ္ေတြကို တန္ဖိုး မထားမွဳ၊ အသိအမွတ္ မျပဳမွဳ စတာေတြကို အာရံုစိုက္ေဖာ္ျပရပါမယ္။

စတုတၱနည္းလမ္းကေတာ့ လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ေျပာက္က်ားတိုက္ပြဲေတြ အေနနဲ႕ အေကာင္ အထည္ေဖာ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြကို အျမစ္ျဖတ္ ႏွိမ္နင္းလို႕ မရႏိုင္ဘူးဆိုတာကို လူထုၾကီးကို အသိေပးႏိုင္ဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ပဥၥမ နည္းလမ္းကေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ ဖိႏွိပ္မွဳေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးနည္းလမ္းျဖစ္တဲ့ demonstration of potency ကေတာ့ အေရးၾကီးဆံုး အခ်က္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဆီမွာ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မယ့္ အရည္အခ်င္းနဲ႕ အလားအလာ ရွိတယ္လို႕ လူထုက မယံုၾကည္ရင္ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မေက်နပ္ေပမယ့္ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚမွာ စိတ္ေရာကိုယ္ပါ ေထာက္ခံမွဳ မလုပ္ၾကပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဘက္က ဒီလိုအရည္အခ်င္းနဲ႕ အလားအလာကို လူထုကို ျပႏိုင္ဖို႕ လိုပါတယ္။

(၂) ပတ္၀န္းက်င္အေနအထား

ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ျမင္မွဳရဲ႕ ဒုတိယ ေသာ့ခ်က္ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွု အေျခတည္ေနတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္အေနအထားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ physical aspect နဲ႕ human dimension ဆိုျပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ physical aspect အေနနဲ႕ နယ္ေျမအေနအထား၊ ရာသီဥတုအေျခအေန၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ ေတြ ပါ၀င္ျပီး၊ human dimension ကေတာ့ လူဦးေရ၊ လူမွဳအေဆာက္အအံု၊ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွဳ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

လူမွဳအေဆာက္အအံုဟာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္ပါတယ္။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ေဒါင္လိုက္စုဖြဲ႕မွဳနဲ႕ အလ်ားလိုက္ စုဖြဲ႕မွဳ သ႑ာန္ႏွစ္မ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ေဒါင္လိုက္အေနနဲ႕မွာ လူမ်ိဳးစုနဲ႕ ဘာသာေရးကြဲျပားမွဳေတြ ရွိျပီး၊ အလ်ားလိုက္ စုဖြဲ႕မွဳမွာ လူတန္းစားအလႊာ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားမွဳေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီလိုကြဲျပားမွဳေတြနဲ႕ Societal cleavages ေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ထြက္ေပၚလာရျခင္းရဲ႕ ပင္မအေၾကာင္းတရားေတြပါ။ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးနဲ႕ အိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီေတြ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ စတင္တဲ့အခါ ဒီလိုကြဲျပားမွဳေတြကို တခုခ်င္း အာရံုစိုက္ျပီး သီးျခား၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရး အစီအစဥ္ေတြ လုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အုပ္စုခြဲျပီး ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရး မလုပ္ပဲ အားလံုးကို ျခံဳငံုလုပ္လို႕ မရပါဘူး။ လူေတြရဲ႕ စိတ္ခံစားမွဳနဲ႕ တုန္႕ျပန္မွဳေတြကို နားလည္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

အီသီးယိုးပီးယားမွာ လူေတြငတ္ေသတာ ၾကားရရင္ က်ြန္မတို႕ ျမန္မာေတြရဲ႕ စိတ္ထဲမွာ သနားသလို ခံစားရေပမယ့္ အကူအညီေပးဖို႕ စိတ္၀င္စားခ်င္မွ ၀င္စားပါမယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာကေလးေလးတေယာက္ ေတာင္းစားေနတဲ့ ဓာတ္ပံုတပံုေၾကာင့္ ရင္ထဲမွာ ဆို႕နင့္ျပီး ေတာ္လွန္ေရးသမား ျဖစ္လာသူေတြလဲ အမ်ားအျပားပါ။ Human touch ျဖစ္မွ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးယႏၱရား ေအာင္ျမင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးယႏၱရားဆိုတာ စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ရတာပါ။ ဒီက႑အားနည္းေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြကေတာ့ မလြဲမေသြ ေႏွာင့္ေႏွးၾကန္႕ၾကာမွာ အမွန္ပါပဲ။ Physical aspect တခုျဖစ္တဲ့ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႕ပဲ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက အားသန္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ရွိျပီး ကိုယ္ေျပာခ်င္တာေတြပဲ စြပ္ျပီးေျပာေန၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ေပးေနရံုနဲ႕ ေအာင္ျမင္မွာ မဟုတ္ပါ။ အိုင္တီ နည္းပညာေခတ္မွာ အီးေမးလ္အုပ္စုေတြ၊ ဘေလာ့ေတြ နဲ႕ လူထုၾကီးကို သတင္းေတြေပးဖို႕ အလြန္အားသန္ၾကပါတယ္။

