က်ြန္မတို႔ဘာေတြျပင္ဆင္ထားျပီးျပီလဲ
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာဒီမိုကေရစီရရင္ဆိုတဲ့စကားလံုးကို က်ြန္မတို႔ေတြ ေျပာေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ျပည္ပမွာႏိုင္ငံေရးလုပ္ေနရင္း ေမြးရပ္ေျမကို လြမ္းဆြတ္ၾကတဲ့အခါ၊ ေမြးရပ္ေျမအေၾကာင္းေျပာဆိုၾကတဲ့အခါမွာ ေျပာဆိုေလ့ရွိၾကပါတယ္။ စစ္အစိုးရေၾကာင့္ တိုင္းျပည္ၾကီးရစရာမရွိေအာင္ ပ်က္စီးေနတာေတြ၊ တိုးတက္မွဳမရွိပဲ ဆုတ္ယုတ္ေနတာေတြကို ေတြးမိတဲ့အခါတိုင္း ေဒါသေတြထြက္မိၾက၊ အားမရေတြလည္းျဖစ္ေနၾကနဲ႕ အေတာ္ပဲစိတ္ပင္ပန္းရပါတယ္။ တကယ္ပါ။ က်ြန္မကိုယ္ေတြ႔မွာဆိုရင္ ျမန္မာျပည္အေၾကာင္း ေတြးမိရင္း အိပ္ပ်က္ခဲ့ရတဲ့ညေတြ၊ ရထားဘူတာေက်ာ္သြားတာေတြ၊ ဘတ္စ္ကားမွတ္တိုင္ေက်ာ္သြားတာေတြ၊ ၀မ္းနည္းမ်က္ရည္က်မိတာေတြ၊ စိတ္ဆိုးမာန္ဆိုးနဲ႔ နံရံကိုလက္သီးနဲ႔ထထိုးမိတာေတြ၊ အိမ္ထဲကပစၥည္းေတြကို ေကာက္ေပါက္မိတာေတြ ျဖစ္ခဲ့ရတာ အမ်ားၾကီးပါ။ လက္သီးကိုက်စ္က်စ္ဆုတ္ျပီး၊ ၀မ္းနည္းေၾကကြဲမွဳေတြကို နာက်ည္းမွဳခြန္အားအေနနဲ႔ ေျပာင္းျဖစ္ခဲ့ရတဲ့ အၾကိမ္ေတြလည္း မေရတြက္ႏိုင္ေအာင္ပါ။ ဒါေပမယ့္- က်ြန္မတို႔ေတြ ဒီလိုျဖစ္ေနရံုနဲ႔ ဒီပြဲက ျပီးသြားမွာလား------။
အေျဖကရွင္းပါတယ္။ မဟုတ္ပါဘူး။ က်ြန္မတို႔ေတြ လုပ္ႏိုင္တာလုပ္ရင္း ျပင္ဆင္စရာရွိတာေတြကို ျပင္ဆင္ရင္း အနာဂတ္ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတာ္သစ္အတြက္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္အျပည့္ထားၾကရမွာပါ။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ဒီမိုကေရစီရရင္ဆိုတဲ့ စကားလံုးကို က်ြန္မတို႔အလြယ္တကူ ေျပာတတ္ၾကေပမယ့္ က်ြန္မတို႔အခု စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို ျဖဳတ္ခ်ျပီး ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံလို႔ ေၾကညာလိုက္ရံုနဲ႔ ဒီမိုကေရစီအျပည့္အ၀ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံခ်က္ခ်င္းျဖစ္လာမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါဟာ ကနဦးဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ (Initial Democratization) ပဲရွိပါေသးတယ္။ က်ြန္မတို႔ရဲ႕ ေနာင္ေတာ္မ်ိဳးဆက္ေတြ အသက္ေပးျပီး ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကတဲ့ ဒီမိုကေရစီဆိုတဲ့ စနစ္ၾကီး ေရရွည္တည္တံ့ဖို႔အတြက္ Democratic Consolidation ဆိုတဲ့အဆင့္ၾကီး ေအာင္ျမင္လာေအာင္ကိုပါ ဆက္လက္လုပ္ကိုင္ၾကဖို႔ က်ြန္မတို႔မွာ သမိုင္းေပးတာ၀န္ရွိပါတယ္။ “မုန္ွ႕ဆီေၾကာ္ကဘယ္ေနမွန္းမသိ။ ႏွဳတ္ခမ္းနာနဲ႔တည့္ပါ့မလား“ ဆိုျပီး လုပ္ေနတယ္လို႔ က်ြန္မကို ဆိုခ်င္လဲ ဆိုၾကပါ။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္တေန႔တာအခ်ိန္ဇယားကို ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ျပီးမွ ညအိပ္ေလ့ရွိတဲ့ က်ြန္မ၊ ေလးငါးႏွစ္မွာေျဖသင့္တဲ့ စာေမးပြဲကိုလည္း အခုကတည္းက ၾကိဳတင္ေရြးခ်ယ္ေလ့ရွိတဲ့က်ြန္မ၊ မလြန္ဆန္ႏိုင္ေသာ ကံၾကမၼာဆိုး တစံုတရာေၾကာင့္ ခ်ထားတဲ့စီမံကိန္းလြဲေခ်ာ္သြားရင္ လုပ္သင့္တဲ့ Back up plan နဲ႔ ကိုယ္သြားမယ့္လမ္းေၾကာင္းေပၚမေရာက္ေရာက္ေအာင္ တစိုက္မတ္မတ္နဲ႔ ျပန္တက္ေလ့ရွိတဲ့ က်ြန္မအတြက္ေတာ့ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္မွဳဆိုတာကို အေလးအနက္ အလြန္အမင္းထားတတ္တာ အက်င့္ျဖစ္ေနလို႔ ဒီပို႕စ္ေလးကို ေရးျဖစ္တာပါ။
စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရးမွာေရာ၊ စီးပြားေရးွဗ်ဴဟာမွာေရာ၊ ေစ်းကြက္ဗ်ဴဟာမွာေရာ အလြန္ပဲအေရးၾကီးတဲ့ ဆန္းစစ္ခ်က္တခုရွိပါတယ္။ SWOT analysis လို႔အတိုေကာက္ေခၚေလ့ရွိပါတယ္။ Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats ပါ။ ကိုယ့္ဘက္ကိုေရာ၊ ရန္သူဘက္ (ယွဥ္ျပိဳင္ဘက္) ကိုပါ ဒီဆန္းစစ္ခ်က္လုပ္ျပီးမွ မဟာဗ်ဴဟာ တခုကို ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ရပါတယ္။ လူတိုင္းလူတိုင္းဟာ အားနည္းခ်က္နဲ႔ မကင္းႏိုင္ၾကပါဘူး။ ဘယ္သူမွ ျပီးျပည့္စံုေသာလူရယ္လို႔ မရွိပါဘူး။ ဒီလိုပဲတေယာက္နဲ႔တေယာက္အားသားခ်က္ေတြကလဲ မတူျပန္ပါဘူး။ သူ႕အားနည္းခ်က္မွာ ကိုယ္ကအားသာျပီး complement ျဖစ္သြားရင္ေတာ့ ေအာင္ျမင္မွဳဟာ အထြတ္အထိပ္ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္လဲ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳဆိုတာက လိုအပ္တာပါ။ ယံုၾကည္ခ်က္တူ၊ လမ္းေၾကာင္းတူတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြဆိုရင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳရွိမွလဲ ပိုျပီး ထိေရာက္မွုဆိုတာ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳဆိုတာကို မေရာက္ခင္ လူတုိင္းလူတိုင္း၊ အဖြဲ႔အစည္းတိုင္းဟာ ကိုယ့္အားနည္းခ်က္ကို ကိုယ့္ဘာသာသိေနဖို႔လဲ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါကိုေထာက္ျပေျပာဆိုတာကိုလဲ ဟုတ္မွန္တယ္ဆိုရင္ အမွန္အတိုင္း လက္ခံျပဳျပင္တတ္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ မွန္ရင္ခံခက္ျဖစ္တတ္တယ္ဆိုေပမယ့္ ဇြတ္မွိတ္ျပီး ငါတို႕ကိုမေစာ္ကားနဲ႕လို႔ထိုင္ေျပာေနတာထက္ သူေျပာရေအာင္ ငါတို႔ကျဖစ္ေနသလားဆိုတာ အရင္ဆန္းစစ္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ကိုယ့္အားနည္းခ်က္ကို ကိုယ္မသိရင္ေတာ့ ပစ္မွတ္ကို ထိဖို႔မလြယ္ပါဘူး။
ဥပမာေျပာရရင္ က်ြန္မေသနတ္ပစ္တဲ့အခါတိုင္းမွာ အားနည္းခ်က္တခုရွိတယ္။ ခလုတ္ညွစ္လိုက္တိုင္း ေသနတ္ေျပာင္းက ခါသြားတယ္။ မျငိမ္ဘူး။ ျဖစ္သင့္တာထက္ပိုဆိုးတာကိုေျပာတာပါ။ ခါသင့္တာထက္ခါေတာ့ ပစ္မွတ္လြဲတယ္။ target card ကိုထိေပမယ့္ အလယ္ဗဟိုကို မထိဘူး။ ဒီေတာ့ က်ြန္မသူငယ္ခ်င္းက အားနည္းခ်က္ကိုေထာက္ျပပါတယ္။ လူဆိုတာကေလ အတၱမ်ိဳးၾကီးပဲရွင့္။ ကိုယ့္ကိုလာေျပာေတာ့ နည္းနည္းေတာ့ စိတ္ထဲကသိကေအာင့္ျဖစ္သား။ ဒါေပမယ့္ ဟုတ္ေနေတာ့လဲ လက္ခံရတာေပါ့။ ဒါကိုဘယ္လိုလုပ္ႏိုင္မလဲ ဆက္ေမးရတယ္။ က်ြန္မရဲ႕အဓိက Goal က ပစ္မွတ္ဗဟိုကို ထိဖို႔ေလ။ သူငါ့ကိုဒီလိုေျပာတယ္ဆိုျပီး သူနဲ႔သြားျငင္းဖို႔၊ ရန္ျဖစ္ဖို႔မဟုတ္ဘူးကို။ မွန္သည္ျဖစ္ေစ၊ အျမင္မွားျပီး ေျပာတာျဖစ္ေစ၊ သူဒီလိုေျပာလာျပီဆိုရင္ေတာ့ အေၾကာင္းတခုခုရွိလို႔ပဲျဖစ္တယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းရင္းကိုသာ အရင္ေဆြးေႏြးသင့္တယ္ မဟုတ္လား။ ဒီလိုပဲေျပာၾကရင္း၊ အၾကံဥာဏ္ေတာင္းရင္းနဲ႔ ပစ္မွတ္ခ်ိန္တဲ့အခါမွာ ပံုမွန္ထက္ နဲနဲေလးျမွင့္ခ်ိန္ဖို႔ သူကအၾကံေပးလာတယ္။ က်ြန္မလုပ္ၾကည့္တယ္။ ထိတယ္။ အလယ္ဗဟိုတိတိပဲ။ သူေျပာတာမွားျပီး ပစ္မွတ္ကိုပါ လံုး၀မထိေတာ့တာလဲ ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္ႏိုင္တာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ကို ေျပာလာျပီဆိုရင္ေတာ့ သူ႔အျမင္နဲ႔ သူ႕အၾကံကိုလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္တယ္။ ဒါကို က်ြန္မဆိုလိုတာပါ။
ဒီေတာ့ အဲဒီဥပမာေလးကို ႏွလံုးမူျပီး၊ ျပည္ပေရာက္အတိုက္အခံတေယာက္အေနနဲ႔ ျပည္ပေရာက္အတိုက္အခံေတြနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ျမင္တာေျပာၾကည့္မယ္ေနာ္။ က်ြန္မတို႔ေတြ အခ်ိန္ေတြကို ထိေရာက္တာမွာ မသံုးပဲ အလဟႆ ျဖဳန္းပစ္ေနၾကတယ္။ လိုအပ္တဲ့ ျပင္ဆင္မွဳေတြလည္း မလုပ္ပဲ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားစြာနဲ႔ ဟိုေနရာစုစု၊ ဒီေနရာစုစု အခ်ိန္ကုန္ေနၾကတယ္။ ဒီလိုက်ြန္မေျပာမယ္။ က်ြန္မကိုလာမျငင္းခင္မွာ ကိယ့္ဘာသာကိုယ္ဟုတ္လား၊ မဟုတ္လား အရင္ျပန္ေမးၾကည့္ပါေနာ္။ မဟုတ္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ အခ်က္အလက္အခိုင္အမာနဲ႔ ျပန္လာေျပာပါ။ က်ြန္မဒီအျမင္ကို ရုတ္သိမ္းေပးပါ့မယ္။
ပထမဆံုးအေနနဲ႔ လုပ္ငန္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ေရးအေၾကာင္းကို စေျပာၾကရေအာင္။ ျပည္ပေရာက္အတိုက္အခံအမ်ားစုက ကိုယ့္ဘာသာကို ေတာ္လွန္ေရးသမားလို႔ စိတ္ၾကီး၀င္ေနတတ္ၾကတယ္။ တကယ္လုပ္ႏိုင္တာက်ေတာ့ campaign ပဲျဖစ္တယ္။ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ ကင္ပိန္းကို မကြဲျပားၾကဘူး။ ျမန္မာျပည္ရဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးဟာ ျမန္မာျပည္တြင္းနဲ႕ ျမန္မာ့ေျမထဲက ေတာထဲမွာပဲရွိတယ္။ ျပည္ပေရာက္လာရင္ေတာ့ ဆႏၵျပပြဲနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာအစိုးရေတြကို lobby လုပ္တာ၊ ျမန္မာပြဲလမ္းသဘင္ေတြလုပ္တာပဲရွိတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ မရွိဘူး။ ဒီအခ်က္ဟာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕အဓိက လိုအပ္ခ်က္မဟုတ္ဘူး။ ေတာ္လွန္ေရးကို ေထာက္ကူမေပးတာပဲရွိတယ္။ မေထာက္ကူရင္ေကာျဖစ္မလားလို႔ ျပန္ျငင္းခ်င္ျငင္းပါ။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားစုက ေထာက္ကူတာပဲ လုပ္ေနေတာ့ ေမွာ္ဆရာ လူေသေကာင္ အသက္သြင္းတာ ေျခေထာက္ၾကီးပဲ ေထာင္ေနသလိုျဖစ္ေနတယ္။ တကိုယ္လံုးက မၾကြလာဘူး။ ပိုဆိုးတာက ဒါေတြကို အလုပ္ၾကီးတခုအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာဖိအားဆိုတာၾကီးကိုပဲ လံုး၀အားကိုးျပီး၊ ဒါကမွ ျမန္မာျပည္အတြက္ ႏိုင္ငံေရးလုပ္ေနတာ၊ ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ေနတာလို႔ လြဲမွားစြာ ထင္လာတဲ့အခ်က္ပဲ။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ အေရးၾကီးတဲ့ pillar ေတြျဖစ္တဲ့ political pillar, social-economic pillar, cultural- spiritual pillar, military pillar ေတြမွာ လံုး၀အားနည္းသြားတယ္။ အားလံုးက international pillar ကိုပဲ အာရံုစိုက္လာၾကတယ္။ အေရးၾကီးဆံုး ေျမေအာက္ကလာဘ္စည္းအစုအဖြဲ႕ေတြကို နက္နက္ရွိဳင္းရွိဳင္း အေကာင္အထည္ မေဖာ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ေျမေပၚလိုင္းအိုဂ်ီမွာပဲ အားလံုးစုပံုကုန္တယ္။ ဒီအထဲမွာလဲ ကိုးဆယ္ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္က ျပည္ပအေျခစိုက္ျပီး ဆယ့္ႏွစ္လရာသီမရိုးႏိုင္ေသာ ပြဲမ်ားျဖစ္တဲ့ လြတ္လပ္ေရးပြဲ၊ ေတာ္လွန္ေရးေန႔ဆႏၵျပပြဲ၊ သၾကၤန္ပြဲ၊ ေဒၚစုေမြးေန႔ပြဲ၊ ရွစ္ေလးလံုးဆႏၵျပပြဲ၊ စက္တင္ဘာအာဏာသိမ္းႏွစ္ပတ္လည္ပြဲ၊ ဒီဇင္ဘာလူ႕အခြင့္အေရးနဲ႔ ဆႏၵျပပြဲေတြလုပ္ေနတာနဲ႔ပဲ အလုပ္ရွဳပ္ေနၾကတယ္။ အစည္းအေ၀းေတြမွာလဲ ႏိုင္ငံေရးလမ္းစဥ္တရပ္ကို ခ်ျပၾက၊ ေဆြးေႏြးၾက၊ ေတာ္လွန္ေရးအရွိန္ျမင့္လာေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ အေျဖရွာၾကတာ မဟုတ္ပဲ ဘယ္ပြဲမွာ ဘယ္သူကအခမ္းအနားမွဴးလုပ္မယ္၊ စကားတက္ေျပာမယ္၊ ထုတ္ျပန္ေၾကညာခ်က္ေတြထုတ္မယ္ဆိုတာေတြနဲ႕ပဲ ျပီးသြားၾကတာမ်ားတယ္။ ဒီထုတ္ျပန္ေၾကညာခ်က္ေတြဆိုတာကလဲ ဟိုအဖြဲ႕အစည္းကထုတ္လိုက္၊ ဒီအဖြဲ႕အစည္းက ထုတ္လိုက္နဲ႕ ျပန္ျခံဳၾကည့္ရင္လဲ ဒါေတြပါပဲ။ တႏွစ္လဲဒါပဲ၊ ေနာက္တႏွစ္လဲဒါပဲ၊ template သေဘာထားျပီး ရက္စြဲေလးေတြ ေျပာင္းတာပဲရွိတယ္။ ဒါေတြလုပ္ဖို႕ ေပးဆပ္လိုက္ရတဲ့အခ်ိန္ေတြ၊ အင္အားေတြေနရာမွာ တျခားပိုမိုထိေရာက္တဲ့လုပ္ရပ္ေတြျဖစ္ျဖစ္၊ ျမန္မာျပည္အနာဂတ္အတြက္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္မွဳေတြျဖစ္ျဖစ္ လုပ္ရင္အင္အားျပဳန္းတီးမွဳ ျဖစ္ေနတာေတြ ေလ်ာ့သြားမလားပဲ။ ဒီၾကားထဲ မညီညြတ္မွဳေတြနဲ႔ ဆႏၵျပပြဲကိုေတာင္ ဟိုတဖြဲ႕က တနာရီ၊ ဒီတဖြဲ႕က ႏွစ္နာရီလို႔ လုပ္ေနၾကတာ ေသခ်ာေတြးၾကည့္ရင္ ရွက္ဖို႔အလြန္ေကာင္းတဲ့ကိစၥ။ ျမန္မာ့အေၾကာင္းကို ကမာၻလွည့္ ေဖာ္က်ဴးျပေနၾကသလိုပဲ။
တပ္ေပါင္းစုတခုသာရွိရင္ Pubic Relations ဌာနအေနနဲ႔ ထုတ္ျပန္ေၾကညာခ်က္တခုကိုပဲ ေခါင္းစည္းတခုနဲ႔ထုတ္လိုက္၊ လုပ္ငန္းေဖာ္ေဆာင္ေရးဌာနအေနနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံကိုယ္စီမွာ ပြဲေတြက်င္းပလိုက္လုပ္လိုက္တာနဲ႔တင္ အခုလူတေသာင္းေလာက္လုပ္ေနတဲ့အလုပ္ေတြက လူတရာေလာက္လုပ္တာနဲ႔တင္ ျပီးကိုျပီးတယ္။ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံကအၾကီးအကဲေတြ ေနရာကလဲ စဥ္းစားၾကည့္ပါ။ အေစာင္ေစာင္တက္လာေနတဲ႔ ထုတ္ျပန္ခ်က္ေတြကို တကယ္ေရာဖြင့္ဖတ္ၾကပါ့မလားလို႔ ေတြးၾကည့္ၾကပါ။ ေျပာမေကာင္းလို႔သာ မေျပာၾကတာ။ ျမန္မာေတြဘယ္လိုျဖစ္ေနလဲဆိုတာ သူတို႕ကသိမွသိ ျဖစ္ေနျပီ။
ေနာက္တခုက ပရိုပိုဆာကိစၥ။ ႏိုင္ငံေရးတင္မဟုတ္ဘူး။ လူသားခ်င္းစာနာမွဳနဲ႔ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးလုပ္တဲ့ အဖြဲ႕ေတြမွာေတာင္ leaking bucket ဆိုတဲ့ သေဘာတရားရွိတယ္။ အတိုဆိုရရင္ေတာ့ ေပးတဲ့သူေတြဆီၤကေန လက္ခံသူေတြဆီမေရာက္ခင္ၾကားမွာ အေထြေထြ ကုန္က်စရိတ္ေတြေပါ့။ ဒီအထဲမွာ ၀န္ထမ္းစရိတ္က အၾကီးဆံုး။ ဒါေၾကာင့္လဲ တခ်ို႕ လုပ္ငန္းၾကီးေတြမွာ downsizing လုပ္လာၾကတာပါ။ ျပီးေတာ့လုပ္မယ့္အလုပ္ကို ထိေရာက္မွဳျဖစ္ဖို႔ရာမွာလဲ အလုပ္ခြဲေ၀မွဳဆိုတာရွိရတယ္။ ဘက္ေပါင္းစံုမွာ လုပ္ၾကရမယ္။ အခုက်ြန္မတို႕ေတြက ပရိုပိုဆာတင္ျပီး က်လာရင္ လုပ္ၾကတာေတြက