ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္၊ ၾကားျဖတ္အစိုးႏွင့္ ျမန္မာေတာ္လွန္ေရးအႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ခရီး

ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္၊ ၾကားျဖတ္အစိုးႏွင့္ ျမန္မာေတာ္လွန္ေရးအႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ခရီး

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ မွီတင္းေနထိုင္ၾကသည့္ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ ျပည္သူလူထုသည္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ဆိုး၏ ေဘးရန္ကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အသက္မ်ား၊ ဘ၀မ်ားႏွင့္ရင္းကာ ခံေနၾကရေလသည္။ ထိုစနစ္ဆိုးမွလြတ္ေျမာက္ကာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳဳျဖစ္စဥ္ စတင္ေရးသည္ ယေန႔ေခတ္အခ်ိန္အခါ ေရႊျပည္ျမန္မာ၏ အေရးၾကီးဆံုး လိုအပ္ခ်က္ပင္ျဖစ္ေလရာ ယခုေဆာင္းပါးတြင္ အဆိုပါဒီမိုကေရစီေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ ႏွင့္ ျဖစ္စဥ္၏ အခရာျဖစ္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရဖြဲ႔စည္းေရးကိစၥမ်ားအား ေရးသား ေဖာ္ျပမည္ျဖစ္ပါသည္။

ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္ (Democratization)

က်ြႏ္ုပ္တို႔ျမန္မာလူမ်ိဳးအမ်ားစုသည္ ဒီမိ္ုကေရစီဆိုေသာ စကားလံုးကို ၾကားသည္ႏွင့္ ဒီမိုကေရစီရရွိေရးဟူေသာ ေၾကြးေၾကာ္သံကိုသာ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္လံုးလံုး ေၾကြးေၾကာ္လာ ခဲ့ၾကေလသည္။ စစ္အစိုးရထံမွ ဒီမိုကေရစီကို နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။ အခ်ိဳ႕ကလည္း ဒီမိုကေရစီဆိုသည္မွာ ေတာင္းယူ၍မရ၊ တိုက္ယူမွရမည္ ဟုအဆိုရွိၾကျပန္သည္။ သို႔ေပမယ့္ စစ္အုပ္စုသည္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ ၄င္းတို႔ထံတြင္ ဒီမိုကေရစီမရွိ။ ဒီမိုကေရစီဆိုသည့္ သေဘာတရားကိုလည္း ထိုသူတို႔နားမလည္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ဟူသည္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံတြင္ က်င့္သံုးသင့္သည့္ စနစ္တခုဟူ၍လည္း သူတို႔လက္မခံ။ ထိုသို႔ေသာသူမ်ားထံတြင္ ဒီမိုကေရစီရရွိေရး သြားေရာက္ေတာင္းဆိုေနသည္ကား ေရႊလင္ပန္းႏွင့္ ထမင္းဆီဆမ္းေတာင္းေနေသာ ကေလးငယ္ပမာပင္ ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။

သို႔ဆိုလွ်င္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ထြန္းကားလာေအာင္ မည္သို႔လုပ္ယူၾကမည္နည္း ဟူ၍ေမးစရာရွိလာသည္။ ဒီမိုကေရစီဆိုသည္မွာ စနစ္တခုျဖစ္ရာ၊ ထိုစနစ္ကို အသက္သြင္းရန္အတြက္ ျဖစ္စဥ္တရပ္လိုအပ္ပါသည္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္က်င့္သံုးႏိုင္မည့္ လမ္းေၾကာင္းေပၚသို႔သြားေရာက္ေနေသာ ႏိုင္ငံေရးေျပာင္းလဲမွဳမ်ားသည္ အဆိုပါဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္ပင္ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ Rustow, Guillermo O’ Donnell, Scott Mainwaring, Yossi Shain, Juan Linz စသူတို႔က ကမာၻ႕သမိုင္း၏ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္ၾကီးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ First long wave in USA, France, Italy, Argentina, the overseas British dominions (1828-1926), First, reverse wave in Italy, Germany, Argentina (1922-1942), Second short wave in West Germany, Italy, Japan, India, Israel (1943-62), Second, reverse wave in Brazil, Argentina, Chile ( 1958-1975), Third wave in Portugal, Spain, others in Latin America, Asia, Africa, Eastern Europe စသည္မ်ားကို ေလ့လာ၍ ဒီမိုကေရစီအသြင္းကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္တြင္ အပိုင္းႏွစ္ပိုင္းပါ၀င္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကေလသည္။

