ဘေလာ့ လိပ္စာသစ္သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ျခင္း

(၂၀၀၇) ခုႏွစ္မွစ၍ ဘေလာ့စာမ်က္ႏွာအား ဖြင့္လွစ္ခဲ့ရာ ဖတ္ရွဳအားေပးၾကေသာ စာဖတ္ပရိသတ္အေပါင္းအား အထူးပင္ ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။

ယခုအခါတြင္ ဘေလာ့ကို ဖြင့္ရန္ အခ်ိန္ၾကာျမင့္မွဳမ်ား ရွိေနေၾကာင္း၊ စာဖတ္သူအခ်ိဳ႕မွ အေၾကာင္းၾကားလာပါသျဖင့္ www.khinmamamyo.info တြင္ စာမ်က္ႏွာသစ္ကို ဖြင့္လွစ္ထားပါသည္။

စာမ်က္ႏွာသစ္တြင္ အခ်ိဳ႕ေသာ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ေဆာင္ပါးမ်ားႏွင့္ ရသစာစုမ်ား (ႏွစ္ရာေက်ာ္ခန္႕)ကိုလည္း က႑မ်ားခြဲ၍ ျပန္လည္ေဖာ္ျပထားပါသည္။


ယခုဘေလာ့စာမ်က္ႏွာကို ဆက္လက္ထားရွိထားမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း ယေန႕မွစ၍ ပို႕စ္အသစ္မ်ား ထပ္မံ တင္ေတာ့မည္ မဟုတ္ပါေၾကာင္းႏွင့္ ပို႕စ္အသစ္မ်ားကို စာမ်က္ႏွာသစ္တြင္သာ တင္ေတာ့မည္ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေလးစားစြာ အသိေပး အေၾကာင္းၾကားပါသည္။


စာမ်က္ႏွာသစ္သို႕ အလည္လာေရာက္ပါရန္ကိုလဲ လွိဳက္လွဲစြာ ဖိတ္ေခၚအပ္ပါသည္။


ေလးစားစြာျဖင့္



ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊ ၁၀၊ ၂၀၁၁)

www.khinmamamyo.info

ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာကစားပြဲမ်ား

Thursday, December 17, 2009

နိဒါန္း

အခ်ိန္ကား (၁၉၉၉) ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ။
ေနရာကား အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ စီးတယ္လ္ ျမိဳ႕။

ႏိုင္ငံေပါင္းတစ္ရာေက်ာ္မွ ကုန္သြယ္ေရး၀န္ၾကီးမ်ား စုေ၀းေရာက္ရွိေနၾကသည္။ အေၾကာင္းအရာကား လြန္ခဲ့ေသာ ငါးႏွစ္က ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ ၀န္ၾကီးမ်ားအဆင့္အစည္းအေ၀းသို႕ တက္ေရာက္ၾကရန္ျဖစ္သည္။ သာမန္အားျဖင့္ၾကည့္လွ်င္ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းတခု၏ ၀န္ၾကီးမ်ားအဆင့္ အစည္းအေ၀းတခုသာျဖစ္သည္။ သို႔ေပမယ့္ ထိုအစည္းအေ၀းၾကီးသည္ ကမၻာတ၀ွမ္းမွ လူအမ်ား၏ အာရံုကို ဆြဲယူႏိုင္ခဲ့သည္။ ဆႏၵျပပြဲမ်ား၊ အဓိကရုဏ္းျဖစ္မွဳမ်ားသည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု စီးတယ္လ္ ျမိဳ႕ငယ္ေလး၏ လမ္းမ်ားေပၚတြင္ ျပည့္ႏွက္ေနခဲ့သည္။



ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးကို ဖြဲ႕စည္းျခင္းအားျဖင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာကုန္သြယ္ေရးကို ေစာင့္ၾကည့္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားပါ၀င္သည့္ စနစ္တခုေပၚေပါက္လာကာ တကမၻာလံုး၌ စီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္မ်ား ျဖစ္ထြန္းလာေစရန္ ရည္ရြယ္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း၊ လူတိုင္းသည္ ထိုအျမင္အား လက္ခံျခင္းမရွိေၾကာင္း စီးတယ္လ္ျဖစ္ရပ္က သက္ေသျပေနခဲ့သည္။

စီးတယ္လ္ဆႏၵျပပြဲတြင္ မီဒီယာမ်ားမွ အဓိကအာရံုစိုက္ျခင္းခံခဲ့ရသည့္ အုပ္စုႏွစ္ခုမွာ အေမရိကန္အလုပ္သမားသမဂၢအဖြဲ႕၀င္မ်ားႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးလွံဳေဆာ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ပထမတမ်ိဳးက ေစ်းေပါေသာ သြင္းကုန္မ်ားေၾကာင့္ အလုပ္မ်ားဆံုးရွံဳးမွဳကို ေထာက္ျပေ၀ဖန္ခဲ့ၾကျပီး၊ ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးလွံဳ႕ေဆာ္သူမ်ားကေတာ့ လြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္မွဳေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ecological damage ကို ေထာက္ျပခဲ့ၾကသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္မ်ားမွ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးေသာ ျပည္သူမ်ားအေရးကိုလည္း ေျပာဆိုခဲ့ၾကသည္။

မီဒီယာမ်ားကို အံ့အားသင့္အာရံုစိုက္ေစခဲ့သည့္ အခ်က္ကား ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားခ်မွတ္ရာျဖစ္စဥ္တြင္းမွ ဖယ္ရွားျခင္းခံထားရသည္ဟု ခံစားေနရေသာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ တရား၀င္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ စကားသံမ်ားျဖစ္သည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ ကုန္သြယ္ေရး ၀န္ၾကီးမ်ားတြင္လည္း အဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ပတ္သက္၍ ၾကီးမားေသာ စိုးရိမ္မွဳမ်ား ရွိေနခဲ့ေလသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ protests မ်ားသည္ စီးတယ္လ္ျမိဳ႕လမ္းမ်ားေပၚတြင္သာမက ကြန္ဖရင့္ခန္းမမ်ားအတြင္းထိပင္ ရွိေနခဲ့ျပီး၊ စီးတယ္လ္၀န္ၾကီးမ်ား အဆင့္အစည္းအေ၀းသည္ မည္သည့္သေဘာတူညီခ်က္မွ်မရပဲ ျပီးဆံုးသြားခဲ့ ရေလသည္။ "The Battle in Seattle” ဟူ၍ေတာ့ အမည္တြင္က်န္ရစ္ခဲ့ပါသည္။

ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ ကုန္သြယ္ေရး၀န္ၾကီးမ်ားအဆင့္အစည္းအေ၀းကို ႏွစ္ႏွစ္လွ်င္တၾကိမ္ က်င္းပေလ့ရွိရာ ေနာက္တၾကိမ္တြင္ကား စီးတယ္လ္သင္ခန္းစာကိုယူ၍၊ ဆႏၵျပသူမ်ား၏ အ၀င္အထြက္ႏွင့္ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသ Qatar ႏိုင္ငံ၊ ဒိုဟာျမိဳ႕ေတာ္၌ (၂၀၀၁)၊ ႏို၀င္ဘာလတြင္ ထပ္မံက်င္းပခဲ့ၾကသည္။ ထိုအစည္းအေ၀းတြင္ ႏိုင္ငံတကာညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးမွဳ new round ျဖစ္ေသာ Development Round ကို ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း၊ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံအမ်ားစုမွ မေက်မနပ္ျဖစ္ေနၾကဆဲပင္ျဖစ္သည္။

ယခုေဆာင္းပါးတြင္ အဆိုပါကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ ကစားပြဲမ်ား၊ မေက်လည္မွဳမ်ားအေၾကာင္းကို ေရးသားတင္ျပမည္ျဖစ္ပါသည္။



ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ (World Trade Organization)

ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ႏွင့္ပတ္သက္၍ အခ်ိဳ႕က အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအေပၚတြင္ ေပၚလစီမ်ားခ်မွတ္ေနသည့္ supranational government ဟု ထင္မွတ္ေနၾကပါသည္။ လက္ေတြ႕မွာမူ အဆိုပါအဖြဲ႕သည္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာကုန္သြယ္ေရးကို ထိန္းေက်ာင္းႏိုင္သည့္ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာအဖြဲ႕တခုသာျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးမွဳမ်ားက်င္းပရာ ဖိုရမ္တခုသာ ျဖစ္ပါသည္။ သတ္မွတ္ခ်က္စည္းမ်ဥ္းမ်ားကိုကား မ်ားေသာအားျဖင့္ consensus ျဖင့္ သေဘာတူေလ့ရွိရာ အဆံုးသတ္တြင္ အားလံုးေပ်ာ္ရႊင္ရလိမ့္မည္ဟုကား မဆိုႏိုင္ပါ။

ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးစနစ္မ်ားကြဲျပားမွဳရွိေသာ ကမၻာၾကီးကို ကိုယ္စားျပဳသည့္ အဖြဲ႔အစည္းတရပ္ျဖစ္သျဖင့္ ခက္ခဲေသာ bargaining မ်ားရွိေနသည္ကေတာ့ အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ ႏိုင္ငံမ်ားအေပၚ၌ တြန္းအားေပးေသာ WTO အျမင္တခုအေနျဖင့္ သီးသန္႕မရွိပါ။ အေျခခံဖြဲ႕စည္းပံုအရ ဆိုလွ်င္ေတာ့ စည္းမ်ဥ္းမ်ားအားလံုးသည္ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားျဖစ္ျပီး၊ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရပါလီမန္မ်ားမွ သတ္မွတ္ေပးထားေသာ စည္းမ်ဥ္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။ မည္သည့္ႏိုင္ငံကိုမွ် အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံျဖစ္ရန္ တြန္းအားေပးထားျခင္းမရွိပါ။

မ်ားေသာအားျဖင့္ WTO အဖြဲ႕၀င္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားသည္ ကုန္သြယ္ေရးမူ၀ါဒႏွင့္ သက္ဆိုင္ရာမ်ားျဖစ္သျဖင့္ ေဒသတခုခ်င္း၏ ကုန္သြယ္ေရးမူ၀ါဒကို ထိန္းေက်ာင္းေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာယူနစ္မ်ားအေနျဖင့္လည္း အဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ဥပမာ- ဥေရာပ သမဂၢသည္ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားတြင္ လြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္မွဳျပဳႏိုင္ျခင္းႏွင့္ အျခားအဖြဲ႕၀င္ မဟုတ္ေသာႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ကုန္သြယ္ရာ၌ တူညီေသာ မူ၀ါဒ ရွိျခင္း စသည္တို႕ေၾကာင့္ WTO ၏ အဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႕အျပင္ (၁၉၉၅)ခုႏွစ္တြင္ WTO ဖြဲ႕စဥ္က founding member ျဖစ္ေသာ ေဟာင္ေကာင္သည္ တရုတ္ျပည္မႏွင့္ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းျပီး ျဖစ္လင့္ကစား၊ WTO ၏ အဖြဲ႕၀င္အျဖစ္ သီးျခားရပ္တည္ေနဆဲျဖစ္ပါသည္။ တရုတ္ျပည္သူ႕သမၼတႏိုင္ငံကား (၂၀၀၁) ခုႏွစ္တြင္ ျခားနားေသာ ကုန္သြယ္ေရးမူ၀ါဒရွိသည့္ distinct member အျဖစ္ WTO သို႕ ၀င္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။

ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးတြင္ အဖြဲ႕၀င္မ်ား၏ စည္းမ်ဥ္းမ်ားလိုက္နာမွဳကို အခ်ိန္ႏွင့္အညီ ေစာင့္ၾကည့္သံုးသပ္ရန္ mechanism ႏွင့္ အဖြဲ႕၀င္မ်ားအၾကား အျငင္းပြားမွဳမ်ားျဖစ္ပြားပါက settle လုပ္ရန္ mechanism မ်ားရွိေသာ္လည္း၊ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကိုကား enforce လုပ္ခြင့္မရွိပါ။ ကမၻာ့ဘဏ္၊ အိုင္အမ္အက္ဖ္မ်ားကဲ့သို႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ႏိုင္ငံမ်ားမွ ၄င္းတို႕၏အၾကံကို လိုက္နာရန္ elements of consensus မ်ားသတ္မွတ္ထားျခင္းမရွိပါ။ principle အရၾကည့္လွ်င္ေတာ့ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕သည္ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ ကုန္သြယ္မွဳအတားအဆီးမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ရန္ႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းသတ္မွတ္ ထားေသာ ကုန္သြယ္မွဳစနစ္တခုကို အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံမ်ားမွ ၄င္းတို႕ဘာသာ လိုက္နာရန္သာျဖစ္သည္။

