ဘေလာ့ လိပ္စာသစ္သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ျခင္း
ယခုအခါတြင္ ဘေလာ့ကို ဖြင့္ရန္ အခ်ိန္ၾကာျမင့္မွဳမ်ား ရွိေနေၾကာင္း၊ စာဖတ္သူအခ်ိဳ႕မွ အေၾကာင္းၾကားလာပါသျဖင့္ www.khinmamamyo.info တြင္ စာမ်က္ႏွာသစ္ကို ဖြင့္လွစ္ထားပါသည္။
စာမ်က္ႏွာသစ္တြင္ အခ်ိဳ႕ေသာ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ေဆာင္ပါးမ်ားႏွင့္ ရသစာစုမ်ား (ႏွစ္ရာေက်ာ္ခန္႕)ကိုလည္း က႑မ်ားခြဲ၍ ျပန္လည္ေဖာ္ျပထားပါသည္။
ယခုဘေလာ့စာမ်က္ႏွာကို ဆက္လက္ထားရွိထားမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း ယေန႕မွစ၍ ပို႕စ္အသစ္မ်ား ထပ္မံ တင္ေတာ့မည္ မဟုတ္ပါေၾကာင္းႏွင့္ ပို႕စ္အသစ္မ်ားကို စာမ်က္ႏွာသစ္တြင္သာ တင္ေတာ့မည္ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေလးစားစြာ အသိေပး အေၾကာင္းၾကားပါသည္။
စာမ်က္ႏွာသစ္သို႕ အလည္လာေရာက္ပါရန္ကိုလဲ လွိဳက္လွဲစြာ ဖိတ္ေခၚအပ္ပါသည္။
ေလးစားစြာျဖင့္
ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊ ၁၀၊ ၂၀၁၁)
www.khinmamamyo.info
Freedom Journal (January, 2010)
Wednesday, December 30, 2009
အဆံုးသတ္မွာ (၀တၳဳတို)
Sunday, December 20, 2009
(၁)
အခ်ိန္ကား- (၁၉၉၅) ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ။
ေနရာကား- နယ္ျမိဳ႕ေလးတျမိဳ႕မွ အထက ေက်ာင္းေတာ္တခု။
“မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္၊ ေနမင္း၊ ထက္ထက္ေအာင္။ အတန္းေရွ႕ထြက္ခဲ့စမ္း“
ဆူညံေနေသာအတန္းသည္ ဆရာမေဒၚခင္လွေ၀ အသံေၾကာင့္ ျငိမ္သက္တိတ္ဆိတ္သြားသည္။ ဆရာမ ၀င္လာတာ သတိမထားမိပဲ အတန္းေနာက္တြင္ မုန္႕စားေနသူမ်ားကလဲ မုန္႕ထုပ္မ်ားကို လြယ္အိတ္ထဲ မသိမသာ ထိုးထည့္လိုက္ၾကသည္။ ပထ၀ီအခ်ိန္မွ သမိုင္းအခ်ိန္အကူးအေျပာင္းတြင္ သမိုင္းဆရာမ မလာေသးတာေၾကာင့္ ေက်ာင္းသားသဘာ၀ တြတ္တြတ္ထိုး စကားမ်ားေနၾကသျဖင့္ အတန္းပိုင္ဆရာမ ၀င္လာတာကို သတိမထားလိုက္မိၾက။ ဆရာမအသံထြက္လာမွ ျပဴးျပဴးျပာျပာ ျဖစ္ကုန္ၾကရသည္။ ထက္ထက္ေအာင္တေယာက္လဲ သူမနာမည္ေခၚလိုက္သံျဖစ္တာေၾကာင့္ ရုတ္တရက္ လန္႕သြားရသည္။ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္ႏွင့္ ေနမင္းကို လွည့္ၾကည့္မိသည္။ သူမကို လွမ္းၾကည့္ေနေသာ မ်က္လံုးမ်ားကို ျမင္လိုက္ရသည္။ ဆရာမကို မသိမသာ ခိုးၾကည့္လိုက္ေတာ့ ေဒါသမ်ားျပည့္လွ်ံေနေသာ မ်က္ႏွာကို ေတြ႕လိုက္ရသည္။ ဆရာမေဒါသ ျဖစ္ေလာက္ေအာင္ ဘာေတြမ်ား လုပ္ခဲ့မိသလဲလို႕ ျပန္စဥ္းစား ၾကည့္မိသည္။ စဥ္းစားလို႕ မရ။
“ထြက္ခဲ့လို႕ ေျပာေနတယ္ေလ“
ဆရာမရဲ႕ အမိန္႕သံကို ထပ္ၾကားရျပန္သည္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ရင္ဆိုင္ရေတာ့မည္မို႕ ေခါင္းငံု႕လက္ပိုက္ရင္း သူမ အတန္းေရွ႕ထြက္သြားလိုက္သည္။ သူမတို႕ေက်ာင္းတြင္ ဆရာမေဒၚခင္လွေ၀၏ အာဏာစက္ကား ၾကီးမားလွသည္။ ဆယ္တန္းဆရာမေပမယ့္ ဆယ္တန္း မေရာက္ခင္ကတည္းက ဆရာမနာမည္ကို ၾကားဖူးထားၾကျပီးသား။ ဆရာမအတန္းသို႕ ေရာက္မွာကို ေက်ာင္းသားတိုင္း ေၾကာက္ၾကသည္။ သို႕ေပမယ့္ သူမဆယ္တန္းေရာက္ေတာ့ ေဒၚခင္လွေ၀က သူမရဲ႕ အတန္းပိုင္ ဆရာမျဖစ္လာခဲ့သည္။ အသင္အျပ ေကာင္းေပမယ့္ စည္းကမ္းၾကီးလြန္းတာေၾကာင့္ သူမစာသင္ခ်ိန္တြင္ မည္သူမွ် မလွဳပ္ရဲၾက။ ဆရာမကို ရိုေသေလးစားေပမယ့္ ဆရာမမ်က္ႏွာက လိုအပ္တာထက္ ပိုတင္းေနတတ္တာ၊ ေက်ာင္းသားေတြကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ရိုက္ႏွက္ဆံုးမတတ္တာကိုေတာ့ သူမစိတ္ထဲ ဘ၀င္မက်လွ။
“ကိုယ့္အျပစ္ ကိုယ္သိၾကလား“
“ခင္ဗ်ာ-----“ “ရွင္“
မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္ႏွင့္ သူမအသံတို႕က တျပိဳင္နက္ထြက္သြားသည္။ ေနမင္းမ်က္ႏွာကလဲ ဆီးရြက္ေလာက္ ငယ္သလို ျဖစ္သြားသည္။
“မင္းတို႕ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအခ်ိန္မွာ ဘာလုပ္ေနၾကလဲ“
ဆရာမေျပာလိုက္ေတာ့မွ နံနက္က ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအခ်ိန္ကို ျပန္သတိရသြားသည္။ သူမတို႕ေက်ာင္းတြင္ ဗုဒၶဟူးေန႕ နံနက္တိုင္း ဖြံ႕ျဖိဳးေရး အခ်ိန္ဆိုတာ ရွိသည္။ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ဂီတ၊ အိမ္တြင္းမွဳ ဆိုျပီး ၾကိဳက္ရာေရြးလို႕ရသည္။ သူမကေတာ့ ဂီတဆိုတာမွာလဲ အျဖစ္မရွိ၊ အိမ္တြင္းမွဳဆိုတာကလဲ ၀ါသနာ မပါသည္မို႕ တခုပဲက်န္သည့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးကိုပဲ ေရြးျဖစ္ေတာ့သည္။ သို႕ေပမယ့္လဲ စိုက္ပ်ိဳးေရးသာ ဆိုရသည္။ သူမတို႕ တကယ္လုပ္ရသည္က အမွိဳက္ေတာင္းေလးေတြ ႏွစ္ေယာက္တတြဲကိုင္ျပီး ေက်ာင္းေဘာလံုးကြင္းထဲတြင္ အမွိဳက္လိုက္ေကာက္ရျခင္းျဖစ္သည္။ အမွိဳက္ေကာက္ျပီးလွ်င္ ျမက္ႏုတ္ၾကရသည္။ ဂီတယူထားသူမ်ားမွာလဲ သိပ္ေတာ့ မထူးလွ။ ပထမေလးပတ္ေလာက္ေတာ့ ပတၱလားတီးဆရာတေယာက္ ေရာက္လာျပီး မဟာဂီတအဆိုကို သင္ေပးသည္တဲ့။ ေနာက္ေတာ့ ဆိုကေရးတီးျပိဳင္ပြဲဆိုလား၊ ဘာဆိုလား ရွိ၍ ေရာက္မလာျပန္ေတာ့။ ဒီေတာ့ ဂီတယူထားသူမ်ားက စည္းနဲ႕ ၀ါးေလးေတြ ကိုင္ျပီး ဂီတခန္းထဲတြင္ စကားမ်ားၾကေလသည္။ အိမ္တြင္းမွဳခန္းမွာကလဲ ထိုနည္းလည္းေကာင္း။
ဆယ္တန္းႏွစ္လို စာက်က္ဖို႕ အခ်ိန္ရွားပါးသည့္ ႏွစ္မွာ ဘာမွလဲ ထိထိေရာက္ေရာက္မရွိပဲ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ေလးဆယ့္ငါးမိနစ္တာ အခ်ိန္ကို ျဖဳန္းပစ္ေနသည့္၊ ဒီလိုအခ်ိန္မ်ိဳး ဘာေၾကာင့္ ရွိေနရလဲ သူမမသိ။ သူမအေမကို မေက်မနပ္နဲ႕ ရင္ဖြင့္ေတာ့ ပညာေရးစနစ္ထဲမွာ ဒီလိုဖြံ႕ျဖိဳးေရးအခ်ိန္ပါရမယ္လို႕ ထည့္ထားလို႕ ေနမွာေပါ့ဟုသာ ဆိုေလသည္။ “အဲလိုပါရင္လဲ တကယ္ထိေရာက္ေအာင္ ဘာေၾကာင့္ မလုပ္ပဲ ဟန္ျပအခြံ႕ၾကီး ျဖစ္ေနရတာလဲ“ လို႕ သူမျပန္ေမးတာကိုက်ေတာ့ ေမေမက ဘာမွျပန္မေျဖခဲ့။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီလိုအလဟႆ အခ်ိန္ျဖဳန္းမွဳၾကီးကို သူမစိတ္ညစ္လွပါသည္။
“ဖြံ႕ျဖိဳးေရး အခ်ိန္မွာ ဘာလို႕ စာက်က္ေနၾကလဲ။ မင္းတို႕ကို သူ႕အခ်ိန္နဲ႕သူ စာလုပ္ဖို႕ ေျပာထားတယ္မဟုတ္လား။ သမိုင္းအခ်ိန္မွာ ပထ၀ီစာအုပ္ေတြ စားပြဲေပၚ မျမင္ခ်င္ဘူး။ အီကိုအခ်ိန္မွာ သခ်ၤာတြက္ေနတာ မလိုခ်င္ဘူးလို႕ ငါေျပာထားတယ္မလား“
“ဟုတ္ကဲ့ဆရာမ“
ေနမင္းအသံ တိုးတိုးေလးက ထြက္ေပၚလာသည္။ သူမကေတာ့ ဘာမွမေျပာမိ။ သက္ဆိုင္ရာ ဘာသာရပ္အခ်ိန္မွာ သူ႕အကန္႕နဲ႕သူ စိတ္၀င္စားတတ္ေအာင္ သူမကိုယ္သူမ ေလ့က်င့္ခဲ့ျပီးသား။ ဒီေလာက္အထိ စည္းကမ္းမဲ့သူ မဟုတ္။ သို႕ေပမယ့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးခ်ိန္ ဆိုျပီး ျမက္ႏွုတ္ခိုင္းထားလို႕ ႏွဳတ္စရာ မလိုေတာ့တဲ့ ျမက္ေဘးမွာ ဟန္ျပထိုင္ျပီး စကားထိုင္မ်ားေနၾကခ်ိန္ကို အလဟႆ မျဖစ္ေစခ်င္တာေၾကာင့္ မွတ္စုစာအုပ္ထုတ္ျပီး စာက်က္လိုက္မိတာျဖစ္သည္။ အနီးက စာၾကမ္းပိုး ေနမင္းက ေတြ႕သြားျပီး သူမနဲ႕တူတူ စာလာက်က္ေလသည္။ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္ကေတာ့ ဘာရယ္မဟုတ္။ စာရြတ္သံၾကားရလွ်င္ သူ႕အတြက္ ပိုအက်ိဳးရွိတယ္ေျပာျပီး သူမတို႕နား ေရာက္လာခဲ့တာျဖစ္သည္။
“မင္းတို႕မွာ အျပစ္ရွိလား၊ မရွိဘူးလား“
“ရွိပါတယ္ဆရာမ“
“ရွိပါတယ္“
ေနမင္းအသံႏွင့္ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္အသံတို႕က ေရွ႕ဆင့္ေနာက္ဆင့္ ထြက္လာသည္။ သူမ ဘာမွ ျပန္မေျပာမိ။ ဆရာမအၾကည့္က သူမဆီသို႕ ေရာက္လာသည္။
“ထက္ထက္ေအာင္၊ ဆရာမေမးေနတယ္ေလ“
“မရွိပါဘူး ဆရာမ“
“ဘာ“
ဆရာမေအာ္သံေၾကာင့္ သူမ ဆတ္ခနဲျဖစ္သြားသည္။ ေျပာလိုက္မိတာ မွားသြားျပီလားလို႕ ေတြးလိုက္မိသည္။ သို႕ေပမယ့္ သူမ မမွားပါ။ ဒါကို စိတ္ထဲက အလိုလိုသိေနသည္။ တန္ဖိုးရွိတဲ့ အခ်ိန္ေတြကို ဟန္ေရးျပျပီး စကားမ်ား အခ်ိန္ျဖဳန္းေနရမယ့္အစား စာက်က္မိတဲ့ ေက်ာင္းသူတေယာက္မွာ အျပစ္ရွိရသတဲ့လား။ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။
စားပြဲေပၚက ၾကိမ္လံုးကို ဆရာမဆြဲယူလိုက္တာ ေတြ႕ရသည္။
“ျဖန္း- ျဖန္း“
စားပြဲကို ရိုက္လိုက္ေသာ ၾကိမ္လံုးသံက ထြက္ေပၚလာသည္။
“ကဲ- တတန္းလံုးကို ဆရာမ ေမးမယ္။ ထက္ထက္ေအာင္မွာ အျပစ္ရွိသလား၊ မရွိဘူးလား“
တတန္းလံုး တိတ္ေနသည္။ ဘာသံမွ မၾကားရ။ ဆရာမကို တလွည့္၊ သူမကို တလွည့္ ၾကည့္ေနၾကသည္။
“ေျဖၾကေလ။ မင္းတို႕မွာ ပါးစပ္ မပါဘူးလား။ အျပစ္မရွိဘူးလို႕ ထင္တဲ့လူေတြ လက္ေထာင္စမ္း“
ဟိုတစ၊ ဒီတစ လက္မ်ားေထာင္လာတာ ေတြ႕ရသည္။ လက္ေထာင္သူေတြထဲမွာ မီမီကို ေတြ႕လိုက္ရေတာ့ သူမ ၀မ္းသာသြားေလသည္။ သူမရဲ႕ အခ်စ္ဆံုး သူငယ္ခ်င္း။ သူမကို ျပင္ပစာဖတ္၀ိုင္းတခုကို ေခၚသြားေပးခဲ့တဲ့ သူငယ္ခ်င္း။ စာအရမ္းဖတ္ျပီး၊ အဖိုးတန္စကားလံုးေတြပဲ ေရြးေျပာတတ္လို႕ ငယ္ေပါင္း သူငယ္ခ်င္းေတြေပမယ့္ အခ်င္းခ်င္းကေတာင္ ျပန္ေလးစားရသူ။ ျပီးေတာ့ ဒီအတန္းရဲ႕ အတန္းေခါင္းေဆာင္။
“အဲဒီလက္ေထာင္တဲ့ လူေတြပါ မတ္တပ္ရပ္စမ္း။ မင္းတို႕က ငါ့ကို အာခံတယ္ေပါ့ေလ“
ဆရာမ အေျပာေၾကာင့္ တခ်ိဳ႕က လက္မ်ား ကပ်ာကယာ ျပန္ခ်ျပီး မသိခ်င္ေယာင္ ေဆာင္ေနၾကေလသည္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ မတ္တပ္ထရပ္လိုက္ၾကသည္။ ဆရာမကို သူမ မေက်မနပ္ႏွင့္ လွမ္းၾကည့္လိုက္မိသည္။ ဘာလုပ္တာလဲ စဥ္းစားလို႕ မရ။ ေရြးခ်ယ္ခိုင္းျပီးမွ ကိုယ့္ဘက္ကို မေထာက္ခံသူေတြကို အျပစ္ေပးတာ တရားမွ်တမွဳ ရွိပါရဲ႕လား။
“ကဲ- ဒီေလာက္ေတာင္ ျဖစ္လွတာ။ အာခံခ်င္ဦး“
ဆရာမရဲ႕ ၾကိမ္ခ်က္မ်ားက အနီးဆံုး မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္ကိုယ္ေပၚသို႕ အရင္က်သည္။ ျပီးေတာ့ ေနမင္း။ ျပီးေတာ့ - သူမ။ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္နဲ႕ ေနမင္းတို႕ဆီမွာ သံုးေလးခ်က္ေပမယ့္ သူမဆီက်ေတာ့ ဆယ္ခ်က္ထက္ မကေတာ့။ နာက်င္မွဳေၾကာင့္ သူမအံကို တင္းတင္းၾကိတ္ထားလိုက္မိသည္။ ခႏၶာကိုယ္ေပၚသို႕ ၾကိမ္တခ်က္ က်လာတိုင္း မ်က္ရည္မ်ား ၀ဲတက္သြားရသည္။ ငိုခ်င္ေပမယ့္ သူမ ေအာင့္ထားလိုက္သည္။ “မငိုနဲ႕ ထက္ထက္ေအာင္။ မ်က္ရည္မက်မိေစနဲ႕“ ။ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ ျပန္အားေပးလိုက္သည္။ ဆရာမက အားရေအာင္ရိုက္ျပီးမွ ၾကိမ္ကို ပစ္ခ်လိုက္ေလသည္။
“ကိုယ့္ေနရာကိုယ္ ျပန္ၾကစမ္း။ အတန္းခ်ိန္ျပီးတဲ့ အထိ မတ္တပ္ရပ္ေန။ အခုရပ္ေနတဲ့ လူေတြလဲ မထိုင္နဲ႕။ တခ်ိန္လံုး မတ္တပ္ရပ္ရမယ္။ မင္းတို႕သမိုင္း ဆရာမ ဒီေန႕မလာဘူး။ အီကိုသင္မယ္။ က်န္တဲ့လူေတြ စာအုပ္ထုတ္“
တုတ္တုတ္မွ် မလွဳပ္ရဲပဲ ထိုင္ေနသူမ်ား၏ စာအုပ္ထုတ္၊ စာရြက္လွန္ေလွာသံမ်ား ထြက္ေပၚလာသည္။
(၂)
“ငါ၊ ဒီကိစၥကို မေက်နပ္ဘူးဟာ“
မီမီ့စကားေၾကာင့္ သူမတို႕ အၾကည့္က မီမီ့ဆီ ေရာက္သြားသည္။ ေက်ာင္းအားရက္မို႕ သူမႏွင့္ ေနမင္းတို႕ မီမီ့အိမ္မွာ စုျပီး စာက်က္ေနၾကတာျဖစ္သည္။
“ဘာကို ေျပာတာလဲ“
ေနမင္းက စကားစသည္။
“နင္တို႕ အရိုက္ခံရတဲ့ ကိစၥကို“
“ထားလိုက္ပါေတာ့ဟာ။ ျပန္ေျပာမေနနဲ႕ေတာ့“
“ေျပာရမယ္ ေနမင္းရဲ႕။ နင္တို႕က ဒီေလာက္မွ မခံရတာ။ ေျပာအားရွိမွာေပါ့။ ထက္ထက္က်ေတာ့ တကိုယ္လံုး အရွိဳးခ်င္း ထပ္သြားတာ“
ေနမင္းက သူမဆီသို႕ လွည့္ၾကည့္သည္။
“ထက္ထက္။ နင္နာေနေသးလားဟင္။ ေဆးလူးလိုက္ဦးေနာ္“
“ရပါတယ္ဟာ။ ငါ ခံႏိုင္ရည္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ္ေပၚက အနာထက္ စိတ္ထဲက အနာက ပိုဆိုးတယ္ဟ။ ငါ့မွာ အျပစ္တကယ္ရွိရင္ ဆရာမဘယ္ေလာက္ ရိုက္ရိုက္ဟာ။ ခုဟာက်ေတာ့ အျပစ္မရွိပဲ ခံရတာ“
“ဟဲ့။ နင္အခုထိ မမွတ္ေသးဘူးလား။ နင္အဲလို သြားျငင္းလို႕ ခံရတာေလ“
“သူက အမွန္ေျပာတာပဲ။ ျငင္းတာမွ မဟုတ္တာ“
ေနမင္းအေျပာကို မီမီက ၀င္ေခ်ပေလသည္။
“မွန္တာေတြ၊ မမွန္တာေတြေတာ့ ငါ မသိဘူးဟာ။ ဒါေပမယ့္ ဆရာမက ေက်ာင္းခန္းထဲမွာ ငါတို႕ကို ရိုက္ပိုင္ခြင့္ အာဏာရွိတယ္ေလ။ သူရိုက္မွာမို႕ အျပစ္ရွိလား ေမးရင္ ရွိတယ္ေျပာေျပာ၊ မရွိဘူးေျပာေျပာ အရိုက္ခံရမွာပဲ။ ဒီေတာ့ မရွိဘူးေျပာျပီး အေသေဆာ္ခံရမွာထက္စာရင္ ရွိတယ္ေျပာလိုက္တာက ပိုမသက္သာဘူးလား“
ေနမင္းက ေဘာပင္ေလးကို ေဆာ့ရင္း ေျပာသည္။ မီမီကေတာ့ ေနမင္းစကားကုိ နားေထာင္ရင္း ျပတင္းေပါက္ အျပင္သို႕ ေငးေနသည္။ အမွန္တရားအတြက္ ျဖစ္ခ်င္ရာျဖစ္ ရင္ဆိုင္လိုစိတ္ရွိေသာ သူမႏွင့္ မွန္သည္ျဖစ္ျဖစ္၊ မွားသည္ျဖစ္ျဖစ္ အခြင့္အာဏာရွိသူလုပ္လွ်င္ ေခါင္းငံု႕ခံျပီး သက္သာရာရွာလိုစိတ္ရွိေသာ ေနမင္းတို႕ရဲ႕ မတူညီေသာ စိတ္အေျခခံကို သတိထားမိတာမို႕ သူမ ဆက္ေျပာခ်င္စိတ္ မရွိေတာ့။
စကားျဖတ္လိုေဇာႏွင့္ မီမီေငးေနသည့္ ျပတင္းေပါက္ဘက္ လိုက္ၾကည့္လိုက္မိသည္။ တဘက္ျခံထဲမွာ ကေလးေလးတေယာက္ ထိုင္ငိုေနတာ ေတြ႕ရသည္။
“အင္း- ဒီေန႕လဲ ဖိုးသားေလး အရိုက္ခံထားရျပန္ျပီထင္တယ္“
မီမီက တိုးတိုးေလး ေရရြတ္သည္။
“အဲဒီကေလးေလးက အျမဲအရိုက္ခံေနရလို႕လား“
တခါတေလမွာ ဒီကေလးေလး ငိုေနတတ္တာ ေတြ႕ဖူးေပမယ့္ တခါမွ မီမီ့ကို ေမးမၾကည့္မိခဲ့။
“ငါေလ။ အဲဒီကေလးေလးကို သိပ္သနားတာပဲ။ က်ြဲႏွစ္ေကာင္ခတ္တဲ့အၾကားမွာ ေျမစာပင္ျဖစ္ေနတာ“
“ဟင္- ဘယ္လို“
“လူၾကီးခ်င္း ေပးစားလို႕ ယူထားၾကရတာတဲ့ဟာ။ ငါၾကားတာေတာ့။ အဆက္ေဟာင္းေတြနဲ႕လဲ ျပန္ဆက္ေနၾကတယ္တဲ့။ ကြာခ်င္ေနၾကတာကိုးလဲ ကေလးေလးအေၾကာင္းျပျပီး ႏွစ္ဘက္မိဘက ခြင့္မျပဳဖူးတဲ့“
“ဒုကၡပါပဲဟာ“
“တကယ္ဒုကၡေရာက္တာက ဖိုးသားေလးဟ။ ဘာမွ မသိရွာပဲ မိဘႏွစ္ေယာက္စလံုးက အရွဳပ္ထုတ္ေလးလို႕ ျမင္ေနတာကို ခံေနရရွာတယ္။ ေန႕တိုင္း ေအာ္ဟစ္ရိုက္ႏွက္ခံေနရတဲ့ ကေလးေလးတေယာက္ဟာ တေန႕က်ရင္ လူေတြနဲ႕ ဘယ္လိုဆက္ဆံမလဲ။ ေၾကာက္စိတ္ေတြ၊ မယံုၾကည္စိတ္ေတြ“
“ငါတို႕လဲ ဘာထူးလို႕လဲဟာ။ အမွန္တရားကို မရင္ဆိုင္ရဲေအာင္ ေၾကာက္စိတ္ေတြနဲ႕ သင္းကြပ္ခံ ေနၾကရတာပဲ“
သူမမွတ္ခ်က္ေပးလိုက္ေတာ့ မီမီက ဆတ္ခနဲ လွည့္ၾကည့္ေလသည္။
“ဟဲ့- ဟိုႏွစ္ေကာင္။ နင္တို႕ေတြ စာက်က္ၾကဦးမွာလား“
သခ်ၤာတြက္ေနေသာ ေနမင္းက သူမတို႕ကို လွမ္းေအာ္သည္။
“ေနဦးဟာ။ ငါတို႕ စကားအေကာင္း ေျပာမလို႕“
မီမီက လွမ္းပက္သည္။
“ေအး၊ ေအး။ ေျပာၾက၊ ေျပာၾက။ နင္တို႕ မိန္းခေလးေတြနဲ႕ စာက်က္ရတာေလ အရူးမ လင္လုပ္ရတာက်ေနတာပဲ။ ေတာ္ျပီ။ ျခံထဲမွာ ငါဘိုင္အိုသြားက်က္ဦးမယ္“
ေနမင္းက ေျပာေျပာဆိုဆိုႏွင့္ စာအုပ္လဲယူ၊ ေျပးလဲ ေျပးေလသည္။ သူမေျပးလို႕မရ။ သူမေျပးလွ်င္ သူလွမ္းစသြားေသာ စကားလံုးမ်ားအတြက္ မီမီ့ကြန္ပါဘူး လက္သံႏွင့္ ေတြ႕သြားေပလိမ့္မည္။
“နင္ဘာျဖစ္ေနတာလဲ မီမီ။ ေနမင္းက ဒီလိုပါပဲဟာ“
ေနမင္းႏွင့္ ရန္ျဖစ္ေနက် မီမီ့မ်က္ႏွာေလးက တည္ေနတာမို႕ သူမလွမ္းေမးလိုက္မိသည္။
“ငါတို႕ေတြက ဒီလိုပဲ ေခါင္းငံု႕ခံေနၾကရေတာ့မွာလား“
“ေဟ“
သူမ မီမီ့ကို လွမ္းၾကည့္လိုက္မိသည္။
“ငါအရိုက္ခံထားရတာကို နင္စိတ္မေကာင္း ျဖစ္ေနတာမဟုတ္လား မီမီရယ္။ ထားလိုက္ပါေတာ့ဟာ။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အမွန္တရားကို ေျပာထြက္သြားလို႕ အနာခံလိုက္ရတာပဲ။ ဆရာမကို စိတ္ဆိုးမိေပမယ့္ ငါ့ကိုယ္ငါ ေတာ့ ေက်နပ္တယ္“
“ငါက နင္ေျပာတဲ့ ေၾကာက္စိတ္နဲ႕ သင္းကြပ္ခံရတာကို ေျပာေနတာပါ။ ခုဆို ငါတို႕အတန္းထဲမွာ ဘာအျပစ္မွ မရွိတဲ့ လူေတြလဲ အရိုက္ခံလိုက္ရတယ္၊ အျပစ္မရွိတဲ့ လူေတြဘက္က ရပ္တည္မိသူေတြလဲ စာသင္ခ်ိန္ တခ်ိန္လံုး မတ္တပ္ရပ္ျပီး ျပစ္ဒဏ္ခံလိုက္ရတယ္။ ငါတို႕ရဲ႕ စိတ္ေတြထဲမွာ မွန္တာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ မွားတာပဲျဖစ္ျဖစ္ ငါတို႕ထက္ ပိုျပီး အာဏာရွိသူက လုပ္ရင္ လုပ္သမွ်ခံ၊ ျပန္မေျပာနဲ႕၊ အာမခံနဲ႕၊ ျပန္ေျပာရင္ ျပစ္ဒဏ္ဆိုတဲ့ စိတ္ၾကီးက အျမစ္တြယ္သြားျပီ။ ေက်ာင္းျပီးတဲ့အခါ ငါတို႕ေတြက ဒီစိတ္ၾကီးေတြကိုပဲ ဖက္တြယ္ျပီး ဘ၀ပင္လယ္ၾကီးထဲကို ေရာက္သြားၾကရမွာလား“
“ေအးဟာ။ နင္ေျပာတာကို ငါလက္ခံတယ္။ ငါအမွန္ကို ေျပာမိလို႕ အရိုက္ခံရတယ္။ ဒါကို ငါက ေခါင္းငံု႕ခံျပီး ျငိမ္ေနလိုက္ရင္ က်န္တဲ့ လူေတြက အမွန္တရားကို ရင္ဆိုင္ဖို႕ဆိုတာ ေၾကာက္စရာၾကီးပါလား ဆိုတဲ့ အသိနဲ႕ပဲ က်န္ခဲ့မွာေပါ့ေနာ္“
“ဟုတ္တယ္ဟ။ အဲဒါကို ငါေတြးမိေနတာ။ နင္လုပ္ခဲ့တာ အမွန္တရားဆိုတာ နင္တကယ္လက္ခံတယ္ မဟုတ္လားဟင္“
“ဟဲ့။ ငါ ဘယ္ႏွစ္ခါ ေျပာရမလဲ“
“ဒါဆို အဲဒီအမွန္တရားအတြက္ ငါတို႕ ေရွ႕ဆက္တိုးၾကရေအာင္ေလ“
“နင္ဘာေတြေျပာေနတာလဲ“
“တကယ္လို႕မ်ား ငါတို႕ တခန္းလံုးနဲ႕ တျခားဆယ္တန္း အခန္းေတြအားလံုးကသာ ဖြံ႕ျဖိဳးေရး ဆိုတဲ့ အခ်ိန္ေတြကို ကန္႕ကြက္ၾကရင္“
မီမီ့စကားေၾကာင့္ သူမအံၾသသြားသည္။ သူမဆီမွာ အျပစ္ရွိမရွိ တတန္းလံုးကို ဆရာမေမးစဥ္က အျပစ္မရွိလို႕ ေထာင္ခဲ့ေသာ လက္ညွိဳးေတြ မတ္တပ္ရပ္ခိုင္းစဥ္မွာ မသိမသာ ျပန္ရုတ္သြားတာကို ေျပးျမင္လိုက္မိသည္။
“ငါတို႕ တခန္းလံုးေတာင္ မညီႏိုင္တာဟယ္။ ဆယ္တန္း အခန္းေတြအားလံုး ညီလာေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္လို႕ ရမွာတဲ့လဲ။ ဆရာမေမးတုန္းက ေထာင္ခဲ့တဲ့ လက္ညွိဳးေတြ မတ္တပ္လဲရပ္ခိုင္းေရာ ျပန္ရုတ္သြားတာ မေတြ႕ဖူးလား“
“နင္က ညီညြတ္ေရးဆိုတာကို အျပစ္ဒဏ္ေတြ ခံေနရခ်ိန္မွာ ညီတူညာတူ ေပၚထြက္လာတာလို႕ ထင္ေနတာလား“
“မဟုတ္ဘူးလား“
“ျပစ္ဒဏ္ေတြ အေပးမခံရေတာ့တဲ့ အေျခအေန ျဖစ္လာေအာင္ ဖန္တီးေပးရမွာ။ ငါ့အထင္ေတာ့ လူေတြအားလံုးက ညီလာရင္ ျပစ္ဒဏ္ေပးမယ့္ သူေတြက ေနာက္ဆုတ္သြားမွာပဲလို႕ ျမင္တယ္ သူငယ္ခ်င္း။ ငါ့ဦးေလးက ေျပာဖူးတယ္။ လူတသန္းကို လူတေထာင္က မလွဳပ္နဲ႕၊ ေထာင္ခ်မယ္လို႕ ျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့အခါ လူတေယာက္ခ်င္းစီ လွဳပ္ရင္ေတာ့ တေယာက္ခ်င္းစီ ေထာင္ထဲ ေရာက္သြားမွာပဲတဲ့။ ဒါေပမယ့္ လူတသန္းလံုး လွဳပ္တဲ့အခါ လူတသန္းလံုးကို ခ်စရာ ေထာင္မရွိေတာ့တဲ့အတြက္ ျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့ လူတေထာင္ပဲ ေထာင္ထဲ ၀င္ထိုင္ေနဖို႕ ရွိေတာ့မယ္တဲ့။ ဒါေပမယ့္ လူတသန္းလံုး လွဳပ္လာမယ့္ အေျခအေနကို ဖန္တီးေပးဖို႕ တေယာက္ခ်င္းစီကေတာ့ ကနဦးစျပီး လွဳပ္ရဦးမွာပဲတဲ့“
“ဟဲ့။ နင္ငါ့ကို ႏိုင္ငံေရး ေျပာေနတာလား“
“မဟုတ္ပါဘူးဟာ။ ငါက သူေျပာတာ ျပန္ေျပာျပတာပါ။ အဲဒီသေဘာတရားကို ငါစဥ္းစားၾကည့္မိတယ္။ အခုလဲ ငါတို႕ေတြရဲ႕ အခ်ိန္ကို အလဟႆျဖစ္ေစတဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးေရး အခ်ိန္ကို ဆန္႕က်င္ၾကည့္ၾကမယ္ေလ။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႕ ဒီသတင္းက တျခားအခန္းေတြဆီ ပ်ံ့သြားမွာပဲ မဟုတ္ဘူးလား“
“အဲလိုလုပ္တဲ့ လူေတြကို ငါ့လိုပဲ ဆရာမက အေသေဆာ္လိမ့္မယ္“
“ထက္ထက္ရယ္။ ေလာကၾကီးမွာ တခုခုမေပးဆပ္ပဲ ရလာတဲ့ အရာဆိုတာ ရွိဘူးလို႕လားဟယ္“
(၃)
ဒီလိုႏွင့္ တနလၤာေန႕မွာ ေက်ာင္းဖြင့္ေတာ့ မီမီရဲ႕ စည္းရံုးေရး အလုပ္ေတြ စလာပါေတာ့သည္။ တခ်ိဳ႕က မီမီ့စကားကိုၾကားျပီး မ်က္လံုးျပဴးၾကသည္။ တခ်ိဳ႕က ေထာက္ခံသည္။ တခ်ိဳ႕က ကိုယ္တိုင္ပါမယ္လို႕ ေျပာၾကသည္။ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္ကတဆင့္ ေယာက်္ားေလး ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလဲ ပါလာသည္။ ေနမင္းကေတာ့ သူမပါႏိုင္လို႕ျငင္းသည္။ သို႕ေပမယ့္ ပါလာမယ့္ သူေတြကိုေတာ့ ဒါေတြ ျဖစ္လာခဲ့တဲ့ သံုးေယာက္အရိုက္ခံရမွဳမွာ သူပါခဲ့တာကို ဂုဏ္ယူတယ္လို႕ဆိုသည္။
ဗုဒၶဟူးေန႕ေရာက္ေတာ့ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္ဦးေဆာင္တဲ့ သံုးေယာက္က ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအခ်ိန္မွာ မသြားႏိုင္ဘူးလို႕ ျငင္းသည္။ ဆရာမ ေဒါသထြက္ျပီး ရံုးခန္းပို႕မယ္၊ ဘာမယ္ ျခိမ္းေခ်ာက္သည္။ ၾကိမ္ဒဏ္ငါးခ်က္စီေပးျပီး တျခားသူေတြ သြားေနခ်ိန္မွာ သူတို႕က အတန္းထဲမွာ မတ္တပ္ရပ္ေနခဲ့ရသည္။ သူမတို႕ရဲ႕ ပြဲဦးထြက္တိုက္ပြဲ။
ဒီလိုႏွင့္ တလွည့္စီ လူလဲဆန္႕က်င္လိုက္၊ စည္းရံုးေရးဆင္းလိုက္ႏွင့္ အခ်ိန္ေတြၾကာလာသည္။
တပတ္၊ ႏွစ္ပတ္၊ သံုးပတ္ကေန ငါးပတ္ေလာက္ေရာက္ေတာ့ တျခားအခန္းေတြကပါ သိေနၾကျပီ။ ဆယ္တန္း ဘီ၊ ဆယ္တန္းစီ၊ ဆယ္တန္း ဒီ တို႕မွာလဲ သူမတို႕လုပ္နည္းအတိုင္း လိုက္လုပ္သူေတြ ရွိလာၾကျပီ။ မီမီကေတာ့ စိတ္ရွည္လက္ရွည္နဲ႕ စည္းရံုးေဟာေျပာေနဆဲ။ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္တို႕ အင္အားေတြကလဲ ေတာင့္လာသည္။ ကနဦးအစမွာ ဆရာမကို မေက်နပ္တာေၾကာင့္ လုပ္ျဖစ္သြားခဲ့ေပမယ့္ ၾကာလာေတာ့ အဓိကမွာ ဆရာမရဲ႕ မတရားတဲ့ အာဏာစက္ကို ဖယ္ရွားဖို႕နဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအခ်ိန္ေတြမွာ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ တကယ္အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစမယ့္ အလုပ္ေတြ လုပ္ႏိုင္ဖို႕ျဖစ္ေၾကာင္း သူမနားလည္လာေတာ့သည္။
သူမတို႕ လုပ္ေနၾကတဲ့ အလုပ္ေလးေတြက အရွိန္ရလာသလို တဘက္မွာလဲ အခက္အခဲေတြ ေတြ႕လာရသည္။ ဆရာမက ဗုဒၶဟူးေန႕ပြဲေတြမွာ ပါသူေတြကို ရိုက္ႏွက္အျပစ္ေပးရံုမက တျခားစာသင္ခ်ိန္မ်ားတြင္လဲ သူမတို႕ အုပ္စုေတြကို အျပစ္မရွိ အျပစ္ရွာေတာ့သည္။ စာေမးရင္း “၏သည္မလြဲ“ မရလို႕ဆိုကာ သူမလက္၀ါးေပၚသို႕ က်ေရာက္လာခဲ့ေသာ ၾကိမ္ခ်က္ေတြ မည္မွ် ရွိခဲ့ျပီ မသိ။ အိမ္က လူၾကီးေတြ သိသြားျပီး ဆရာမကို အက်ိဳးအေၾကာင္း သြားေျပာဖို႕ ၾကိဳးပမ္းၾကသည္။ သို႕ေပမယ့္ ဆရာမက လက္မခံ။ သူမက သူ႕အာဏာကို ဖီဆန္တယ္၊ သူ႕ကို အာခံေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဦးခ်ိဳးျပီး ဆံုးမေနတာပါ လို႕သာ ဆိုသည္။ သူမတို႕ ဘာကို လိုခ်င္ေနတာလဲ၊ ဘာကို ျဖစ္ခ်င္ေနတာလဲ ဆိုတာ သိေအာင္ ဆရာမဘက္က လံုး၀ မၾကိဳးစားေတာ့။
ဒီၾကားထဲ ဇင္မာတို႕အုပ္စုက သူမတို႕ေတြကို အျမင္တမ်ိဳးႏွင့္ ျမင္လာျပန္သည္။ သူမတို႕ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ေတြက ေက်ာင္းသားေတြကိုအရိုက္ခံရေအာင္ လုပ္ေနတာပဲရွိျပီး ေအာင္ျမင္ဖို႕ လမ္းလဲမရွိ၊ လုပ္ေနသူေတြမွာကလဲ စိတ္ပ်က္စရာေကာင္းတဲ့ လူေတြကပါတယ္လို႕ တီးတိုးဆိုေနၾကသည္။ စည္းရံုးေျပာဆိုတဲ့ မီမီကို ျမင္ရင္လဲေရွာင္ထြက္သြားၾကသည္။
ဇင္မာႏွင့္ သူမကေတာ့ အိမ္နီးခ်င္းျဖစ္တာမို႕ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဇင္မာတို႕ ဘယ္လိုေတြးေနတာလဲ သိရေအာင္ သူမ ဇင္မာ့ဆီ သြားလည္ဖို႕ ဆံုးျဖတ္လိုက္မိသည္။
“ထက္ထက္လာေလ“
ဇင္မာ့အိမ္ကို သြားေတာ့ ဇင္မာက ၀မ္းသာအားရ ၾကိဳဆိုပါသည္။
“နင္ငါ့ကို လာစည္းရံုးတာလား“