ယင္းတို႔၏အဆိုအရ ပထမအပိုင္းမွာ အာဏာရွင္စနစ္မွကနဦးအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ (initial transition from authoritarian rule) (သို႔မဟုတ္) အစပ်ိဳး political liberalization ျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယပိုင္းမွာကား လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို consolidate လုပ္ျခင္းတို႔ျဖစ္ေလသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္စရန္ လမ္းႏွစ္သြယ္ရွိေပသည္။ Initial transition ႏွင့္ political liberalization တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ Political liberalization လမ္းေၾကာင္းမွာကား အာဏာရွင္အစိုးရမွ အတိုက္အခံမ်ားလံုး၀မပါပဲ သူ႔ဘာသာစတင္ျခင္းျဖစ္ေလသည္။ ထိုသို႔စတင္ျခင္းတိုင္းသည္ ဒုတိယအဆင့္ democratic consolidation ကိုေတာ့ ျဖစ္ေစသည္ကား မဟုတ္ပါ။ ထိုအေၾကာင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ အေသးစိတ္ကို အျခားေဆာင္းပါးတခုတြင္ ေဖာ္ျပပါမည္။ ယခုေဆာင္းပါးတြင္ကား Initial transition စတင္ေစရန္ လိုအပ္သည့္အေၾကာင္းအရာမ်ားအား အဓိကထား၍ ေဖာ္ျပပါမည္။

Initial transition ႏွင့္ ၾကားျဖတ္အစိုးရ

Initial transition ျဖစ္လာေစရန္အတြက္ အေရးၾကီးဆံုးမွာ ၾကားျဖတ္အစိုးရပင္ျဖစ္ေလသည္။ ကနဦးဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္၏ အဓိကေသာ့ခ်က္မွာ interim period တြင္ မည္သူမ်ားက အုပ္ခ်ဳပ္၍ အာဏာကို မည္သို႔ခြဲေ၀သံုးစြဲမည္နည္းဆိုသည့္ အခ်က္အေပၚတြင္ မူတည္သည္။ ထိုအခ်က္ကို ေသခ်ာစြာေဖာ္ထုတ္ျပီးမွသာ ဒီမိုကေရစီလွဳပ္ရွားမွဳလမ္းေၾကာင္းမွာ တည့္တည့္မတ္မတ္ႏွင့္ ထိထိေရာက္ေရာက္ရွိသည္။

ႏွစ္ဆယ္ရာစုေႏွာင္းပိုင္း ကနဦးဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္မ်ားအား ေလ့လာ၍ ပညာရွင္ Shain ႏွင့္ Lintz ဆိုသူတို႔က အဆိုပါေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္မ်ားတြင္ ပါ၀င္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရပံုစံေလးမ်ိဳးကို ထုတ္ေဖာ္ခဲ့ၾကသည္။

(၁) အတိုက္အခံမ်ားက ဦးေဆာင္ေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရ (Opposition-led interim government)

လူထုတိုက္ပြဲပံုစံျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးအသြင္ျဖင့္ျဖစ္ေစ အာဏာရွင္ အစိုးရအား ျဖဳတ္ခ်ေတာ္လွန္၍ ၾကားျဖတ္အစိုးရအျဖစ္ေၾကျငာကာ၊ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပျခင္းနည္းလမ္းျဖင့္ ဒီမိုကေရစီေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္အခ်ိန္တိုအတြင္း ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ ဦးေဆာင္ဦးရြက္ျပဳသည့္ အစိုးရတရပ္ျဖစ္သည္။ အာဏာရွင္အစိုးရ၏ ဥပေဒစိုးမိုးမွဳ၊ အာဏာသက္ေရာက္မွဳကို total rejections လုပ္ရမည္ျဖစ္၍ အသြင္ကူးစဥ္ကာလတြင္ လူထုအေပၚ၌ တာ၀န္ခံမွဳရွိရမည္။ တာ၀န္ယူရမည္။ (၁၉၇၄)ခုႏွစ္မွ (၁၉၇၆)ခုႏွစ္ ေပၚတူဂီႏိုင္ငံ ကနဦးဒီမုိကေရစီေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္သည္ ဤပံုစံမ်ိဳးျဖစ္သည္။