သို႕ေပမယ့္ ေ၀ဖန္သူအမ်ားကေတာ့ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕သည္ အဖြဲ႕အစည္း၏ autonomous bureaucracy အေနျဖင့္မဟုတ္ပဲ၊ ခ်မ္းသာေသာႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ မူ၀ါဒေရဒရာမ်ားတြင္ ၀င္ေရာက္လႊမ္းမိုးေနပါသည္ဟု အဆိုျပဳလာၾကေလျပီ။ အဘယ္ေၾကာင့္နည္း။ ေ၀ဖန္ခ်က္မ်ားကို မဆန္းစစ္မီ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး ျဖစ္တည္လာရာ မူလအစသမိုင္းေၾကာင္းကို ေလ့လာၾကည့္ၾကပါစို႕။

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း (သို႕မဟုတ္) ဒိုဟာသို႕ခရီးလမ္း

(၂၀၀၁) ခုႏွစ္၊ ႏို၀င္ဘာလ၌ ဒိုဟာျမိဳ႕ေတာ္တြင္ Development Round ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ မူလသမိုင္းအစကား (၁၉၄၇) ခုႏွစ္တြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ေသာ GATT ဟုအတိုေကာက္ေခၚၾကသည့္ General Agreement on Tariffs and Trade သေဘာတူညီခ်က္ဟု ဆိုရမည္ျဖစ္သည္။ GATT တြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးျပီးေနာက္ပိုင္း ႏိုင္ငံအမ်ားစုၾကားတြင္ ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ ညွိႏွိဳင္းမွဳမ်ား တျပိဳင္တည္းျပဳလုပ္သည့္ ရွစ္ၾကိမ္ေျမာက္ Multilateral trade negotiations တြင္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

(၁၉၃၀)ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္းက ကမၻာတ၀ွမ္းတြင္ ဆိုး၀ါးလွစြာေသာ စီးပြားပ်က္ကပ္ၾကီး ျဖစ္ပြားခဲ့ရာ၊ အလုပ္လက္မဲ့ႏွဳန္းမ်ား အလြန္ပင္ ျမင့္မားခဲ့ေလသည္။ ထိုျပႆနာကို ႏိုင္ငံအမ်ားစုက သြင္းကုန္မ်ားကို ကန္႕သတ္ခ်က္မ်ားျပဳလုပ္၍၊ ပို႕ကုန္မ်ားကို subsidized လုပ္ေသာ ေပၚလစီခ်မွတ္၍ ရင္ဆိုင္ ေျဖရွင္းခဲ့ၾကသည္။ ထိုသို႕ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ေစ်းႏွဳန္းသက္သာေသာ သြင္းကုန္မ်ား၀င္ေရာက္လာျပီး၊ ျပည္တြင္းထုတ္လုပ္မွဳအား ထိခိုက္ေစျခင္းကို ကာကြယ္ႏိုင္သကဲ့သို႕၊ ပို႕ကုန္လုပ္ငန္းမ်ားတြင္လည္း လုပ္သားဦးေရတိုးတက္ခန္႕ထားမွဳမ်ားျပဳလုပ္ႏိုင္ေပသည္။ ႏိုင္ငံတခုခ်င္းအေနျဖင့္ ၾကည့္ပါက အဆိုပါ ေပၚလစီသည္ က်ိဳးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္မွဳရွိသည္မွာ မွန္ေသာလည္း၊ ႏိုင္ငံအမ်ားစုမွတျပိဳင္တည္း ျပဳလုပ္လိုက္ေသာအခါ 'beggar-thy-neighbor' ေပၚလစီျဖစ္သြားျပီး အေျခအေနမ်ားကိုသာ ပိုမိုဆိုး၀ါးသြားေစခဲ့သည္။ ဥပမာ- ေဘာလံုးပြဲတခုတြင္ လူတေယာက္က မတ္တပ္ရပ္ၾကည့္ပါက ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ျမင္ကြင္းကို ထိုသူျမင္ရမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း လူအားလံုးမတ္တပ္ရပ္ၾကည့္ပါက မည္သူမွ် ေကာင္းမြန္ေသာျမင္ကြင္းကို ျမင္ရမည္မဟုတ္ပဲ တိုးေ၀ွ႕ခုန္ၾကည့္ေနရ၍ ပင္ပန္းဆင္းရဲျခင္းသာ ျဖစ္ေစသကဲ့သို႕ျဖစ္ေလသည္။

(၁၉၄၇)တြင္ GATT ကိုလက္မွတ္ေရးထိုးၾကျခင္းမွာ ထိုကဲ့သို႕ေသာ (၁၉၃၀) ဆယ္စုႏွစ္ျပႆနာမ်ား ထပ္မံမျဖစ္ပြားေစရန္ ရည္ရြယ္၍ ျဖစ္သည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ သြင္းကုန္ကန္႕သတ္ျခင္းတြင္ tariffs (customs duties) ႏွင့္ Quantitative restrictions (quota) ေပၚလစီႏွစ္မ်ိဳးခ်မွတ္က်င့္သံုးေလ့ရွိၾကသည္။ Tariffs ေပၚလစီျဖင့္ ပို႕ကုန္၊ သြင္းကုန္မ်ားအေပၚတြင္ အခြန္ေကာက္ခံႏိုင္ျပီး၊ quota နည္းအားျဖင့္ သြင္းကုန္အေရအတြက္အား ကန္႕သတ္ႏိုင္ေလသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ GATT သေဘာတူညီခ်က္အရ လက္မွတ္ေရးထိုးထားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ quota ႏွင့္ export subsidies ေပၚလစီမ်ားကို ပယ္ဖ်က္ေပးရမည္ျဖစ္သည္။ Tariffs မ်ားေလွ်ာ့ခ်ျခင္းကိုမူ principle of reciprocity ေပၚတြင္ အေျခခံ၍ ႏိုင္ငံမ်ားအခ်င္းခ်င္း ညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးၾကရန္ျဖစ္သည္။ ဥပမာ- ႏိုင္ငံေအသည္ ႏိုင္ငံဘီမွ တင္သြင္းေသာ သြင္းကုန္မ်ားအေပၚတြင္ tariffs မ်ား ေလွ်ာ့ခ်ပါက အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ႏိုင္ငံေအမွတင္သြင္းေသာ ကုန္ပစၥည္းမ်ားအေပၚတြင္ ႏိုင္ငံဘီမွ tariffs reductions မ်ား ျပဳလုပ္ရန္ျဖစ္သည္။