ဇင္မာက ရီျပီး ေျပာေပမယ့္ ဒီစကားထဲမွာ တျခားအဓိပၸာယ္ေတြလဲ ေဆာင္ေနတယ္ဆိုတာ သူမရိပ္မိလိုက္သည္။ သူမစိတ္မေကာင္း။ သူမတို႕ေတြက တတန္းတည္းသားခ်င္းေတြ။ ဆရာမနဲ႕ ျပႆနာတက္တုန္းက လက္ညွိဳးေထာင္ခဲ့သူေတြထဲမွာ ဇင္မာလဲပါတာ သူမ မွတ္မိလိုက္သည္။
“ဟင့္အင္း။ ငါက နင့္ဆီကို သူငယ္ခ်င္းအေနနဲ႕ အလည္လာတာပါ“
“နင္လုပ္တာေတြထဲမွာ မပါတဲ့ ငါ့ကို နင္က သူငယ္ခ်င္းလို႕ တကယ္သတ္မွတ္လို႕လား“
“သတ္မွတ္လို႕ လာလည္တာေပါ့ဟ။ သူငယ္ခ်င္းတိုင္း အလုပ္တူတူလုပ္ရမယ္လို႕ ဘယ္သူက ေျပာလို႕လဲ။ အလုပ္တူတူလုပ္တဲ့ လူတိုင္းပဲ သူငယ္ခ်င္းျဖစ္မယ္လို႕လဲ ဘယ္သူက ေျပာလို႕လဲ“
ဇင္မာ မ်က္ေမွာင္ေလးၾကဳတ္ျပီး ေတြးေနတာ ေတြ႕ရသည္။
“ဟဲ့၊ ငါ့ကို ဘာေက်ြးမွာလဲ“
“နင္ထိုင္ဦးေနာ္။ ငါတို႕အိမ္မွာ ဒီေန႕ ေရစိမ္ေခါက္ဆြဲလုပ္စားတယ္ဟ။ နင့္အတြက္ ငါသြားျပင္လိုက္ဦးမယ္“
အိမ္ေနာက္ထဲ ၀င္သြားေသာ ဇင္မာ့ကို ၾကည့္ရင္း သူမသက္ျပင္း ခ်လိုက္မိသည္။ ဇင္မာက ဆရာမရဲ႕ အာဏာစက္ကို ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ေနသူ မဟုတ္မွန္း သူမ စိတ္ထဲက အလိုလို သိေနသည္။ သို႕ေပမယ့္လဲ သူမတို႕ ဆန္႕က်င္ေရးအုပ္စုမ်ားနဲ႕လဲ နီးကပ္မလာခဲ့။ ဘာေတြကမ်ား စည္းျခားေနသလဲ။ သူမ စဥ္းစား အေျဖထုတ္ေနမိသည္။
သူမ အခ်ိန္ၾကာၾကာ အေျဖမထုတ္လိုက္ရပါ။ ေရစိမ္ေခါက္ဆြဲစားရင္း စကားေတြ အမ်ားၾကီး ေျပာျဖစ္ၾကသည္။ သူမတို႕ကို ဇင္မာတို႕မေက်နပ္ေနသည့္ ကိစၥမ်ားကို မသိမသာ ေဖာ္ထုတ္ယူရင္း သူမလိုခ်င္သည့္ အေျဖက ထြက္သြားခဲ့ပါေတာ့သည္။
“ငါတို႕ ေနမင္းကို မၾကိဳက္ဘူးဟာ။ သူက ငါတို႕ေရွ႕ဆိုရင္ ဒီကိစၥေတြက သူကစလို႕ျဖစ္လာတာပါ၊ သူကေခါင္းေဆာင္ပါ ဆိုျပီး ေထာင္ေထာင္ေထာင္ေထာင္ လုပ္တယ္။ ဆရာၾကီးလုပ္တယ္။ ဆရာမေရွ႕ ဆိုရင္က်ေတာ့ အျမီးကုပ္ေနတာပဲ“
“မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္တို႕က်ေတာ့လဲ တမ်ိဳး။ သူတို႕ အနာခံျပီး ပါေနတာ ငါတို႕ျမင္ေနတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႕က ငါတို႕ကို ျမင္ရင္ မပါရေကာင္းလားဆိုျပီး ရန္လုပ္တယ္။ ငါတို႕အတြက္ သူတို႕ အနာခံလုပ္ေနရတာဆိုျပီး မပါတာကို အျပစ္တင္တယ္။ ဆရာမရဲ႕ ဘက္ေတာ္သားေတြလို႕ စြပ္စြဲတယ္။ အေျခအေန၊ အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ငါတို႕ မပါျဖစ္ခဲ့ဘူးဟာ။ ငါ၀န္ခံတယ္။ နင့္တုန္းက ငါလက္ေထာင္ျပီးမွ ဆရာမက အျပစ္ေပးေတာ့ ငါေၾကာက္ျပီး မသိခ်င္ေယာင္ ေဆာင္လိုက္ရတယ္။ ငါစက္ဘီးေမွာက္တုန္းက ေျခေထာက္က်ိဳးထားဖူးတယ္ဟ။ ငါ့ေျခေထာက္က ၾကာၾကာရပ္လို႕ မရဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ငါလက္ျပန္ခ်လိုက္တာ။ ဒါေပမယ့္ဟာ ဆရာမ မတရားဘူးဆိုတာ ငါတို႕ သိေနတာပဲ။ သိေနျပီး မပါျဖစ္ခဲ့တာကေတာ့ ငါတို႕အားနည္းခ်က္။ ဒါကိုပဲ လာထုတ္ေဖာ္ျပီး အျပစ္တင္ေနေတာ့ ငါတို႕လဲ စိတ္တိုတာေပါ့။ ဒါနဲ႕ နင္တို႕ကို ေရွာင္ေနတာ“
“မီမီကိုလဲ ငါတို႕ မၾကိဳက္ဘူး။ အလကား ငေၾကာက္မ။ သူက လူေတြကို လိုက္စည္းရံုးလိုက္၊ နင့္ကို ေျမွာက္ေပးလိုက္နဲ႕။ သူကိုယ္တိုင္သတိၱရွိရင္ ဘာလို႕ ေရွ႕က ၀င္မပါလဲ။ တကယ္ျဖစ္လာေတာ့ နင္ပဲခံေနရတာ။ ငါတို႕အတန္းသားေတြပဲ ခံေနရတာ။ ဗုဒၶဟူးေန႕ေရာက္တိုင္း ရိုက္ပြဲၾကီးျဖစ္ေနတာကို ငါတို႕လဲ စိတ္ခ်မ္းသာေနမယ္လို႕ နင္ထင္လို႕လား“
ဒီစကားေလးေတြထဲမွာ ဇင္မာတို႕အုပ္စုနဲ႕ သူမတို႕ စည္းျခားေနတဲ့ အေၾကာင္းေလးေတြကို သူမ ရွာေတြ႕သြားခဲ့ပါသည္။
ဇင္မာေျပာေနတဲ့ အေၾကာင္းမ်ားကို ေသခ်ာနားေထာင္ျပီးမွ သူမစကားစရသည္။ တဘက္က ဘာကို ဆိုလိုမွန္းမသိပဲ ဘတျပန္၊ က်ားတျပန္ေျပာျပီး ရွင္းလို႕ရသည့္ ကိစၥမ်ိဳးမဟုတ္မွန္း သူမနားလည္ သိရွိေနခဲ့သည္။
“ေနမင္းက ထဲထဲ၀င္၀င္လုပ္ေနသူ မဟုတ္ပါဘူး ဇင္မာ။ ျပႆနာျဖစ္စတုန္းက သူလဲ ပါတယ္ဆိုေတာ့ သူကလဲ အဲလိုေျပာခ်င္မွာေပါ့ဟာ။ ငါတို႕ ရပ္ကြက္ထဲမွာ အရပ္အျငိမ့္ပြဲကဖူးတာကို အေၾကာင္းျပဳျပီး မင္းသမီးလို႕ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ထင္ေနတဲ့ လူေတြ၊ စုေပါင္းလမ္းေဖာက္တုန္းက ဥကၠဌလုပ္လိုက္ရတာနဲ႕ပဲ ထာ၀ရ ရပ္ကြက္ေခါင္းေဆာင္လို႕ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ထင္ေနတဲ့ လူေတြ၊ စီကနဲဆိုရင္ ပါလိုက္ျပီး တကယ္လုပ္ရမယ္ဆိုရင္ ဘယ္ေရာက္သြားမွန္း မသိတဲ့ လူေတြ အမ်ားၾကီးပဲေလ။ နင္ေတြ႕ဖူးတယ္ မဟုတ္ဘူးလား။ ဒါေတြက လူ႕သဘာ၀ပဲ ဥစၥာ။ ဒီလူေတြကိုၾကည့္ျပီး စိတ္ပ်က္ေနတာထက္စာရင္ လ်စ္လ်ဳရွဳျပီး ကိုယ္လုပ္စရာရွိတာ လုပ္လိုက္တာက ပိုထိေရာက္မယ္လို႕ ငါထင္တယ္။ သူ႕ဘာသာသူ ဘယ္ေလာက္ေခါင္းေဆာင္လို႕ ေအာ္ေနေန၊ လူေတြက သူ႕ကို ေခါင္းေဆာင္လို႕ အသိအမွတ္ျပဳတာမွ မဟုတ္တာ။ တကယ္ကလဲ ဘာမွမလုပ္၊ ဘယ္သူကမွလဲ အသိအမွတ္မျပဳပဲ ေခါင္းေဆာင္လို႕ ထိုင္ေအာ္ေနတဲ့လူကို စိတ္ပ်က္ဖို႕ စာရင္းထဲေတာင္ ထည့္ဖို႕ လိုအပ္လို႕လား“
“မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္နဲ႕ ပတ္သက္လို႕ကေတာ့ ေက်ာင္းေဘာလံုးပြဲ ဥပမာကိုပဲ ေပးရမလား မသိဘူးဟာ။ မႏွစ္တုန္းကေလ ငါတို႕နဲ႕ ထ (၁) နဲ႕ ေဘာလံုးပြဲတုန္းက နင္လဲပါတယ္မလား။ ငါတို႕ေတြ မင္းဟိန္းတို႕ကို သြားအားေပးၾကတာေလ။ ငါတို႕ကလဲ မင္းဟိန္းတို႕ကို ႏိုင္ေစခ်င္၊ မင္းဟိန္းတို႕ကလဲ မႏိုင္ႏိုင္၊ ဟိုဘက္အသင္းကလဲ လက္ရည္ကသာေနေတာ့ စိတ္ေတြတို၊ ေနာက္ဆံုးက်ေတာ့ ကက္ပတိန္လုပ္တဲ့ မင္းဟိန္းနဲ႕ ငါတို႕အတန္းထဲက ရဲထြတ္တို႕ ထထိုးၾကလို႕ ငါတို႕ ၀င္ဆြဲရေသးတယ္ေနာ္။ မင္းဟိန္းက ေျပာတယ္ေလ။ မင္းလာကန္ၾကည့္ပါလားကြလို႕။ ရဲထြတ္က ေျပာတယ္ေလ။ ငါက အားေပးေနတာ။ မင္းတို႕ကို အသံုးက်မယ္ထင္လို႕ဆိုျပီး။ ဒါေၾကာင့္ ထထိုးတာမလား။ ဒါေပမယ့္ သူတို႕ႏွစ္ေယာက္လံုး တူေနတာတခုက ငါတို႕ေဘာလံုးအသင္းကို ႏိုင္ေစခ်င္တာ တခုပဲ မဟုတ္ဘူးလား။ ေဘးက ၾကည့္ေနသူကလဲ ကိုယ့္လူေတြကို ႏိုင္ေစခ်င္ျပီး အားမလိုအားမရျဖစ္တယ္။ အျပစ္တင္တယ္။ ေခ်ြးေတြနစ္ျပီး ကြင္းထဲမွာ ကန္ေနရတဲ့ လူကလဲ ဒီေလာက္ၾကိဳးစားေပးေနတာေတာင္ အျပစ္တင္ေနေတာ့ ေဒါသထြက္တယ္။ အဲဒီကေန အခ်င္းခ်င္း ျပန္ခ်ကုန္ၾကတာ။ နင္မွတ္မိတယ္ မဟုတ္လား။ အခုလဲ ဒီလိုပါပဲဟာ။ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္တို႕က အနာခံျပီး လုပ္ေနၾကတာ။ လုပ္ေနရင္း ၾကာလာေပမယ့္ ဆရာမကလဲ မေလွ်ာ့။ ခံရတာကလဲ မ်ားလာနဲ႕ “ငါတို႕ပဲ လုပ္ေနရတယ္၊ ငါတို႕ပဲ နာေနရတယ္“ ဆိုတဲ့ စိတ္ေတြ ၀င္လာတယ္။ အဲဒီမွာ ကိုယ့္လို မလုပ္တဲ့ လူေတြကို အျပစ္တင္မိေတာ့တာပဲ။ နင္တို႕ကလဲ ဆရာမ မတရားလုပ္တာကို မတရားဘူးဆိုတာ စိတ္ထဲက သိေနတယ္။ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ မလုပ္ခဲ့မိတာကိုလဲ စိတ္ထဲမွာ မသိမသာ guilty ျဖစ္ေနတယ္။ ငါ့အျမင္ေျပာရရင္ အဲဒီစိတ္၀င္ေနေတာ့ ဘာေၾကာင့္ မလုပ္တာလဲဆိုတာကို သူမ်ားေတြကို ေျပာဖို႕၊ နင္တို႕ကိုယ္တိုင္လဲ ငါတို႕ မလုပ္ခဲ့တာ မွန္တယ္ ဆိုျပီး ကိုယ့္ကိုကို ျပန္ေျပာဖို႕ လက္ညွိဳးထိုး ပံုခ်စရာေတြ လိုေနတယ္။ အဲဒီမွာတင္ နင္တို႕အုပ္စုနဲ႕ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္တို႕နဲ႕ စျငိကုန္ၾကတာ။ သူတို႕ကလဲ နင္တို႕မလုပ္တာကို အျပစ္လုပ္ျပီး ေျပာတယ္၊ နင္တို႕ကလဲ သူတို႕ လုပ္ေနတဲ့လူေတြ အသံုးမက်လို႕ မပါတာလို႕ ေျပာမွာပဲ။ ငါေတာ့ အဲလိုပဲ ျမင္တယ္“
“မီမီကိုေတာ့ နင္တို႕က အထင္လြဲေနတာပါ။ ဇာတ္ကရင္ေတာင္ ဇာတ္ညြန္းေရးတဲ့ လူ လိုတယ္မဟုတ္လား။ စင္ေနာက္မွာ ၾကိဳးဆြဲတဲ့လူေတြ၊ ဇာတ္၀င္ခန္းေတြအတြက္ အ၀တ္အစားေတြ ျပင္ေပးမယ့္လူေတြ၊ မင္းသားမင္းသမီးကို မိတ္ကပ္လိမ္းေပးမယ့္လူေတြ လိုတယ္ေလ။ အားလံုး စင္ေပၚကို တျပိဳင္တည္း တက္ကလို႕မွ မရတာ။ အခုငါတို႕အတန္းထဲမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥေတြ၊ တျခားအခန္းေတြထဲမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥေတြက မီမီရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြနဲ႕ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ေတြကေန ထြက္ေနတာ။ ဒါကိုလဲ ငါတို႕ထဲမွာ သူပဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ေရွ႕ထြက္မင္းသမီး၊ ေခါင္းေဆာင္ မင္းသမီးေတြ ဘယ္ေလာက္ အကေကာင္းေကာင္း ဒီဇာတ္ကို ကမယ့္ ဇာတ္ညြန္းမရွိရင္ ကကြက္ေတြ ဘယ္ၾကည့္ေကာင္းပါ့မလဲဟာ။ ေရွ႕မထြက္တိုင္း ေၾကာက္လို႕ မဟုတ္ဘူး။ သူက ေနာက္မွာ ေနဖို႕ လိုအပ္လို႕ ေနေနတာပါဟယ္“
(၄)
“ကဲ။ ကလန္ကဆန္ လုပ္မယ့္ လူေတြ ရွိေသးလား။ လုပ္ရဲတဲ့ လူေတြ ေနခဲ့။ က်န္တဲ့ လူေတြ ႏွစ္ေယာက္တတြဲ ကိုယ္သြားရမယ့္ ေနရာဆီ သြားၾက“
ဗုဒၶဟူးေန႕ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအခ်ိန္က နံနက္ အီကိုခ်ိန္ အျပီးမွာမို႕ စာသင္ခ်ိန္ျပီးတာနဲ႕ ဆရာမက ဒီလိုေျပာေနၾက။ ၾသဂုတ္လကတည္းက စခဲ့ေသာ သူမတို႕ အာဏာဖီဆန္ပြဲေလးသည္ အလွည့္က်စနစ္နဲ႕ စဥ္ဆက္မျပတ္ ရွိေနဆဲ။ တျခားအခန္းမွ ေက်ာင္းသားမ်ားနဲ႕ သူမတို႕အခန္းမွ ေက်ာင္းသားမ်ား စုစည္းျပီး ဆရာမၾကီးဆီ ေတာင္းဆိုစာကလဲ ပို႕ထားျပီးသားမို႕ ဒီတပတ္ပြဲကေတာ့ ပိုၾကီးက်ယ္မည္ဟု ယူဆထားၾကသည္။ မီမီကေတာ့ ပြဲၾကီးျဖစ္လာေတာ့မည္ဟု ခန္႕မွန္းထားသည္။
တမိနစ္၊ ႏွစ္မိနစ္။
သူမတို႕ ေစာင့္ေနၾကသည္။ အံ့ၾသဖြယ္ေကာင္းေအာင္ပင္ မည္သူမွ် မလွဳပ္ၾက။ ေနမင္းက မ်က္လံုးအျပဴးသားႏွင့္ တတန္းလံုးကို လွည့္ပတ္ၾကည့္ေနသည္။ သူမ ရင္ထဲတြင္လဲ တဒိတ္ဒိတ္ႏွင့္ ခုန္ေနသည္။ မီမီကို လွမ္းၾကည့္လိုက္ေတာ့ ၀မ္းသာအားရ ျပံဳးျပတာ ေတြ႕ရသည္။
“သြားၾကေလ။ ဘာလုပ္ေနၾကတာလဲ“
ဆရာမရဲ႕ စိတ္မရွည္ေသာ အသံက ထပ္ထြက္လာသည္။
ဘယ္သူမွ မလွဳပ္ၾက။ ေခါင္းငံု႕ရင္း ထိုင္ခံုမ်ားမွာ ထိုင္ေနၾကဆဲ။
“ဘာလဲ။ မင္းတို႕က ငါ့ကို အာခံေနၾကတာလား“
ဆရာမက ၾကိမ္လံုးကို ဆြဲသည္။
မည္သူမွ် မလွဳပ္ၾက။ စားပြဲေပၚသို႕ ရိုက္ခ်လိုက္ေသာ ၾကိမ္လံုးသံ တျဖန္းျဖန္းကသာ ဆက္တိုက္ထြက္လာသည္။
“ဇင္မာေက်ာ္တို႕ ဂီတေတြ၊ သြားၾကေတာ့ေလ။ ဂီတခန္းကို“
ဆရာမက နာမည္ေခၚျပီး ေျပာလာျပီ။
ဇင္မာ မတ္တပ္ရပ္လိုက္တာ ေတြ႕ရသည္။ သူမ်ား အတန္းထဲက ထြက္သြားေလမလား။ စိုးရိမ္စိတ္ႏွင့္ သူမ ဇင္မာ့ကို လွမ္းၾကည့္လိုက္မိသည္။ ဒါေပမယ့္ ဇင္မာက အတန္းထဲက ထြက္မသြား။ လွဳပ္ရွားမွဳအစား စကားသံကသာ ထြက္ေပၚလာသည္။
“ဆရာမ။ ဂီတခန္းမွာ တကယ္ဂီတသင္ရင္ သမီးသြားမွာပါ။ အခုကေတာ့ ဆရာလဲ မရွိပဲ အမည္ခံပဲျဖစ္ေနတယ္။ စည္း၊ ၀ါးေတြ ကိုင္ျပီး စကားသြားမ်ားေနရသလို ျဖစ္ေနတယ္။ အခ်ိန္ေတြ အလကားကုန္တာေၾကာင့္ သမီးမသြားခ်င္ေတာ့ဘူး။ သမီးကို ဆရာမၾကိဳက္တဲ့ အျပစ္ေပးပါ“ တဲ့။
ဆရာမ ၾကိမ္လံုးဆြဲျပီး ဇင္မာေက်ာ္နား သြားေတာ့မည္လားလို႕ သူမ ထင္လိုက္သည္။ ဆရာမက မသြားေသး။
“သန္႕ေဇာ္။ မင္းတို႕ စိုက္ပ်ိဳးေရးအဖြဲ႕ေတြ သြားေတာ့ေလ“
သန္႕ေဇာ္ လက္ပိုက္ျပီး မတ္တပ္ထရပ္သည္။
“က်ြန္ေတာ္လဲ ဇင္မာေက်ာ္လိုပါပဲ ဆရာမ။ အခ်ိန္ေတြ အလဟႆ မျဖစ္ခ်င္ဘူး“
ဆရာမက သန္႕ေဇာ္ ဆီမွ အၾကည့္ကို ဖယ္ရွားျပီး သင္းသင္းမာကို လွမ္းၾကည့္သည္။ ဆရာမ မေခၚေသးခင္မွာပင္ သင္းသင္းမာ မတ္တပ္ထရပ္လိုက္တာ ေတြ႕ရသည္။ သင္းသင္းမာဆိုတာက အတန္းထဲမွာ ဆရာမရဲ႕ အခ်စ္ဆံုးတပည့္။ သင္းသင္းမာ အေမနဲ႕ ဆရာမတို႕က မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္းေတြ။ လပတ္စာေမးပြဲတိုင္းမွာ ပထမအျမဲရေနျပီး စာကလြဲရင္ ဘာကိုမွ စိတ္၀င္စားမယ္လို႕ မထင္ရေလာက္ေအာင္ ေအးေအးေဆးေဆးေလး ေနတတ္သူ။
