တမီးလ္တိုက္ဂါးအေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း
စကားခ်ီး
(၂၀၀၈)ခုႏွစ္နဲ႕ (၂၀၀၉) ခုႏွစ္ အစပိုင္း ကာလတေလွ်ာက္ဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ပ႗ိပကၡစစ္မီးေတြ ေတာက္ေလာင္ေနတဲ့ ကာလလို႕ ဆိုရမလားပဲ။ ၂၀၀၈ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လထဲမွာ Georgian- Ossetian ပ႗ိပကၡရဲ႕ တစိတ္တပိုင္းျဖစ္တဲ့ South Ossetia စစ္ပြဲျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာေတြက တဘက္၊ ရုရွားနဲ႕ South Ossetia ထဲက separatists ေတြက တဘက္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဒီစစ္ပြဲမွာ လူအမ်ားအျပား ေသေၾကပ်က္စီးခဲ့ရတယ္။ အိုးမဲ့အိမ္မဲ့ျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ ႏွစ္ကုန္ပိုင္းေရာက္ေတာ့ အစၥေရးက ပါလက္စတိုင္း Hammas အဖြဲ႕ကို စစ္ေရးနည္းနဲ႕ ေခ်မွဳန္းတဲ့ ကိစၥဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းက မီဒီယာေတြအားလံုးရဲ႕ ေခါင္းၾကီးပိုင္း သတင္းေတြ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ဒါေတြတင္မက ကမၻာတ၀ွမ္းလံုးမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ armed conflict ေတြျဖစ္တဲ့ အာရွတိုက္က အာဖဂန္နစ္စတန္- တာလီဘန္အေရး၊ အိႏၵိယ-Kashmier အေရး၊ ဖိလစ္ပိုင္- Mindanaoan separatists အေရး၊ သီရိလကၤာ- တမီးလ္အေရး၊ အာဖရိကတိုက္က အယ္လ္ဂ်ီးရီးယားနဲ႕ လက္နက္ကိုင္အစၥလာန္အုပ္စု (ဂ်ီအိုင္ေအ) အေရး၊ ဆိုမားလီးယားအေရး၊ ဆူဒန္-ဒါဖာအေရး၊ ယူဂန္ဒါနဲ႕ Lord's Resistance Army အေရး၊ ဥေရာပက ရုရွား- Chechenအေရး၊ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာအေရး၊ လက္တင္အေမရိကက ကိုလန္ဘိုအေရး၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းက အီရတ္အေရး၊ အစၥေရး-ပါလက္စတိုင္းအေရး၊ ေရမင္- Shabab al-Moumineen အေရး၊ Turkey- the Kurdish Workers’ Party (PKK) အေရးကိစၥေတြဟာ လူေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ အသက္ေတြ၊ ဘ၀ေတြကို ဖ်က္ဆီးပစ္ခဲ့ပါျပီ။
ဒီအေရးကိစၥေတြၾကားထဲမွာ အခု ၂၀၀၉ ႏွစ္ဦးပိုင္းကာလမ်ားက်ေတာ့ သီရိလကၤာက တမီးလ္တိုက္ဂါးမ်ားနဲ႕ အစိုးရတပ္မ်ားအၾကားက (၃၇)ႏွစ္ၾကာရွည္ခဲ့ျပီျဖစ္တဲ့ ပ႗ိပကၡဟာ စစ္ေရးေလ့လာသူမ်ားနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ concern ကို တိုးျမင့္ေစခဲ့ပါတယ္။ သီရိလကၤာ သမၼတ Mahinda Rajapakse က တမီးလ္တိုက္ဂါးမ်ားကို အျပီးသတ္ေခ်မွဳန္းႏိုင္ေတာ့မယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္း (၆၁) ႏွစ္ေျမာက္လြတ္လပ္ေရးေန႕အခမ္းအနားမွာ ေျပာဆိုသြားခဲ့ေပမယ့္လဲ အစိုးရတပ္မ်ားနဲ႕ တမီးတိုက္ဂါးတို႕ရဲ႕ ပ႗ိပကၡဇုန္ အတြင္းမွာ အရပ္သား ၂ သိန္းခြဲခန္႕ ပိတ္မိေနပါတယ္။ ယူအက္စ္၊ အီးယူ၊ ဂ်ပန္၊ ေနာ္ေ၀တို႕ပါ၀င္တဲ့ quartet ( Oslo-led Peace Negotiations) ကေတာ့ တမီးတိုက္ဂါးမ်ားကို လက္နက္ခ်ျပီး၊ အပစ္အခတ္ရပ္စဲဖို႕ တိုက္တြန္းထားပါတယ္။ သူတို႕အဆိုအရ မၾကာခင္မွာ တမီးလ္တိုက္ဂါးမ်ားရဲ႕ လွဳပ္ရွားနယ္ေျမေတြလဲ ဆံုးရွံဳးေတာ့မွာျဖစ္တဲ့အတြက္ ဆက္တိုက္ေနတာဟာ တိုက္ပြဲ၀င္သူေတြနဲ႕ အရပ္သားေတြရဲ႕ အသက္ေတြ ထပ္မံဆံုးရွံဳးတာပဲ ျဖစ္လာႏိုင္တာေၾကာင့္ အက်ိဳးမရွိေၾကာင္း ေျပာထားၾကပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္ေတြကို သတင္းမွာ နားေထာင္ေနမိရင္း တမီးလ္တိုက္ဂါးမ်ားနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ဒီေဆာင္းပါးေလးကို ေရးျဖစ္သြားပါတယ္။