ဟိုအဖြဲ႕ကလဲဒါပဲ။ ဒီအဖြဲ႕ကလဲဒါပဲ။ Project planning ဌာနတခုထားျပီး လိုအပ္တဲ့က႑ေတြကို ခြဲေ၀ခ်ေပးမွဳလုပ္လိုက္ရင္ တဖြဲ႕က civil society အတြက္လုပ္၊ တဖြဲ႕က ဒီမိုကေရစီပညာေပးေရးလုပ္၊ တဖြဲ႕က ကင္ပိန္းလုပ္၊ တဖြဲ႕ကမွတ္တမ္းျပဳစုေရးလုပ္နဲ႕ ပိုျပီး ေနရာမက်ႏိုင္ဘူးလား။ overlapping ျဖစ္တဲ့ဧရိယာေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္တာေပါ့။ ေနာက္ျပီး ခရီးသြားကုန္က်စရိတ္ေတြ။ ဒါလုပ္ဖို႔ကိုပဲ ဟိုအဖြဲ႕ကအဲဒီေနရာတခါသြား၊ ဒီအဖြဲ႕ကတခါထပ္သြားနဲ႔။ ဟိုလူကတခါသြား၊ ဒီလူကတခါသြားနဲ႔။ သူ႔ေနရာနဲ႔သူ ေဒသဆိုင္ရာ in-charge ေတြထားလိုက္ရင္ အဆင္မေျပဘူးလား။ အဲလိုဆိုရင္လဲ ကုလားထိုင္လုေနၾကမွာေပါ့။ ကိုယ့္ျမန္မာအေၾကာင္းမသိဘူးလားလို႔ေတာ့ က်ြန္မကို မေျပာပါနဲ႕။ ဒါေတြလုပ္ေနလို႔ အက်ိဳးမွမရွိတာ။ က်ဆံုးသြားတဲ့ ရဲေဘာ္ေတြ၊ ေထာင္ထဲကရဲေဘာ္ေတြ မ်က္ႏွာေထာက္ျပီး ဒီေလာက္ေတာ့ သေဘာထားၾကီးသင့္တယ္ထင္တာပဲ။ ဒီလိုပဲဟိုတမ်ိဳး၊ ဒီတမ်ိဳးနဲ႔ ပြစာက်ဲေနလို႔ကေတာ့ ဘယ္လိုလုပ္ျပီး united force ကိုရမွာလဲ။ လူ႕ဘီလူးၾကီးကို ေျခေထာက္သြားကုပ္လိုက္၊ လက္သြားပုပ္လိုက္၊ ကလိသြားထိုးလိုက္ပံုစံမ်ိဳးျဖစ္ေနမွာေပါ့။ အားလံုးက အားနဲ႔မာန္နဲ႔ တျပိဳင္တည္းတြန္းလွဲျပီး တက္ဖိသတ္မွ ရမွာကိုး။
ကဲ- ဒါေတြကထားပါေတာ့။ ျမန္မာျပည္မတိုးတက္လို႔ က်ြန္မတို႔ေတြ ယူၾကံဳးမရစိတ္ဆိုးေနၾကရတာမဟုတ္လား။ ဒီေတာ့ စစ္အာဏာရွင္ျပဳတ္က်ျပီး ဒီမိုကေရစီစနစ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့အခါ ျမန္မာျပည္တိုးတက္ေအာင္ လုပ္ဖို႔ကိုေကာ က်ြန္မတို႔ ဘာေတြျပင္ဆင္ထားျပီးျပီလဲ။ ဒီမိုကေရစီဆိုတာက ဥံဳဖြ- တိုင္းျပည္တိုးတက္ေစသတည္း လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ မႏၱန္မဟုတ္ဘူးေနာ္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ဆိုတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း ဂ်ီဒီပီတက္လာမွာမဟုတ္ဘူး။ မီးမလင္းတဲ့တိုင္းျပည္ခ်က္ခ်င္းမီးလင္းလာမွာမဟုတ္ဘူး။ တဲထဲကလူေတြ ခ်က္ခ်င္းလက္ငင္းတိုက္ေပၚေရာက္သြားမွာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေတြျဖစ္ဖို႔ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တိုင္းျပည္ကုိတည္ေဆာက္ၾကရမယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ရွိေနျခင္းအားျဖင့္ အာဏာဟာ ျပည္သူရဲ႕ လက္ထဲမွာရွိတယ္။ တိုင္းျပည္တိုးတက္ေရးမလုပ္ေပးႏိုင္တဲ့အစိုးရ၊ လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာကို မေလးစားတဲ့ အစိုးရမ်ိဳးကို ျပည္သူကျဖဳတ္ခ်ပိုင္ခြင့္ရွိတယ္။ ဒီေတာ့ လူေတြဟာ ကိုယ့္ကံၾကမၼာကို ကိုယ္ဖန္တီးပိုင္ခြင့္ရွိတယ္။ ဒီေတာ့ သူမ်ားေတြ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္တာမေကာင္းတဲ့ အေၾကာင္းေတြကို ျမိန္ေရယွက္ေရ ထိုင္ေျပာထိုင္ဆဲေနၾကတဲ့ က်ြန္မတို႔ ဒီမိုသမားေတြ၊ ကိုယ္ယံုၾကည္တဲ့ ဒီမိုစနစ္ေဖာ္ေဆာင္ရင္းနဲ႔ တိုင္းျပည္တိုးတက္ေအာင္မလုပ္ႏိုင္လို႔ Democratic consolidation မျဖစ္ပဲ reverse democratization ျဖစ္သြားလို႔ကေတာ့ က်ြန္မတို႔ ၾကိဳးဆြဲခ်သတ္ေသဖို႔ပဲေကာင္းလိမ့္မယ္။ လူဆိုတာ ကိုယ္လုပ္ခဲ့တဲ့အလုပ္ကို တာ၀န္ခံရမယ္၊ တာ၀န္ယူရမယ္ေလ။ ဒီေတာ့ က်ြန္မတို႔ေတြ ပြဲၾကိဳက္ေမာင္၊ ပြဲၾကိုက္မယ္ေတြျဖစ္ေနတာတင္မဟုတ္ပဲ တလွမ္းတိုးျပီး စနစ္တက်ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ၾကဖို႔ေကာ မလိုအပ္ဘူးလား။
ႏိုင္ငံတိုင္း၊ ႏိုင္ငံတိုင္းရဲ႕ ၀န္ၾကီးအဖြဲ႕ေတြမွာ၊ အစိုးရဌာနဆိုင္ရာေတြမွာ သက္ဆိုင္ရာက႑အလိုက္ က်ြမ္းက်င္သူေတြကို ေပၚလစီေတြေရးဆြဲဖို႔၊ သံုးသပ္ဖို႔ ေထာင္နဲ႔ခ်ီ၊ ေသာင္းနဲ႔ခ်ီျပီး ခန္႕ထားၾကတာ။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာဆို ေပၚလစီမေျပာနဲ႔။ တျခားႏိုင္ငံအစိုးရအဖြဲ႕၀င္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ေျပာဆိုပံု၊ လုပ္ကိုင္ပံု၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ပံုေတြကိုပါ အေသးစိတ္ေလ့လာတဲ့ ပညာရွင္ေတြ စီအိုင္ေအမွာ ခန္႔ထားတာ။ ဒီေတာ့မွလဲ သံတမန္ေရးရာဆက္ဆံမွဳေတြမွာ ေဆာင္ရန္၊ ေရွာင္ရန္ေတြကို ဆံုးျဖတ္ႏိုင္တာေပါ့။ ဒါေတြရွိဖို႕ေနေနသာသာ။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳအတြက္ အရမ္းကို အေရးၾကီးတဲ့ ေနရာေတြအတြက္ကိုေတာင္ က်ြမ္းက်င္ေအာင္ေလ့လာထားသူေတြ က်ြန္မတို႔ဘယ္ေလာက္ရွိေနလို႔လဲ။ အမ်ားစုက ေျပာလိုက္ရင္ ေဒၚစုကိုပဲ လက္ညွိဳးထိုးေနၾကတယ္။ အစိုးရအဖြဲ႕ဆိုတာတေယာက္တည္းတတ္ေန၊ သိေနလို႔ရတာမဟုတ္ဘူး။ ျပီးေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာတက္လာမယ့္ အစိုးရအဖြဲ႕၀င္၀န္ၾကီးေတြနဲ႕တင္ျပီးသြားတာမဟုတ္ဘူး။ ဒီကိစၥမ်ိဳးေတြကို တေယာက္တည္းလုပ္ရတာ မဟုတ္ဘူး။ Think Tank ေတြ အမ်ားၾကီးလိုအပ္တယ္။