ဒီသတင္းစကားေတြဟာ လူဦးေရရဲ႕ ရာခိုင္ႏွုန္း ဘယ္ေလာက္ကို စီးဆင္းသြားႏိုင္မလဲ ဆိုတာရယ္၊ သတင္းစကားကို လက္ခံရရွိသူေတြဆီက active support, passive support ဘယ္ေလာက္ထိ ရႏိုင္မလဲဆိုတာရယ္ကို တြက္ခ်က္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ပဲ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးနဲ႕ သတင္းစကားေပးတာေတြက ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအၾကားမွာပဲ ျပန္ျပီး လည္ပတ္ေနတာဆိုရင္ေတာ့ အားနည္းခ်က္ရွိေနပါျပီ။ ျဖည့္ဆည္းရမယ့္ အခ်က္ျဖစ္ေနျပီဆိုတာ နားလည္ရပါမယ္။ Human Dimension ျဖစ္တဲ့ လူမွဳအေဆာက္အအံုကို ထည့္သြင္း မစဥ္းစားရင္ ေတာ္လွန္ေရး ေႏွာင့္ေႏွးပါလိမ့္မယ္။

(၃) အဖြဲ႕အစည္း

ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ျမင္မွဳရဲ႕ တတိယေသာ့ခ်က္ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ ဖြဲ႕စည္းမွုေရးရာအရ structural dimension ေတြျဖစ္တဲ့ Scope နဲ႕ Complexity ဆိုတာ ေတြရွိပါတယ္။ Scope ဆိုတာက ႏိုင္ငံေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြထဲမွာ အေရးပါတဲ့ ေနရာေတြကေန တက္တက္ၾကြၾကြ လုပ္ေနသူေတြျဖစ္တဲ့ ေကဒါေတြ၊ ေျမေအာက္ယူဂ်ီအုပ္စုေတြ၊ ေတာခိုပုန္ကန္ေနသူနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳရဲ႕ active supporters ေတြပါ။ Complexity ဆိုတာကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ စုဖြဲ႕မွဳ သ႑ာန္ organizational structure ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္တေယာက္ဟာ organizational structure နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အရည္အခ်င္းေတြ ရွိေနဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ လူမ်ားေအာင္ လိုက္စည္းရံုးေနရံုနဲ႕ အလုပ္လုပ္လို႕ ရတာ မဟုတ္ပါ။ ရွိတဲ့ လူကို ဘယ္က႑ေတြမွာ ဘာလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအတြက္ ဘယ္လိုတာ၀န္ေတြေပးမွာလဲ ဆိုတာက အဓိက က်ပါတယ္။ တိုက္ခိုက္ေရးတာ၀န္၊ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ားတာ၀န္၊ ဆက္သားတာ၀န္၊ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရးတာ၀န္၊ ေထာက္ပံ့ေရးတာ၀န္၊ သတင္းရယူစုေဆာင္းေရးတာ၀န္၊ ျပန္ၾကားေရးတာ၀န္၊ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးတာ၀န္၊ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္ လွဳပ္ရွားမွဳ တာ၀န္၊ မဟာဗ်ဴဟာနဲ႕ စီမံကိန္းေရးဆြဲေရး တာ၀န္၊ ဘ႑ာေရး တာ၀န္၊ တည္ေဆာက္စည္းရံုးေရး တာ၀န္၊ ႏိုင္ငံျခားဆက္ဆံေရး တာ၀န္ေတြမွာ ဘယ္လိုတာ၀န္မွာ ဘယ္သူေတြနဲ႕ သင့္ေတာ္လဲဆိုတာ ခြဲျခားဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း ရွိရပါမယ္။

ဒီေနရာမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အရည္အခ်င္းကို သိသိသာသာ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္တေယာက္ရဲ႕ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းကို သူဦးေဆာင္ေနတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းမွာ ဘယ္လိုရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္ေတြ ခ်မွတ္ထားျပီး၊ ဘယ္လို မဟာဗ်ဴဟာေတြနဲ႕ ခ်ဥ္းကပ္ေခါင္းေဆာင္ေနတယ္ဆိုတာ အကဲျဖတ္ေလ့လာၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ အခင္းအက်င္းနဲ႕ ေခါင္းေဆာင္မွဳမလုပ္ရင္ ေအာင္ျမင္မွဳအတြက္ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ urban-warfare strategy နဲ႕ conspiratorial strategy ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ Organizational complexity က နည္းႏိုင္သမွ် နည္းရပါမယ္။ ေသးငယ္ျပီး လွ်ိဳ႕၀ွက္တဲ့ အစုအဖြဲ႕ေလးေတြကို ျဖန္႕က်ဲဖြဲ႕စည္းေပးရတဲ့အတြက္ပါ။ Protracted popular နဲ႕ military-focus strategies ေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းက ေခါင္းေဆာင္ေတြကေတာ့ အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ သေဘာသဘာ၀အရ Organization structure ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ရပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ မဟာဗ်ဴဟာ မ်ိဳးစံုကို ကိုင္စြဲေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အားလံုးမေရာယွက္ပစ္မိေစဖို႕ သတိထားရပါမယ္။