ထိုသို႔ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳကို လုပ္ရန္ရည္ရြယ္ပါက အတိုက္အခံအုပ္စုမ်ား စုစည္းက်စ္လစ္မွဳရွိရန္ လိုအပ္သည္။ ဥာဏ္အေျမာ္အျမင္ရွိရန္လိုအပ္သည္။ ႏိုင္ငံေရးသံုးသပ္မွဳမွန္ကန္ရန္ လိုအပ္သည္။ အခ်ိန္အခါကို မွန္မွန္ကန္ကန္ တြက္ခ်က္တတ္ရန္ လိုအပ္သည္။ လူထုစည္းရံုးေရးေကာင္းမြန္ရန္လိုအပ္သည္။ ျပဳတ္က်သြားေသာ အာဏာရွင္မ်ားမွ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳ ရွိလာႏိုင္သည္ျဖစ္သျဖင့္ အခ်ိန္မွီထိန္းကြပ္ႏိုင္ရန္ စစ္ေရးသတိ၊ ႏိုင္ငံေရးသတိရွိရန္လိုအပ္သည္။ မူလအာဏာရွင္သည္ စစ္အာဏာရွင္ျဖစ္ပါက လက္နက္ကိုင္အင္အားစုမ်ား ျပန္႕က်ဲသြားႏိုင္သည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အဆိုပါအင္အားစုမ်ားကို ျပန္လည္စုစည္း၍ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအတြက္ လိုအပ္ေသာ က်စ္လ်စ္သည့္ တပ္မေတာ္တရပ္ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းႏိုင္ရန္ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္မ်ားတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳစြမ္းရည္ရွိရန္ လိုအပ္သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ (၁၉၈၈) လူထုအေရးေတာ္ပံုၾကီးသည္ ဤသို႔ေသာ ေျပာင္းလဲမဳွလမ္းေၾကာင္းကို ဦးတည္ခဲ့ေသာ္လည္း အားနည္းခ်က္အခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ အသက္ေသြးေခ်ြးမ်ားရင္းျပီးမွ ေပးဆပ္ခဲ့ရသည္ႏွင့္ မတန္စြာပင္ ေအာင္ပြဲႏွင့္ လြဲခဲ့ရသည္။ သမိုင္းသင္ခန္းစာ ယူတတ္ရန္လိုေပသည္။ ထပ္ခါတလဲလဲ မွားေနသည္ဆိုလွ်င္ေတာ့ မွားသူမ်ား၏ အသံုးမက်မွဳပင္ ျဖစ္ေပေတာ့မည္။

အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္မွာကား ထိုေျပာင္းလဲမွဳကို ဦးတည္သည္ဆိုပါက လူထုတိုက္ပြဲႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးလမ္းေၾကာင္းတခုခုကိုျဖစ္ေစ၊ ႏွစ္ခုလံုးကိုေပါင္းစပ္၍ တစိုက္မတ္မတ္လုပ္ကိုင္ရမည္။ စုစည္းမွဳအားမ်ား၏ လားရာသည္ ထိုေျပာင္းလဲမွဳကိုသာ ဦးတည္ထြက္သြားရမည္။ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္သင့္သည္မ်ားကို “ ျဖစ္လာရင္လုပ္ဖို႔နည္းရွိပါတယ္“ ဆိုေသာ မီဒီယာၾကားေကာင္းရံု စကားလံုးမ်ားေျပာေနျခင္းျဖင့္ မဟုတ္ပဲ လက္ေတြ႔လုပ္ေဆာင္ထားရမည္။ ခင္းစရာလမ္းေၾကာင္းကို ခင္းက်င္းထားရမည္။ လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ျဖည့္စြက္ထားရမည္။

(၂) ပါ၀ါခြဲေ၀သံုးစြဲေသာၾကားျဖတ္အစိုးရမ်ား (power-sharing interim governments)