နိဒါန္း
ကမၻာတ၀ွမ္းက insurgent forces ေတြကို စစ္ေရးေလ့လာသူေတြ၊ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕ေတြ၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးလွဳပ္ရွားသူေတြက ရွဳေထာင့္မ်ိဳးစံုကေန အမ်ိဳးအစားမ်ိဳးစံု ခြဲျခားျပီး ေလ့လာ ဆန္းစစ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ ထင္ရွားတဲ့ modelတမ်ိဳးကေတာ့ စစ္ေရးေလ့လာသူ Clapham ခြဲျခားသံုးသပ္ျပထားတဲ့ အမ်ိဳးအစားပံုစံျဖစ္ပါတယ္။ သူက insurgent forces ေတြကို လြတ္ေျမာက္ေရးလွဳပ္ရွားသူေတြ၊ ခြဲထြက္ေရးလွဳပ္ရွားသူေတြ၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလိုသူေတြနဲ႕ စစ္ဘုရင္ေတြဆိုျပီး အမ်ိဳးအစားေလးမ်ိဳး ခြဲျခားခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ခြဲျခားမွဳပံုစံဟာ ထင္ရွားလွေပမယ့္ ဒီပံုစံဟာ aspirations ကိုသာ အေျခခံျပီး၊ manifestations ေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားထားျခင္း မရွိပါဘူး။ တျခားထင္ရွားတဲ့ ပံုစံတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ O' Neill ရဲ႕ anachist, egalitarian, traditionalist, pluralist, separatist, reformist, preservationist အမ်ိဳးအစားေတြကလဲ Calpham ရဲ႕ ပံုစံတုန္းကလိုပဲ aspirations ကိုသာ အေျခခံထားပါတယ္။
အခုဒီေဆာင္းပါးမွာ တမီးလ္တိုက္ဂါးမ်ားအေၾကာင္း ေဖာ္ျပတဲ့အခါမွာေတာ့ တျခားပံုစံတမ်ိဳးတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရးအဖြဲ႕ၾကီးမွ ထုတ္ေ၀တဲ့ Adelphi Paper ထဲက Mackinlay ရဲ႕ ခြဲျခားမွဳပံုစံကို အသံုးျပဳပါမယ္။ သူက insurgent forces ေတြကို Lumpen, Clan, Popular နဲ႕ Global ဆိုျပီး ေလးမ်ိဳးေလးစား ခြဲျခားထားခဲ့ပါတယ္။ သူ႕ခြဲျခားမွဳပံုစံဟာ လွံဳေဆာ္မွဳအေၾကာင္းတရားေတြ၊ အားသာခ်က္ေတြ၊ မဟာဗ်ဴဟာ၀န္းက်င္အေနအထားေတြ၊ ဦးေဆာင္မွဳ၊ အဖြဲ႕အစည္းပံုစံ၊ နည္းဗ်ဴဟာ စတဲ့အခ်က္ေတြအေပၚမွာ အေျခခံထားတဲ့အတြက္ အဖြဲ႕အစည္းတခု အေၾကာင္း ေလ့လာေဖာ္ျပတဲ့အခါမွာ instruments of assessment အေနနဲ႕ အသံုး၀င္လွပါတယ္။
သူ႕ခြဲျခားမွဳပံုစံအရ Lumpen insurgent force ဆိုတာက ideology အေပၚမွာ အေျခမခံပဲ၊ culture နဲ႕ intellectual လ႔ႊမ္းမိုးမွဳကေန ေပၚေပါက္လာတဲ့ အဖြဲ႕အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- Sierra Leone က အာရ္ယူအက္ဖ္လို႕ အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ Revolutionary Front Party ပါ။ ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ Clan Insurgent force ပါ။ Clan ဆိုတာက ဘိုးေဘးဘီဘင္တဦးတည္းက ဆင္းသက္လာတယ္လို႕ အစဥ္အဆက္ ယူဆသတ္မွတ္ခဲ့ၾကတဲ့ မ်ိဳးႏြယ္စုပါ။ ႏိုင္ငံအမ်ားစုမွာ ဒီလိုမ်ိဳးႏြယ္စုေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ သူတို႕ေတြက ဘာသာစကား၊ အမ်ိဳးေတာ္မွဳ၊ အမည္နာမတူမွဳေတြအေပၚမွာ အေလးအနက္ ထားတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီမ်ိဳးႏြယ္စုေတြက military purposes အတြက္ စုစည္းရာမွာ အေရးၾကီးေသြးနီးတတ္တာေၾကာင့္ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့လဲ national army ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း ေတြျဖစ္လာပါတယ္။ ဥပမာ- ျဗိတိသွ်စစ္တပ္ရဲ႕ Highland Regiments မ်ားဟာ Scottish Clans ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့လဲ insurgent forces ေတြျဖစ္လာၾကပါတယ္။ ဥပမာ- ဆိုမားလီးယားမွာဆိုရင္ clans, sub-clans အမ်ိဳးအစားမ်ားစြာ ကြဲျပားေနျပီး၊ ျပည္တြင္းပ႗ိပကၡကလဲ အရမ္းၾကီးမားေနတာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာျမင့္ခဲ့ပါျပီ။ ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ global insurgent forces ပါ။ ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ ဥပမာျပရတာ လြယ္ကူလွပါတယ္။ အိုစမာဘင္လာဒင္ရဲ႕ al-Qaeda အဖြဲ႕လိုပံုစံမ်ိဳးေတြကို ေခၚဆိုတာပါ။ ေနာက္ဆံုးတမ်ိဳးကေတာ့ popular insurgent forces ပါ။ popular ဆိုတဲ့ စကားလံုးက လူထုရဲ႕ ေထာက္ခံမွဳကို ဆိုလိုတာပါ။ ပိုမိုအင္အားၾကီးမားတဲ့ တရား၀င္အစိုးရ (သို႕မဟုတ္) တရားမ၀င္ အစိုးရတရပ္ကို ဆန္႕က်င္ဖို႕ တမ်ိဳးသားလံုးကျဖစ္ေစ၊ လူမ်ိဳးစုမ်ား ပူးေပါင္းေနထိုင္တဲ့ႏိုင္ငံဆိုရင္လဲ လူမ်ိဳးစုတခုကျဖစ္ေစ၊ ေထာက္ခံအားေပးတဲ့ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕ကို ရည္ညႊန္းသတ္မွတ္တာျဖစ္ပါတယ္။
တမီးလ္ႏွင့္ Popular insurgency
Classical form အရ Popular insurgency မွာ phase သံုးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ပထမက Pre-Revolutionary Phase ပါ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္သူဟာ ေနာက္လိုက္အနည္းငယ္နဲ႕ ကင္ပိန္းအတြက္ political environment ကို စတင္ဖန္တီးပါတယ္။ ေထာက္ခံသူမ်ားလာတဲ့အခါ လွဳပ္ရွားမွဳအသက္၀င္လာေတာ့မွ အစိုးရတပ္ေတြကို ထိေတြ႕မွဳစတင္လာျပီး Insurgency Phase ျဖစ္လာတာပါ။ ဒီလိုထိေတြ႕မွဳေလးေတြ ေအာင္ျမင္လာတဲ့အခါက်မွ၊ လက္နက္ကိုင္လွဳပ္ရွားမွဳအားေကာင္းလာျပီး ျပည္တြင္းစစ္ကို အသြင္ေျပာင္းၾကပါတယ္။ အဲဒါကို Limited War Phase လို႕ စစ္ေရးအသံုးအႏွဳန္းအရ ေခၚဆိုပါတယ္။ တမီးလ္တိုက္ဂါးေတြရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳပံုသ႑ာန္ေတြဟာ ဒီ Phases သံုးမ်ိဳးလံုးကို တဆင့္ခ်င္းကူးေျပာင္းလာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
Popular insurgency မွာ ေနာက္ထပ္ေတြ႕ရတဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာတမ်ိဳးကေတာ့ အစိုးရတပ္နဲ႕ insurgent forces အၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳပါပဲ။ ဒါကေတာ့ အစိုးရလွဳပ္ရွားမွဳအေပၚမွာ မူတည္ျပီး၊ လိုက္လံ ခ်ိန္ဆရတာျဖစ္ပါတယ္။ A tough regime invites a dangerous insurgent ဆိုတဲ့သမိုင္း၀င္ ဆိုရိုးစကားတခုလိုပါပဲ။ တမီးတိုက္ဂါးမ်ားကိစၥမွာ အၾကမ္းဖက္မွဳကိစၥ၊ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မွဳကိစၥေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲမွဳေတြေၾကာင့္၊ ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္သူေတြ အၾကားမွာေတာင္ ကိုယ္ပိုင္တန္ဖိုးထားမွဳေတြ၊ စံေတြေပၚမူတည္ျပီး အၾကီးအက်ယ္ အျငင္းပြားမွဳေတြ ျဖစ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ တကၠသိုလ္ဌာနတခုအတြင္းမွာတင္ လူ႕အခြင့္အေရးေလ့လာသူေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳ ေလ့လာသူေတြအၾကား၊ serious debate ေတြ ျဖစ္လာၾကရပါတယ္။ ဘယ္သူမွန္တယ္၊ မွားတယ္ေျပာရခက္တဲ့ ပုစၦာၾကီး တပုဒ္ပါပဲ။ ႏွစ္ဖက္စလံုးမွာ အားနည္းခ်က္ေတြ၊ အမွားေတြ ရွိခဲ့ၾကတာေတာ့ အေသအခ်ာပါ။