ေပၚလစီေရးရာက်ြန္မကေျပာေတာ့ တေယာက္ကေျပာဘူးတယ္။ ခင္ဗ်ားက၀န္ၾကီးရူးရူးေနတာလားတဲ့။ ဒီကိစၥတက္လာတဲ့ပါတီကပဲ ေျပာရမွာ။ ခင္ဗ်ားေျပာစရာမလိုဘူးတဲ့။ ဒီစကားမ်ိဳးကိုသာၾကားရင္ အခုယူေကက Government Economic Department မွာ economic analyst ေတြ၊ senior economic adviser ေတြလုပ္ေနၾကတဲ့ က်ြန္မသူငယ္ခ်င္းေတြ၊ ဆရာမေတြ သတ္မ်ားေသသြားၾကမလားပဲ။ ဒီမိုကေရစီရရွိေရးဆိုတဲ့စကားလံုးရယ္၊ နအဖလူသတ္တယ္၊ နအဖမေကာင္းဘူးဆိုတဲ့ စကားေတြရယ္ တင္မကပဲ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို တကယ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ခ်င္သူေတြအေနနဲ႕ လက္ရွိဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြရဲ႕ အစိုးရယႏၱရားေတြ ဘယ္လိုလည္ပတ္ေနလဲဆိုတာကို ၾကိဳတင္မေလ့လာထားသင့္ၾကဘူးလား။ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာ ဘယ္လိုေပၚလစီေတြ ခ်လိုက္တယ္၊ ဘယ္ေပၚလစီေတြက ဘယ္လိုအခါမ်ိဳးမွာ failure ျဖစ္တတ္တယ္ဆိုတာေတြကို ၾကိဳတင္သိထားျခင္းဟာ အနာဂတ္ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံအတြက္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းႏိုင္တယ္ မဟုတ္ဘူးလား။
က်ြန္မတို႔ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးႏိုင္ငံျဖစ္တယ္။
ကဲ- က်ြန္မတို႔ေတြက နအဖစစ္အသံုးစရိတ္ၾကီးတာကိုပဲ ထိုင္ေျပာေနၾကတယ္။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံက်ရင္ အခုတပ္မွာရွိေနတဲ့ manpower ကို civilian production တက္လာေအာင္ ဘယ္လို conversion လုပ္မလဲ။ ဘယ္လို Retooling လုပ္မလဲဆိုတာ ၾကိဳေလ့လာထားတာ မေကာင္းဘူးလား။ တခါ ကာကြယ္ေရးအသံုးစရိတ္ေလွ်ာ့မယ္ဆိုရင္ ဘယ္က႑ေတြမွာ ပိုတိုးမလဲ၊ ပိုေလ်ာ့မလဲစသည္ျဖင့္ public expenditure policy ေတြကိုႏိုင္ငံတခုခ်င္းစီအလိုက္ ႏွိဳင္းယွဥ္သိေနသူေတြရွိေနရင္ မေကာင္းဘူးလား။
Domestic resources ေတြကို ဘယ္လို mobilize လုပ္ၾကမလဲ၊ လူ႕စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ဖြံ႕ျဖိဳးမွဳျဖစ္ေအာင္ ေရရွည္၊ ေရတိုစီမံကိန္းေတြ ဘယ္လိုခ်သင့္ၾကသလဲ ဆိုျပီးစဥ္းစားတာကလဲ နအဖေတြ ခိုးေနၾကတာပဲ၊ ပညာေရးလဲစုတ္ျပတ္ေနျပီဆိုျပီး ထိုင္ေျပာေနတာထက္ပိုအက်ိဳးရွိတယ္။ ႏိုင္ငံတကာမွာ ဘာေတြျဖစ္ခဲ့ၾကသလို၊ ဘယ္လိုလုပ္ခဲ့ၾကသလဲသိမွ ေကာင္းတဲ့နမူနာေတြသံုးႏိုင္ေတာ့မွာေပါ့။
ဒီလိုပဲ foreign resources ေတြကို ဘယ္လို mobilize လုပ္မလဲ၊ International trade မွာအာဆီယံနဲ႔ ကုန္သြယ္မွဳဆိုင္ရာေတြ၊ တရုတ္၊ အိႏၵိယတို႔နဲ႕ ကစားရမယ့္ trade game ဆိုင္တာေတြကို ၾကိဳျပီးေလ့လာထားရင္ေရာ အာဆီယံကနအဖကိုကူညီေနတယ္၊ တရုတ္ကကူညီေနတယ္။ သူတို႔ကိုမကူညီေအာင္ ကင္ပိန္းလုပ္ရမယ္ေျပာေနတာထက္ ပိုအက်ိဳးရွိပါလိမ့္မယ္။ သူတို႔က lobby လုပ္လို႔ကေတာ့ ေနာင္မ်ိဳးဆက္ ေျခာက္ဆယ္ေလာက္အထိ ထူးမျခားနားပါပဲ။ မယံုရင္ပံုျပင္မွတ္ပါေတာ့။ စမ္းခ်င္ရင္လဲ ဆက္သာစမ္းၾကပါ။ လုပ္ေနသူမ်ားကို ေ၀ဖန္လိုျခင္းအလ်ဥ္းမရွိပါေၾကာင္း။ ဒီမိုသမားပီသစြာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုႏိုင္ေသာအခြင့္အေရးကိုသာ အသံုးခ်ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ျပီးေတာ့တခါ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံကေန ဒီမိုႏိုင္ငံေျပာင္းထားတဲ့ႏိုင္ငံတိုင္းမွာ civil-military relationship ကို ပံုမွန္ျပန္ျဖစ္ေအာင္ အေတာ္ပဲလုပ္ယူၾကိဳးစားၾကရပါတယ္။ ဒီအတြက္လဲ တတ္သိနားလည္သူမ်ားစြာလိုအပ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတခုရဲ႕ဖြဲ႕စည္းပံုေရးရာေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႕ေရာ က်ြန္မတို႕ဒီမိုေတြ Administrative law ကို စပယ္ရွယ္လစ္ ဘယ္သူေတြ လုပ္ထားၾကပါသလဲ။ က်ြန္မတို႔အၾကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေရရြတ္ေနတဲ့ လူ႕အခြင့္အေရးနဲ႔ ဆိုင္ရာေတြမွာေကာ ပညာရွင္ေတြ လက္ခ်ိဳးေရတြက္လို႔ေတာင္ ရပါေသးရဲ႕လား။