ပါ၀ါခြဲေ၀သံုးစြဲေသာၾကားျဖတ္အစိုးရမ်ားဆိုသည္မွာ အာဏာရွင္အစိုးရမွ အခ်ိဳ႕ေသာ အဖြဲ႕၀င္မ်ားႏွင့္ အတိုက္အခံမ်ားမွ အခ်ိဳ႕ေသာ အဖြဲ႕၀င္မ်ားတို႔ နားလည္မွဳယူ၍ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား မက်င္းပမီ ယာယီ ၾကားျဖတ္အစိုးရအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းကာ အတူတကြ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳ လမ္းေၾကာင္းမွာ ႏိုင္ငံေရးအရ ပ႗ိပကၡမမ်ားလွပဲ တည္ျငိမ္သည္။ ေျပာင္းလဲမွဳမွာ ညင္သာသည္။ အတိုက္အခံမ်ား၏ ပညာသားပါပါ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွဳ အထူးလိုအပ္သည္။ (၁၉၈၉) မွ (၁၉၉၁)ခုႏွစ္အထိ ပိုလန္ႏိုင္ငံ၏ ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္မွာ ထိုသို႔ေသာ ပံုစံမ်ိဳးျဖစ္သည္။

ထိုေျပာင္းလဲမွဳမ်ိဳးကို ဦးတည္ပါက အာဏာရွင္ဘက္မွ ဘက္ေျပာင္းလာသူမ်ားရွိလာေစရန္ စည္းရံုးလွံဳ႕ေဆာ္မွဳအားေကာင္းရမည္။ ထိုစည္းရံုးေရးစြမ္းရည္တြင္လည္း လွ်ိဳ႕၀ွက္ႏိုင္မွဳစြမ္းရည္ပါလိုအပ္သည္။ မည္သူႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ အတိုက္အခံမ်ားမွ nominate လုပ္ေနသည္ကို အာဏာရွင္ဘက္သို႔ သတင္းေပါက္ၾကားျခင္း မရွိေစရ။ မဟုတ္လွ်င္ ပြဲမျပီးခင္ အခ်ိန္မွာပင္ အတိုက္အခံႏွင့္ပူးေပါင္းခ်င္သူမ်ားလုပ္ၾကံခံလိုက္ရျခင္း၊ အဖမ္းခံလိုက္ရျခင္း၊ ထိုသူမွ စိတ္ေျပာင္းသြားျခင္းမ်ားျဖစ္ႏိုင္သည္။ လံုျခံဳေရးသည္ အေရးပါလွသည္။ ထိုသူမ်ားႏွင့္ အခ်ိတ္အဆက္ရွိထားျပီးမွသာ လူထုတိုက္ပြဲကို ပံုစံေဖာ္ရမည္။ လူထုတိုက္ပြဲအခ်ိန္တြင္မွ ေပၚလာလိမ့္မည္ဆိုျပီး ေစာင့္စားျခင္း၊ လိုက္လံစည္းရံုးျခင္းမ်ားသည္ မိမိ၏အင္အားကို ျဖဳန္းတီးလိုက္သကဲ့သို႕ပင္ရွိသည္။ မည္သို႔မွ်အက်ိဳးမထူးပါ။ ရန္သူ႕ထက္ ေျခတလွမ္းေနာက္က်ေနသည္ကို သတိျပဳသင့္သည္။ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေရးေခၚျခင္းသည္လည္း ဤေျပာင္းလဲမွဳလမ္းေၾကာင္းေပၚမွာပင္ရွိသည္။ သို႕ေပမယ့္ ထိုသို႔ေခၚခ်ိန္သည္ ႏွစ္ဘက္ဘက္မွ်ေနသည့္ အခ်ိန္မ်ိဳးတြင္သာ ျဖစ္သင့္သည္။ မိမိ၏အင္အားကို မျပႏိုင္ပဲ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေရးေခၚဆိုျခင္းသည္ ျပင္ပမီဒီယာတြင္ ၾကားေကာင္းေသာ္လည္း ရန္သူမ်ားအတြက္ကား ဟားစရာပင္ျဖစ္ေနတတ္သည္။ ပိုလန္ႏိုင္ငံတြင္ ထိုေျပာင္းလဲမွဳလမ္းေၾကာင္းေပၚတက္သြားႏိုင္ခဲ့သည္က ပိုလန္ႏိုင္ငံ people power movement အားေကာင္း၍ျဖစ္သည္။