Popular insurgency မွာ ေနာက္ထပ္ေတြ႕ရတဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာတမ်ိဳးကေတာ့ အဖြဲ႕အစည္းဖြဲ႕စည္းပံုပါ။ ဒီအဖြဲ႕ေတြမွာ ဘ႑ာေရး၊ ႏိုင္ငံတကာဆက္သြယ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ ျပန္ၾကားေရးနဲ႕ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရး၊ စစ္ေရးဆိုတဲ့ functional areas ေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီဧရိယာေတြမွာ တခုမဟုတ္တခု ခ်ိဳ႕ယြင္းတဲ့ အဖြဲ႕ဆိုရင္လဲ သူတို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရည္မွန္းခ်က္ကို ျပည့္မီွေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကမၻာတ၀ွမ္းေတာ္လွန္ေရးမ်ားစြာက ဒီအခ်က္ကို ေသြးနဲ႕ရင္းျပီး သက္ေသထူသြားခဲ့ျပီးပါျပီ။ တမီးလ္တိုက္ဂါးမ်ားမွာ ဒီသြင္ျပင္လကၡဏာေတြအားလံုးရွိေနပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္မွာ ျမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ ဘ႑ာေရး District ကို ဗံုးေဖာက္ခြဲမွဳသာ မျပဳလုပ္ခဲ့ဖူးဆိုရင္ ဒီအဖြဲ႕ရဲ႕ အေျခအေနက အခုအခ်ိန္မွာ တမ်ိဳးျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီကိစၥအေၾကာင္းကို ေအာက္က သမိုင္းျဖစ္စဥ္ေတြမွာ အေသးစိတ္ေရးသားထားပါတယ္။
ပ႗ိပကၡျမစ္ဖ်ားခံရာ
သီရိလကၤာႏိုင္ငံမွာ အခုျဖစ္ပြားေနတဲ့ ပ႗ိပကၡဟာ လူမ်ားစုျဖစ္တဲ့ Sinhala community နဲ႕ လူနည္းစု Tamil Community တို႕အၾကားက ethnic conflict အမ်ိဳးအစားျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၇၀ အစပိုင္း ကာလမ်ားက တမီးလ္လူမ်ိဳးေတြအၾကားမွာ ေရြးေကာက္ခံ Sinhalese government ရဲ႕ တမီးလ္လူမ်ိဳးမ်ားအေပၚ ဘာသာစကား၊ ပညာေရးတိုးတက္မွဳအခြင့္အလမ္း၊ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္း စတဲ့ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး အခြင့္အလမ္းေတြမွာ exclusion လုပ္ထားတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး မေက်နပ္မွဳေတြ ေပါက္ဖြားလာခဲ့ပါတယ္။ တမီးလ္လက္နက္ကိုင္ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့ျပီး၊ တမီးလ္လူမ်ိဳးမ်ားရဲ႕ တန္းတူညီမွ်ခြင့္၊ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မယ့္ autonomy အတြက္ ေတာင္းဆိုမွဳေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာအဖြဲ႕မ်ားကလဲ လံုး၀လြတ္လပ္ေရးကို ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။
ပ႗ိပကၡၾကီးထြားလာျခင္း
၁၉၈၃ ခုႏွစ္က်ေတာ့ တမီးလ္ insurgent group ျဖစ္တဲ့ Liberation Tigers of Tamil Eelam (LTTE) အဖြဲ႕က အစိုးရတပ္ေတြကို ျခံဳခိုတိုက္ခိုက္တဲ့ တိုက္ပြဲတခုျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီတိုက္ပြဲေၾကာင့္ အစိုးရတပ္သား (၁၃) ေယာက္ ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္အေပၚမွာ လူမ်ားစုျဖစ္တဲ့ Sinhala community က လူမ်ိဳးေရးအေရးအခင္းေတြ ဖန္တီးျပီး အၾကီးအက်ယ္တုံ႕ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တမီးလ္လူမ်ိဳးမ်ားဟာ ေနရပ္ေဒသေတြကို စြန္႕ခြာျပီး၊ တမီးလ္လူမ်ိဳးအမ်ားစုရွိတဲ့ နယ္ေျမေဒသေတြမွာ သြားေရာက္အေျခခ်ေနထိုင္ၾကပါေတာ့တယ္။ တခါတရံမွာ ေသးငယ္တဲ့ တိုက္ပြဲေလးေတြဟာလဲ ၾကီးမားခက္ထန္လွတဲ့ ပ႗ိပကၡၾကီးေတြရဲ႕ မီးပြားေတြ ျဖစ္လာေစတတ္တယ္ ဆိုတာ ဒီျဖစ္ရပ္က သက္ေသတခုပါပဲ။