တျခားနယ္ပယ္ေတြကလဲအမ်ားၾကီးပဲ။ ဆက္ေျပာေနရင္ဒီပိုစ္႕ကျပီးမွာ မဟုတ္ပါ။ ခင္ဗ်ားက စာအုပ္ၾကီးပဲ။ စာအုပ္ေတြပဲအားကိုးမေနနဲ႕။ စာအုပ္နဲ႕လက္ေတြ႔မတူတာအမ်ားၾကီးလို႔ ေျပာခ်င္လဲေျပာပါ။ အမွန္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒီသီအိုရီေတြကို လက္ေတြ႔မွာ apply လုပ္ရတဲ့ နယ္ပယ္ေတြအမ်ားၾကီးပါ။ အထူးသျဖင့္ စီးပြားေရးနဲ႔ လူမွဳေရးေပၚလစီေတြမွာပါ။ enviorment policy, regional and urban policy, income distribution policy, taxation policy, public expenditure policy, monetary policy, fiscal policy, macroeconomic reform, competition policy, microeconomic reform စတာေတြမွာ အေျခခံသီအိုရီမပါပဲ ေျပာခ်င္ရာေျပာျပီးလုပ္ခ်င္ရာလုပ္ၾကည့္ၾကပါလားကြယ္ရို႕။ အခုျမန္မာျပည္မွာ လက္ေတြ႕ျဖစ္ေနတာေတြက သက္ေသပဲမဟုတ္လား။ ယူေကက Government Economic Department တို႔၊ Government Actuary Department တို႔မွာ အနဲဆံုး မဟာဘြဲ႕ရထားသူေတြမွ အလုပ္ေလွ်ာက္လို႔ရတာ အလကားသတ္မွတ္ထားတာ ဟုတ္ႏိုင္ပါ့မလား။
ျမန္မာျပည္ထဲမွာ ပညာရွင္ေတြ မရွိဘူးလို႔မဆိုခ်င္ပါ။ သို႔ေပမယ့္ အသိပညာရွင္ေတြထက္စာရင္ အတတ္ပညာရွင္ေတြျဖစ္တဲ့ ဆရာ၀န္၊ အင္ဂ်င္နီယာ၊ ကြန္ျပဴတာပညာရွင္မ်ားက ပိုမ်ားေနပါတယ္။ ျပည္ပမွာ ပညာနဲ႔အသက္ေမြးသူမ်ားမွာလဲ သူတို႔ေတြပဲမ်ားပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာကေတာ့ ပညာေရးအဆင့္အတန္း ကိုႏွိမ့္ခ်ထားလို႔ ထားပါေတာ့။ ျပည္ပေရာက္ေနျပီဆိုလွ်င္ေတာ့ အတတ္ပညာရွင္မ်ားသာမက ျမန္မာအသိပညာရွင္မ်ားလဲ အင္ႏွင့္အားႏွင့္ ေပၚထြန္းသင့္ၾကျပီ။ သက္ဆိုင္ရာနယ္ပယ္တခုခ်င္းဆီမွာ က်ြမ္းက်င္သူအုပ္စုမ်ားလည္း ခိုင္ခိုင္မာမာရွိသင့္ၾကျပီ။ ျမန္မာ့အေရးက်ြမ္းက်င္သူဆိုတာႏွင့္ ရွိသမွ်နယ္ပယ္အားလံုး က်ြမ္းက်င္သည္ဟု မည္သူမွ်မဆိုႏိုင္။ မည္သည့္တကၠသိုလ္၀က္ဆိုဒ္ကိုမဆိုဖြင့္ၾကည့္ပါ။ ပါေမာကၡအမည္မ်ားရွာၾကည့္ပါ။ ေဘးမွာ Research Interests ဆိုတာအျမဲပါပါတယ္။ သူစိတ္၀င္စားေသာ၊ က်ြမ္းက်င္ေသာနယ္ပယ္မ်ားသာ ကိုယ္စီသီးသန္႔ရွိၾကပါတယ္။ ဘယ္သူမွ ရွိသမွ်ေနရာစံုမက်ြမ္းက်င္ႏိုင္။ ပညာရပ္တခုတည္းမွာပဲ ကိုယ္သုေတသနလုပ္ေနေသာ နယ္ပယ္ကိုသာ က်ြမ္းက်င္ၾကတာပါ။ ဘြဲ႕ဆိုတာက ပညာရပ္ဆိုင္ရာကို ေယဘုယ်သိျခင္းသာျဖစ္ျပီး၊ မဟာဘြဲ႕ဆိုတာက အနည္းငယ္ပိုသိလာျခင္းပါ။ ပါရဂူဘြဲ႕ဆိုတာက်ေတာ့ ပညာရပ္ဆိုင္ရာပင္လယ္ထဲက ေရအိုင္ငယ္တခုအေၾကာင္းကို အေသးစိတ္ေလ့လာမိျခင္းသာရယ္ပါ။ တကယ္သိဖို႔ရန္မွာလဲ ဘ၀တေလွ်ာက္လံုး ဆက္လက္ေလ့လာၾကရတာ။ လုပ္ငန္းခြင္ထဲ၀င္တာဆိုရင္လဲ ကိုယ္လုပ္ရတဲ့ အေတြ႕အၾကံဳမ်ားအေပၚ အေျခခံျပီးမွသာ က်ြမ္းက်င္မွဳဆိုတာ ျဖစ္လာႏိုင္တာပါ။ ႏိုင္ငံသားဆိုင္ရာကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားေၾကာင့္ အစိုးရအဖြဲ႕မ်ားအတြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္မလုပ္ကိုင္ႏိုင္လွ်င္ထား၊ Knowledge ေတာ့ရွိရပါမယ္။ ျပည္ပေရာက္၀န္ၾကီးမ်ားကလဲ Human Resources Development အတြက္ ပါလီမန္မ်ား၊ သက္ဆိုင္ရာက်ြမ္းက်င္မွဳနယ္ပယ္ဌာနမ်ားတြင္ Internship မ်ားလုပ္ႏိုင္ဖို႔ တရား၀င္ ေတာင္းဆိုမွဳမ်ားလုပ္သင့္ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္လုံျခံဳေရးတို႔၊ အမ်ိဳးသားေထာက္လွမ္းေရး ဌာနတို႔ မဟုတ္ရင္ေတာ့ အျခားဌာနမ်ားအတြက္ အကူအညီေပးၾကပါလိမ့္မယ္။
ျမန္မာမ်ားကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚကိုယ္ရပ္ႏိုင္ရန္အတြက္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ ထား သင့္ သည္ျမင္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကေျပာၾကတယ္။ ခင္ဗ်ား ဘာမွေျပာမေနနဲ႕။ ဒီမိုကေရစီရရင္ ႏိုင္ငံတကာက ပညာရွင္ေတြကို ငွားသံုးမွာေပါ့တဲ့။ ျမတ္စြာဘုရား။ ဒီမိုကေရစီရလိုက္တာနဲ႔ပဲ ႏိုင္ငံရဲ႕သံုးစြဲႏိုင္စြမ္းအားေတြ မိုးေပၚက က်လာမွာမို႔လား။ ႏိုင္ငံတကာက ေခ်းေငြေတြ ယူရဦးမွာ။ တသိန္းေလာက္ေခ်းျပီး ရွစ္ေသာင္းေလာက္ကို ျပည္ပပညာရွင္ေတြ ငွားရမ္းသံုးဖို႔မ်ား