(၃) အာဏာရွင္မ်ားမွဦးေဆာင္ေသာ အိမ္ေစာင့္အစိုးရမ်ား (incumbent- led caretaker governments)

အခ်ိဳ႕ေသာအေျခအေနမ်ားတြင္ အာဏာရွင္အစိုးရကိုယ္တိုင္မွ ႏိုင္ငံ၏စီးပြားေရးယိုယြင္းမွဳကို မည္သို႕မွ်မထိန္းႏိုင္ေတာ့၍ျဖစ္ေစ၊ အုပ္စိုးသူမ်ားအခ်င္းခ်င္းသေဘာထား ကြဲလြဲမွဳေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ အတိုက္အခံမ်ား၏ ျခိမ္းေခ်ာက္ႏိုင္စြမ္းေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ဆက္လက္ထိန္းထားလွ်င္ တိုင္းျပည္တခုလံုးဖရိုဖရဲျဖစ္လာႏိုင္ေခ်ရွိေသာေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ကနဦးဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္ကို စတင္လိုက္ရသည္မ်ားရွိသည္။ ေတာင္အာဖရိကဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္သည္ ထိုသို႔ေသာေျပာင္းလဲမွဳႏွင့္ စတင္ခဲ့သည္။ incumbent de Klerk government သည္ အိမ္ေစာင့္အစိုးရအျဖစ္စတင္ခဲ့ျပီး၊ (၁၉၉၃) စက္တင္ဘာတြင္မွ power-sharing coalition အေနျဖင့္ေျပာင္းလဲကာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳကို စတင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

ထိုေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္ေစရန္အတြက္ ထိေရာက္ေသာႏိုင္ငံတကာဖိအားမွာ အေရးပါလွသည္။ ထိေရာက္ေသာဟူေသာ စကားလံုးကို က်ြႏ္ုပ္ဆိုထားပါသည္။ မစို႔မပို႔ဟိုစပ္စပ္ဒီစပ္စပ္၊ ေရွ႕ကဖံုးေနာက္ကေပၚ ႏိုင္ငံတကာဖိအားကို ဆိုလိုျခင္းမဟုတ္ပါ။ ထို႕ထက္ပို၍ အေရးၾကီးသည္ကား လူထုအားပင္ျဖစ္ပါသည္။ လူထုအားသည္ စုစုစည္းစည္းျပတ္ျပတ္သားသားရွိေနရပါမည္။ အာဏာရွင္တို႔အား မေျပာင္းလဲလွ်င္ လံုး၀မရႏိုင္သည့္ အေျခအေနသို႔ေရာက္ေအာင္ တြန္းပို႕ထားႏိုင္ရပါမည္။ အတိုက္အခံမ်ားကလည္း အာဏာရွင္တို႔အား ရင္ေကာ့ခါးေထာက္ၾကည့္ေနသည့္ အေနအထားပံုစံျဖင့္ ခိုင္ခိုင္မာမာရပ္ျပေနရပါမည္။ ထိုသို႔မဟုတ္ပါက အာဏာရွင္မ်ားက ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္း မွဳျဖစ္စဥ္အားစတင္မည္ကားမဟုတ္ပါပဲ ရယ္က်ဲက်ဲျဖင့္ နားရြက္တံေတြးဆြတ္သြားပါလိမ့္မည္။

(၄) အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာၾကားျဖတ္အစိုးရမ်ား (international interim governments)

