အက္ေဆးမ်ားေရးသားျခင္း (အပိုင္း-၃)
လိုအပ္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားစုေဆာင္းျခင္း
အက္ေဆးမ်ားေရးသားတဲ့ အခါမွာ အခ်က္အလက္မ်ား စံုလင္စြာ စုေဆာင္းႏိုင္မွဳဟာ အဓိက က်ပါတယ္။ စာၾကည့္တိုက္ကေန အသံုး၀င္မယ္ထင္တဲ့ စာအုပ္ေတြ အကုန္မျပီး လွန္ေလွာၾကည့္ရတာကေတာ့ အလြန္လြယ္ကူပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ တခ်ိဳ႕အေၾကာင္းအရာေတြကို ေလ့လာႏိုင္တာမွန္ေပမယ့္ အက္ေဆးေကာင္းေကာင္း ေရးသားႏိုင္ဖို႔အတြက္ေတာ့ ဒီနည္းဟာ အသံုးမ၀င္ပါဘူး။
ပထမဆံုး လုပ္သင့္တဲ့အခ်က္က ေမးခြန္းကို ေသေသခ်ာခ်ာ ဖတ္ျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ အက္ေဆးေခါင္းစဥ္ကို ဖတ္ျပီးတာနဲ႔ ဆက္စပ္မယ္ထင္တဲ့ ေမးခြန္းေတြကို ေရးခ်ၾကည့္ျပီး၊ ဒီေမးခြန္းေတြကို ဘယ္လိုေျဖမလဲ စဥ္းစားသင့္ပါတယ္။
တကၠသိုလ္ေတြမွာ အက္ေဆးေခါင္းစဥ္ေတြကို (၃)ပတ္ခန္႔ ၾကိဳေပးတတ္ပါတယ္။ ေခါင္းစဥ္သိျပီးတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းစတာ အေကာင္းဆံုးပါပဲ။ ေက်ာင္းသားအမ်ားစု ျဖစ္တတ္တာက အခ်ိန္လိုပါေသးတယ္ဆိုျပီး၊ ေရႊ႕ေနရင္းနဲ႔ (၃)၊ (၄)ရက္အလိုက်မွ ေတာင္မင္းေျမာက္မင္း မကယ္ႏိုင္ ပ်ာယာခတ္ၾကတဲ့ ကိစၥပါ။ က်ြန္မတို႔ တကၠသိုလ္မွာေတာ့ တရက္ေနာက္က်ရင္ တမွတ္ေလွ်ာ့တဲ့ စနစ္ရွိပါတယ္။ ေစာေစာစျခင္းဟာ စာၾကည့္တိုက္က စာအုပ္ေတြ၊ ဂ်ာနယ္ေတြကိုလဲ စံုစံုလင္လင္ ရေစႏိုင္တာမို႔ အက်ိဳးရွိပါတယ္။ အေတြးအေခၚအသစ္ေတြလဲ တိုးေစႏိုင္ပါတယ္။
က်ြန္မလုပ္ေလ့လုပ္ထရွိတာကေတာ့ ေခါင္းစဥ္ရတဲ့ေန႔မွာ လိုအပ္မယ္ထင္တဲ့ ေမးခြန္းေတြကို ေရးခ်ျပီး၊ ေနာက္တေန႔ ေရာက္တာနဲ႔ ဒီေမးခြန္းေတြနဲ႔ ဆက္စပ္မယ့္ စာအုပ္ (၅)အုပ္ခန္႔နဲ႔ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ဂ်ာနယ္ article (3) ခုခန္႔ကို သြားရွာပါတယ္။ စာအုပ္နဲ႔ စာရြက္စာတမ္းစုခ်ိန္ကို (၁)ရက္ခန္႔ ေသခ်ာေပးသင့္ပါတယ္။ scanned reading ပံုစံနဲ႔ ေသခ်ာေရြးျပီးတဲ႔ အခါက်မွ ေနာက္ရက္ေတြမွာ တပတ္ခန္႔ကို ေသခ်ာအေသးစိတ္ နားလည္ေအာင္ ဖတ္ပါတယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ လိုအပ္မယ္ထင္ရင္ စာရြက္စာတမ္း အသစ္ေတြ ထပ္စုပါတယ္။
ဥပမာ- ဆိုပါစို႔။ rural- urban migration နဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ ေခါင္းစဥ္တခုကို အက္ေဆးေရးရမယ္ဆိုရင္ ပထမဦးဆံုး စဥ္းစားသင့္တာက ဒီအေၾကာင္းအရာနဲ႔ ပတ္သက္မယ့္ ေမးခြန္းေလးေတြပါ။ အပိုင္းက ႏွစ္ပိုင္းပါပါတယ္။ rural sector နဲ႔ urban sector ပါ။ ဦးဆံုး urban sector ကို ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္။ urban sector မွာ ဘယ္လိုပံုစံမ်ိဳးရွိတဲ႔ economy ေတြ ရွိမလဲ။ urbanization ကို ဘယ္အခ်က္ေတြက ျဖစ္ေစသလဲ။ ျပီးတဲ့အခါက်မွ urbanization ျဖစ္ေစတဲ့အထဲမွာ rural migration ပါတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ဆြဲယူျပီးတဲ့အခါ rural sector အေၾကာင္း ဆက္ေျပာသင့္ပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသရဲ့ အဓိက economy ကေတာ့ agriculture ပါပဲ။ ဒီအေၾကာင္း အနည္းငယ္ ဆိုျပီးတာနဲ႔ ေက်းလက္ကလူေတြ ျမိဳ႕ျပကို migrate ဘာေၾကာင့္လုပ္သလဲ။ သူတို႔ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို ဘယ္အရာေတြက influence လုပ္သလဲဆိုတာ ဆက္ေလ့လာသင့္ပါတယ္။ ျပီးေတာ့မွ ဒီအေၾကာင္းအရာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ economic model ေတြ (Harris-Todaro, Stark model) ကို ဆက္ေလ့လာေရးသားမယ္ဆိုရင္ အက္ေဆးေကာင္း တပုဒ္ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ စီးပြားေရးပညာရပ္ထဲက အက္ေဆးတခုပါ။ သက္ဆိုင္ရာ ဘာသာရပ္အလိုက္ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါလိမ့္မယ္။ က်ြန္မက basic framework အေနနဲ႔ ဥပမာေပးတာပါ။
အက္ေဆးတပုဒ္နဲ႔ ပတ္သက္ျပီး သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ရႏိုင္တဲ့ sources ေတြ အမ်ားၾကီးပါ။ course guide ေတြထဲမွာ ေလ့လာသင့္တဲ့ references စာအုပ္ေတြ၊ သုေတသနစာတမ္းေတြ ပါပါတယ္။ lecture ေတြမွာ ဆရာေတြသင္ရင္း ေပးသြားတဲ့ sources ေတြ ရွိပါတယ္။ တခါ website ေတြ၊ သတင္းစာေတြ၊ မဂၢဇင္းေတြထဲမွာလဲ တခ်ိဳ႕ေသာ အေၾကာင္းအရာေတြ ရွိပါတယ္။
အက္ေဆးအတြက္ စျပင္ဆင္တာနဲ႔ မွတ္စုစာအုပ္အသစ္တခု ထုတ္ဖို႔ အၾကံေပးလိုပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ idea ေတြ၊ quotation ေတြ၊ ဥပမာပံုစံေတြကို ေရးသားထားျခင္းအား ျဖင့္ အက္ေဆးစေရးတဲ့အခါမွာ အခ်က္အလက္ေတြ အစီအစဥ္တက်ျဖစ္ဖို႔ အလြန္ပဲ အသံုး၀င္ပါတယ္။ source တခုရတိုင္း စာေရးဆရာ၊ စာအုပ္နာမည္၊ ထုတ္ေ၀တဲ႔ခုႏွစ္၊ ထုတ္ေ၀တဲ့စာအုပ္ကုမၸဏီ စတာေတြကို မွတ္ထားဖို႔ မေမ့ပါနဲ႔။ References list မွာ ဒါေတြကို ထည့္သြင္းရမွာပါ။ အက္ေဆးမ်ား အဆံုးမွာ ရည္ညြန္းကိုးကားမ်ား ထည့္ပံုထည့္နည္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ကိုေတာ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ အေသးစိတ္ ထပ္ေဆြးေႏြးပါဦးမယ္။
အက္ေဆး outline ခ်ျခင္း