သံုးၾကေတာ့မလို႔လား။ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္နဲ႔ပဲ ယွဥ္ျပီးေတြးၾကည့္ၾကပါ။ ျမန္မာျဖစ္တဲ့ကိုယ္တိုင္ေတာင္ ရေနတဲ့တလေဒၚလာေျခာက္ေထာင္ေလာက္ကိုစြန္႔ျပီး ဒီမိုကေရစီျမန္မာႏိုင္ငံသစ္မွာ တလသံုးရာေလာက္နဲ႔ သြားလုပ္ႏိုင္ပါ့မလားဆိုတာ။ သူ႕ကိုငွားရင္ေတာ့ ေပးတန္သေလာက္ေပးရေတာ့မွာေပါ့။ ဆင္ဖိုးထက္ခ်ြန္းဖိုးၾကီးေနရင္ မခက္ပါပေကာလား။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ့တမ်ိဳး။ ကမၻာ့ဘဏ္တို႔၊ အိုင္အမ္အက္ဖ္တို႔ဆီမွာ ေပၚလစီေတြ ပက္ကက္လိုက္ပါလာမွာပဲ။ သူတို႔၀င္လာတာနဲ႔ အားလံုးျပီးေရာတဲ့။ အမေလး။ လြယ္လိုက္ၾကတာ။ သူတို႔ဆီက ပေရာဂ်က္ေတြခ်ေပးဖို႔ ပေရာဂ်က္စီမံခ်က္ေတြတင္ရပါတယ္ရွင့္။ အခ်ိန္နဲ႔အညီလဲ ေပၚလစီဆန္းစစ္ခ်က္ေတြတင္ရပါတယ္။ ဒါေတြက ကင္ပိန္းေလးလုပ္ဖို႔ ပရိုပိုဆာေလးေရးတာေတြနဲ႔တင္ မရဘူးရွင့္။ ကဲ- project planning လုပ္ဖို႔၊ forecasting လုပ္ဖို႔၊ Development policy analysis လုပ္ဖို႔ အေျခခံက်တဲ့ econometrics ပိုင္းမွာ ေလ့က်င့္သင္ၾကားထားသူေတြ။ ဘယ္မွာလဲ။ modeling လုပ္ဖို႔ actuary ေတြ။ ျပီးေတာ့ ဒီပက္ကက္ေတြေနာက္မွာ political string ေတြကအမ်ားၾကီး။ လက္တင္အေမရိကတို႔၊ အာဖိရိကတို႔မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ဥပမာေတြကိုလည္း ေလ့လာၾကည့္ၾကပါဦး။ World Social Forum တို႔၊ European Social Forum တို႔ေတြကို ႏွစ္စဥ္လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာ တက္ျပီး ဘာေၾကာင့္ က်င္းပေနၾကသလဲဆိုတာကိုလဲ သြားၾကည့္ၾကပါဦး။ World Trade Organization နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ implications ေတြကိုလဲ ေလ့လာၾကည့္ၾကပါဦး။ အားလံုးအထင္၀ိုင္းၾကီးေနၾကတဲ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံက မက္ဆီကိုနဲ႕ ဘယ္လို trade game ေတြ ကစားသြားသလဲ ဆိုတာလဲ ေလ့လာၾကပါဦး။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံၾကီးျဖစ္တဲ့ အိႏၵိယႏိုင္ငံၾကီး ဘာေၾကာင့္ poverty သံသရာကမထြက္ႏိုင္ေသးတာလဲဆိုတဲ့ အေၾကာင္းေတြကိုလဲ ရွာၾကပါဦး။ ကိုယ့္ႏိုင္ငံရဲ႕ ကံၾကမၼာကိုမ်ား ဒီလိုပဲ ႏိုင္ငံျခားသားေတြ ငွားသံုးျပီး၊ သူတို႔လက္ထဲကိုပဲ ၀ကြက္အပ္လိုက္ၾကေတာ့မလို႔လား။
ဒီေတာ့ တခ်ိဳ႕ အခ်ိဳ႕ကိစၥမ်ားက ထိုင္ေျပာေနရံု၊ ဆဲေနရံုနဲ႔ အက်ိဳးမထူးပါ။ သူ႕ပေထြးေတြကို ကာကြယ္ေပးေနတယ္ဆိုျပီး မွတ္ခ်က္ထဲမွာ က်ြန္မကို ထပ္ျပီး လာေျပာမေနၾကဖို႔လဲ ၾကိဳတင္ေတာင္းပန္ပါတယ္။ ေျပာေနတာကို ဂရုစိုက္လို႔ေတာ့မဟုတ္ပါ။ က်ြန္မအေမရဲ႕ ကိုယ္က်င့္တရားကို က်ြန္မယံုၾကည္တာမို႔ ရယ္ေနရံုပဲရွိတာပါ။ က်ြန္မကို လာရမ္းေနလို႕လဲ အက်ိဳးမရွိေၾကာင္းကိုသာ ေျပာခ်င္တာပါ။ အခုအႏွစ္ႏွစ္ဆယ္အတြင္းမွာ ဒါေတြလုပ္ရင္းပဲ အခ်ိန္ကုန္ခဲ့ၾကတယ္မဟုတ္လား။ နအဖဆဲလိုက္၊ ကိုယ့္အခ်င္းခ်င္းဆဲလိုက္၊ သူဘာေကာင္လဲ-ငါဘာေကာင္လဲေျပာလိုက္၊ သံုးေယာက္ေလာက္ရွိရင္ တဖြဲ႕ခြဲေထာင္လိုက္၊ ကုလားထိုင္လုလိုက္၊ အခ်င္းခ်င္းေတြ႕ရင္သူကဘာလုပ္ခဲ့တာ။ ငါကဘယ္ေလာက္ ္ ေပးဆပ္ခဲ့ရတာေျပာလိုက္၊ ေနာက္ကြယ္ကေန ဟိုလူမေကာင္းဘူး၊ ဒီလူမေကာင္းဘူးဆိုျပီး အတင္းအုပ္လိုက္၊ ပြဲေတြလုပ္လိုက္၊ တို႔အေရးသြားလုပ္လိုက္၊ ၾကံဳရာက်ပန္းအလုပ္လုပ္လိုက္၊ စုဖြဲ႕ျပီး စားလိုက္၊ ေသာက္လိုက္၊ ျငင္းခုန္လိုက္၊ ပြဲလန္႔ရင္ခဏဖ်ာခင္းလိုက္၊ ပရိုပိုဆာေလးတင္လိုက္၊ တစိုက္မတ္မတ္လမ္းစဥ္မခ်ပဲ ဟိုခုန္လိုက္၊ ဒီကူးလိုက္ႏွင့္ အခ်ိန္ကုန္ခဲ့ၾကတာက အမ်ားအျပား။ တကၠသိုလ္တခုထဲမွာ ကြန္ဖရင့္လို႔အၾကီးအက်ယ္ေခါင္းစဥ္တပ္ျပီး လာသူမ်ားကို ေကာ္မတီ in-charge ေရြးခိုင္းရင္း တေန႕လည္လံုးကုန္သြားသည္လဲ ၾကံဳဖူးပါရဲ႕။ ဖိုရမ္လို႔ေခါင္းစဥ္တပ္ေဆြးေႏြးၾကျပီး၊ ခ်မွတ္လိုက္ေသာ လမ္းစဥ္မ်ားႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာသည္အထိ ဘာမွျဖစ္လာတာ မရွိသည္ကိုလည္း ေတြ႔ဖူးပါရဲ႕။