အကယ္၍ အာဏာခြဲေ၀သံုးစြဲသည့္ ၾကားျဖတ္အစိုးရျဖစ္လာႏိုင္ေခ်မ်ားလံုး၀မရွိသည့္အခါ (သိုမဟုတ္) ႏွစ္ဘက္စလံုးတြင္ သမိုင္းေၾကာင္းအရ ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ ယွွဥ္ျပိဳင္မွဳမ်ားႏွင့္ တဦးေပၚတဦးယံုၾကည္မွဳ လံုး၀ဥႆံုကင္းမဲ့ေနသည့္အခါ (သို႔) ႏွစ္ဘက္စလံုးမည္သူမွ်ေအာင္ပြဲရေတာ့မည္မဟုတ္ေၾကာင္း ေသခ်ာလာသည့္အခါတြင္ ကုလသမဂၾကီးၾကပ္မွဳျဖင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာၾကားျဖတ္အစိုးရမ်ားကို ဖြဲ႕စည္းရေလသည္။ နာမီးဘီးယား (၁၉၈၉-၁၉၉၀)ႏွင့္ ကမ္ေဘာဒီးယား (၁၉၈၃-၉၃) အေျခအေနမ်ားသည္ အဆိုပါေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္၏ ဥပမာမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ထိုသို႔ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္မ်ားတိုင္း ေအာင္ျမင္သည္ကား မဟုတ္ပါ။ အာဖဂန္နစၥတန္ႏိုင္ငံ၏ (၁၉၉၀)ျပည့္ႏွစ္ အေစာပိုင္းကာလမ်ားအေျခအေနသည္ မေအာင္ျမင္ေသာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ၾကားျဖတ္အစိုးရကနဦး ဒီမိုကေရစီေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ကို မီးေမာင္းထိုးျပေနသည္။ ထို႔႕အျပင္အျခားအေရးၾကီးေသာအခ်က္မွာကား သူတပါးႏွာေခါင္းျဖင့္ အသက္ရွဴသူမ်ားသည္ ကိုယ့္ႏွာေခါင္းျဖင့္ အသက္ရွဴရန္ ခဲယဥ္းသည့္ ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္ရပ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။

မည္သို႔ဆိုေစ ထိုေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ကို ဦးတည္သည္ဆိုလွ်င္ကား Humanitarian intervention ျဖစ္လာေစရန္ ဦးစားေပးေဆာင္ရြက္ရမည္။ သတိျပဳရန္အခ်က္ကား ထိုျဖစ္စဥ္စတင္ရန္ အခ်ိန္သည္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာတတ္သည္။ ျဖစ္လာျပီးလွ်င္လည္း ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာမ်ားအလြန္ပင္ၾကီးမားသည္။ ဒုတိယအဆင့္ျဖစ္ေသာ democratic consolidation ျဖစ္ရန္ ပိုမိုခက္ခဲသည္။ Long-term effects မ်ားျပားသည္။ autonomous development တည္ေဆာက္ရန္ political and economic challenges မ်ားသည္။ ထို costs မ်ားကို benefits မ်ားျဖင့္ weighted လုပ္ၾကည့္ျပီး benefits က costs ထက္ exceed ျဖစ္မွသာ ထိုလမ္းေၾကာင္းကို ဦးတည္သင့္သည္။

အထက္ပါအခ်က္ေလးခ်က္မွာ ကနဦးဒီမိုကေရစီေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္စတင္ရန္ျဖစ္စဥ္တြင္ အေရးပါလာေသာ ၾကားျဖတ္အစိုးရဖြဲ႕စည္းမွဳေပၚမူတည္၍ ဒီမိုကေရစီလွဳပ္ရွားမွဳလမ္းေၾကာင္းကို ေဖာ္ေဆာင္ျခင္းပံုစံမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္၏ ဒုတိယအဆင့္ျဖစ္ေသာ democratic consolidation အေၾကာင္းအား ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။

Democratic consolidation

ဒုတိယအဆင့္ ေအာင္ျမင္၍ ဒီမိုကေရစီစနစ္အျမစ္တြယ္ခိုင္ခံ့ေရးတြင္ အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္မွာ ထိုအဆင့္တြင္ မည္သို႔ေသာ democratic actor မ်ား ပါ၀င္သည္ဆိုသည့္ အခ်က္ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုသူမ်ားသည္ အနည္းငယ္ပင္ရွိေကာင္းရွိမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း democratic consolidation ျဖစ္ေသာ polity တခုကို ေအာက္ပါနည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ပါသည္။

(၁) အလံုးစံုအာဏာရွင္စိတ္ရွိသူမ်ားအား neutralize လုပ္ႏိုင္ျခင္း

(၂) ဒီမိုကေရစီစနစ္ေကာင္းမြန္စြာ လည္ပတ္ႏိုင္ေရးႏွင့္ ေလ်ာ္ညီေသာ က်င့္စဥ္မ်ားကို က်င့္သံုးျခင္း