အက္ေဆးတပုဒ္ေရးသားတဲ့ေနရာမွာ Basic structure ဟာ အေရးၾကီးပါတယ္။ ၾကိဳတင္ plan ခ်ျပီးမွ ေရးသားရင္ ေရးသားရတာ လြယ္ကူသလို စာလံုးအေရးအတြက္ လိုေနတာ ပိုေနတာမ်ိဳးစတဲ့ ျပႆနာေတြကိုလဲ ေရွာင္ရွားႏိုင္ပါတယ္။
ေယဘုယ်အားျဖင့္ အက္ေဆးတပုဒ္မွာ နိဒါန္း၊ စာကိုယ္၊ နိဂံုး (၃)မ်ိဳးပါတာကိုေတာ့ အားလံုးသိျပီးသားျဖစ္ပါတယ္။ နိဒါန္းက႑ဟာ ဖတ္သူကို ပထမဆံုးစတင္ ဆြဲေဆာင္ရတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အေရးၾကီးပါတယ္။ ေခါင္းစဥ္ရဲ႕ ဘယ္လို aspects ေတြကို ေရးသားေဖာ္ျပမယ္ဆုိတဲ့ clear idea ကို စာဖတ္သူကို ေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
စာကိုယ္ပိုင္းကေတာ့ အဓိက အခ်က္အလက္ေတြကို ဥပမာေတြ၊ ပံုေတြနဲ႔ ရွင္းလင္းရတာပါ။ paragraph တခုဆီတိုင္းမွာ main point နဲ႔ supporting evidences ေတြ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ပါ၀င္ေနဖို႔ လိုပါတယ္။ အခ်ိန္ရမယ္ဆိုရင္ အက္ေဆးစာအုပ္မ်ားကို ဖတ္မွတ္ေလ့လာၾကည့္ပါ။ main idea နဲ႔ supporting evidences မ်ားကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၾကည့္ပါ။
နိဂံုးပိုင္းကေတာ့ main ideas မ်ားကို summarize လုပ္ရတာပါ။ ျပတ္သားတဲ႔ အေျဖတခုကို ထုတ္ျပႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ေမးခြန္းက agree လား၊ disagree လားဆိုရင္ ထင္ျမင္ခ်က္ တခုခုကိုေပါ့။ တခါတရံမွာ ေမးခြန္းက ေနာက္ဆက္တြဲ implications ေတြ၊ future trends ေတြကို suggest လုပ္ေစလိုတဲ့ သေဘာပါ၀င္တတ္တယ္။ အဲဒီအခါမွာလဲ ဒီအခ်က္ေတြကို နိဂံုးမွာ ထည့္သြင္းရပါမယ္။
အက္ေဆးစာလံုးအေရအတြက္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ကေတာ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ စာလံုးေရ (၁၅၀၀)မွ (၃၀၀၀) ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
နိဒါန္းမွာ 7-8% of total length ၊ နိဂံုးမွာ 12-15% of total length ကို သံုးျပီး က်န္တာကိုေတာ့ စာကိုယ္မွာ သံုးမယ္ဆိုရင္ structure ေကာင္းတဲ့ အက္ေဆးတပုဒ္ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
အက္ေဆးစတင္ေရးသားျခင္း
အက္ေဆးစတင္ေရးသားတဲ့အခါမွာေတာ့ style ဟာ အေရးၾကီးပါတယ္။ ရိုးရိုးရွင္းရွင္းနဲ႔ စာဖတ္သူကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္မယ့္ စတိုင္ကိုပဲ သံုးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ စကားေျပာအသံုးအႏွဳန္းနဲ႔ စာေရးသားျခင္း အသံုးအႏွဳန္းႏွစ္ခုကို ခြဲျခားေရးဖို႔ လိုပါတယ္။ အတိုေကာက္စာလံုးေတြ သံုးမယ္ဆိုရင္ ပထမဦးဆံုး စာလံုးရွည္သံုးျပီးေဘးမွာ ကြင္းနဲ႔ အတိုစာလံုးကို အရင္ေရးပါ။ ျပီးမွ အတိုေကာက္စာလံုးမ်ားကို ဆက္သံုးပါ။ တခါတရံမွာ စာေၾကာင္းရွည္အနည္းငယ္ သံုးဖို႔လိုေပမယ့္ မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ short sentences မ်ားပဲသံုးပါ။ ရွင္းေလေလ၊ စာဖတ္သူႏွစ္သက္ေလေလပါပဲ။