GATT အရ (၁၉၄၇)မွ (၁၉၇၀)ကာလမ်ားအထိ multilateral negotiations ခုနစ္ၾကိမ္ျပဳလုပ္ခဲ့ရာ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားအၾကား စက္မွဳထုတ္ကုန္မ်ားကုန္သြယ္ေရးမွ tariffs အတားအဆီးမ်ားကို သိသာထင္ရွားစြာ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ခဲ့သည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအတြက္မူ GATT အား ကနဦးလက္မွတ္ေရးထိုးေသာ ႏိုင္ငံ (၂၃) ႏိုင္ငံတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားပါ၀င္ခဲ့ျပီး၊ ေနာက္ပိုင္းကာလမ်ားတြင္ ထပ္မံလက္မွတ္ေရးထိုးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားရွိခဲ့သည္မွန္ေသာ္လည္း၊ လက္ေတြ႕တြင္ကား ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ား၏ motives ႏွင့္ free trade အိုင္ဒီယာမ်ားအေပၚတြ္ သံသယမ်ားရွိေနခဲ့ေလသည္။ သို႔ျဖစ္ရာအႏွစ္ေလးဆယ္နီးပါး ကုန္သြယ္မွဳအတားအဆီး ေလွ်ာ့ခ်ေရးလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္မွဳအား နည္းပါးခဲ့သည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ ၄င္းတို႕၏ ကုန္သြယ္မွဳ အတားအဆီးမ်ားအား ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းမျပဳခဲ့ၾကသကဲ့သို႕၊ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ား၏ reciprocal concessions မ်ားကိုလည္း ရရွိခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့ပါ။

အထက္ပါအေျခအေနမ်ားသည္ (၁၉၈၀) ဆယ္စုႏွစ္မ်ားတြင္ကား အေျပာင္းအလဲမ်ား ျဖစ္လာခဲ့ေလသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးမွဳမွာ ေႏွာင့္ေႏွးျပီး၊ ပို႕ကုန္မ်ား ျပည္ပေစ်းကြက္တြင္ ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္မွဳမွာလည္း က်ဆင္းလာခဲ့သည္။ အာရွေစ်းကြက္တြင္လည္း ေတာင္ကိုးရီးယား၊ ထိုင္၀မ္၊ ေဟာင္ေကာင္၊ စင္ကာပူႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးအေျခအေနမ်ားသည္ export လုပ္ျခင္းျဖင့္ တဟုန္ထိုးတက္လာခဲ့သည္။ ထိုသို႕ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳအေျခအေနမ်ားတြင္ ကမၻာ့ဘဏ္ႏွင့္ အိုင္အမ္အက္ဖ္တို႕မွ ဖိအားမ်ားျဖင့္ ေပါင္းစပ္လိုက္ေသာအခါ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကုန္သြယ္မွဳ အတားအဆီးမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ဖယ္ရွားျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရသည့္ trade liberalization ေပၚလစီကို မလြဲမေသြအေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကရေတာ့သည္။

ဤသို႕ျဖင့္ (၁၉၈၆) တြင္ကား ရွစ္ၾကိမ္ေျမာက္ multilateral negotiations စတင္ခဲ့သည္။ Uruguay Round ဟူ၍ ေနာင္တခ်ိန္အမည္တြင္လာသည့္ အဆိုပါ roundသည္ ယခင္ပြဲမ်ားထက္စာရင္ ပိုမိုေအာင္ျမင္မွဳရွိသကဲ့သို႔ ၊ အခ်ိန္လည္းပိုၾကာခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံမ်ားလည္း ပိုမိုစံုလင္စြာပါ၀င္လာခဲ့သည္။ (၁၉၉၄) တြင္ အဆံုးသတ္ခ်ိန္၌ကား သေဘာတူညီခ်က္ႏွင့္နားလည္မွဳ (၃၀)ေက်ာ္ကို လက္မွတ္ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့ၾကျပီး၊ WTO ဟူေသာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးကို တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။

အစပထမတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ သိသာထင္ရွားေသာ concessions မ်ားျပဳလုပ္ခဲ့ၾကျပီး၊ ေစ်းကြက္မ်ားကို ဖြင့္ေပးခဲ့ၾကသည္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားမွလည္း ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ အဓိကထုတ္ကုန္မ်ားျဖစ္ေသာ လယ္ယာထြက္ကုန္မ်ားႏွင့္ အ၀တ္အထည္ပစၥည္းမ်ားအား စည္းမ်ဥ္းခံ trade liberalization ျပဳလုပ္ေပးရန္ ကတိျပဳခဲ့ၾကသည္။ အဓိကအေနျဖင့္

ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ tariffs မ်ား၊ subsidies မ်ားေလွ်ာ့ခ်ရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။
လယ္ယာက႑အား reciprocal concessions framework အတြင္းသို႕ထည့္သြင္း၍၊ မိမိတို႕လယ္သမားမ်ားအား ျပည္ပေစ်းကြက္တြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။
trade liberalization အား အျခားေသာ ၀န္ေဆာင္မွဳလုပ္ငန္းမ်ားျဖစ္ေသာ ဘဏ္လုပ္ငန္း၊ အာမခံလုပ္ငန္း၊ ဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ပါ ခ်ဲ႕ထြင္ရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။
GATT/ WTO framework အရ intellectual property rights ကို အကာအကြယ္ေပးရန္ကိုလည္း သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။