(၃) democratic actors မ်ားပိုမိုမ်ားျပားလာေစရန္ စနစ္တက် ပညာေပးမွဳေဆာင္ရြက္ျခင္း

(၄) ခ်မွတ္ေသာမဟာဗ်ဴဟာမ်ား၊ မူ၀ါဒမ်ားအားလံုးတြင္ အာဏာရွင္စနစ္သို႔ျပန္လည္ေရာက္သြားေစႏိုင္သည့္ အရိပ္မ်ားမပါရွိျခင္း စသည္တို႔ျဖစ္ပါသည္။

အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္မွာ ျပည္သူလူထုအမ်ားစုသည္ ဒီမိုကေရစီစနစ္အေပၚ committed မျဖစ္ေသးေစကာမူ အာဏာရွင္စနစ္ဆီသို႔ျပန္သြားလိုေသာ စိတ္ဆႏၵမ်ားမေပၚေပါက္လာ ႏိုင္ေစရန္ ဂရုျပဳရမည္။ ယင္းအတြက္ ဒီမိုကေရစီသမားမ်ား၏ အျပဳအမူ၊ အေျပာအဆို၊ စိတ္ထား၊ တည္ၾကည္မွဳ၊ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရမွဳတို႔မွာ အေရးၾကီးပါသည္။

ျမန္မာ့ေတာ္လွန္ေရးအႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ခရီး

ျခံဳငံုဆိုရလွ်င္ ျမန္မာ့ေတာ္လွန္ေရးအႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ခရီးတြင္ အတိုက္အခံမ်ားအားလံုးသည္ ကနဦးဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္စတင္ရန္ အထက္တြင္ေဖာ္ျပကဲ့သို႔ နည္းလမ္းေပါင္းမ်ားစြာကို ခုန္ျပန္ေက်ာ္လႊားအသံုးျပဳခဲ့ၾကျပီးသားပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိေရာက္မွဳရသင့္သေလာက္မရခဲ့သည့္အခ်က္မွာကား မည္သည့္ျဖစ္စဥ္ကိုမွ တစိုက္မတ္မတ္ ဦးတည္ျခင္းမရွိပဲ ဟိုေကြ႕ဟိုတက္ႏွင့္ ေလွာ္၊ ဒီေကြ႔ဒီတက္ႏွင့္ေလွာ္ေနၾကျခင္းေၾကာင့္သာ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ လွိဳင္းထန္လွေသာ ပင္လယ္ျပင္မွ ေတာ္လွန္ေရးေလွငယ္ကား လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးဆီေရာက္လိုက္၊ ႏိုင္ငံတကာဖိအားဆီေရာက္လိုက္၊ လူထုတိုက္ပြဲဆီ ေရာက္လိုက္၊ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မွဳဆီေရာက္လိုက္၊ ယူအင္ဆီေရာက္လိုက္၊ အေမရိကန္ဆီေရာက္လိုက္၊ အာဆီယံဆီေရာက္လိုက္၊ Humanitarian Intervention ဆီေရာက္လိုက္၊ တပ္မေတာ္အားခြဲ၍ မ်ိဳးခ်စ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားျပည္သူႏွင့္ပူးေပါင္းေရးဆီ ေရာက္လိုက္ျဖစ္ကာ ပင္လယ္ျပင္ထဲတြင္ ၀ိုင္းၾကီးပတ္ပတ္လည္ေနသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနပါသည္။

နည္းလမ္းတခုတည္းကို လုပ္ရမည္ဟု က်ြႏ္ုပ္မဆိုလိုပါ။ သို႔ေပမယ့္ ဦးတည္ေသာ ျဖစ္စဥ္ေပၚမူတည္၍ ပိုမိုအာရံုစိုက္လုပ္ရမည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားရွိပါသည္။ ေလွ်ာ့ရမည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားလည္း ရွိပါသည္။ ဥပမာ- လူထုတိုက္ပြဲႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးလမ္းစဥ္ကို အာရံုစိုက္သည္ဆိုလွ်င္ ေတာ္လွန္ေရးကို လူထုႏွင့္ တသားတည္းျဖစ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ရပါမည္။ ျပည္သူအမ်ားအား ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုးစိတ္ျဖစ္လာေစရန္ တြန္းအားေပးရပါမည္။ ေမွ်ာ္ေတာ္ေယာင္ျဖစ္ေအာင္ အခုပဲ ႏိုင္ငံတကာ၀င္လာေတာ့မည္ဆိုလိုက္၊ အခုပဲ လူထုနည္းနဲ႕မွ ေအာင္ျမင္ေတာ့မည္ဆိုလိုက္ လုပ္ေနျခင္းမွာ ေတာ္လွန္ေရးအတြင္း ေတြေ၀မွဳကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ တိုက္ပြဲတခုတြင္ စစ္ကူလာမည္ဟု ယံုၾကည္ထားေသာတပ္မွဴး၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ တပ္သားမ်ား၏ခံယူခ်က္ႏွင့္ စစ္ကူမလာႏိုင္၊ မိမိဘာသာတိုက္ရမည္ဟု သိထားေသာ တပ္မွဴးတေယာက္၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ တပ္သားမ်ား၏ ခံယူခ်က္တို႔ မည္မွ်ကြာျခားလွသည္ကို ဂရုျပဳသင့္ပါသည္။ လြဲမွားေသာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေပးျခင္းသည္ လွည့္စားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သတိျပဳရေပမည္။