မ်ားေသာအားျဖင့္ လူမ်ိဳးေရးအေပၚ အေျခခံတဲ့ ပ႗ိပကၡမီးေတြ တဟုန္းဟုန္းေတာက္ေလာင္ေစမွဳေတြရဲ႕ တရားခံေတြဟာ လူနည္းစုေခါင္းေဆာင္ေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ လူမ်ားစုေခါင္းေဆာင္ေတြ ျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အင္အားၾကီးမားမွဳအေပၚမွာ မာနေသြးေတြ ၾကြျပီး၊ လူနည္းစုေတြ၊ တိုင္းရင္းသားေတြကို ခ်ိဳးႏွိမ္တဲ့ စကားလံုးေတြ၊ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ျပဳလုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုျဖစ္ရပ္ေတြဟာ လူနည္းစု တိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ ရပ္တည္ခ်က္ကို ေစာ္ကားမိသလိုျဖစ္ျပီး၊ ပ႗ိပကၡေတြကို ပိုမိုၾကီးက်ယ္သြား ေစေတာ့တာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္လဲ majority leader ဟာ rational ျဖစ္ဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း ပညာရွင္ေတြက ေထာက္ျပေျပာဆိုၾကတာပါ။ rational မျဖစ္တဲ့ လူမ်ားစုေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ တိုင္းျပည္စည္းလံုး ညီညြတ္ေရးကို တည္ေဆာက္လို႕ မရပါဘူး။ အခ်ိန္မေရြး conflict escalation ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ အခုပ႗ိပကၡကိုသာ က်ြမ္းက်င္စြာ ကိုင္တြယ္တတ္ခဲ့ရင္ ေနာင္ႏွစ္ေပါင္း သံုးဆယ္ေက်ာ္ၾကာေအာင္ တဟုန္းဟုန္း ေတာက္ေလာင္မယ့္ စစ္မီးေတြကို ထိန္းႏိုင္ခဲ့ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ rational မျဖစ္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြေၾကာင့္ ပ႗ိပကၡကေတာ့ အၾကီးအက်ယ္ ၾကီးမားသြားခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၈၃ ကေန ၁၉၈၇ ခုအထိ ကာလေတြမွာ တမီးလ္လူငယ္ႏွစ္ေသာင္းေက်ာ္ဟာ တမီးလ္တိုက္ဂါးအဖြဲ႕၀င္ေတြ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ျပည္ပကို ထြက္ခြာသြားၾကတဲ့ တမီးလ္လူမ်ိဳးမ်ားရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳ၊ ကူညီေထာက္ပံ့မွဳမ်ားေၾကာင့္ လွဳပ္ရွားမွဳရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္တဲ့ ဘ႑ာေရးခိုင္မာေတာင့္တင္းလာခဲ့ပါတယ္။ ဘ႑ာေရး ဆက္ႏြယ္မွဳမ်ားဟာ ဥေရာပ၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသ၊ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယား၊ ေရမင္၊ ဇန္းဘီးယားတို႕အထိ ခ်ဲ့ထြင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ကင္ပိန္းအတြက္ ရံုးေပါင္း (၄၀) ေက်ာ္ကို ကမၻာအႏွံ႕မွာ တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။
Indo-Lanka Peace Accord
(၁၉၈၇)၊ ေမလ (၂၉) ရက္ေန႕က်ေတာ့ တမီးလ္ေတြရဲ႕ autonomy ရရွိႏိုင္ဖို႕နဲ႕ အိႏၵိယႏိုင္ငံရဲ႕ ေဒသတြင္း geopolitical and strategic interests ကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ဖို႕အေရး ေရွးရွဳတဲ့ Indo- Lanka Peace Accord ထြက္လာပါတယ္။ ဒီစာခ်ဳပ္အရ တမီးနဲ႕ သီရိလကၤာအစိုးရတပ္မ်ားအၾကားက တင္းမာမွဳေတြကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ဖို႕အတြက္ အိႏၵိယစစ္တပ္က တပ္သား တသိန္းေက်ာ္ကို သီရိလကၤာႏိုင္ငံတြင္းမွာ အေျခခ်တပ္စြဲေစပါတယ္။ Peace Keeping force ေတြအေနနဲ႕ပါ။ တမီးလ္ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ဒီ political stream မွာ ပူးေပါင္းပါ၀င္လာၾကပါတယ္။ တမီးလ္တိုက္ဂါးအဖြဲ႕ေတာ့ မပါပါဘူး။ သံုးလၾကာတဲ့အခ်ိန္မွာပဲ တမီးလ္တိုက္ဂါးအဖြဲ႕က India Peace Keeping Force ကို စစ္ေၾကျငာပါေတာ့တယ္။ အျခားတဖက္မွာလဲ ႏိုင္ငံျခားတပ္သားမ်ား အေျခခ်တပ္စြဲမွဳကို အေၾကာင္းျပဳျပီး Sinhala nationalist force က အစိုးရကို စစ္ေၾကျငာျပန္ပါေတာ့တယ္။