“သမီးတို႕ အိမ္တြင္းမွဳေတြလဲ အဲလိုပဲ ျမင္တယ္ဆရာမ။ အခ်ိန္ေတြ မကုန္ခ်င္ေတာ့ဘူး။ ဆရာမကို အာခံတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အျဖစ္မွန္ကို တင္ျပေနတာပါ“
သင္းသင္းမာရဲ႕ စကားအဆံုးမွာ ဆရာမ ငိုင္သြားတာ ေတြ႕ရသည္။ ျပီးေတာ့ ဆတ္ခနဲ ထရပ္သည္။ တတန္းလံုးကိုမ်ား ပြဲၾကမ္းေတာ့မည္လား။ သူငယ္ခ်င္းမ်ားအားလံုးကို သူမလိုက္ၾကည့္မိသည္။ မတ္တပ္ရပ္ေနေသာ ဇင္မာ၊ သန္႕ေဇာ္နဲ႕ သင္းသင္းမာတို႕က သူမကို လွမ္းျပံဳးျပသည္။ တေယာက္ကို တေယာက္ အားေပးေသာ အျပံဳးမ်ား။ ဘာပဲျဖစ္လာျဖစ္လာ ငါတို႕အားလံုး အတူရင္ဆိုင္ၾကစို႕ဆိုတဲ့ အျပံဳးမ်ား။ စာသင္ခန္းေလးထဲတြင္ လြန္ခဲ့ေသာ သံုးလေက်ာ္ကလို ေၾကာက္စိတ္မ်ား၊ စိုးရိမ္ပူပန္မွဳမ်ားႏွင့္ ျပည့္ႏွက္မေနေတာ့။ ေၾကာက္စိတ္ကို ရဲေဘာ္ရဲဘက္စိတ္၊ အျပန္အလွန္ ယံုၾကည္စိတ္၊ မွ်ေ၀ခံစားစိတ္ေတြနဲ႕ သူမတို႕အားလံုး အႏိုင္ယူလိုက္ၾကျပီ။ ညီညြတ္မွဳမွ ထြက္ေပၚလာေသာ သတိၱတို႕က သူမတို႕ ေသြးေၾကာထဲမွာ စီးဆင္းေနၾကျပီ။
ဆရာမေဒၚခင္လွေ၀က တတန္းလံုးက သူမတို႕ အားလံုးရဲ႕ မ်က္ႏွာေတြကို တေယာက္ခ်င္းစီ အကဲခတ္ၾကည့္သည္။ ျပီးေတာ့ လက္ထဲက ၾကိမ္လံုးကို လႊတ္ခ်လိုက္ေတာ့သည္။
“ဆရာမတို႕ေတြ ညွိၾကတာေပါ့။ ေက်ာင္းသားႏွစ္ေယာက္နဲ႕ ေက်ာင္းသူႏွစ္ေယာက္ ရံုးခန္းကို လိုက္ခဲ့“
မီမီက သူမကို ေမးဆတ္ျပသည္။ ျပီးေတာ့ သင္းသင္းမာကို လိုက္သြားဖို႕ တိုက္တြန္းသည္။ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္ႏွင့္ ေနမင္း တို႕ လည္း လိုက္ထြက္လာၾကသည္။
“ဆရာမက နင္တို႕ကို ဖိအားေပးရင္ ငါတို႕ကို လာေျပးေျပာေနာ္။ ငါတို႕ ထလိုက္လာမယ္“
ဇင္မာက ေနာက္ကေန လွမ္းေအာ္ေျပာသည္။ သူမ ဇင္မာ့ကို အားရပါးရ ျပံဳးျပီး ေခါင္းညိတ္ျပလိုက္သည္။
(၅)
ဒီလိုႏွင့္ အလံုးစံုတင္းမာမွုတခုရဲ႕ အဆံုးသတ္မွာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြး အေျဖရွာေရးက ေပၚထြက္လာပါေတာ့သည္။ ဆရာမဘက္ကလဲ အင္အားသံုး ေျဖရွင္းတာေတြ မရွိေတာ့။ သူမတို႕ ေတာင္းဆိုတာေတြကို ဆရာမက ေသခ်ာနားေထာင္ေပးခဲ့သည္။ သူမတို႕ ေျပာသည့္အခ်က္အလက္မ်ားကို ေက်ာင္းအုပ္ဆရာမၾကီးဆီ ေခၚသြားျပီး တင္ျပေပးသည္။ ဆရာမၾကီးႏွင့္ သူမတို႕ တိုက္ရိုက္ေတြ႕ျပီး စကားေျပာၾကသည္။ တျခားအခန္းမ်ားမွ ေက်ာင္းသားကိုယ္စားလွယ္မ်ားကိုလဲ သြားေခၚခိုင္းသည္။ ဂီတ၊ အိမ္တြင္းမွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ဆရာရွာလို႕ မရသည့္ အခက္အခဲ၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးအခ်ိန္မွာ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ စိုက္ခင္းတခုစီအတြက္ ေျမေနရာ အခက္အခဲ စတာေတြကို ဆရာမတို႕ဘက္မွ ရွင္းျပသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးဆိုတဲ့ အခ်ိန္က ပညာေရးစနစ္အရ မျဖစ္မေန ထည့္သြင္းေရးဆြဲထားရသည္မ်ားကိုလဲ ေျပာျပသည္။
မျဖစ္မေနရွိေနရမည္ဆိုေတာ့ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးအခ်ိန္ကို လံုး၀ ပယ္ဖ်က္ေပးဖို႕ကို ေတာင္းဆိုခ်က္ကို သူမတို႕ေက်ာင္းသားမ်ားက ရုတ္သိမ္းေပးသည္။ ထိထိေရာက္ေရာက္ အက်ိဳးရွိေအာင္ မလုပ္ႏိုင္သည့္ အခက္အခဲမ်ားကိုလဲ နားလည္လာသည္။ အခ်ိန္ေတြ အလဟႆ မကုန္ေစခ်င္သည့္ ေက်ာင္းသားမ်ားရဲ႕ ဆႏၵသေဘာထားကိုလဲ ဆရာမမ်ားက နားလည္ေပးလာၾကသည္။ တဘက္ကို တဘက္က နားလည္ေပးမွုေၾကာင့္ အေပးအယူ အေလွ်ာ့အတင္းမ်ား ရွိလာသည္။ တဘက္ႏွင့္ တဘက္ ယံုၾကည္လာၾကသည္။ ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ ဆရာမတို႕ႏွင့္ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳမ်ား မရွိေတာ့ပဲ အေျခအေနတခုမွာ အေကာင္းဆံုး အေျဖထြက္လာေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကမလဲ ဆိုတာကိုပဲ ဦးတည္ေျပာလာၾကေတာ့သည္။
ညွိႏွိဳင္းမွဳမ်ား ျပီးသြားေတာ့ သူမတို႕တေတြ ေအာင္ပြဲနဲ႕အတူ ကိုယ့္အတန္းဆီ ကိုယ္ျပန္ၾကေလသည္။ ေနမင္းက ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးပြဲ အေၾကာင္းကို အာေဘာင္အာရင္းသန္သန္ႏွင့္ တတန္းလံုးကို ရွင္းျပေတာ့သည္။ သူမ၊ မ်ိဳးေဇာ္ႏိုင္ႏွင့္ သင္းသင္းမာတို႕ကေတာ့ ကိုယ့္ခံုမွာ ကိုယ္ျပန္၀င္ထိုင္ၾကသည္။ မီမီကေတာ့ ေနမင္းေျပာသည္မ်ားကို ျပံဳးျပံဳးေလးႏွင့္ နားေထာင္ေနသည္။
ဘာလိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ပြဲကေတာ့ ျပီးသြားခဲ့ပါျပီ။ ဘယ္သူေတြပဲ လုပ္ခဲ့ လုပ္ခဲ့၊ ဘယ္သူေတြပဲ ဖန္တီးခဲ့၊ ဖန္တီးခဲ့၊ ဘယ္သူေတြပဲ ေခါင္းေဆာင္နာမည္နဲ႕ က်န္ရစ္ခဲ့ က်န္ရစ္ခဲ့၊ အဆံုးသတ္မွာ အက်ိဳးရွိေသာ ရလဒ္နဲ႕ ပြဲျပီးသြားဖို႕ကသာ အဓိက မဟုတ္ပါလား။
ခင္မမမ်ိဳး (၁၉၊ ၁၂၊ ၂၀၀၉)
ဒီဇင္ဘာညတညရဲ႕ အလြမ္းဒိုင္ယာရီ
Friday, December 18, 2009
အျပင္မွာ ႏွင္းေတြ က်ေနဆဲပဲ အစ္ကို။ ညေနကတည္းက တဖြဲဖြဲက်ေနတဲ့ ႏွင္းပြင့္ေလးေတြက အခုထိ မရပ္ေသးဘူး။ စာၾကည့္စားပြဲေလးမွာထိုင္ရင္း ဘာစာကိုမွ ဖတ္လို႕မရျဖစ္ေနတဲ့ ညီမေလးရဲ႕ အေတြးစဥ္ေလးေတြကိုလဲ ရပ္လို႕မရေသးဘူး။ အစ္ကို မွာထားခဲ့တဲ့အတိုင္းပဲ ညစဥ္တိုင္းမွာ စာတခုခုကို ၾကိဳးစားဖတ္ျဖစ္ပါတယ္အစ္ကိုရယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီတညေတာ့ ညီမေလးကို ခြင့္လႊတ္ေပးပါေနာ္။ ဒီအခ်ိန္ေတြေရာက္ရင္ အစ္ကို႕ကို ညီမေလး သိပ္သတိရမိတာပဲ။ အစ္ကို႕ကို လြမ္းတဲ့စိတ္ေလးေတြ ေလ်ာ့ပါးေစဖို႕ စာေတြ၊ အလုပ္ေတြထဲမွာ ဘယ္ေလာက္ပဲ ဇြတ္ႏွစ္ထားေပမယ့္ ညီမေလးရင္ထဲက အလြမ္းဓာတ္ခံေလးကေတာ့ က်န္ေနဆဲပဲ ထင္ပါရဲ႕အစ္ကို။ ဒီေန႕၊ ဒီရက္ေတြ၊ ဒီအခ်ိန္ေတြ၊ ဒီအေျခအေနေလးေတြ စုေပါင္းလိုက္ေတာ့ ညီမေလးမ်က္၀န္းမွာ မ်က္ရည္စေလးေတြ တြဲခိုလာရျပန္ပါပေကာ။
ဟိုးလြန္ခဲ့တဲ့ ခုနစ္ႏွစ္တာကာလဆီကို ညီမေလးအေတြးေတြ ေရာက္သြားရျပန္ျပီ။ မွတ္မွတ္ရရ။ အဲဒီ ဒီဇင္ဘာမွာေပါ့။ အစ္ကို႕ကို ညီမေလး ထားခဲ့ရတာ။ ခဏတာ ေက်ာခိုင္းထြက္ခဲ့ရတဲ့ ခရီးစဥ္ေလးဟာ တဘ၀စာလို႕သာ ၾကိဳသိခဲ့ရင္၊ ၾကိဳသိခဲ့ရင္-----------။
အဲဒီေန႕က ႏိုင္ငံျခား မသြားခင္ ေတာင္ၾကီးခဏျပန္လာျပီး ဖြားဖြားတို႕နဲ႕ အစ္ကို႕ကို လာေတြ႕တဲ့ ညီမေလးကို ဟဲဟိုးေလဆိပ္မွာ ျပန္ပို႕ေပးျပီး ေနာက္မွာ စတီယာရင္ေပၚကို မ်က္ႏွာအပ္ေနတဲ့ အစ္ကို႕ကို ဖြားဖြားက ေတာ္ေတာ္ေခၚယူရတယ္တဲ့။ “သား၊ မွီေသးတယ္။ သားတားပါလား“ လို႕ သူ႕ေျမးေလးကို ႏိုင္ငံရပ္ျခား မထြက္ေစခ်င္တဲ့ အဖြားက ေျပာရွာတယ္တဲ့။ ဒါကို အစ္ကိုက ေခါင္းခါျပီး ေလယာဥ္တက္သြားတဲ့အထိ ကား စက္မႏွိဳးပဲ ေစာင့္ေနခဲ့တယ္တဲ့။ အစ္ကိုရယ္- အဲဒီေန႕နံနက္က ဘာလို႕မ်ား ညီမေလးေရွ႕မွာ တက္တက္ၾကြၾကြနဲ႕ ေနျပေနခဲ့ရတာလဲ။ စာၾကိဳးစားဖို႕ကိုပဲ ဘာလို႕အထပ္ထပ္ မွာေနခဲ့ရတာလဲ။ ဘ၀မွာ အခက္အခဲေတြေတြ႕ရင္ ရင္ဆိုင္ႏိုင္မယ့္ ခြန္အားစကားလံုးေတြကိုပဲ ဘာလို႕ ေရြးေျပာေနခဲ့ရတာလဲ။
“ညီမေလး ဘြဲ႕တခု မရရေအာင္ ယူျပရမယ္။ ဒီလို မတရားလုပ္ေနတာ ခံရေပမယ့္ ဘယ္ေလာက္ပဲပိတ္ပိတ္ ေရလိုစီးႏိုင္တယ္ဆိုတာ သက္ေသျပရမယ္။ ညီမေလးရဲ႕ ဘြဲ႕၀တ္စံုနဲ႕ပံုကို အစ္ကိုျမင္ခ်င္တယ္“ တဲ့။
အစ္ကို ေျပာခဲ့တဲ့ စကား။ ဒီတုန္းက ညီမေလးရဲ႕ ပညာေရးလမ္းေၾကာင္းေပၚမွာ မထင္မွတ္ပဲ ျဖစ္လာခဲ့တဲ့ အခက္အခဲေတြအတြက္ အစ္ကို သိပ္ေဒါသျဖစ္ခဲ့တယ္ေနာ္။
တကယ္ေတာ့ ညီမေလးဟာ ပညာကို သိပ္မက္ေမာ ခံုမင္တတ္သူတေယာက္ဆိုတာ သူတို႕ေတြ ရိပ္မိခဲ့ၾကပံုပါပဲ။ တက္ေနတဲ့ ေဆးေက်ာင္းကို ေက်ာင္းျပီးေအာင္ တက္ႏိုင္ဖို႕က်ေတာ့လဲ လုပ္သင့္တယ္ထင္လို႕ လုပ္ေနတာေလးေတြ၊ ဆက္စပ္ေနမွဳေတြကို ရပ္တန္႕ပါမယ္လို႕ ခံ၀န္ခ်က္ ထိုးရမယ္တဲ့။ ခံ၀န္ခ်က္ မထိုးႏိုင္ဘူးဆိုေတာ့လဲ ဒါဆိုေက်ာင္းေျပာင္းတဲ့။ ေက်ာင္းေျပာင္းဖို႕ ေလွ်ာက္လႊာတင္ရျပန္တယ္။ တကယ္ေျပာင္းဖို႕ လုပ္ျပန္ေတာ့လဲ က်န္းမာေရး၀န္ၾကီးဌာနနဲ႕ ပညာေရး၀န္ၾကီးဌာန မတူလို႕ေစာင့္တဲ့။ ဒါကို ေစာင့္ေနရင္း က်ဴရွင္သင္ ဂိုက္လုပ္ျပန္ေတာ့လဲ လူေတြစုေနတာလား။ ဘယ္သူေတြကို သင္ေနတာလဲလို႕ လာေမးၾကျပန္တယ္။ ဒီၾကားထဲ ဘာအေၾကာင္းမွ မရွိပဲ နံနက္ (၇)နာရီကို တံခါးလာေခါက္ျပီး ဧည့္ခန္းထဲ လာထိုင္ေနတတ္ေသးတယ္။ နံနက္ ရွစ္နာရီ၊ ကိုးနာရီမွ ျပန္ထြက္သြားျပန္ေရာ။ အဲဒီတုန္းက ညီမေလးတေယာက္တည္း ေနေနတာက မႏၱေလးမဂၤလာေစ်း အေပၚထပ္က ကြန္ဒိုတိုက္ခန္းမွာဆိုေတာ့ အိမ္နီးခ်င္း အခန္းေတြက အမ်ားၾကီးရယ္။ ပတ္၀န္းက်င္အျမင္ မသင့္ေတာ္ေအာင္ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ တမင္လုပ္ေနမွန္းသိရက္နဲ႕ ျငိမ္ခံေနခဲ့ရတဲ့ဘ၀။ ဒီတုန္းက ညီမေလး စိတ္ညစ္လြန္းလို႕ စာေရးေျပာတိုင္း အစ္ကိုက အားတင္းထားဖို႕ ေျပာေနက်။ ေနာက္ဆံုး သည္းမခံႏိုင္တဲ့ တေန႕မွာ အိမ္တံခါးလာေခါက္တဲ့ အဲဒီလူေတြထဲက တေယာက္ကို “ရွင္တို႕ ဖမ္းခ်င္လဲ ဖမ္းၾက။ ေထာင္က်က်၊ တန္းက်က် ဂရုမစိုက္ဘူး။ ဒီလို pressure ေတြ လာေပးမေနနဲ႕။ ရွင္တို႕မ်က္ႏွာေတြသာ ဆက္ျမင္ေနရရင္ က်ြန္မလူသတ္မိလိမ့္မယ္ေနာ္“ လို႕ ျပန္ေျပာျဖစ္ခဲ့တဲ့အထိ။
ေနာက္ဆံုး ဘာမွန္း မသိတဲ့ မေရမရာ အေျခအေနကို ေက်ာခိုင္းျပီး ႏိုင္ငံျခားက စစ္တဲ့ စာေမးပြဲေတြ ၀င္ေျဖျဖစ္ေတာ့လဲ အစ္ကိုက ညီမေလးကို အျမဲအားေပးေနခဲ့တယ္ေနာ္။ ႏွစ္ႏွစ္ခြဲသင္ရိုး ဘာသာႏွစ္ဆယ္ကို ကိုးလနဲ႕ ျပီးေအာင္ ေျဖႏိုင္ခဲ့တာ မခံခ်င္စိတ္ေတြနဲ႕အတူ အစ္ကို႕ရဲ႕ အားေပးစကားေတြေၾကာင့္ပါ။ ဒီလိုနဲ႕ ယူေက ဒီပလိုေတြ ရလာေတာ့ ေမေမက အဂၤလန္သြားဖို႕ စီမံေပးတဲ့အခါ အစ္ကိုကလဲ ၀မ္းသာအားရ ေထာက္ခံခဲ့တယ္ေနာ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အစ္ကို႕ရဲ႕ စကားတခြန္းပါပဲ အစ္ကိုရယ္။ ညီမေလးဘက္က အစ္ကိုနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ အရာရာကို စြန္႕စားဖို႕ အသင့္ရွိေနခဲ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ အစ္ကိုက ျပတ္ျပတ္သားသား ဆံုးျဖတ္ခ်က္တခုကို ေပးခဲ့တယ္။ ပညာေရးကို သိပ္တန္ဖိုးထားတဲ့ ညီမေလးကို ဘြဲ႕ေလး တခုပါ မရေအာင္ ပိတ္ပင္တားဆီး က်ားကြက္ေရႊ႕ေနတဲ့ လူေတြကို အဂၤလန္က ဘြဲ႕တဘြဲ႕ ယူလာျပလိုက္စမ္းပါ ညီမေလးရယ္တဲ့။
ဒီလိုနဲ႕ ေက်ာင္းေလွ်ာက္ေတာ့ ညီမေလး ေက်ာင္းတေက်ာင္းကို ၀င္ခြင့္ရခဲ့တယ္တာ မွတ္မိေနတုန္းပဲ။ ဒီတုန္းကေလ၊ ေက်ာင္းကေန ညီမေလးဆီကို ေက်ာင္း၀င္ခြင့္စာကို ဖက္စ္နဲ႕ ပို႕ေပးျပီး၊ စာရြက္နဲ႕ စာကို ညီမေလးတို႕ ေတာင္ၾကီး လိပ္စာဆီ ပို႕ေပးေတာ့ ဖြားဖြားတို႕ဆီ အလည္ေရာက္ေနတဲ့ အစ္ကိုက “အေရးၾကီးတယ္ဖြားဖြားရဲ႕။ က်ြန္ေတာ္သြားပို႕မွရမွာ” ဆိုျပီး အ၀တ္တထည္၊ ကိုယ္တခုနဲ႕ ရန္ကုန္ကားေပၚ တက္လိုက္လာခဲ့ေသးတယ္ေနာ္။ အစ္ကိုရယ္။ ဒီစာအိတ္ဟာ ညီမေလးတို႕ သိထားခဲ့ၾကတဲ့ တႏွစ္ခြဲခြာခြင့္ မဟုတ္ပဲ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ခြဲခြာခြင့္ ျဖစ္လာမယ္ဆိုတာသာ ၾကိဳသိခဲ့ၾကရင္------။