ခ်ဳပ္၍ဆိုရလွ်င္ ျပတ္သားေသာ လမ္းစဥ္မရိွပဲ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္လႊတ္လွ်င္ လြတ္လာျပီ၊ ထိန္းသိမ္းထားလွ်င္ ထိန္းသြားျပန္ျပီ၊ ကိုမင္းကိုႏိုင္လြတ္လွ်င္ လြတ္လာျပီ၊ ျပန္အဖမ္းခံရလွ်င္ အဖမ္းခံရျပန္ျပီ၊ စစ္အုပ္စုက လူသတ္လွ်င္ သတ္ျပန္ျပီ၊ မုဒိမ္းက်င့္လွ်င္ က်င့္ေနၾကျပီ၊ လိမ္သြားလွ်င္ လိမ္သြားျပန္ျပီ၊ ႏိုင္ငံတကာကဖိအားေပးလွ်င္ ေပးလိုက္ျပီ၊ အာဆီယံကပူးေပါင္းသြားလွ်င္ မေကာင္းဘူးလူဆိုး၊ တရုတ္က အကူအညီေပးလွ်င္ အစုတ္ပလုတ္သူခိုး၊ လူမ်ိဳးျပဳန္းတီးေရးလုပ္ေနလွ်င္ လူမ်ိဳးေပ်ာက္ေတာ့မယ္၊ ကယ္ၾကပါဦး စသည္မ်ားကိုသာ ေအာ္ဟစ္ကာ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို report မ်ားလိုက္ေရး၊ သတင္းမ်ားေၾကျငာရံုမွ်ႏွင့္ ေရရွည္ဆက္သြားၾကမည္ဆိုလွ်င္ေတာ့ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ေတာ္လွန္ေရးေလွငယ္ေလးသည္ တ၀ဲ၀ဲလည္ရံုတင္မက စုန္းစုန္းျမွဳပ္သြားႏုိင္သည္ ျဖစ္ပါ၍ ျပတ္သားေသာလမ္းစဥ္၊ က်စ္လစ္ေသာစုစည္းမွဳ၊ ခိုင္မာေသာ ရပ္တည္ခ်က္တို႔ျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ကနဦး ဒီမိုကေရစီေျပာင္းလဲမွဳစတင္ရန္ ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးစားသင့္ၾကပါေၾကာင္း ေရးသားတိုက္တြန္းလိုက္ရေပသည္။

(မွတ္ခ်က္။ ။ အ၀ီစိေရတြင္းတူးလွ်င္ မိုးရြာမွ ေျမေပ်ာ့သည္ဆိုျပီး၊ ဟိုတူးဒီဆြ လုပ္၍မရပါ။ ေရေၾကာကို ေသေသခ်ာခ်ာရွာ၍ လိုအပ္ေသာ စက္ကိရိယာအကူအညီျဖင့္ စနစ္တက်တူးမွသာ ေနာင္လာေနာက္သားမ်ား ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေသာက္သံုးႏိုင္ေသာ အ၀ီစိေရတြင္းတခုကို တူးေဖာ္ထားရွိႏိုင္ပါလိမ့္မည္)

ဒီမိုကေရစီသစၥာျဖင့္

ခင္မမမ်ိဳး (၁၀၊ ၆၊ ၂၀၀၈)