ဥပမာ- Protracted popular strategy ကို ကိုင္စြဲမွဳမွာ ျပည္သူ႕ဆက္ဆံေရးယႏၱရားေတြ အသံုးျပဳရပါတယ္။ နည္းပညာေတြ တိုးတက္လာေတာ့ မီဒီယာေတြကို အသံုးျပဳရပါတယ္။ အဲဒီလို အသံုးျပဳမွဳဟာ ကိုယ့္အဖြဲ႕အစည္းက အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ေနတဲ့ urban-warfare strategy နဲ႕ conspiratorial strategy အရ ေဖာ္ေဆာင္မွဳေတြကို အေႏွာင့္အယွက္၊ အဟန္႕အတားေတြ မျဖစ္ေစဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ မီဒီယာနဲ႕ ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳကို ေရာစပ္လို႕ မရပါ။ ေပါင္းစပ္လိုက္တာနဲ႕ သတင္းလံုျခံဳေရး ထိခိုက္ပါတယ္။ မလိုလားအပ္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ အမ်ားၾကီး ထြက္လာတတ္ပါတယ္။ လူအမ်ားက စိတ္ဓာတ္တက္ၾကြ ေထာက္ခံျပီး ေတာ္လွန္ေရးထဲ ပါ၀င္လာဖို႕ အတြက္ သတင္းတခုကို ထုတ္ျပန္တဲ့အခါနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳဓာတ္ပံုတပံုကို ထုတ္တင္ေပးတဲ့အခါ ဒီသတင္းနဲ႕ ပံုေတြထဲမွာ တျခားမဟာဗ်ဴဟာ ေဖာ္ေဆာင္ေရးကို ထိခိုက္ေစမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ပါသြားႏိုင္မလားဆိုတာကို သတိျပဳစဥ္းစားျပီးမွ လုပ္သင့္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ဟာ ေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ အလြန္အေရးၾကီးတဲ့ စည္းတခုပါ။ ဒီစည္းကို ေက်ာ္ျပီး ေခါင္းေဆာင္မွဳ ရွိတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးတိုင္းမွာ strategic conflict ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြျဖစ္လာရင္ ေတာ္လွန္ေရး ထိေရာက္မွဳမွာ အားနည္းတတ္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြအတြင္းမွာ သေဘာသဘာ၀ ကြဲျပားမွဳ ရွိေနတဲ့ အခါမွာေတာ့ တပ္ေပါင္းစုသ႑ာန္ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳနဲ႕ စုေပါင္းေခါင္းေဆာင္မွဳကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရပါတယ္။ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳလို႕ ဆိုထားပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြ စုေပါင္းျပီး လွဳပ္ရွားမွဳ လမ္းေၾကာင္းတခုေပၚမွာ ရလဒ္အေျချပဳ လွဳပ္ရွားတာကို ဆိုလိုတာပါ။ အဖြဲ႕ေတြစုျပီး လုပ္ငန္းေဖာ္ေဆာင္မွဳမပါတဲ့ ႏွဳတ္ကတိ၊ ေၾကျငာခ်က္ အေျချပဳ ညီညြတ္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳကို ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါ။ ညီညြတ္ေရးဆိုတာ တိုက္ပြဲရွိမွ ေပၚထြက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုက္ပြဲမေဖာ္ေဆာင္ပဲ ညီညြတ္ေရးပဲ လုပ္ေနရင္ ေခါင္မိုးတခုေပၚမွာ ေခါင္မိုးတထပ္ ဆင့္ရင္းဆင့္ရင္း ေခါင္မိုးဒဏ္ပိျပီး အေဆာက္အဦး ျပိဳက်တတ္ပါတယ္။ ေခါင္မိုးေတြနဲ႕ အုတ္ျမစ္ေတြအၾကားမွာ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ framework ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုပါတယ္။ ေခါင္မိုးေရာင္စံုေတြပဲ ရွိရံုနဲ႕ အလုပ္ျဖစ္မွာ မဟုတ္တာကေတာ့ အေသအခ်ာပါပဲ။ ကြင္းလယ္ေခါင္မွာ ထီးထီးၾကီးရွိေနတဲ့ အိမ္ၾကီး တလံုးေပၚမွာ ေခါင္မိုးေတြ တဆင့္ျပီးတဆင့္ ထပ္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွဳထက္ ေျမလြတ္တဲ့ ေနရာေတြမွာ အုတ္ျမစ္ေတြ ခ်ျပီး၊ အေဆာက္အဦးေတြ လိုက္တည္ေဆာက္ေပးျပီးမွ ေခါင္းမိုးသစ္ေတြ တင္ေပးတာ၊ ေခါင္မိုးေတြအခ်င္းခ်င္း ခ်ိတ္ဆက္ေပးတာက လက္ေတြ႕မွာ ပိုအသံုး၀င္ႏိုင္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေနာက္ထပ္ အေရးပါတဲ့ အခ်က္တခုကေတာ့ အစိုးရယႏၱရားအတြင္းကို ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္မွဳပါပဲ။ ရန္သူရဲ႕ အလယ္အလတ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ ေဒါက္တိုင္ေတြကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳေတြ လုပ္တာထက္ အခြင့္သာသလို စည္းရံုးသိမ္းသြင္းျပီး သူ႕လူ ကိုယ့္ဘက္သားျဖစ္ေအာင္ စည္းရံုးႏိုင္မွဳဟာ အခရာက်ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ critical information ကို ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီသတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို ဘယ္လို စီမံခ်က္ေတြအတြက္ အသံုးျပဳမွာလဲ ဆိုတာက အေရးၾကီးပါေသးတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ “နင္က ငါ့ကို ဖြက္ျပီး လုပ္ေနတယ္ေပါ့ေလ။ ဘယ္ရမလဲ။ နင္လုပ္တာ ငါသိတယ္။ ငါဘယ္ေလာက္ထိ သိထားလဲ ေျပာရမလား” ဆိုျပီး ရန္ျဖစ္ေနၾကတဲ့ ေလးတန္းေက်ာင္းသား ကစားပြဲ မဟုတ္ပါဘူး။ သတင္းအခ်က္အလက္ဆိုတာမွာ ျပည္သူကို ထုတ္ျပန္ေပးရမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္၊ မဟာဗ်ဴဟာ ဆံုးျ့ဖတ္ခ်က္အတြက္ အေရးပါတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္၊ လွဳပ္ရွားမွု အေကာင္အထည္ေဖာ္ေရး စီမံခ်က္ေတြမွာ ထည့္သြင္းေရးဆြဲရမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္ဆိုျပီး သီးျခားရွိပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ Strategic Intelligence Process နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ မူ၀ါဒေတြ မရွိပဲ ထင္ရာျမင္ရာ လုပ္ေနၾကရင္ ရန္သူအင္အားစုေတြအၾကားမွာ ေရရွည္ျမွဳပ္ႏွံထားတဲ့ ကိုယ့္လူေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို ထိခိုက္မွဳေတြ မ်ားလာရင္ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ ပူးေပါင္းခ်င္တဲ့ ရန္သူ႕ လူေတြက ယံုၾကည္စိတ္ခ်မွဳ မရွိေတာ့ပဲ ေရွာင္ဖယ္မွဳေတြ လုပ္သြားတတ္ပါတယ္။ သတင္းအခ်က္အလက္ကို မဟာဗ်ဴဟာ သတင္းအခ်က္အလက္၊ နည္းဗ်ဴဟာ သတင္းအခ်က္နဲ႕ မီဒီယာသတင္းအခ်က္အလက္ ဆိုျပီး ခြဲျခားႏိုင္ဖို႕က သတင္းနဲ႕ နည္းပညာေခတ္မွာ အေရးၾကီးဆံုး ပညာတရပ္ပါ။