အဲဒီအေျခအေနတုန္းက ျဖစ္ေနတဲ့ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေရး ျဖစ္ေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းေတြကို အစ္ကို ဘာလို႕ယံုခဲ့ရတာလဲ။ ညီမေလးကိုေကာ ယံုဖို႕ ဘာလို႕ တိုက္တြန္းခဲ့ရတာလဲ။ စိတ္တထင့္ထင့္ေလး ျဖစ္ေပမယ့္ ညီမေလး မ်က္စိမွိတ္ယံုခဲ့မိပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္မ်ား ယံုခဲ့သလဲဆိုရင္ “ဒီမိုကေရစီရျပီးရင္ အစ္ကိုက ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရး ကိစၥေတြမွာ ဆက္လုပ္ျပီး ညီမေလးက မိသားစုတာ၀န္ေတြ ထမ္းမယ္“ ဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေလးနဲ႕ ေက်ာင္းတေက်ာင္းရဲ႕ ေက်ာင္းခြဲ ေထာင္ခြင့္ယူျပီး ညီမေလးတို႕ ေတာင္ၾကီးမွာ ဖြင့္ဖို႕အထိေတာင္ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ျဖစ္ခဲ့တဲ့အထိပါပဲ။ ဒီေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ အားလံုးဟာ မင္းသားေခါင္းစြပ္ထားတဲ့ မ်က္ႏွာဖံုးကြာက်သြားတဲ့ ဒီပဲယင္းကာလ အလြန္ေရာက္ေတာ့ အားလံုးသဲထဲေရသြန္။ ယံုၾကည္မိသူေတြရဲ႕ အသက္ေတြ၊ ဘ၀ေတြ၊ ေသြးေတြ၊ မ်က္ရည္စက္ေတြနဲ႕ အရာရာ ျပိဳလဲက်ခဲ့ပါပေကာလား။
အစ္ကိုရယ္။ အစ္ကို ဘယ္ေရာက္ေနတာလဲ။ ခုနစ္ႏွစ္တာကာလမွာ ညီမေလး ဘ၀အခ်ိဳးအေကြ႕ေတြ အမ်ားၾကီး ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတယ္။ “ေပ်ာက္ေသာသူ၊ ရွာရင္ေတြ႕“ ဆိုတဲ့ စကားပံုဟာ ညီမေလးတို႕အတြက္ ဘာလို႕ မွားယြင္းေနရတာလဲ။ ကမၻာၾကီးမွာ ေန႕စဥ္နဲ႕အမွ် ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ရွိေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ညီမေလးရဲ႕ ရင္ခုန္သံကေတာ့ ဟိုးလြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက အစ္ကို႕မ်က္၀န္းေလးကို စေတြ႕စ အခ်ိန္တုန္းကလိုပဲ-------။ ညီမေလး ေလွ်ာက္ေနတဲ့ ေျခလွမ္းေတြကလဲ အစ္ကိုေလွ်ာက္ခဲ့တဲ့ လမ္းေလးေပၚမွာပဲ------။ ညီမေလးရဲ႕ စိတ္ဓာတ္ေတြကလဲ အစ္ကို႕စိတ္ဓာတ္ေတြလိုပဲ။ တခုေတာ့ ရွိတာေပါ့အစ္ကိုရယ္။ ဘ၀ေတြ၊ အသက္ေတြ၊ ႏွလံုးသားေတြနဲ႕ ရင္းလိုက္ရဖူးတဲ့ ရန္သူကို ယံုစားမွဳေလးေတြေတာ့ နည္းပါးသြားခဲ့ျပီ ဆိုရမလား။ ယံုၾကည္မွဳတည္ေဆာက္မွဳ ဆိုတာကလဲ ႏွစ္ဘက္စလံုးက ရိုးသားပြင့္လင္းမွဳေပၚမွာ အေျခခံမွ ေအာင္ျမင္တဲ့အရာ ဆိုတာကိုေတာ့ ညီမေလး လက္ခံနားလည္ေနတတ္ခဲ့ျပီ အစ္ကို။
အျပင္မွာ ႏွင္းေတြက က်ေနဆဲပဲ အစ္ကိုရယ္။ ညီမေလး မ်က္ရည္စက္ေလးေတြကလဲ ပါးျပင္ေပၚမွာ စိုစြတ္ေနဆဲပဲ။ အစ္ကို ဖတ္ခိုင္းခဲ့တဲ့ စာေတြကို ေနာက္ညေတြက်ရင္ ညီမေလး ဆက္ဖတ္မွာပါအစ္ကို။ ညီမေလးရဲ႕ ဘြဲ႕၀တ္စံုေလးနဲ႕ ဓာတ္ပံုကို အစ္ကို ျမင္ခ်င္တယ္လို႕ ဆိုခဲ့တယ္ေနာ္။ ဒါေပမယ့္ ျပရမယ့္ အစ္ကိုက ဘယ္မွာလဲဟင္။ ဘြဲ႕ႏွင္းသဘင္ေတြဆီကို ညီမေလး ဘယ္လိုခြန္အားမ်ိဳးေတြနဲ႕ ေျခလွမ္းရမယ္မွန္း မသိလို႕ ဘယ္ဘြဲ႕ႏွင္းသဘင္မွ မတက္ခဲ့တဲ့ ညီမေလးကို သူငယ္ခ်င္းေတြက ေမးၾကတယ္။ ေနာက္ဆံုးပီအိတ္ခ်္ဒီက်မွ ဘြဲ႕တက္ယူမယ္လို႕ ဆံုးျဖတ္ထားလို႕လားတဲ့။ အရာရာကို ရင္ဆိုင္ရဲခဲ့တဲ့ ညီမေလးဟာ ဒီ၀တ္စံု၀တ္ျပီး အစ္ကို႕ကို သတိရေၾကကြဲရမယ့္ အေျခအေနကို ရင္မဆိုင္ရဲလို႕ပါ ဆိုတာသာ သူတို႕ေတြ သိၾကရင္--------။
ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊ ၁၂၊ ၂၀၀၉)
ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာကစားပြဲမ်ား
Thursday, December 17, 2009
နိဒါန္း
အခ်ိန္ကား (၁၉၉၉) ခု၊ ဒီဇင္ဘာလ။
ေနရာကား အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ စီးတယ္လ္ ျမိဳ႕။
ႏိုင္ငံေပါင္းတစ္ရာေက်ာ္မွ ကုန္သြယ္ေရး၀န္ၾကီးမ်ား စုေ၀းေရာက္ရွိေနၾကသည္။ အေၾကာင္းအရာကား လြန္ခဲ့ေသာ ငါးႏွစ္က ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ ၀န္ၾကီးမ်ားအဆင့္အစည္းအေ၀းသို႕ တက္ေရာက္ၾကရန္ျဖစ္သည္။ သာမန္အားျဖင့္ၾကည့္လွ်င္ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းတခု၏ ၀န္ၾကီးမ်ားအဆင့္ အစည္းအေ၀းတခုသာျဖစ္သည္။ သို႔ေပမယ့္ ထိုအစည္းအေ၀းၾကီးသည္ ကမၻာတ၀ွမ္းမွ လူအမ်ား၏ အာရံုကို ဆြဲယူႏိုင္ခဲ့သည္။ ဆႏၵျပပြဲမ်ား၊ အဓိကရုဏ္းျဖစ္မွဳမ်ားသည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု စီးတယ္လ္ ျမိဳ႕ငယ္ေလး၏ လမ္းမ်ားေပၚတြင္ ျပည့္ႏွက္ေနခဲ့သည္။
ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးကို ဖြဲ႕စည္းျခင္းအားျဖင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာကုန္သြယ္ေရးကို ေစာင့္ၾကည့္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားပါ၀င္သည့္ စနစ္တခုေပၚေပါက္လာကာ တကမၻာလံုး၌ စီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္မ်ား ျဖစ္ထြန္းလာေစရန္ ရည္ရြယ္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း၊ လူတိုင္းသည္ ထိုအျမင္အား လက္ခံျခင္းမရွိေၾကာင္း စီးတယ္လ္ျဖစ္ရပ္က သက္ေသျပေနခဲ့သည္။
စီးတယ္လ္ဆႏၵျပပြဲတြင္ မီဒီယာမ်ားမွ အဓိကအာရံုစိုက္ျခင္းခံခဲ့ရသည့္ အုပ္စုႏွစ္ခုမွာ အေမရိကန္အလုပ္သမားသမဂၢအဖြဲ႕၀င္မ်ားႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးလွံဳေဆာ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ပထမတမ်ိဳးက ေစ်းေပါေသာ သြင္းကုန္မ်ားေၾကာင့္ အလုပ္မ်ားဆံုးရွံဳးမွဳကို ေထာက္ျပေ၀ဖန္ခဲ့ၾကျပီး၊ ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးလွံဳ႕ေဆာ္သူမ်ားကေတာ့ လြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္မွဳေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ecological damage ကို ေထာက္ျပခဲ့ၾကသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္မ်ားမွ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးေသာ ျပည္သူမ်ားအေရးကိုလည္း ေျပာဆိုခဲ့ၾကသည္။
မီဒီယာမ်ားကို အံ့အားသင့္အာရံုစိုက္ေစခဲ့သည့္ အခ်က္ကား ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားခ်မွတ္ရာျဖစ္စဥ္တြင္းမွ ဖယ္ရွားျခင္းခံထားရသည္ဟု ခံစားေနရေသာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ တရား၀င္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ စကားသံမ်ားျဖစ္သည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ ကုန္သြယ္ေရး ၀န္ၾကီးမ်ားတြင္လည္း အဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ပတ္သက္၍ ၾကီးမားေသာ စိုးရိမ္မွဳမ်ား ရွိေနခဲ့ေလသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ protests မ်ားသည္ စီးတယ္လ္ျမိဳ႕လမ္းမ်ားေပၚတြင္သာမက ကြန္ဖရင့္ခန္းမမ်ားအတြင္းထိပင္ ရွိေနခဲ့ျပီး၊ စီးတယ္လ္၀န္ၾကီးမ်ား အဆင့္အစည္းအေ၀းသည္ မည္သည့္သေဘာတူညီခ်က္မွ်မရပဲ ျပီးဆံုးသြားခဲ့ ရေလသည္။ "The Battle in Seattle” ဟူ၍ေတာ့ အမည္တြင္က်န္ရစ္ခဲ့ပါသည္။
ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ ကုန္သြယ္ေရး၀န္ၾကီးမ်ားအဆင့္အစည္းအေ၀းကို ႏွစ္ႏွစ္လွ်င္တၾကိမ္ က်င္းပေလ့ရွိရာ ေနာက္တၾကိမ္တြင္ကား စီးတယ္လ္သင္ခန္းစာကိုယူ၍၊ ဆႏၵျပသူမ်ား၏ အ၀င္အထြက္ႏွင့္ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသ Qatar ႏိုင္ငံ၊ ဒိုဟာျမိဳ႕ေတာ္၌ (၂၀၀၁)၊ ႏို၀င္ဘာလတြင္ ထပ္မံက်င္းပခဲ့ၾကသည္။ ထိုအစည္းအေ၀းတြင္ ႏိုင္ငံတကာညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးမွဳ new round ျဖစ္ေသာ Development Round ကို ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း၊ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံအမ်ားစုမွ မေက်မနပ္ျဖစ္ေနၾကဆဲပင္ျဖစ္သည္။
ယခုေဆာင္းပါးတြင္ အဆိုပါကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ ကစားပြဲမ်ား၊ မေက်လည္မွဳမ်ားအေၾကာင္းကို ေရးသားတင္ျပမည္ျဖစ္ပါသည္။
ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ (World Trade Organization)
ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ႏွင့္ပတ္သက္၍ အခ်ိဳ႕က အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအေပၚတြင္ ေပၚလစီမ်ားခ်မွတ္ေနသည့္ supranational government ဟု ထင္မွတ္ေနၾကပါသည္။ လက္ေတြ႕မွာမူ အဆိုပါအဖြဲ႕သည္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာကုန္သြယ္ေရးကို ထိန္းေက်ာင္းႏိုင္သည့္ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာအဖြဲ႕တခုသာျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးမွဳမ်ားက်င္းပရာ ဖိုရမ္တခုသာ ျဖစ္ပါသည္။ သတ္မွတ္ခ်က္စည္းမ်ဥ္းမ်ားကိုကား မ်ားေသာအားျဖင့္ consensus ျဖင့္ သေဘာတူေလ့ရွိရာ အဆံုးသတ္တြင္ အားလံုးေပ်ာ္ရႊင္ရလိမ့္မည္ဟုကား မဆိုႏိုင္ပါ။
ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးစနစ္မ်ားကြဲျပားမွဳရွိေသာ ကမၻာၾကီးကို ကိုယ္စားျပဳသည့္ အဖြဲ႔အစည္းတရပ္ျဖစ္သျဖင့္ ခက္ခဲေသာ bargaining မ်ားရွိေနသည္ကေတာ့ အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ ႏိုင္ငံမ်ားအေပၚ၌ တြန္းအားေပးေသာ WTO အျမင္တခုအေနျဖင့္ သီးသန္႕မရွိပါ။ အေျခခံဖြဲ႕စည္းပံုအရ ဆိုလွ်င္ေတာ့ စည္းမ်ဥ္းမ်ားအားလံုးသည္ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားျဖစ္ျပီး၊ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရပါလီမန္မ်ားမွ သတ္မွတ္ေပးထားေသာ စည္းမ်ဥ္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။ မည္သည့္ႏိုင္ငံကိုမွ် အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံျဖစ္ရန္ တြန္းအားေပးထားျခင္းမရွိပါ။
မ်ားေသာအားျဖင့္ WTO အဖြဲ႕၀င္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားသည္ ကုန္သြယ္ေရးမူ၀ါဒႏွင့္ သက္ဆိုင္ရာမ်ားျဖစ္သျဖင့္ ေဒသတခုခ်င္း၏ ကုန္သြယ္ေရးမူ၀ါဒကို ထိန္းေက်ာင္းေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာယူနစ္မ်ားအေနျဖင့္လည္း အဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ဥပမာ- ဥေရာပ သမဂၢသည္ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားတြင္ လြတ္လပ္စြာကုန္သြယ္မွဳျပဳႏိုင္ျခင္းႏွင့္ အျခားအဖြဲ႕၀င္ မဟုတ္ေသာႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ကုန္သြယ္ရာ၌ တူညီေသာ မူ၀ါဒ ရွိျခင္း စသည္တို႕ေၾကာင့္ WTO ၏ အဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႕အျပင္ (၁၉၉၅)ခုႏွစ္တြင္ WTO ဖြဲ႕စဥ္က founding member ျဖစ္ေသာ ေဟာင္ေကာင္သည္ တရုတ္ျပည္မႏွင့္ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းျပီး ျဖစ္လင့္ကစား၊ WTO ၏ အဖြဲ႕၀င္အျဖစ္ သီးျခားရပ္တည္ေနဆဲျဖစ္ပါသည္။ တရုတ္ျပည္သူ႕သမၼတႏိုင္ငံကား (၂၀၀၁) ခုႏွစ္တြင္ ျခားနားေသာ ကုန္သြယ္ေရးမူ၀ါဒရွိသည့္ distinct member အျဖစ္ WTO သို႕ ၀င္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။
ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးတြင္ အဖြဲ႕၀င္မ်ား၏ စည္းမ်ဥ္းမ်ားလိုက္နာမွဳကို အခ်ိန္ႏွင့္အညီ ေစာင့္ၾကည့္သံုးသပ္ရန္ mechanism ႏွင့္ အဖြဲ႕၀င္မ်ားအၾကား အျငင္းပြားမွဳမ်ားျဖစ္ပြားပါက settle လုပ္ရန္ mechanism မ်ားရွိေသာ္လည္း၊ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကိုကား enforce လုပ္ခြင့္မရွိပါ။ ကမၻာ့ဘဏ္၊ အိုင္အမ္အက္ဖ္မ်ားကဲ့သို႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ႏိုင္ငံမ်ားမွ ၄င္းတို႕၏အၾကံကို လိုက္နာရန္ elements of consensus မ်ားသတ္မွတ္ထားျခင္းမရွိပါ။ principle အရၾကည့္လွ်င္ေတာ့ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕သည္ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ ကုန္သြယ္မွဳအတားအဆီးမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ရန္ႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းသတ္မွတ္ ထားေသာ ကုန္သြယ္မွဳစနစ္တခုကို အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံမ်ားမွ ၄င္းတို႕ဘာသာ လိုက္နာရန္သာျဖစ္သည္။
သို႕ေပမယ့္ ေ၀ဖန္သူအမ်ားကေတာ့ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕သည္ အဖြဲ႕အစည္း၏ autonomous bureaucracy အေနျဖင့္မဟုတ္ပဲ၊ ခ်မ္းသာေသာႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ မူ၀ါဒေရဒရာမ်ားတြင္ ၀င္ေရာက္လႊမ္းမိုးေနပါသည္ဟု အဆိုျပဳလာၾကေလျပီ။ အဘယ္ေၾကာင့္နည္း။ ေ၀ဖန္ခ်က္မ်ားကို မဆန္းစစ္မီ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး ျဖစ္တည္လာရာ မူလအစသမိုင္းေၾကာင္းကို ေလ့လာၾကည့္ၾကပါစို႕။
ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း (သို႕မဟုတ္) ဒိုဟာသို႕ခရီးလမ္း
(၂၀၀၁) ခုႏွစ္၊ ႏို၀င္ဘာလ၌ ဒိုဟာျမိဳ႕ေတာ္တြင္ Development Round ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ မူလသမိုင္းအစကား (၁၉၄၇) ခုႏွစ္တြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ေသာ GATT ဟုအတိုေကာက္ေခၚၾကသည့္ General Agreement on Tariffs and Trade သေဘာတူညီခ်က္ဟု ဆိုရမည္ျဖစ္သည္။ GATT တြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးျပီးေနာက္ပိုင္း ႏိုင္ငံအမ်ားစုၾကားတြင္ ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ ညွိႏွိဳင္းမွဳမ်ား တျပိဳင္တည္းျပဳလုပ္သည့္ ရွစ္ၾကိမ္ေျမာက္ Multilateral trade negotiations တြင္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
(၁၉၃၀)ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္းက ကမၻာတ၀ွမ္းတြင္ ဆိုး၀ါးလွစြာေသာ စီးပြားပ်က္ကပ္ၾကီး ျဖစ္ပြားခဲ့ရာ၊ အလုပ္လက္မဲ့ႏွဳန္းမ်ား အလြန္ပင္ ျမင့္မားခဲ့ေလသည္။ ထိုျပႆနာကို ႏိုင္ငံအမ်ားစုက သြင္းကုန္မ်ားကို ကန္႕သတ္ခ်က္မ်ားျပဳလုပ္၍၊ ပို႕ကုန္မ်ားကို subsidized လုပ္ေသာ ေပၚလစီခ်မွတ္၍ ရင္ဆိုင္ ေျဖရွင္းခဲ့ၾကသည္။ ထိုသို႕ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ေစ်းႏွဳန္းသက္သာေသာ သြင္းကုန္မ်ား၀င္ေရာက္လာျပီး၊ ျပည္တြင္းထုတ္လုပ္မွဳအား ထိခိုက္ေစျခင္းကို ကာကြယ္ႏိုင္သကဲ့သို႕၊ ပို႕ကုန္လုပ္ငန္းမ်ားတြင္လည္း လုပ္သားဦးေရတိုးတက္ခန္႕ထားမွဳမ်ားျပဳလုပ္ႏိုင္ေပသည္။ ႏိုင္ငံတခုခ်င္းအေနျဖင့္ ၾကည့္ပါက အဆိုပါ ေပၚလစီသည္ က်ိဳးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္မွဳရွိသည္မွာ မွန္ေသာလည္း၊ ႏိုင္ငံအမ်ားစုမွတျပိဳင္တည္း ျပဳလုပ္လိုက္ေသာအခါ 'beggar-thy-neighbor' ေပၚလစီျဖစ္သြားျပီး အေျခအေနမ်ားကိုသာ ပိုမိုဆိုး၀ါးသြားေစခဲ့သည္။ ဥပမာ- ေဘာလံုးပြဲတခုတြင္ လူတေယာက္က မတ္တပ္ရပ္ၾကည့္ပါက ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ျမင္ကြင္းကို ထိုသူျမင္ရမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း လူအားလံုးမတ္တပ္ရပ္ၾကည့္ပါက မည္သူမွ် ေကာင္းမြန္ေသာျမင္ကြင္းကို ျမင္ရမည္မဟုတ္ပဲ တိုးေ၀ွ႕ခုန္ၾကည့္ေနရ၍ ပင္ပန္းဆင္းရဲျခင္းသာ ျဖစ္ေစသကဲ့သို႕ျဖစ္ေလသည္။
(၁၉၄၇)တြင္ GATT ကိုလက္မွတ္ေရးထိုးၾကျခင္းမွာ ထိုကဲ့သို႕ေသာ (၁၉၃၀) ဆယ္စုႏွစ္ျပႆနာမ်ား ထပ္မံမျဖစ္ပြားေစရန္ ရည္ရြယ္၍ ျဖစ္သည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ သြင္းကုန္ကန္႕သတ္ျခင္းတြင္ tariffs (customs duties) ႏွင့္ Quantitative restrictions (quota) ေပၚလစီႏွစ္မ်ိဳးခ်မွတ္က်င့္သံုးေလ့ရွိၾကသည္။ Tariffs ေပၚလစီျဖင့္ ပို႕ကုန္၊ သြင္းကုန္မ်ားအေပၚတြင္ အခြန္ေကာက္ခံႏိုင္ျပီး၊ quota နည္းအားျဖင့္ သြင္းကုန္အေရအတြက္အား ကန္႕သတ္ႏိုင္ေလသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ GATT သေဘာတူညီခ်က္အရ လက္မွတ္ေရးထိုးထားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ quota ႏွင့္ export subsidies ေပၚလစီမ်ားကို ပယ္ဖ်က္ေပးရမည္ျဖစ္သည္။ Tariffs မ်ားေလွ်ာ့ခ်ျခင္းကိုမူ principle of reciprocity ေပၚတြင္ အေျခခံ၍ ႏိုင္ငံမ်ားအခ်င္းခ်င္း ညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးၾကရန္ျဖစ္သည္။ ဥပမာ- ႏိုင္ငံေအသည္ ႏိုင္ငံဘီမွ တင္သြင္းေသာ သြင္းကုန္မ်ားအေပၚတြင္ tariffs မ်ား ေလွ်ာ့ခ်ပါက အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ႏိုင္ငံေအမွတင္သြင္းေသာ ကုန္ပစၥည္းမ်ားအေပၚတြင္ ႏိုင္ငံဘီမွ tariffs reductions မ်ား ျပဳလုပ္ရန္ျဖစ္သည္။
GATT အရ (၁၉၄၇)မွ (၁၉၇၀)ကာလမ်ားအထိ multilateral negotiations ခုနစ္ၾကိမ္ျပဳလုပ္ခဲ့ရာ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားအၾကား စက္မွဳထုတ္ကုန္မ်ားကုန္သြယ္ေရးမွ tariffs အတားအဆီးမ်ားကို သိသာထင္ရွားစြာ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ခဲ့သည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအတြက္မူ GATT အား ကနဦးလက္မွတ္ေရးထိုးေသာ ႏိုင္ငံ (၂၃) ႏိုင္ငံတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားပါ၀င္ခဲ့ျပီး၊ ေနာက္ပိုင္းကာလမ်ားတြင္ ထပ္မံလက္မွတ္ေရးထိုးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားရွိခဲ့သည္မွန္ေသာ္လည္း၊ လက္ေတြ႕တြင္ကား ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ား၏ motives ႏွင့္ free trade အိုင္ဒီယာမ်ားအေပၚတြ္ သံသယမ်ားရွိေနခဲ့ေလသည္။ သို႔ျဖစ္ရာအႏွစ္ေလးဆယ္နီးပါး ကုန္သြယ္မွဳအတားအဆီး ေလွ်ာ့ခ်ေရးလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္မွဳအား နည္းပါးခဲ့သည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ ၄င္းတို႕၏ ကုန္သြယ္မွဳ အတားအဆီးမ်ားအား ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းမျပဳခဲ့ၾကသကဲ့သို႕၊ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ား၏ reciprocal concessions မ်ားကိုလည္း ရရွိခဲ့ျခင္း မရွိခဲ့ပါ။
အထက္ပါအေျခအေနမ်ားသည္ (၁၉၈၀) ဆယ္စုႏွစ္မ်ားတြင္ကား အေျပာင္းအလဲမ်ား ျဖစ္လာခဲ့ေလသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးမွဳမွာ ေႏွာင့္ေႏွးျပီး၊ ပို႕ကုန္မ်ား ျပည္ပေစ်းကြက္တြင္ ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္မွဳမွာလည္း က်ဆင္းလာခဲ့သည္။ အာရွေစ်းကြက္တြင္လည္း ေတာင္ကိုးရီးယား၊ ထိုင္၀မ္၊ ေဟာင္ေကာင္၊ စင္ကာပူႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးအေျခအေနမ်ားသည္ export လုပ္ျခင္းျဖင့္ တဟုန္ထိုးတက္လာခဲ့သည္။ ထိုသို႕ေသာ ေျပာင္းလဲမွဳအေျခအေနမ်ားတြင္ ကမၻာ့ဘဏ္ႏွင့္ အိုင္အမ္အက္ဖ္တို႕မွ ဖိအားမ်ားျဖင့္ ေပါင္းစပ္လိုက္ေသာအခါ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကုန္သြယ္မွဳ အတားအဆီးမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ဖယ္ရွားျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရသည့္ trade liberalization ေပၚလစီကို မလြဲမေသြအေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကရေတာ့သည္။
ဤသို႕ျဖင့္ (၁၉၈၆) တြင္ကား ရွစ္ၾကိမ္ေျမာက္ multilateral negotiations စတင္ခဲ့သည္။ Uruguay Round ဟူ၍ ေနာင္တခ်ိန္အမည္တြင္လာသည့္ အဆိုပါ roundသည္ ယခင္ပြဲမ်ားထက္စာရင္ ပိုမိုေအာင္ျမင္မွဳရွိသကဲ့သို႔ ၊ အခ်ိန္လည္းပိုၾကာခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံမ်ားလည္း ပိုမိုစံုလင္စြာပါ၀င္လာခဲ့သည္။ (၁၉၉၄) တြင္ အဆံုးသတ္ခ်ိန္၌ကား သေဘာတူညီခ်က္ႏွင့္နားလည္မွဳ (၃၀)ေက်ာ္ကို လက္မွတ္ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့ၾကျပီး၊ WTO ဟူေသာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးကို တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။
အစပထမတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ သိသာထင္ရွားေသာ concessions မ်ားျပဳလုပ္ခဲ့ၾကျပီး၊ ေစ်းကြက္မ်ားကို ဖြင့္ေပးခဲ့ၾကသည္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားမွလည္း ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ အဓိကထုတ္ကုန္မ်ားျဖစ္ေသာ လယ္ယာထြက္ကုန္မ်ားႏွင့္ အ၀တ္အထည္ပစၥည္းမ်ားအား စည္းမ်ဥ္းခံ trade liberalization ျပဳလုပ္ေပးရန္ ကတိျပဳခဲ့ၾကသည္။ အဓိကအေနျဖင့္
ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ tariffs မ်ား၊ subsidies မ်ားေလွ်ာ့ခ်ရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။
လယ္ယာက႑အား reciprocal concessions framework အတြင္းသို႕ထည့္သြင္း၍၊ မိမိတို႕လယ္သမားမ်ားအား ျပည္ပေစ်းကြက္တြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။
trade liberalization အား အျခားေသာ ၀န္ေဆာင္မွဳလုပ္ငန္းမ်ားျဖစ္ေသာ ဘဏ္လုပ္ငန္း၊ အာမခံလုပ္ငန္း၊ ဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ပါ ခ်ဲ႕ထြင္ရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။
GATT/ WTO framework အရ intellectual property rights ကို အကာအကြယ္ေပးရန္ကိုလည္း သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။
အလားတူ concessions မ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားမွလည္း သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။ သို႕ေပမယ့္ မတူညီေသာ စီးပြားေရးအေျခအေနမ်ားႏွင့္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားမွ အားနည္းခ်က္မ်ားေပၚတြင္ အခြင့္အေရး ယူတတ္မွဳမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ရလာဘ္မ်ားမွာကား ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ မတူညီခဲ့ပါ။ မည္သို႕ဆိုေစ WTO framework သည္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရး ေပၚလစီမ်ားအေပၚတြင္ ၾကီးစြာေသာ သက္ေရာက္မွဳမ်ားရွိခဲ့သည္ကေတာ့ အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားမွ WTO စည္းမ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ကစားကာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအေပၚတြင္ အခြင့္အေရးယူမွဳမ်ား ျပဳလုပ္ျခယ္လွယ္ ေနသည္ဟု အခ်ိဳ႕ကဆိုေနၾကပါျပီ။ လက္ေတြ႕မွာဘာေတြျဖစ္ခဲ့ၾကသနည္း။