Layout နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ကေတာ့ ပံုေတြ၊ model ေတြ ထည့္ဖို႔လိုမလို၊ subheading ေတြ ပါဖို႔ လိုမလိုဆိုတာ အက္ေဆးေခါင္းစဥ္ေပၚၾကည့္ျပီး ကိုယ္တိုင္ဆံုးျဖတ္ေစလိုပါတယ္။
Paragraph မ်ားခြဲတဲ့အခါမွာ စာပိုဒ္ရဲ႕ပထမဆံုးစာေၾကာင္းဟာ main point ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ တခါတရံမွာလဲ main theme ရဲ့ positive, negative aspects မ်ားကို ေဖာ္ျပရတာမို႔ theme တခုတည္းကိုတင္ ႏွစ္ပိုဒ္၊ သံုးပိုဒ္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
စာပိုဒ္တခုနဲ႔တခုအကူးမွာ ဒံုးတိၾကီးမျဖစ္ေနေအာင္ တခုနဲ႔တခု အဆက္အစပ္စကားလံုးေလးေတြ ထည့္ေပးဖို႔လဲ လိုအပ္ပါတယ္။ အသံုးမ်ားတဲ့ Transition စကားလံုးမ်ားကို ေဖာ္ျပရရင္
(1) Contrast ျဖစ္တာကို ဆိုခ်င္တဲ့အခါ but, however, on the other hand, yet
(2) Illustrations မ်ားျပခ်င္ရင္ for example, that is
(3) Extension လုပ္ရင္ similarly, moreover, furthermore, in addition
(4) အခ်က္အလက္ကို conclude လုပ္ခ်င္ရင္ Therefore, consequently, as a result, thus
(5) ေနာက္ထပ္ step တခုကို ကူးခ်င္ရင္ then, after that, ultimately
စတာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အားလံုးေရးျပီးသြားတဲ့အခါက်ရင္ေတာ့ စာလံုးေပါင္းမ်ားကို ေသခ်ာျပန္စစ္သင့္ပါတယ္။ မေတာ္တဆအမွားေသးေလးေတြေၾကာင့္ အမွတ္ေလ်ာ့မခံပါနဲ႔။ ႏွေမ်ာစရာေကာင္းပါတယ္။ ဘယ္ေနရာမဆို၊ ဘာေတြပဲလုပ္လုပ္ First impressions အေရးၾကီးတယ္ဆိုတာကလဲ အျမဲမွန္ေနတဲ့ အမွန္တရားျဖစ္တာေၾကာင့္ Appearance လွေနဖို႔အတြက္ကိုလဲ အထူးဂရုစိုက္ပါ။ ေက်ာင္းက သံုးခိုင္းတဲ့ font ကိုပဲ သံုးပါ။ page format နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စည္းကမ္းမ်ားကိုလဲ အတိအက် လိုက္နာပါ။ စာမ်က္ႏွာ နံပါတ္မ်ားကို ေသခ်ာတပ္ပါ။ အမည္နဲ႔ ေက်ာင္းသားနံပါတ္မ်ားကိုလဲ ေသခ်ာထည့္သြင္းပါ။
အေရးပါတဲ့ ေနာက္အခ်က္တခုျဖစ္တဲ့ ရည္ညြန္းကိုးကားမ်ား ထည့္သြင္းေရးသားမွဳအေၾကာင္းကို ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆက္လက္ေဖာ္ျပေပးပါမယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၂၁၊ ၁၊ ၂၀၀၈)