သတင္းအခ်က္အလက္ တင္ျပမွဳမွာ Source Reliability နဲ႕ Data Validity ႏွစ္ခ်က္ကိုပဲ အာရံုစိုက္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ Intelligence Process မွာ

A. Reliable
B. Usually Reliable
C. Fairly Reliable
D. Not Usually Reliable
E. Unreliable
F. Cannot be Judged
ဆိုတဲ့ သေကၤတ အေကာင္အထည္ေဖာ္မွဳ သ႑ာန္ေတြနဲ႕ Source Reliabilityကို သံုးေလ့ရွိပါတယ္။

Data Validity ကိုေတာ့
1.Confirmed
2.Probably True
3.Possibly True
4.Doubtfully True
5.Improbable
6.Cannot be Judged
ဆိုတဲ့ သေကၤတေတြနဲ႕ သတင္းတင္ျပမွု လုပ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။

သတင္းတင္ျပမွဳမွာ
(၁) သတင္းအမွတ္စဥ္
(၂) Source
(၃) သံုးသပ္ခ်က္
(၄) အေၾကာင္းအရာ
(၅) ေဖာ္ျပခ်က္
ျပီးဆံုး

ဆိုတဲ့ အခ်က္အလက္ပံုစံနဲ႕ သတင္းေပးမွဳ၊ သတင္းတင္ျပမွုေတြ လုပ္ၾကရပါတယ္။ ဒီေတာ့ သတင္းကို လက္ခံရရွိသူတေယာက္ဟာ သတင္းသံုးသပ္ခ်က္မွာ 1 (2) ဆိုတဲ့ စာေၾကာင္းေလးတခုကို ေတြ႕တာနဲ႕ ဒီသတင္းကို ရရွိတဲ့ source က ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတယ္၊ သတင္းအခ်က္အလက္ကေတာ့ မွန္ကန္ႏိုင္ေခ်မ်ားတယ္ ဆိုတာ ခ်က္ခ်င္းသိသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္က ဘယ္လိုရတယ္၊ ဘယ္သူက ေျပာတယ္၊ ဘယ္လိုအေျခအေနမွာ ေျပာတယ္ ဆိုတာေတြကို critical information ေတြအတြက္ အသံုးမျပဳသင့္ပါဘူး။ သတင္းနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ မူ၀ါဒကို စနစ္တက် မခ်ရင္ ရန္သူယႏၱရားမွာ ကိုယ္ျမွဳပ္ႏွံထားသူေတြကို ကိုယ္ကျပန္ျပီး ေဖာ္ေကာင္လုပ္ေပးသလို ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ရန္သူယႏၱရားထဲက ေတာ္လွန္ေရးကို ပူးေပါင္းလိုသူေတြက ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအေပၚ ယံုၾကည္စိတ္ခ်မွဳ မရွိပဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သိတာကို သိတယ္လို႕ ထားျပီး မိနစ္ မဆိုင္းခင္ ေမ့သြားမယ့္ အေျခအေနတခုအတြက္ ေပးဆပ္ရမယ့္ ေနာက္ဆက္တြဲတန္ဖိုးေတြကို မထုတ္ျပန္ခင္မွာ သတိထားဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။
(၄) ကြင္းဆက္မျပတ္မွဳ

ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ စတုတၱ အခ်က္ကေတာ့ ကြင္းဆက္ မျပတ္မွဳပါ။ လူထုနဲ႕ ေခါင္းေဆာင္အၾကား၊ ေတာ္လွန္ေရးဦးေဆာင္မွဳနဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳအဖြဲ႕ေတြအၾကား၊ လူထုနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးအၾကားမွာ ကြင္းဆက္ျပတ္ရင္ ေတာ္လွန္ေရး ခါးဆက္ ျပတ္ပါလိမ့္မယ္။ ကြင္းဆက္ျပတ္ျပီး လွဳပ္ရွားလိုင္းေတြ ပူးတာဟာ တပ္ေပါင္းစု ခ်ိတ္ဆက္လွဳပ္ရွားမွဳမွာ အလြန္ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ အေျခအေနတခုပါ။

ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္တဲ့အခါ ကိုယ္နဲ႕ လွဳပ္ရွားေနသူထဲက ေနာက္ထပ္မ်ိဳးဆက္တခုကို သိထားရပါတယ္။ တိုက္ရိုက္ခ်ိတ္ဆက္သူ အဖမ္းခံရရင္၊ ေပ်ာက္ဆံုးသြားရင္ ခ်က္ခ်င္းအေၾကာင္းၾကားျပီး လိုအပ္တာေတြ ဆက္ျပီး လုပ္ရပါမယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ရင္ ၾကားက ကြင္းဆက္ေတြ ျပတ္သြားတဲ့အခါ ကြန္ယက္ေတြ ပ်က္ကုန္ပါတယ္။ လွဳပ္ရွားေနသူေတြကိုလဲ ကိုယ္နဲ႕ ဆက္သြယ္လို႕ မရေတာ့တဲ့အခါ၊ ကိုယ္က ဖမ္းဆီးခံရတဲ့အခါ ေနာက္က မ်ိဳးဆက္တခုကို ခ်ိတ္ဖို႕ ေျပာထားသင့္ပါတယ္။ မဟုတ္ရင္ ၾကားထဲမွာ ကြင္းဆက္ျပတ္ျပီး တျခားလွဳပ္ရွားမွဳလိုင္းေတြကို သြားခ်ိတ္တတ္ၾကပါတယ္။ လိုင္းေတြပူးျပီး ေရွာ့ခ္ေတြ မိတတ္ပါတယ္။ ရန္သူရဲ႕ ေထာင္ေခ်ာက္ထဲ တပံုတပင္ၾကီး က်သြားတတ္ပါတယ္။ ကြင္းဆက္မျပတ္ဖို႕က ေတာ္လွန္ေရးမွာ အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ ကြင္းဆက္ျပတ္ျပီး လိုင္းပူးတတ္မွဳက ေတာ္လွန္ေရးၾကီး တခုလံုးကို ဖ်က္ဆီးပစ္တတ္ပါတယ္။ တဘက္က လိုင္းပူးလာရင္လဲ အပူးမခံဖို႕ အေရးၾကီးပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳကို တာ၀န္ယူေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြ သတိျပဳရပါမယ္။ ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳ လုပ္ေနတာဟာ ရုပ္ရွင္မင္းသား လုပ္ေနတာ မဟုတ္ပါ။ မိတ္ဆက္လာသမွ် ေအာ္တိုျပန္ေရးေပးေနလို႕ မရသလို၊ စာနယ္ဇင္းအင္တာဗ်ဴးပြဲမွန္သမွ် လက္ခံေနလို႕ မရပါ။ အထူးသတိျပဳရမယ့္ အခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

(၅) ျပည္ပေထာက္ခံမွဳ

ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ ေအာင္ျမင္မွဳေသာ့ခ်က္ေတြထဲမွာ ႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမွဳက အေရးၾကီးပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမွဳဆိုတာမွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေထာက္ခံမွဳ (Moral Support) ၊ ႏိုင္ငံေရးေထာက္ခံမွဳ (Political Support)၊ ရုပ္၀တၳဳပစၥည္းေထာက္ပံ့မွဳ (Material Support) နဲ႕ နယ္ေျမေဒသ၊ အေျခစိုက္ စခန္း ပံ့ပိုးေပးမွဳ (Sanctuary Support) ေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ Moral support ဆိုတာက ႏိုင္ငံျခားအစိုးရ(သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဒီ ေတာ္လွန္ေရးကို ေထာက္ခံမွဳကို စတိတ္မင့္ေတြ၊ ေၾကျငာခ်က္ေတြ တရား၀င္ ထုတ္ျပန္ေၾကျငာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ Political support ဆိုတကာကေတာ့ ႏိုင္ငံရပ္ျခား အစိုးရေတြက ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို ျပည့္မွီလာေအာင္ အကူအညီ ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ကုလသမဂၢမွာ ေဆြးေႏြးပြဲေတြ ျဖစ္လာေအာင္ ကူညီေပးတာမ်ိဳး စတာေတြပါ။ Material support ဆိုတာကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ ေငြေၾကး၊ လက္နက္ပစၥည္းနဲ႕ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးမွုေတြကို ပံ့ပိုးေပးတာပါ။ Sanctuaries ဆိုတာကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးေရး၊ လက္နက္မ်ား သိုေလွာင္သိမ္းဆည္းေရး၊ ေအာ္ပေရးရွင္းမ်ား စီမံေရးဆြဲေရးနဲ႕ ေခတၱဆုတ္ခြာလာႏိုင္မွဳေတြအတြက္ လိုအပ္မယ့္ နယ္ေျမေဒသ ပံ့ပိုးေပးထားျခင္းပါ။

ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ဒီလိုႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမွဳက အေရးၾကီးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ေအာင္ပြဲကို ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံမွဳတခုတည္းနဲ႕ ယူလို႕ မရပါ။ ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံမွဳေနာက္ တေကာက္ေကာက္လိုက္ရင္း လူထုေထာက္ခံမွဳနဲ႕ ေ၀းကြာသြားလို႕ က်ရွံဳးေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အမ်ားအျပားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဟင္းတခုမွာ အစပ္အဟပ္တည့္ဖို႕ လိုပါတယ္။ ဆားမပါတဲ့ ဟင္းကို အရသာမရွိဘူးဆိုျပီး ဆားေတြအမ်ားၾကီး ျဖဴးလိုက္ေတာ့ စားလို႕ မရေတာ့တဲ့ ဟင္းပဲ ထြက္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမွဳကို မရွိမျဖစ္ဆိုျပီး၊ ေနရာတကာမွာ ႏိုင္ငံတကာကင္ပိန္းပဲ လုပ္ေနၾကရင္ေတာ့ က်န္တဲ့က႑ေတြမွာ ဟန္ခ်က္ပ်က္ျပီး၊ ၾကန္႕ၾကာေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးပဲ ထြက္လာမွာ အေသအခ်ာပါ။

(၆) အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ တုန္႕ျပန္မွဳေျခလွမ္းမ်ား

ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ ေအာင္ျမင္ေရးေသာ့ခ်က္မွာ ေနာက္ဆံုးအေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ တုန္႕ျပန္မွဳေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ တဘက္ရဲ႕ ေျခလွမ္းေတြကို ၾကိဳျပီး သံုးသပ္ေလ့လာေနရပါမယ္။ သားေကာင္နဲ႕ မုဆိုး အျပန္အလွန္ ေခ်ာင္းေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သားေကာင္ျဖစ္လိုက္၊ မုဆိုးျဖစ္လိုက္၊ ေျပးလိုက္၊ လိုက္လိုက္နဲ႕ အသက္နဲ႕ ဘ၀ေတြကို ထပ္ျပီး ကစားေနၾကတဲ့ ပြဲပါ။ ေတာေခ်ာက္တာကို ထေျပးျပီး ေထာင္ေခ်ာက္ထဲ တိုး၀င္တဲ့ သားေကာင္ေတြလို ျပဳမူလို႕ မရပါဘူး။ ဆိုင္းတီးေပးတိုင္း ထကၾကရမယ့္ ေမ်ာက္ကပြဲလဲ မဟုတ္ပါဘူး။ ရန္သူရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာ၊ နည္းဗ်ဴဟာေတြ၊ ပရိယာယ္ေတြ၊ ေျခလွမ္းေတြကို ေသခ်ာသံုးသပ္ျပီးမွ ေျခလွမ္းတလွမ္းခ်င္းကို သတိနဲ႕ တိုးဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။ ရန္သူရဲ႕ တုန္႕ျပန္မွဳေတြ၊ ေျခလွမ္းေတြကို အကဲမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးဟာ က်ဆံုးေလ့ရွိပါတယ္။