ေစ်းကြက္ေရးရာေမွ်ာ္လင့္ခ်က္အိပ္မက္မ်ားေပ်ာက္ဆံုးျခင္း
Trade liberalization ဆိုင္ရာ ညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား ပါ၀င္ခဲ့ၾကသည့္ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ား၏ ေစ်းကြက္မ်ားသို႕ ၄င္းတို႕၏ ပို႕ကုန္မ်ား အလြယ္တကူ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ရန္ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ား၏ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ ကစားပြဲမ်ားသည္ ယင္းတို႕၏ ပို႕ကုန္တိုးျမွင့္ေရးေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားကို ပိတ္ဆို႕ပစ္ခဲ့သည္။
ဥရုေဂြးသေဘာတူညီခ်က္အရ လယ္ယာထုတ္ကုန္ပစၥည္းမ်ား တင္သြင္းမွဳတြင္ quota မ်ားအား ေလွ်ာ့ခ်ပစ္ရမည္ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ မည္သည့္ႏိုင္ငံကမွ် မိမိတို႕၏ လယ္သမားမ်ားအား free trade ၏ risks မ်ားအၾကားသို႕ expose မလုပ္ခဲ့ၾကပါ။ quota မ်ားအား အလားတူ tariffs မ်ားျဖင့္ အစားထိုး၍ တျဖည္းျဖည္း ေလွ်ာ့ခ်ေရးကိုသာ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုကဲ့သို႕ အလားတူ tariffs မ်ားျဖင့္ အစားထိုးရန္ ႏိုင္ငံမ်ားအား မိမိတို႕ဘာသာ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ေပးလိုက္ျခင္းသည္ ၾကီးမားလွစြာေသာ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ အမွားအယြင္းၾကီး ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ႏိုင္ငံအမ်ားစုသည္ tariffs မ်ား ခ်မွတ္ရာတြင္ သာမန္ထက္ လြန္စြာျမင့္မားေသာႏွဳန္းမ်ားျဖင့္ ခ်မွတ္ၾကရာ အခ်ိဳ႕ေသာပစၥည္းမ်ားအတြက္ တန္ဖိုး၏ အဆႏွစ္ရာ၊ သံုးရာအထိ ခ်မွတ္လိုက္သည္မ်ားအထိပင္ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ေလသည္။ ထိုသို႕ခ်မွတ္ျခင္းျဖင့္ အဆိုပါႏိုင္ငံမ်ားသို႕ တင္သြင္းေသာ သြင္းကုန္မ်ား၏ တန္ဖိုးသည္လည္း အဆႏွစ္ရာ၊ သံုးရာ ျမင့္တက္သြားသည္ျဖစ္ရာ၊ ျပည္တြင္းထုတ္ကုန္မ်ားႏွင့္ ေစ်းကြက္တြင္ မည္သို႕မွ် ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ျခင္း မရွိေတာ့ေပ။ ဥေရာပသမဂၢႏွင့္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ဆန္တင္သြင္းမွဳ tariffs ကို အဆေပါင္း ၅၅၀ ထိတိုးျမွင့္ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ကား အဆိုပါ ျဖစ္စဥ္မ်ားတြင္ အဆိုး၀ါးဆံုးေသာ offender ျဖစ္သျဖင့္ 'dirty tariffication' ဟုပဲ အမ်ားကသတ္မွတ္ေခၚဆိုၾကေလသည္။ ထိုသို႕အစပိုင္းတြင္ အျမင့္မားဆံုးႏွဳန္းမ်ားျဖင့္ ခ်မွတ္လိုက္ၾကသျဖင့္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးတြင္ သေဘာတူညီထားေသာ tariffs ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းမွာ အဓိပၸာယ္မဲ့ျဖစ္သြားခဲ့ေလသည္။
ထိုကဲ့သို႕ေသာ ေစ်းကြက္၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္မွဳအား ထိန္းခ်ဳပ္မွဳမ်ားအၾကားတြင္ ထပ္မံဆိုးရြားလာေသာ ျဖစ္ရပ္ကား ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံအစိုးရမ်ားသည္ ၄င္းတို႕လယ္သမားမ်ားအား subsidies အျဖစ္ေပးသည့္ ေငြေၾကးႏွဳန္းအား၊ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ လယ္သမားမ်ားႏွင့္ ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ရန္ အေၾကာင္းျပ၍ တိုးျမွင့္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္ရာ အလားတူေထာက္ပံ႕ေၾကးမ်ားအား အစိုးရမ်ားမွ မေပးႏိုင္သည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ လယ္သမားမ်ားသည္ ေစ်းသက္သာေသာ ထုတ္ကုန္မ်ားကို ထုတ္လုပ္ႏိုင္ေသာ္လည္း ေစ်းကြက္တြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ရန္ကား မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေပ။ ထိုသို႕ေသာ ျပႆနာမ်ားေၾကာင့္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးတြင္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ား မည္သို႔ပင္ ရွိေနေစကာမူ လယ္ယာထုတ္ကုန္ က႑တြင္ သိသာထင္ရွားေသာ trade liberalization ျဖစ္စဥ္မ်ား မရွိလာခဲ့ပါ။ အဆိုပါကိစၥမ်ားအား (၂၀၀၂) ခုႏွစ္တြင္ Johannesburg ၌က်င္းပေသာ Earth Summit တြင္ အၾကီးအက်ယ္ ျငင္းခုန္ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေပမယ့္ tariffs မ်ားကား ၾကီးစြာေသာႏွဳန္းထားမ်ားျဖင့္ ဆက္လက္ရွိေနဆဲသာျဖစ္သည္။
အလားတူစြာပင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ အထည္အလိပ္ပို႕ကုန္လုပ္ငန္းရွင္မ်ားႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားတြင္လည္း ၾကီးစြာေသာ ပ႗ိပကၡမ်ား ရွိေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ အထည္အလိပ္ ကုန္သြယ္မွဳတြင္လည္း ဥရုေဂြးသေဘာတူညီခ်က္မ်ားတြင္ proviso ႏွင့္ loophole မ်ား ရွိေနခဲ့ပါသည္။ သေဘာတူညီခ်က္အရ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ ေမွ်ာ္လင့္ထားသည္အခ်က္မွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွ ထုတ္ကုန္မ်ားကမၻာ့ေစ်းကြက္တြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ရန္ (၁၉၉၅) တြင္ခ်မွတ္ထားေသာ quantitative restrictions မ်ားအား ဆယ္ႏွစ္တာကာလေနာက္ပိုင္းတြင္ ၄၉% ေလွ်ာ့ခ်ေပးရန္ ဆိုသည့္အခ်က္သာျဖစ္ပါသည္။ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားလက္မွတ္ေရးထိုးစဥ္၌ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ ဤအခ်က္မွာ သေဘာတူညီခ်က္၏ ခ်က္ခ်င္းသက္ေရာက္မွဳကို ဆြဲဆန္႕ထားေသာ proviso မွန္းမသိခဲ့ၾက။ ပိုဆိုးသည္ကား ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားမွ အေရအတြက္အရ ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္သြင္းကုန္မ်ားအား ထိန္းခ်ဳပ္မွဳဖယ္ရွားခ်ိန္တြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံသြင္းကုန္မ်ား မည္သို႕မွ် မယွဥ္ျပိဳင္ႏိုင္ေတာ့မည့္ targets မ်ားခ်မွတ္ထုတ္လုပ္ထားျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
တဖန္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားသည္ ဥရုေဂြးသေဘာတူညီခ်က္အရ စက္မွဳလုပ္ငန္းရွင္မ်ားအတြက္ tariffs မ်ား ေလွ်ာ့ခ်ေပးသည္မွန္ေသာ္လည္း၊ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားက တင္သြင္းေသာ စက္မွဳထြက္ကုန္မ်ားအေပၚတြင္ ပိုမိုျမင့္မားေသာ tariffs မ်ား ခ်ထားခဲ့သည္။ ထို႕အျပင္ degree of processing ျမင့္မားေသာ ကုန္ပစၥည္းမ်ားအတြက္လည္း ပိုမိုျမင့္မားေသာ tariffs မ်ား ခ်ထားခဲ့သည္။ ဥပမာ- ဥေရာပသမဂၢႏိုင္ငံမ်ားသို႕ cigar တင္သြင္းမွဳသည္ raw tobacco တင္သြင္းမွဳထက္ ပို၍ tariffs မ်ားျပီး၊ processed food မ်ားသည္ unprocessed food မ်ားထက္ ပို၍ tariffs မ်ားေလသည္။ အထည္အလိပ္ပစၥည္းမ်ားတြင္လည္း fabrics မ်ားသည္ thread ထက္ပို၍ tariffs မ်ားမ်ား သတ္မွတ္ျခင္းခံရေလသည္။
ထိုကဲ့သို႕ေသာ Tariff escalation လုပ္ျခင္းျဖင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအား ၄င္းတို႕၏ အစဥ္အလာ ကိုလိုနီေခတ္ ကုန္သြယ္ေရး ပံုစံျဖစ္ေသာ ကုန္ၾကမ္းမ်ားႏွင့္ ရိုးရွင္းေသာစက္မွဳထုတ္ကုန္မ်ား တင္ပို႕ျခင္းတြင္သာ ဖက္တြယ္ထားေစရန္ အားေပးေနသကဲ့သို႕ျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္ရာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ processed product မ်ားအား ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားထက္ပိုမိုခ်ိဳသာေသာ ေစ်းႏွဳန္းမ်ားျဖင့္ ထုတ္လုပ္ႏိုင္ေစကာမူ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားသို႕တင္သြင္းရာတြင္ ျမင့္မားေသာ tariffs မ်ားကို ရင္ဆိုင္ရသျဖင့္ ေစ်းကြက္တြင္ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ရန္ အခက္အခဲမ်ားစြာကို ျဖစ္ပြားေစေတာ့သည္။
အထက္ပါ ေစ်းကြက္ေရးရာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ား ေပ်ာက္ဆံုးျခင္းထက္ ပို၍ ထိခိုက္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားသည္ကား liberalization မွ ေပၚထြက္လာေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား ျဖစ္ေလသည္။
ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ Economic Liberalization လုပ္ရာမွ ေပၚထြက္လာတတ္ေသာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား
Free Trade ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဘာဂေဗဒသီအိုရီတြင္ အေျခခံ proposition တခုရွိပါသည္။ ယင္းမွာ အေျခအေန အတိုင္းအတာ တခုတြင္ Free Trade သည္ တိုင္းျပည္အတြက္ အက်ိဳးရွိေစသည္ မွန္ေသာ္လည္း Free Trade ျဖစ္ေအာင္ ညွိယူေနဆဲကာလမ်ားတြင္ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုထဲမွ အခ်ိဳ႕က႑မ်ား က်ဆင္းျပီး၊ အခ်ိဳ႕က႑မ်ား တိုးတက္တတ္သည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ပညာရွင္မ်ားက ဤသည္ကို sunrise sector မ်ားႏွင့္ sunset sector မ်ားဟူ၍ ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ၾကသည္။ ကုန္သြယ္မွဳတံခါးမ်ား ဖြင့္လိုက္ခ်ိန္တြင္ ျပည္တြင္း ထုတ္လုပ္သူမ်ားသည္ ကမၻာတ၀ွမ္းတြင္ ရွိေနေသာ နည္းပညာအေျပာင္းအလဲ၊ စားသံုးသူလိုအင္ႏွင့္ အစိုးရမူ၀ါဒမ်ားကို ဘြားခနဲ ရင္ဆိုင္ေတြ႕လိုက္ရတတ္ ေလ့ရွိသည္။ အဆိုပါ အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ တိုင္းျပည္၏ ထုတ္လုပ္မွဳအေပၚသို႕ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္မွဳ မ်ား ရွိလာတတ္ပါသည္။
ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရး၏ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳမ်ားႏွင့္ အညီ ေလ့က်င့္ သင္ၾကားေရး စီမံခ်က္မ်ား၊ အလုပ္လက္မဲ့ ကူညီေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ား ရွိတတ္ပါသည္။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးေသာ ဥပမာကဲ့သို႕ပင္ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရးတြင္ ယွဥ္ျပိဳင္မွဳအားေကာင္းလာေစရန္ လယ္သမားမ်ားအား ေထာက္ပံ့ေၾကးေငြ ေပးအပ္ျခင္းမ်ား၊ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားအား ပံ့ပိုးကူညီေပးျခင္းမ်ား တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ရွိေပသည္။ Free Trade ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားလာေသာ sunset sectors မ်ားမွ အလုပ္သမားမ်ားကိုလည္း အျခားသင့္ေလ်ာ္ရာ က႑မ်ားတြင္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္ေပးေသာ အစီအစဥ္မ်ား ရွိေလသည္။ သို႕ရာတြင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ အလုပ္လက္မဲ့ေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေၾကာင့္ ေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းသြားေသာ စီးပြားေရးက႑မ်ားမွ လုပ္သားမ်ားအား အျခား က႑မ်ားတြင္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးျခင္း အစီအစဥ္မ်ား နည္းပါးေလသည္။