အလားတူ concessions မ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားမွလည္း သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။ သို႕ေပမယ့္ မတူညီေသာ စီးပြားေရးအေျခအေနမ်ားႏွင့္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားမွ အားနည္းခ်က္မ်ားေပၚတြင္ အခြင့္အေရး ယူတတ္မွဳမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ရလာဘ္မ်ားမွာကား ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ မတူညီခဲ့ပါ။ မည္သို႕ဆိုေစ WTO framework သည္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရး ေပၚလစီမ်ားအေပၚတြင္ ၾကီးစြာေသာ သက္ေရာက္မွဳမ်ားရွိခဲ့သည္ကေတာ့ အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားမွ WTO စည္းမ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ကစားကာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအေပၚတြင္ အခြင့္အေရးယူမွဳမ်ား ျပဳလုပ္ျခယ္လွယ္ ေနသည္ဟု အခ်ိဳ႕ကဆိုေနၾကပါျပီ။ လက္ေတြ႕မွာဘာေတြျဖစ္ခဲ့ၾကသနည္း။

ေစ်းကြက္ေရးရာေမွ်ာ္လင့္ခ်က္အိပ္မက္မ်ားေပ်ာက္ဆံုးျခင္း

Trade liberalization ဆိုင္ရာ ညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား ပါ၀င္ခဲ့ၾကသည့္ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ား၏ ေစ်းကြက္မ်ားသို႕ ၄င္းတို႕၏ ပို႕ကုန္မ်ား အလြယ္တကူ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ရန္ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ား၏ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ ကစားပြဲမ်ားသည္ ယင္းတို႕၏ ပို႕ကုန္တိုးျမွင့္ေရးေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားကို ပိတ္ဆို႕ပစ္ခဲ့သည္။

ဥရုေဂြးသေဘာတူညီခ်က္အရ လယ္ယာထုတ္ကုန္ပစၥည္းမ်ား တင္သြင္းမွဳတြင္ quota မ်ားအား ေလွ်ာ့ခ်ပစ္ရမည္ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ မည္သည့္ႏိုင္ငံကမွ် မိမိတို႕၏ လယ္သမားမ်ားအား free trade ၏ risks မ်ားအၾကားသို႕ expose မလုပ္ခဲ့ၾကပါ။ quota မ်ားအား အလားတူ tariffs မ်ားျဖင့္ အစားထိုး၍ တျဖည္းျဖည္း ေလွ်ာ့ခ်ေရးကိုသာ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုကဲ့သို႕ အလားတူ tariffs မ်ားျဖင့္ အစားထိုးရန္ ႏိုင္ငံမ်ားအား မိမိတို႕ဘာသာ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ေပးလိုက္ျခင္းသည္ ၾကီးမားလွစြာေသာ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ အမွားအယြင္းၾကီး ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ႏိုင္ငံအမ်ားစုသည္ tariffs မ်ား ခ်မွတ္ရာတြင္ သာမန္ထက္ လြန္စြာျမင့္မားေသာႏွဳန္းမ်ားျဖင့္ ခ်မွတ္ၾကရာ အခ်ိဳ႕ေသာပစၥည္းမ်ားအတြက္ တန္ဖိုး၏ အဆႏွစ္ရာ၊ သံုးရာအထိ ခ်မွတ္လိုက္သည္မ်ားအထိပင္ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ေလသည္။ ထိုသို႕ခ်မွတ္ျခင္းျဖင့္ အဆိုပါႏိုင္ငံမ်ားသို႕ တင္သြင္းေသာ သြင္းကုန္မ်ား၏ တန္ဖိုးသည္လည္း အဆႏွစ္ရာ၊ သံုးရာ ျမင့္တက္သြားသည္ျဖစ္ရာ၊ ျပည္တြင္းထုတ္ကုန္မ်ားႏွင့္ ေစ်းကြက္တြင္ မည္သို႕မွ် ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ျခင္း မရွိေတာ့ေပ။ ဥေရာပသမဂၢႏွင့္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ဆန္တင္သြင္းမွဳ tariffs ကို အဆေပါင္း ၅၅၀ ထိတိုးျမွင့္ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ကား အဆိုပါ ျဖစ္စဥ္မ်ားတြင္ အဆိုး၀ါးဆံုးေသာ offender ျဖစ္သျဖင့္ 'dirty tariffication' ဟုပဲ အမ်ားကသတ္မွတ္ေခၚဆိုၾကေလသည္။ ထိုသို႕အစပိုင္းတြင္ အျမင့္မားဆံုးႏွဳန္းမ်ားျဖင့္ ခ်မွတ္လိုက္ၾကသျဖင့္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးတြင္ သေဘာတူညီထားေသာ tariffs ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းမွာ အဓိပၸာယ္မဲ့ျဖစ္သြားခဲ့ေလသည္။

ထိုကဲ့သို႕ေသာ ေစ်းကြက္၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္မွဳအား ထိန္းခ်ဳပ္မွဳမ်ားအၾကားတြင္ ထပ္မံဆိုးရြားလာေသာ ျဖစ္ရပ္ကား ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ၄င္းတို႕လယ္သမားမ်ားအား subsidies အျဖစ္ေပးသည့္ ေငြေၾကးႏွဳန္းအား၊ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ လယ္သမားမ်ားႏွင့္ ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ရန္ အေၾကာင္းျပ၍ တိုးျမွင့္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္ရာ အလားတူေထာက္ပံ႕ေၾကးမ်ားအား အစိုးရမ်ားမွ မေပးႏိုင္သည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ လယ္သမားမ်ားသည္ ေစ်းသက္သာေသာ ထုတ္ကုန္မ်ားကို ထုတ္လုပ္ႏိုင္ေသာ္လည္း ေစ်းကြက္တြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ရန္ကား မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေပ။ ထိုသို႕ေသာ ျပႆနာမ်ားေၾကာင့္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးတြင္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ား မည္သို႔ပင္ ရွိေနေစကာမူ လယ္ယာထုတ္ကုန္ က႑တြင္ သိသာထင္ရွားေသာ trade liberalization ျဖစ္စဥ္မ်ား မရွိလာခဲ့ပါ။ အဆိုပါကိစၥမ်ားအား (၂၀၀၂) ခုႏွစ္တြင္ Johannesburg ၌က်င္းပေသာ Earth Summit တြင္ အၾကီးအက်ယ္ ျငင္းခုန္ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေပမယ့္ tariffs မ်ားကား ၾကီးစြာေသာႏွဳန္းထားမ်ားျဖင့္ ဆက္လက္ရွိေနဆဲသာျဖစ္သည္။