ရန္သူကို တိုက္မယ္၊ တိုက္မယ္နဲ႕ အလံေထာင္ေနရင္း ေနာက္လွည့္ၾကည့္လိုက္ေတာ့ လူထုေထာက္ခံမွဳရေအာင္လဲ ျပည့္ျပည့္၀၀ မလုပ္ထား၊ ပတ္၀န္းက်င္ အေနအထားကလဲ မဟန္၊ စနစ္တက် စုဖြဲ႕ထားမွုေတြကလဲ မရွိ၊ ကြင္းဆက္ေတြကလဲ ျပတ္ေတာက္၊ ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံမွဳ ဆိုတာကလဲ ဟန္ျပေထာက္ခံမွဳဆိုသလို ျဖစ္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ အမ်ားၾကီးပါပဲ။

နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ အခုဒီေဆာင္းပါးဟာ ေတာ္လွန္ေရးေတြရဲ႕ အလားအလာ၊ ေအာင္ျမင္မွဳ အတိုင္းအတာေတြကို ဆန္းစစ္ဖို႕အတြက္ စစ္ဦးစီးတကၠသိုလ္ေတြ၊ စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရး သင္တန္းေက်ာင္းေတြ၊ စစ္ေရးေလ့လာတဲ့ သုေတသန အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ အသံုးျပဳတဲ့ BARD O’NEILL’S FRAMEWORK ကို အေျခခံျပီး၊ ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့ အေျခအေနေတြ၊ ေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္ေတြ၊ သင္ခန္းစာယူစရာ အခ်က္အလက္ေတြကို ေယဘုယ်အေနနဲ႕ ေပါင္းစပ္တင္ျပ ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ မည္သည့္ ေတာ္လွန္ေရးကိုမွ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္ ျပဳလုပ္ထားျခင္း မရွိပါဘူး။ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္ေတြလုပ္တဲ့အခါ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ျပီး အလားအလာကို ေကာက္ခ်က္ခ်မွတ္ခ်က္ေပးရပါတယ္။ ဒီမွတ္ခ်က္ေတြ မေပးလိုပါ။ မတရားတဲ့ စနစ္ကို တိုက္ဖ်က္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြအတြက္ တစံုတရာအက်ိဳးေက်းဇူး ရွိေစရန္သာ ေမွ်ာ္လင့္မိပါေၾကာင္း။

ခင္မမမ်ိဳး (၁၀၊ ၁၊ ၂၀၁၀)
-ရည္ညႊန္းကိုးကား-

Applegate, Melissa (2002) Preparing for Asymmetry: As Seen Through the Lens of Joint Vision 2020. Carlisle, PA: Strategic Studies Institute.

Dubik, James M. (2003) “Effects-based Decisions and Actions.” Military Review, 83: p. 33-36. (January-February 2003.)

Gurr, Ted Robert. (1970) Why Men Rebel. Princeton, NJ: Princeton University Press.

Hatch, Mary Jo.(1997) Organization Theory: Modern, Symbolic, and Postmodern Perspectives. Oxford: Oxford University Press

Mann, Edward C., Endersby, Gary and Searle, Thomas R.(2002) Thinking Effects: Effects-Based Methodology for Joint Operations. Maxwell Air Force Base, AL, Air University Press. (CADRE paper, no. 15).

Mintzberg, Henry. (1994) The Rise and Fall of Strategic Planning. New York: The Free Press.

O’Neill, Bard E. (1990) Insurgency and Terrorism: Inside Modern Revolutionary Warfare. Dulles, VA: Brassey’s Inc.

O’Neill, Bard E., William R. Heaton, Donald J. Alberts, Vincente Collazo-Davila, Richard MacLeod, Don Mansfield, James Miller, and Paul Viotti. (1980) Insurgency in the Modern World. CO: Westview Press, 1980.

Roper, Daniel S. (2004) A Dual-edged Sword: Operational Risk and “Efficiency”-Based Operations (EBO). Fort Leavenworth, KS, School of Advanced Military Studies, 2004, 62 p.

Tse-Tung, Mao. (1961) On Guerilla Warfare. New York, NY: Fredrick A. Praeger Inc., 1961.

U.S. Department of Defense (2003) Military Transformation: A Strategic Approach. Washington, DC: Office of the Secretary of Defense. Fall 2003.

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>