လုပ္ေနတဲ႔ တိုက္ပြဲ၀င္လမ္းေၾကာင္းမွာကလဲ ေပၚလစ္ဗ်ဴရိုမရွိ။ တေယာက္တေပါက္။ တင္ခ်င္တဲ့လိုင္းေကာက္တင္ေနၾကတာပဲေတြ႕ေနရပါတယ္။ အနာဂတ္အတြက္က်ေတာ့လဲ ဟိုနားတေယာက္စ၊ ဒီနားတေယာက္စမွလြဲ၍ ပညာရပ္ဆိုင္ရာနယ္ပယ္တိုင္းတြင္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ အုပ္စုမ်ားမရွိ။ ယူဂ်ီနည္းကိုက်ျပန္ေတာ့လည္း စနစ္တက်အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းမရွိ။ သတင္းဦးေျပာခ်င္ေဇာႏွင့္ အျပိဳင္အဆိုင္ ကိုယ့္လူကိုယ္ျပန္သတ္ေနၾကတာမေကာင္းပါ။ သူတို႔ကတကယ္တိုက္ပြဲ၀င္ေနရတာပါ။ စစ္ေျမျပင္မွာပါ။ က်ြန္မတို႔ကအေ၀းကေန လက္နက္ၾကီးပစ္ကူေပးတာေလာက္ပဲလုပ္ႏိုင္တာပါ။ ဒီဂရီအတြက္မွားျပီး အေျမာက္ဆန္က ကိုယ့္တပ္ေပၚကိုယ့္ျပန္က်တာမ်ိဳးကေတာ့ မျဖစ္သင့္ပါ။ သတင္းဌာနအခ်ိဳ႕ကလည္း ေတာ္လွန္ေရးလို လွ်ိဳ႕၀ွက္သင့္တာလွ်ိဳ႕၀ွက္၊ ေဖာ္သင့္တာေဖာ္မလုပ္ၾကပါ။ ဒီမိုကေရစီရျပီးသားႏိုင္ငံမ်ားမွာ က်င့္သံုးသည့္ မီဒီယာပံုစံကို စစ္အာဏာရွင္စနစ္တြင္းတြင္ ပိတ္မိေနသည့္ ျပည္တြင္းလူမ်ားအတြက္ သြားသံုးေနၾကတာေတြ ျမင္ေနရပါတယ္။ စက္တင္ဘာေတာ္လွန္ေရးတုန္းက မစုစုေႏြးအခုလွည္းတန္းကို သြားေနျပီဟု မီဒီယာတခုကေၾကညာလိုက္ရေတာ့ အံ့ၾသလို႔မဆံုး။ အဲဒီလိုprominent leader မ်ိဳးဆိုတာ ရုတ္တရက္ဘြားကနဲေပၚသြားလိုက္သည္က ပိုမေကာင္းဘူးလား။ အခုေတာ့ ဘာမွေတာင္မစရေသး။ အသင့္ လာေစာင့္ကုန္တာနဲ႕ ေျပးရပါေရာလား။ ျပီးေတာ့ သတင္းပို႔၊ သတင္းယူစနစ္။ အခုေတာင္အေပၚထပ္က ျမင္ေနရပါတယ္လို႔ တိုက္ရိုက္ေျပာတာမ်ိဳးက သတင္းဘယ္ေလာက္ခိုင္မာတယ္ဆိုတာ သိသာေပမယ့္ နအဖေထာက္လွမ္းေရးေတြအတြက္ လူရွာရတာ ပိုမလြယ္ကူုသြားဘူးလား။ အနီးကပ္ဓာတ္ပံုေတြကို ရိုက္တင္ၾကတာကေကာ ျပည္ပကလူေတြသိရေတာ့ ဘာအက်ိဳးပိုထူးသြားသလဲ။ သိရသေလာက္ စက္တင္ဘာေတာ္လွန္ေရးေၾကာင့္ဆိုျပီး ျပည္တြင္းမွာ တိုက္ပြဲ၀င္ဖို႔ျပန္၀င္သြားတဲ့ ျပည္ပေရာက္ျမန္မာ ဘယ္သူမွမရွိပါ။ အလြန္ဆံုးသံရံုးေရွ႕သြားတာေလာက္ပဲရွိတာပါ။ သံရံုးေရွ႕ကေတာ့ တေယာက္သြားသြား၊ ႏွစ္ေယာက္သြားသြား။ ဆႏၵျပပြဲျဖစ္သည္ဆိုလွ်င္ျပီးတာပဲ။ ဒီအတြက္နဲ႔ ျပည္တြင္းကအဖိုးတန္တဲ့ ကိုယ့္ကလာဘ္စည္းကို စေတးလိုက္စရာတဲ့လား။ ျပည္တြင္းမွာ ပူးေပါင္းလာႏိုင္ဖြယ္ရွိတဲ့ တပ္မေတာ္အရာရွိေတြကိုလဲ နာမည္တပ္ျပီးကို nominate လုပ္စရာတဲ့လား။ ေခါင္းျပဴလာတဲ့လိပ္အထဲျပန္၀င္သြားမွာေပါ့။ ဒီလိုကိစၥမ်ိဳးဆိုတာ ျဖစ္သြားျပီးမွ လူသိခံရတာ။ ဒါေတာင္ေအာင္ျမင္မွ။ မေအာင္ျမင္ေသးလဲ ဆက္ျပီးအတြင္းစည္းမွာ ကလာဘ္စည္းျမွဳပ္ေပးထားတာက ပိုမေကာင္းဘူးလား။
က်ြန္မကျမင္သည့္အျမင္ကို အမွန္အတိုင္းေျပာျခင္းပါ။ တကယ္ေတာ့ က်ြန္မတို႔ေတြအားလံုးက တိုက္ပြဲျဖစ္ရာစစ္ေျမျပင္ကိုခြာျပီး ပါးစပ္ေသနတ္ပစ္ေနၾကတယ္ဆိုတာ ကိုယ့္မသိစိတ္ထဲမွာ ကိုယ္သိေနၾကပါတယ္။ အခြင့္အေရးသမားမဟုတ္ဘူး ဆိုရင္ေပါ့။ ဒါကိုဟန္ကိုယ့္ဖို႔ ဟန္ေရးျပျပီး တခ်ိန္က ေအာင္ျမင္မွဳအတိုင္းအတာရခဲ့တဲ့ ရွစ္ေလးလံုးအိပ္မက္ထဲကႏိုးမထြက္ႏိုင္ပဲ အထည္ၾကီးပ်က္ေတြ ခ်မ္းသာခဲ့တဲ့အခ်ိန္ကို ျပန္ေျပာေနသလိုမ်ိဳး တသသနဲ႔ အထည္ၾကီးပ်က္ႏိုင္ငံေရးကို လုပ္ေနၾကတာပါ။ ပိုျပီးျဖစ္သင့္တာက က်ဆံုးသြားသူေတြကို ေထာက္ထားျပီး၊ ဘယ္လိုအခ်ိန္မွာ လမ္းစဥ္ေတြခ်ခဲ့သလဲ၊ ဘယ္လို triggering event ေတြျဖစ္ခဲ့လဲ၊ လူထုစည္းရံုးေရးကို ဘယ္လိုလုပ္ခဲ့ၾကလဲ၊ ဘာအမွားေတြလုပ္ခဲ့ၾကလဲ ဆိုတာေတြကို ျပန္လည္သံုးသပ္ သင္ခန္းစာယူျပီး ေအာင္ပြဲကို ဦးတည္မယ့္ ေျခလွမ္းေတြကိုသာ လွမ္းသင့္ၾကတာပါ။ ဟန္ေရးက်ဖို႔ အခ်ိန္လဲမဟုတ္သလို၊ ကိုယ့္ကိုကိုယ္လိမ္ေနၾကဖို႔အခ်ိန္လဲမဟုတ္ၾကေတာ့ပါ။ ဘာေၾကာင့္၊ ညာေၾကာင့္ ဆင္ေျခေတြ ေပးေနရမယ့္ အခ်ိန္လဲမဟုတ္ပါ။ စာေမးပြဲေတြနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး က်ြန္မျမင္တဲ့အျမင္တခုကေတာ့ ေအာင္ျခင္း၊ ရွံဳးျခင္းဟာ အေၾကာင္းမဟုတ္။ ကိုယ္တကယ္ၾကိဳးစားျပင္ဆင္လုပ္ကိုင္ခဲ့ျခင္းကသာ အေၾကာင္းျဖစ္တယ္ လို႔ပဲျမင္ပါတယ္။
ကဲ- က်ြန္မေမးပါဦးမယ္။ အခုအႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ ေတာ္လွန္ေရးခရီးတေလွ်ာက္မွာ က်ြန္မတို႔ေတြ လုပ္သင့္တာေတြ တကယ္လုပ္ခဲ့ၾကျပီးျပီလား။ ျပင္ဆင္သင့္တာေတြ တကယ္ျပင္ဆင္ခဲ့ၾကျပီးျပီလား။ ဒီလိုေမးလို႔ ဒီလိုေျပာလို႔ ခင္ဗ်ားကဘာလဲ။ ဘာကိစၥဆရာလာလုပ္ေနတာလဲဆိုရင္ေတာ့လဲ အမွန္အတိုင္းပင္ေျဖပါမယ္။ က်ြန္မလဲဘာမွမဟုတ္ပါ။ ျမန္မာျပည္ကိုတိုးတက္ေစခ်င္တဲ့၊ ျမန္မာ့ေတာ္လွန္ေရးကို ေအာင္ပြဲရေစလိုတဲ့၊ ျမန္မာျပည္မွာ က်ေနေသာ မ်က္ရည္စက္ေတြကို ခန္းေျခာက္ေစလိုတဲ့၊ က်ြန္မျမန္မာပါဆိုတဲ့စကားကို ကမၻာမွာ ဂုဏ္ယူစြာလက္မေထာင္ေျပာခ်င္တဲ့ လူငယ္တဦးသာျဖစ္ပါေၾကာင္း။
ခင္မမမ်ိဳး (၃၀၊ ၆၊ ၂၀၀၈)