ဥပမာ- ဥေရာပသမဂၢတြင္ စက္ရံု၊ အလုပ္ရံုမ်ား ရပ္တန္႕သြားျခင္းေၾကာင့္ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာမ်ား ၾကီးထြားလာေသာ ေနရာေဒသမ်ားအတြက္ structural funds မ်ား ခ်မွတ္ေပးေသာ မူ၀ါဒမ်ား ရွိေလသည္။ အဆိုပါ မူ၀ါဒမ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ က်င့္သံုးရန္ကား မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ ၄င္းအျပင္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ safety net ဟုေခၚေသာ အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ၊ သက္ၾကီးရြယ္အို ပင္စင္၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါး မိသားစုမ်ားအား ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မွဳ စသည္မ်ား နည္းပါးသည္ျဖစ္ရာ economic liberalization ႏွင့္အတူ ယွဥ္တြဲအသံုးျပဳရမည့္ လူမွဳအသံုးစရိတ္ (Social Spending) တြင္ အားနည္းခ်က္ ရွိျခင္းေၾကာင့္ လူမွဳေရးဆိုင္ရာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား (Social consequences) မ်ား ထြက္ေပၚလာတတ္ေလသည္။
ဟားဗတ္တကၠသိုလ္မွ စီးပြားေရးပညာရွင္ Dani Rodrik က ဒုတိယကမၻာစစ္အျပီးကာလက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ားသည္ economic liberalization, trade liberalization မူ၀ါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရာတြင္ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားမွ လူမွဳအသံုးစရိတ္မ်ားကိုပါ ဖူဖူလံုလံု အသံုးျပဳခဲ့ေၾကာင္း ေလ့လာေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ လူမွဳအသံုးစရိတ္ သံုးစြဲေရးတြင္ အခက္အခဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနတတ္သည္။ အခက္အခဲတမ်ိဳးမွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနေသာ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားသည္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး အသံုးစရိတ္မ်ားထက္ စစ္အသံုးစရိတ္မ်ားကို ပိုမိုသံုးစြဲျခင္း ရွိေနပါက မည္သို႕ေသာ economic liberalization မူ၀ါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနေစကာမူ တိုင္းျပည္စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး အက်ပ္အတည္း ျပႆနာမ်ား မလြဲမေသြ ျဖစ္ပြားေနမည္သာ ျဖစ္သည္။
အျခားအခက္အခဲ တမ်ိဳးမွာကား သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားသည္း ႏိုင္ငံျခား ေထာက္ပံ့မွဳေပၚတြင္ မွီခိုေသာ စီးပြားေရးမူ၀ါဒမ်ား က်င့္သံုးရျခင္းမွ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ေသာ အခက္အခဲတရပ္ျဖစ္သည္။ ျပည္ပ ေထာက္ပံ့မွဳမ်ားအေပၚတြင္ မွီခိုသည့္ (aid dependency model) ၏ ဆိုးက်ိဳးတရပ္တြင္ အလွဴရွင္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ အစိုးရအသံုးစရိတ္ကို ေလွ်ာ့ခ်ခိုင္းျခင္း ျပႆနာရွိတတ္သည္။ စစ္အသံုးစရိတ္ၾကီးမားေသာ အစိုးရမ်ား၊ လာဘ္စားမွဳမ်ားကို တိုက္ဖ်က္သည့္ အစီအစဥ္မ်ားအတြက္ ေကာင္းမြန္ေသာ္လည္း အမွန္တကယ္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမွဳေရးႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ တိုက္ဖ်က္ေရးအစီအစဥ္မ်ားတြင္ အစိုးရအသံုးစရိတ္မ်ားျပားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားကိုမူ တိုက္ရိုက္ထိခိုက္မွဳ ရွိလာတတ္ျပန္သည္။
မည္သို႕ဆိုေစ အဆိုပါ အခက္အခဲမ်ား ျဖစ္ပြားေနခ်ိန္တြင္ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး အက်ပ္အတည္း ျပႆနာမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳႏွင့္ အစြန္းေရာက္မွဳမ်ားကို ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ျပီး ဦးေႏွာက္ယိုစီးမွဳျပႆနာမ်ားကိုလည္း ေပၚထြက္ေစႏိုင္သည္။ တျပိဳင္နက္တည္းတြင္ ျပည္ပမွ ၀င္ေရာက္လာေသာ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းၾကီးမ်ားမွ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္ကို ခ်ဳပ္ကိုင္၍ ျပည္တြင္းထုတ္လုပ္သူမ်ားကို အစားထိုးမွဳမ်ားလည္း ေပၚထြက္လာမည္ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာစံခ်ိန္ စံညႊန္းမ်ား
ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးမွ ခ်မွတ္ထားေသာ အခ်ိဳ႕စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကလည္း ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္မွဳ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္မွဳမ်ားကို အႏုတ္လကၡဏာ သက္ေရာက္မွဳ ရွိေနျပန္သည္။ လယ္ယာပို႕ကုန္မ်ားတင္ပို႕ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကုန္ပစၥည္းတင္သြင္းေသာ ႏိုင္ငံမ်ားမွ သတ္မွတ္ထားသည့္ Sanitary and phytosanitary (SPS) စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကို ျပည့္မီွရမည္ ျဖစ္ေပသည္။ အဆိုပါ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားမွ ႏိုင္ငံတကာထုတ္ကုန္ အဆင့္အတန္း ျမင့္မားေရးကို ရည္ရြယ္ျခင္းေၾကာင့္ ေကာင္းက်ိဳးကို ဦးတည္ေစသည္ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ မိမိႏိုင္ငံတြင္းမွ ထုတ္လုပ္မွဳမ်ားကို ျမွင့္တင္ရန္ ရည္ရြယ္ျပီး အထက္ပါ စံညြန္းမ်ားကို အသံုးျပဳ၍ ပို႕ကုန္တင္သြင္းမွဳကို တားျမစ္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားလည္း ရွိေလသည္။
ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား သတ္မွတ္ျခင္းသည္ လူ႕စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး၊ က႑အလိုက္ က်ြမ္းက်င္ေသာ ပညာရွင္မ်ား ရွိေနသည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အခက္အခဲ မရွိေသာ္လည္း လူ႕စြမ္းအား အရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွးေကြးေနေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အခက္အခဲ၊ အတားအဆီးမ်ား ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။ ဥပမာ- ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား ျပည့္မွီရန္ ၾကိဳးပမ္းရမည့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ tariff ႏွင့္ permissible countervailing duties မ်ား တြက္ခ်က္ျခင္းတြင္ က်ြမ္းက်င္ရန္ လိုအပ္သည္။ မူပိုင္ခြင့္မ်ား၊ က်န္းမာသန္႕ရွင္းမွဳမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ စံခ်ိန္ စံညႊန္းမ်ား ျပည့္မွီေစရန္အတြက္ က်ြမ္းက်င္သည့္ စစ္ေဆးေရး၀န္ထမ္းမ်ား ခန္႕အပ္ထားရွိရမည္။ ယင္းသို႕ေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားအတြက္ institutional development အတိုင္းအတာတခုအထိ လိုအပ္သည္ျဖစ္ရာ ကနဦးအစမွ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ ၾကီးစြာေသာ အသံုးစရိတ္မ်ား ေပၚထြက္လာပါေတာ့သည္။
စီးပြားေရးပညာရွင္ Finger ႏွင့္ Schuler တို႕က အဆိုပါ အသံုးစရိတ္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ႏွိဳင္းယွဥ္တြက္ခ်က္ေလ့လာၾကည့္ရာတြင္ စံခ်ိန္စံညႊန္းဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ သံုးခုျဖစ္ေသာ customs valuation, Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS) ႏွင့္ Sanitary and phytosanitary (SPS) measures တို႕အတြက္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံခ်င္းစီအလိုက္ ကုန္က်စရိတ္မွာ ေဒၚလာ သန္း (၁၅၀) ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါသည္။ ယင္းပမာဏမွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံအမ်ားစု၏ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ဘတ္ဂ်က္ပမာဏ ထက္ ပိုမိုျမင့္မားပါသည္။ သို႕ျဖစ္ရာ အခ်ိဳ႕ေသာ ပညာရွင္မ်ားက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီး၏ အရွိန္အ၀ါကို အသံုးျပဳ၍ ယင္းတို႕တြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးျဖစ္ေသာ institutions မ်ားႏွင့္ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကို ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအား အတင္းအၾကပ္ ဖိအားေပး သံုးစြဲေစေသာေၾကာင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္မ်ား၏ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳကို ေႏွာင့္ေႏွးေစသည္ဟု ေ၀ဖန္ေျပာဆိုၾကပါသည္။
နိဂံုး
မည္သို႕ဆိုေစ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး ဆက္ႏြယ္မွဳမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ေပၚတြင္ မ်ားစြာ မူတည္ပါသည္။ ယင္းသို႕ေသာ အေျခအေနတြင္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရး အဖြဲ႕ၾကီးမွ ျပဳလုပ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနေသာ negotiated rule-making စနစ္သည္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ား၏ အမွန္တကယ္လိုအပ္ေနေသာ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီမွဳ မရွိ ျဖစ္ေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္ရာ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႕ၾကီးႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ စည္းမ်ဥ္းဆိုင္ရာ ကစားပြဲမ်ား သည္ကား စဥ္ဆက္မျပတ္ ဆက္လက္ရွိေနဦးမည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါသည္။
ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊ ၁၂၊ ၂၀၀၉)
ရည္ညႊန္းကိုးကားစာရင္း
Bhattacharjea, A. (2004) 'Developing Countries in the world trade regimes' in Mackintosh (eds.) Making the International: Economic Interdependence and Political Order, London, Pluto Press,
Chang, H. (2002) Kicking Away the Ladder: Development Strategy in Historical Perspective, London, Anthem Press
Das, B. (1998) WTO Agreements: Deficiencies, Imbalances and Required Changes, London, Zed Books
Finger, J. & Schuler, P. (2000) 'Implementation of the WTO Commitments: the development challenge in Hokeman, B, English, P. and Matto, A. (eds) Development, Trade and WTO: A Handbook, Washington DC, World Bank
Oxfam (2002) Rigged Rules and Double Standards: Trade, Globalization and the Fight against Poverty, London, Oxfam
Rodrik, D. (2001) The Global Governance of Trade as if Development really mattered, New York, UNDP