ျပည္တြင္းေရးကိစၥေတြမွာ ႏိုင္ငံျခားတပ္ေတြ အသံုးျပဳ ေျဖရွင္းမွဳရွိလာခဲ့ရင္ ဒီအခ်က္ေတြကို အထူးပဲ သတိထားရပါလိမ့္မယ္။ ideology ပိုင္းမွာ သေဘာထားကြဲလြဲတဲ့ ႏိုင္ငံျခားတပ္ေတြ အသံုးျပဳခဲ့ရင္ ပိုဆိုးႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ့္တပ္ေတြ၊ ကိုယ့္ မဟာမိတ္တပ္ေတြဟာလဲ ရန္သူတပ္ေတြ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ဟာ သိပ္အေရးၾကီးပါတယ္။
ေသြးေျမက်ေသာကာလမ်ားႏွင့္ Rajiv Gandhi လုပ္ၾကံခံရမွဳ
အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာ တိုက္ပြဲေတြ အၾကီးအက်ယ္ျဖစ္ျပီး၊ စစ္မီးေတြ ေတာက္ေလာင္ေတာ့တာပါပဲ။ လူေတြရဲ႕ အသက္ေတြ သိန္းခ်ီေသာင္းခ်ီျပီး ပ်က္စီးဆံုးရွံဳးခဲ့ပါတယ္။ တမီးလ္အုပ္စုကြဲ သံုးဆယ္ေက်ာ္ ျပိဳကြဲသြားခဲ့ျပီး၊ တမီးလ္တိုက္ဂါးတဖြဲ႕တည္းသာ အင္အားၾကီး အဖြဲ႕ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၊ ေမလေရာက္ေတာ့ အိႏၵိယ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ Rajiv Gandhi လုပ္ၾကံခံခဲ့ရပါတယ္။ ၁၉၉၀ ေႏွာင္းပိုင္းကာလတေလွ်ာက္ ဗံုးေပါက္ကြဲမွဳေတြ၊ အၾကမ္းဖက္သတ္ျဖတ္မွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးအရ လုပ္ၾကံမွဳေတြအမ်ားအျပား သီရိလကၤာမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ တမီးလ္တိုက္ဂါးနဲ႕ အစိုးရတပ္မ်ားအၾကား အျပန္အလွန္စြပ္စြဲမွဳေတြ ေပၚေပါက္လာပါေတာ့တယ္။
၁၉၉၅၊ ၉၆ ခုႏွစ္ ကာလမ်ားေတြမွာ အစိုးရတပ္ဘက္က လက္ေထာက္ကာကြယ္ေရး၀န္ၾကီးကိုယ္တိုင္ တိုက္ရိုက္စီမံကြပ္ကဲမွဳနဲ႕ ျပဳလုပ္တဲ့ ထိုးစစ္ေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီထိုးစစ္ေတြေၾကာင့္ တမီးလ္ထိန္းခ်ဳပ္နယ္ေျမရဲ႕ အခ်က္အခ်ာေနရာျဖစ္တဲ့ Jaffna ကေန တမီးလ္တပ္ေတြ ဆုတ္ခြာေပးလိုက္ရပါတယ္။ တမီးလ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက Mullitaivu ေတာထဲေတြမွာ စခန္းခ်ရတဲ့အထိ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီအေပၚမွာ တမီးလ္ေတြရဲ႕ တုန္႕ျပန္မွဳကက်ေတာ့ သာမန္ထက္ ပိုျပင္းထန္သြားပါတယ္။ စစ္ပြဲေတြမွာ ခံစားမွဳကို ဦးစားေပးတိုက္လာတဲ့အခါ ႏိုင္ငံေရးရည္မွန္းခ်က္ကေန လက္စားေခ်ေရးဆီကို ေရြ႕ေလ်ာသြားတတ္တယ္။ အဲဒီအခ်က္ကို ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းတိုင္း သတိထားၾကရပါမယ္။ တမီးလ္ေတြလဲ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အလ်င္အျမန္လက္စားျပန္ေခ်ေရးကိုသာ အာရံုစိုက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ျဖစ္ေပၚလာမယ့္ ေနာက္ဆက္တြဲအက်ိဳးဆက္ေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားျခင္း မလုပ္ခဲ့ၾကပါဘူး။ စစ္ေရးထိုးစစ္ကို သူတို႕ျပန္လွန္တံု႕ျပန္ခဲ့ၾကတာက စစ္ေရးနဲ႕ မဟုတ္ပဲ အၾကမ္းဖက္မွဳဆီကို ေရြ႕ေလ်ာသြားပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလ (၃၁)ရက္ေန႕မွာ ျမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ ဘ႑ာေရး district ကို suicide truck ကားနဲ႕ တိုက္ခိုက္ခဲ့မွဳဟာ လူေပါင္း (၈၆) ေယာက္ရဲ႕ ဇီ၀ိန္ကို ေျခြယူသြားခဲ့ျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးနဲ႕ ကေလးမ်ားအပါအ၀င္ လူေပါင္း (၁၃၃၀)ေက်ာ္ကို ဒဏ္ရာရရွိေစခဲ့ပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္ဟာ အစိုးရတပ္အေပၚ တိုက္ရိုက္ထိခိုက္ခဲ့ျခင္း ဘာမွမရွိပဲ၊ အစိုးရတပ္ရဲ႕ legitimacy ကို ျမွင့္တင္ေပးလိုက္သလို ျဖစ္သြားခဲ့ပါတယ္။
ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆီသို႕
၁၉၉၀ ေႏွာင္းပိုင္းကာလက်ေတာ့ Norwegian- Brokered peace process စတင္လာပါတယ္။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွာ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးသေဘာတူညီခ်က္ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ တမီးလ္မ်ားဘက္ကလဲ တမီးလ္လူမ်ိဳးမ်ားအမ်ားစုေနထိုင္ရာ နယ္ေျမေတြအတြက္ လံုး၀လြတ္လပ္ေရးမဟုတ္ပဲ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကိုသာ ေတာင္းဆိုဖို႕ သေဘာတူညီခဲ့ပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္စလံုးက တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားဆိုင္ရာ ပ႗ိပကၡေတြအတြက္ အသင့္ေလ်ာ္ဆံုး တိုင္းျပည္တည္ေဆာက္မွဳ ပံုစံျဖစ္တဲ့ federal structure ကို သေဘာတူညီခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီျငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ဟာ မရွည္ၾကာလိုက္ပါဘူး။
အလံုးစံု ေခ်မွဳန္းေရးဆီသို႕
ႏိုင္ငံတကာက ဘယ္လိုပဲၾကိဳးစားၾကိဳးစား၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ဟာ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါဘူး။ ႏွစ္ဘက္စလံုးက မညီညြတ္မွဳေတြဟာ ျပႆနာမီးပြားေတြကို မီးေတာက္ေတြ ျပန္ျဖစ္သြားေစခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရဘက္က ပါတီႏွစ္ခုအၾကား အၾကီးအက်ယ္ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေတြဟာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြကို ေႏွာင့္ေႏွးေစခဲ့သလို၊ တမီးလ္ေတြဘက္မွာလဲ political schism ျပႆနာက ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ထိပ္တန္းစစ္ေရးေခါင္းေဆာင္တဦးက ေကဒါ ေျခာက္ေထာင္ေက်ာ္ကို ဖဲ့ထုတ္ျပီး၊ အစိုးရတပ္ေတြနဲ႕ ပူးေပါင္းသြားမွဳပါ။ ေတာ္လွန္ေရးၾကာရင္ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ မူလရည္မွန္းခ်က္က ဘယ္ေလာက္ပဲ ေကာင္းေကာင္း၊ ဘယ္ေလာက္ပဲမွန္မွန္ ဒီလိုျပႆနာေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ ရတဲ့အခြင့္အေရးကို အမိအရဆုပ္ကိုင္ျပီး၊ အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို အျမန္ရယူႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။
အဆိုးဆံုးကေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မွဳမွာ အဓိကက်တဲ့ အစိုးရဘက္ ေခါင္းေဆာင္အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္သြားတာပါပဲ။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွာ hardliner ျဖစ္တဲ့ Mahinda Rajapaksa အာဏာရလာပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းရာမွာ၊ ယံုၾကည္မွဳတည္ေဆာက္ရာေတြမွာ အင္အားၾကီးမားတဲ့ အစိုးရတပ္ဘက္က attitudes ဟာ အလြန္ကိုအေရးၾကီးပါတယ္။ အင္အားနည္းတဲ့ အတိုက္အခံဘက္က ျပဳလုပ္လို႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲ ပ်က္သြားတာေတြ၊ အပစ္အခတ္ရပ္စဲမွဳ သေဘာတူညီခ်က္ပ်က္သြားတာေတြဟာ ကမၻာ့သမိုင္းမွာ ေတာ္ေတာ္ရွားပါတယ္။ အင္အားနည္းသူဘက္က ကတိကို အလြယ္တကူမဖ်က္ၾကပါဘူး။ အင္အားၾကီးသူဘက္က မလိမ့္တပတ္လုပ္တဲ့အခါ၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးမဟုတ္ပဲ ေခ်မွဳန္းေရးအသြင္ ဖန္တီးလာတဲ့အခါေတြမွာသာ ဒီလိုဆိုး၀ါးတဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးပ်က္ျပယ္မွဳေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တာပါ။
ဒီလိုနဲ႕ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္၊ ႏွစ္လယ္ပိုင္းေရာက္ေတာ့ လူမ်ိဳးေရးပ႗ိပကၡေတြ ထပ္မံျဖစ္ပြားလာပါတယ္။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္က်ေတာ့ အပစ္အခတ္ရပ္စဲထားတဲ့ တပ္အခ်င္းခ်င္း ရင္ဆိုင္ထိေတြ႕မွဳေတြ တစတစမ်ားလာပါတယ္။ ၂၀၀၈၊ ဇန္န၀ါရီလက်ေတာ့ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးကို ကိုလံဘိုက တရား၀င္ ရုတ္သိမ္းလိုက္ျပီး၊ တဘက္နဲ႕တဘက္ အလံုးစံုေခ်မွဳန္းေရးအေပၚ အေျခခံတဲ့ ျပည္တြင္းစစ္ပြဲၾကီးဆီကို ဦးတည္သြားပါေတာ့တယ္။ အခု ၂၀၀၉၊ ေဖေဖာ္၀ါရီ က်ေတာ့ တမီးလ္တိုက္ဂါးေတြကို အလံုးစံုေခ်မွဳန္းႏိုင္ေတာ့မယ္လို႕ အစိုးရက ေၾကျငာလိုက္ပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ အျပစ္မဲ့လူဦးေရ ႏွစ္သိန္းေက်ာ္ကေတာ့ conflict zone ထဲမွာ ပိတ္မိေနဆဲပါပဲ။ ဒဏ္ရာရသူေတြကို ကယ္ထုတ္ဖို႕ humanitarian view ကေတာင္းဆိုမွဳကိုလဲ အစိုးရတပ္ေတြက အေၾကာင္းျပန္ျခင္း မရွိေသးပါဘူး။
နိဂံုး
ဒီျဖစ္ရပ္ေတြဟာ ပ႗ိပကၡျပႆနာေတြ ရွိေနဆဲ အျခားႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ သင္ခန္းစာေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပထားပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ ရွည္ၾကာလာရင္ ျဖစ္လာတတ္တဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြ၊ အမွန္အမွား ေ၀၀ါးသြားမွဳေတြ၊ ကတိဖ်က္မွဳေတြ၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မွဳကို ပ်က္ယြင္းေစႏိုင္တဲ့ အခ်က္ေတြစတဲ့ သင္ခန္းစာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ေလ့လာဆန္းစစ္ ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ အခုဒီေဆာင္းပါးဟာ တမီးလ္တိုက္ဂါးေတြဘက္ကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ အစိုးရတပ္ေတြဘက္ကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဘက္လိုက္ေရးသားထားျခင္း မရွိပါဘူး။ သမိုင္းျဖစ္စဥ္မ်ားကိုသာ ဗဟုသုတအေနနဲ႕ တင္ျပေရးသားျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၄၊၂၊ ၂၀၀၉)
ရည္ညႊန္းကိုးကား။ ။
Kalatunge, M. (2003) “Insurgency in a small country: Ethnic Revolt in SRI LANKA”, Strategy Research Project, U.S. Army War College, Unclassified document
Kronstadt, K. (2008) “Sri Lanka: Background and U.S. Relations”, CRS Report for Members and Committees of Congress, Congressional Research Services, Unclassified document
Mackinlay, J. (2002) “Globalization and Insurgency”, Adelphi Paper, The International Institute for Strategic Studies, Oxford