အလားတူစြာပင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ အထည္အလိပ္ပို႕ကုန္လုပ္ငန္းရွင္မ်ားႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားတြင္လည္း ၾကီးစြာေသာ ပ႗ိပကၡမ်ား ရွိေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ အထည္အလိပ္ ကုန္သြယ္မွဳတြင္လည္း ဥရုေဂြးသေဘာတူညီခ်က္မ်ားတြင္ proviso ႏွင့္ loophole မ်ား ရွိေနခဲ့ပါသည္။ သေဘာတူညီခ်က္အရ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ ေမွ်ာ္လင့္ထားသည္အခ်က္မွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ ထုတ္ကုန္မ်ားကမၻာ့ေစ်းကြက္တြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ရန္ (၁၉၉၅) တြင္ခ်မွတ္ထားေသာ quantitative restrictions မ်ားအား ဆယ္ႏွစ္တာကာလေနာက္ပိုင္းတြင္ ၄၉% ေလွ်ာ့ခ်ေပးရန္ ဆိုသည့္အခ်က္သာျဖစ္ပါသည္။ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားလက္မွတ္ေရးထိုးစဥ္၌ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ ဤအခ်က္မွာ သေဘာတူညီခ်က္၏ ခ်က္ခ်င္းသက္ေရာက္မွဳကို ဆြဲဆန္႕ထားေသာ proviso မွန္းမသိခဲ့ၾက။ ပိုဆိုးသည္ကား ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားမွ အေရအတြက္အရ ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္သြင္းကုန္မ်ားအား ထိန္းခ်ဳပ္မွဳဖယ္ရွားခ်ိန္တြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံသြင္းကုန္မ်ား မည္သို႕မွ် မယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ေတာ့မည့္ targets မ်ားခ်မွတ္ထုတ္လုပ္ထားျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

တဖန္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားသည္ ဥရုေဂြးသေဘာတူညီခ်က္အရ စက္မွဳလုပ္ငန္းရွင္မ်ားအတြက္ tariffs မ်ား ေလွ်ာ့ခ်ေပးသည္မွန္ေသာ္လည္း၊ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားက တင္သြင္းေသာ စက္မွဳထြက္ကုန္မ်ားအေပၚတြင္ ပိုမိုျမင့္မားေသာ tariffs မ်ား ခ်ထားခဲ့သည္။ ထို႕အျပင္ degree of processing ျမင့္မားေသာ ကုန္ပစၥည္းမ်ားအတြက္လည္း ပိုမိုျမင့္မားေသာ tariffs မ်ား ခ်ထားခဲ့သည္။ ဥပမာ- ဥေရာပသမဂၢႏိုင္ငံမ်ားသို႕ cigar တင္သြင္းမွဳသည္ raw tobacco တင္သြင္းမွဳထက္ ပို၍ tariffs မ်ားျပီး၊ processed food မ်ားသည္ unprocessed food မ်ားထက္ ပို၍ tariffs မ်ားေလသည္။ အထည္အလိပ္ပစၥည္းမ်ားတြင္လည္း fabrics မ်ားသည္ thread ထက္ပို၍ tariffs မ်ားမ်ား သတ္မွတ္ျခင္းခံရေလသည္။

ထိုကဲ့သို႕ေသာ Tariff escalation လုပ္ျခင္းျဖင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအား ၄င္းတို႕၏ အစဥ္အလာ ကိုလိုနီေခတ္ ကုန္သြယ္ေရး ပံုစံျဖစ္ေသာ ကုန္ၾကမ္းမ်ားႏွင့္ ရိုးရွင္းေသာစက္မွဳထုတ္ကုန္မ်ား တင္ပို႕ျခင္းတြင္သာ ဖက္တြယ္ထားေစရန္ အားေပးေနသကဲ့သို႕ျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္ရာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ processed product မ်ားအား ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားထက္ပိုမိုခ်ိဳသာေသာ ေစ်းႏွဳန္းမ်ားျဖင့္ ထုတ္လုပ္ႏိုင္ေစကာမူ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားသို႕တင္သြင္းရာတြင္ ျမင့္မားေသာ tariffs မ်ားကို ရင္ဆိုင္ရသျဖင့္ ေစ်းကြက္တြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ရန္ အခက္အခဲမ်ားစြာကို ျဖစ္ပြားေစေတာ့သည္။

အထက္ပါ ေစ်းကြက္ေရးရာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ား ေပ်ာက္ဆံုးျခင္းထက္ ပို၍ ထိခိုက္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားသည္ကား liberalization မွ ေပၚထြက္လာေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား ျဖစ္ေလသည္။

ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ Economic Liberalization လုပ္ရာမွ ေပၚထြက္လာတတ္ေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား

Free Trade ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဘာဂေဗဒသီအိုရီတြင္ အေျခခံ proposition တခုရွိပါသည္။ ယင္းမွာ အေျခအေန အတိုင္းအတာ တခုတြင္ Free Trade သည္ တိုင္းျပည္အတြက္ အက်ိဳးရွိေစသည္ မွန္ေသာ္လည္း Free Trade ျဖစ္ေအာင္ ညွိယူေနဆဲကာလမ်ားတြင္ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုထဲမွ အခ်ိဳ႕က႑မ်ား က်ဆင္းျပီး၊ အခ်ိဳ႕က႑မ်ား တိုးတက္တတ္သည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ပညာရွင္မ်ားက ဤသည္ကို sunrise sector မ်ားႏွင့္ sunset sector မ်ားဟူ၍ ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ၾကသည္။ ကုန္သြယ္မွဳတံခါးမ်ား ဖြင့္လိုက္ခ်ိန္တြင္ ျပည္တြင္း ထုတ္လုပ္သူမ်ားသည္ ကမၻာတ၀ွမ္းတြင္ ရွိေနေသာ နည္းပညာအေျပာင္းအလဲ၊ စားသံုးသူလိုအင္ႏွင့္ အစိုးရမူ၀ါဒမ်ားကို ဘြားခနဲ ရင္ဆိုင္ေတြ႕လိုက္ရတတ္ ေလ့ရွိသည္။ အဆိုပါ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ တိုင္းျပည္၏ ထုတ္လုပ္မွဳအေပၚသို႕ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္မွဳ မ်ား ရွိလာတတ္ပါသည္။

ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရး၏ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳမ်ားႏွင့္ အညီ ေလ့က်င့္ သင္ၾကားေရး စီမံခ်က္မ်ား၊ အလုပ္လက္မဲ့ ကူညီေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ား ရွိတတ္ပါသည္။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးေသာ ဥပမာကဲ့သို႕ပင္ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရးတြင္ ယွဥ္ျပိဳင္မွဳအားေကာင္းလာေစရန္ လယ္သမားမ်ားအား ေထာက္ပံ့ေၾကးေငြ ေပးအပ္ျခင္းမ်ား၊ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားအား ပံ့ပိုးကူညီေပးျခင္းမ်ား တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ရွိေပသည္။ Free Trade ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားလာေသာ sunset sectors မ်ားမွ အလုပ္သမားမ်ားကိုလည္း အျခားသင့္ေလ်ာ္ရာ က႑မ်ားတြင္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္ေပးေသာ အစီအစဥ္မ်ား ရွိေလသည္။ သို႕ရာတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ အလုပ္လက္မဲ့ေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေၾကာင့္ ေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းသြားေသာ စီးပြားေရးက႑မ်ားမွ လုပ္သားမ်ားအား အျခား က႑မ်ားတြင္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးျခင္း အစီအစဥ္မ်ား နည္းပါးေလသည္။

ဥပမာ- ဥေရာပသမဂၢတြင္ စက္ရံု၊ အလုပ္ရံုမ်ား ရပ္တန္႕သြားျခင္းေၾကာင့္ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာမ်ား ၾကီးထြားလာေသာ ေနရာေဒသမ်ားအတြက္ structural funds မ်ား ခ်မွတ္ေပးေသာ မူ၀ါဒမ်ား ရွိေလသည္။ အဆိုပါ မူ၀ါဒမ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ က်င့္သံုးရန္ကား မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ ၄င္းအျပင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ safety net ဟုေခၚေသာ အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ၊ သက္ၾကီးရြယ္အို ပင္စင္၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါး မိသားစုမ်ားအား ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မွဳ စသည္မ်ား နည္းပါးသည္ျဖစ္ရာ economic liberalization ႏွင့္အတူ ယွဥ္တြဲအသံုးျပဳရမည့္ လူမွဳအသံုးစရိတ္ (Social Spending) တြင္ အားနည္းခ်က္ ရွိျခင္းေၾကာင့္ လူမွဳေရးဆိုင္ရာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား (Social consequences) မ်ား ထြက္ေပၚလာတတ္ေလသည္။

ဟားဗတ္တကၠသိုလ္မွ စီးပြားေရးပညာရွင္ Dani Rodrik က ဒုတိယကမၻာစစ္အျပီးကာလက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားသည္ economic liberalization, trade liberalization မူ၀ါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရာတြင္ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားမွ လူမွဳအသံုးစရိတ္မ်ားကိုပါ ဖူဖူလံုလံု အသံုးျပဳခဲ့ေၾကာင္း ေလ့လာေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ လူမွဳအသံုးစရိတ္ သံုးစြဲေရးတြင္ အခက္အခဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနတတ္သည္။ အခက္အခဲတမ်ိဳးမွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနေသာ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားသည္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး အသံုးစရိတ္မ်ားထက္ စစ္အသံုးစရိတ္မ်ားကို ပိုမိုသံုးစြဲျခင္း ရွိေနပါက မည္သို႕ေသာ economic liberalization မူ၀ါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနေစကာမူ တိုင္းျပည္စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး အက်ပ္အတည္း ျပႆနာမ်ား မလြဲမေသြ ျဖစ္ပြားေနမည္သာ ျဖစ္သည္။

အျခားအခက္အခဲ တမ်ိဳးမွာကား သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားသည္း ႏိုင္ငံျခား ေထာက္ပံ့မွဳေပၚတြင္ မွီခိုေသာ စီးပြားေရးမူ၀ါဒမ်ား က်င့္သံုးရျခင္းမွ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ေသာ အခက္အခဲတရပ္ျဖစ္သည္။ ျပည္ပ ေထာက္ပံ့မွဳမ်ားအေပၚတြင္ မွီခိုသည့္ (aid dependency model) ၏ ဆိုးက်ိဳးတရပ္တြင္ အလွဴရွင္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ အစိုးရအသံုးစရိတ္ကို ေလွ်ာ့ခ်ခိုင္းျခင္း ျပႆနာရွိတတ္သည္။ စစ္အသံုးစရိတ္ၾကီးမားေသာ အစိုးရမ်ား၊ လာဘ္စားမွဳမ်ားကို တိုက္ဖ်က္သည့္ အစီအစဥ္မ်ားအတြက္ ေကာင္းမြန္ေသာ္လည္း အမွန္တကယ္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမွဳေရးႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ တိုက္ဖ်က္ေရးအစီအစဥ္မ်ားတြင္ အစိုးရအသံုးစရိတ္မ်ားျပားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားကိုမူ တိုက္ရိုက္ထိခိုက္မွဳ ရွိလာတတ္ျပန္သည္။

မည္သို႕ဆိုေစ အဆိုပါ အခက္အခဲမ်ား ျဖစ္ပြားေနခ်ိန္တြင္ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး အက်ပ္အတည္း ျပႆနာမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳႏွင့္ အစြန္းေရာက္မွဳမ်ားကို ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ျပီး ဦးေႏွာက္ယိုစီးမွဳျပႆနာမ်ားကိုလည္း ေပၚထြက္ေစႏိုင္သည္။ တျပိဳင္နက္တည္းတြင္ ျပည္ပမွ ၀င္ေရာက္လာေသာ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းၾကီးမ်ားမွ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္ကို ခ်ဳပ္ကိုင္၍ ျပည္တြင္းထုတ္လုပ္သူမ်ားကို အစားထိုးမွဳမ်ားလည္း ေပၚထြက္လာမည္ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံတကာစံခ်ိန္ စံညႊန္းမ်ား

ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးမွ ခ်မွတ္ထားေသာ အခ်ိဳ႕စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကလည္း ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္မွဳ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္မွဳမ်ားကို အႏုတ္လကၡဏာ သက္ေရာက္မွဳ ရွိေနျပန္သည္။ လယ္ယာပို႕ကုန္မ်ားတင္ပို႕ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကုန္ပစၥည္းတင္သြင္းေသာ ႏိုင္ငံမ်ားမွ သတ္မွတ္ထားသည့္ Sanitary and phytosanitary (SPS) စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကို ျပည့္မီွရမည္ ျဖစ္ေပသည္။ အဆိုပါ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားမွ ႏိုင္ငံတကာထုတ္ကုန္ အဆင့္အတန္း ျမင့္မားေရးကို ရည္ရြယ္ျခင္းေၾကာင့္ ေကာင္းက်ိဳးကို ဦးတည္ေစသည္ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ မိမိႏိုင္ငံတြင္းမွ ထုတ္လုပ္မွဳမ်ားကို ျမွင့္တင္ရန္ ရည္ရြယ္ျပီး အထက္ပါ စံညြန္းမ်ားကို အသံုးျပဳ၍ ပို႕ကုန္တင္သြင္းမွဳကို တားျမစ္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားလည္း ရွိေလသည္။

ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား သတ္မွတ္ျခင္းသည္ လူ႕စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး၊ က႑အလိုက္ က်ြမ္းက်င္ေသာ ပညာရွင္မ်ား ရွိေနသည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အခက္အခဲ မရွိေသာ္လည္း လူ႕စြမ္းအား အရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွးေကြးေနေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အခက္အခဲ၊ အတားအဆီးမ်ား ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။ ဥပမာ- ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား ျပည့္မွီရန္ ၾကိဳးပမ္းရမည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ tariff ႏွင့္ permissible countervailing duties မ်ား တြက္ခ်က္ျခင္းတြင္ က်ြမ္းက်င္ရန္ လိုအပ္သည္။ မူပိုင္ခြင့္မ်ား၊ က်န္းမာသန္႕ရွင္းမွဳမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ စံခ်ိန္ စံညႊန္းမ်ား ျပည့္မွီေစရန္အတြက္ က်ြမ္းက်င္သည့္ စစ္ေဆးေရး၀န္ထမ္းမ်ား ခန္႕အပ္ထားရွိရမည္။ ယင္းသို႕ေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားအတြက္ institutional development အတိုင္းအတာတခုအထိ လိုအပ္သည္ျဖစ္ရာ ကနဦးအစမွ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ ၾကီးစြာေသာ အသံုးစရိတ္မ်ား ေပၚထြက္လာပါေတာ့သည္။

စီးပြားေရးပညာရွင္ Finger ႏွင့္ Schuler တို႕က အဆိုပါ အသံုးစရိတ္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ႏွိဳင္းယွဥ္တြက္ခ်က္ေလ့လာၾကည့္ရာတြင္ စံခ်ိန္စံညႊန္းဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ သံုးခုျဖစ္ေသာ customs valuation, Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS) ႏွင့္ Sanitary and phytosanitary (SPS) measures တို႕အတြက္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံခ်င္းစီအလိုက္ ကုန္က်စရိတ္မွာ ေဒၚလာ သန္း (၁၅၀) ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါသည္။ ယင္းပမာဏမွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံအမ်ားစု၏ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ဘတ္ဂ်က္ပမာဏ ထက္ ပိုမိုျမင့္မားပါသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ အခ်ိဳ႕ေသာ ပညာရွင္မ်ားက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ အရွိန္အ၀ါကို အသံုးျပဳ၍ ယင္းတို႕တြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးျဖစ္ေသာ institutions မ်ားႏွင့္ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအား အတင္းအၾကပ္ ဖိအားေပး သံုးစြဲေစေသာေၾကာင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္မ်ား၏ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳကို ေႏွာင့္ေႏွးေစသည္ဟု ေ၀ဖန္ေျပာဆိုၾကပါသည္။

နိဂံုး

မည္သို႕ဆိုေစ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး ဆက္ႏြယ္မွဳမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ေပၚတြင္ မ်ားစြာ မူတည္ပါသည္။ ယင္းသို႕ေသာ အေျခအေနတြင္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရး အဖြဲ႕ၾကီးမွ ျပဳလုပ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနေသာ negotiated rule-making စနစ္သည္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ား၏ အမွန္တကယ္လိုအပ္ေနေသာ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီမွဳ မရွိ ျဖစ္ေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္ရာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ ကစားပြဲမ်ား သည္ကား စဥ္ဆက္မျပတ္ ဆက္လက္ရွိေနဦးမည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါသည္။

ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊ ၁၂၊ ၂၀၀၉)

ရည္ညႊန္းကိုးကားစာရင္း

Bhattacharjea, A. (2004) 'Developing Countries in the world trade regimes' in Mackintosh (eds.) Making the International: Economic Interdependence and Political Order, London, Pluto Press,

Chang, H. (2002) Kicking Away the Ladder: Development Strategy in Historical Perspective, London, Anthem Press

Das, B. (1998) WTO Agreements: Deficiencies, Imbalances and Required Changes, London, Zed Books

Finger, J. & Schuler, P. (2000) 'Implementation of the WTO Commitments: the development challenge in Hokeman, B, English, P. and Matto, A. (eds) Development, Trade and WTO: A Handbook, Washington DC, World Bank

Oxfam (2002) Rigged Rules and Double Standards: Trade, Globalization and the Fight against Poverty, London, Oxfam

Rodrik, D. (2001) The Global Governance of Trade as if Development really mattered, New York, UNDP

  © Blogger templates Newspaper II by Ourblogtemplates.com 2008

Back to TOP