ျမိဳ႕ျပသူပုန္ မွတ္စုမ်ား

ျမိဳ႕ျပသူပုန္ မွတ္စုမ်ား

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ျငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ပဋိပကၡႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မွဳ

နိဒါန္း

စစ္ပြဲေတြ၊ ပဋိပကၡေတြနဲ႕ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြဟာ ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႕ လူအမ်ားရဲ႕ လံုျခံဳေရးကို ထိခိုက္ေနခဲ့တာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနခဲ့ပါျပီ။ ကမၻာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ပါ၀င္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ လူပုဂၢိဳလ္ေတြဟာ အၾကမ္းဖက္မွဳ (violence) အသြင္သ႑ာန္မ်ိဳးစံုကို ပဋိပကၡ (conflicts) ေတြကို ေျဖရွင္းဖို႕အတြက္ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုကြဲျပားမွဳ၊ ဘာသာေရးအယူအဆကြဲျပားမွဳ၊ ႏိုင္ငံေရးအျမင္ကြဲျပားမွဳစတဲ့ ကဲြျပားျခားနားမွဳေတြ အၾကားမွာ အတူတကြ ယွဥ္တြဲ ေနထိုင္မွဳကို ဦးစားေပးျခင္းမရွိပဲ၊ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္လာေအာင္ အၾကမ္းဖက္မွဳ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းမွဳေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ေတာင္းဆိုမွဳေတြ ေပၚထြက္ေနခ်ိန္မွာပဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ၊ တန္းတူညီမွ်ျခင္း မရွိမွဳ၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုးမွဳ၊ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မွဳ (state terrorism) စတာေတြေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာတဲ့ ပဋိပကၡေတြကလဲ အမ်ားအျပား ရွိေနဆဲပါပဲ။



ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုရာ၀ယ္

ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာကို စစ္ပြဲေတြမရွိတာ၊ စစ္ပြဲေတြအဆံုးသတ္တာလို႕ လူအမ်ားက သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးမွာ သမိုင္းေၾကာင္းနဲ႕ ယဥ္ေက်းမွဳ ဓေလ့ထံုးစံေပၚ မူတည္ျပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ မ်ားစြာရွိပါတယ္။ အတူတကြယွဥ္တြဲေနထိုင္မွဳ၊ အတြင္းစိတ္သေဘာ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းမွဳ၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ အင္အားသံုးမွဳမ်ား ကင္းေ၀းမွဳ စတာေတြဟာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးရဲ႕ အႏွစ္သာရေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာက္တိုင္း အေတြးအေခၚေတြကေန ျမစ္ဖ်ားခံလာတဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံကေတာ့ စစ္ပြဲေတြမျဖစ္လာေအာင္ ကာကြယ္ေရးနဲ႕ စစ္ပြဲေတြ အဆံုးသတ္ေရးကို အာရံုစိုက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေလ့လာသုေတသနျပဳမွဳေတြဟာ တစတစနဲ႕ စစ္ပြဲေတြသာမကေတာ့ပဲ၊ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ တည္ရွိေသာ အေနအထား (state of peace) ကို ထိခိုက္ေစတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြ ကိုပါ ခ်ဲ႕ထြင္လာခဲ့ပါတယ္။

၂၀ ရာစု ကာလ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ အမ်ိဳးသမီးလွဳပ္ရွားမွဳေတြေၾကာင့္ လူတဦးခ်င္းစီေပၚမွာ သက္ေရာက္ေနတဲ့ အၾကမ္းဖက္မွဳ (violence) ကိုလဲ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ေလ့လာသူမ်ားက ထည့္သြင္းေလ့လာမွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး လွဳပ္ရွားသူမ်ားက အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို တိုက္ခိုက္ေနေသာ စစ္ပြဲေတြလို႕ သတ္မွတ္ယူဆရတဲ့ အိမ္တြင္းအၾကမ္းဖက္မွဳနဲ႕ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေစာ္ကားမွဳေတြကို မရပ္စဲႏိုင္ရင္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးရွိမွာ မဟုတ္ဘူးလို႕ ေျပာဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ လူတဦးနဲ႕တဦးအၾကားမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြအျပင္ မိမိကိုယ္ကို ထိခိုက္ေစျခင္းနဲ႕ ေသေၾကာင္းၾကံမွဳ ျပဳလုပ္ျခင္းေတြဟာလဲ အတြင္းစိတ္ျငိမ္းခ်မ္းမွဳ (‘inner peace’) မရွိျခင္းေၾကာင့္လို႕ ယူဆျပီး၊ ေလ့လာဆန္းစစ္မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးသုေတသီတဦးျဖစ္တဲ့ Johan Galtung က ေဆးပညာ နယ္ပယ္မွာ ေရာဂါဘယဆိုတာကို က်န္းမာေရးရဲ႕ ဆန္းက်င္ဘက္အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ခ်က္ကို နမူနာ ယူျပီး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး သုေတသန နယ္ပယ္မွာ အၾကမ္းဖက္မွဳ ဆိုတာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးရဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။



ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာ အၾကမ္းဖက္မွဳရဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္တဲ့အတြက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ အသြင္သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ တည္ရွိေနတဲ့ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္မွသာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္မယ္လို႕ ထင္ျမင္ယူဆမွဳေတြ ရွိပါတယ္။ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြ ေလွ်ာ့ခ်မွဳ ဆိုတာမွာ စစ္ပြဲေတြမွာ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီမွဳကေန စျပီး၊ လူႏွစ္ဦးအၾကားမွာ ရွိေနတဲ့ အမုန္းတရားေတြ၊ ေဒါသေတြ၊ အာဃာတ ေတြကို ေလွ်ာ့ခ်မွဳအထိ အက်ံဳး၀င္ပါတယ္။ ဒီလို လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အလႊာအသီးသီးမွာ အသြင္သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြကို ေလွ်ာ့ခ်တာကို ‘negative peace‘ လို႕ ေခၚဆိုသတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဥပမာ- အိမ္တြင္းအၾကမ္းဖက္မွဳျပဳလုပ္တဲ့ အိမ္ေထာင္ဘက္ကို ကြာရွင္းတာ၊ လူအမ်ားေသေစတတ္တဲ့ နယူးကလီးယား လက္နက္ေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ထိန္းခ်ဳပ္တာနဲ႕ လူအခ်င္းခ်င္း ေက်းကၽြန္အျဖစ္ အႏိုင္က်င့္ေစခိုင္းမွဳေတြကို ပယ္ဖ်က္ျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာကို ဒီလို ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းအသြင္နဲ႕ negative peace အျဖစ္ သတ္မွတ္မွဳေတြ ရွိသလို၊ positive peace အေနနဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာ state of harmony ေပၚထြက္လာျခင္းလို႕ သတ္မွတ္မွဳေတြလဲ ရွိပါတယ္။ State of harmony ဆိုတာမွာ လြတ္လပ္မွဳ၊ တရားမွ်တမွဳ၊ တန္းတူညီမွ်မွဳ၊ ေသြးစည္းမွဳ၊ ေရရွည္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ၊ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးမွဳနဲ႕ အေျခခံ လူသားလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ျဖည့္ဆည္းႏိုင္မွဳ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီလို state of harmony ေပၚထြက္လာဖို႕အတြက္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးယဥ္ေက်းမွဳ (Culture of Peace) ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ 1999 UN Declaration on a Culture of Peace မွာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးယဥ္ေက်းမွဳဆိုတာ လူ႕ဘ၀ကိုေလးစားတန္ဖိုးထားျခင္း၊ အၾကမ္းဖက္မွဳမ်ားအားရပ္စဲျခင္း၊ အၾကမ္းမဖက္ေရး သေဘာတရားမ်ားကို ပညာေပးစည္းရံုးမွဳ၊ ေဆြးေႏြးအေျဖရွာမွဳနဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳတို႕ျဖင့္ က်င့္သံုးျခင္း၊ အျခားႏိုင္ငံမ်ား၏ ႏိုင္ငံေတာ္အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ နယ္ေျမပိုင္နက္ကို ေလးစားတန္ဖိုးထားျခင္း၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး အခြင့္အလမ္းမ်ားအား ေလးစားတန္ဖိုးထား၍ ျမွင့္တင္ျခင္း၊ က်ားမတန္းတူညီမွ်အခြင့္အေရးမ်ားအား ေလးစားတန္ဖိုးထား၍ ျမွႈင့္တင္ျခင္း၊ ပဋိပကၡျပႆနာမ်ားအား ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေျဖရွင္းျခင္း၊ လြတ္လပ္စြာေတြးေခၚခြင့္၊ ဆႏၵေဖာ္ထုတ္ခြင့္ စေသာ အခြင့္အေရးမ်ားအား ေလးစားတန္ဖိုးထား၍ ျမွင့္တင္ျခင္း၊ လြတ္လပ္မွဳ၊ တရားမွ်တမွဳ၊ သည္းခံခြင့္လႊတ္မွဳ၊ ေသြးစည္းညီညြတ္မွဳ၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ အမ်ားသေဘာဆႏၵအား ေလးစားမွဳ၊ ေဆြးေႏြးအေျဖရွာမွဳ၊ အျပန္အလွန္ နားလည္မွဳစသည့္ သေဘာတရားမ်ား လူ႕အဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားတြင္ ပ်ံ႕ႏွံ႕လာျခင္း စတဲ့ သေဘာတရားေတြ အေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ စံနမူနာတန္ဖိုး သတ္မွတ္ခ်က္ေတြ၊ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြ၊ ဘ၀ေနထိုင္မွဳေတြ ျဖစ္ေၾကာင္း အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။
ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာကို ဒီလို negative peace, positive peace ေတြအေနနဲ႕ သတ္မွတ္မွဳေတြ ရွိေပမယ့္၊ ဒီလို သတ္မွတ္မွဳေတြဟာ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြနဲ႕သာ ဆိုင္ျပီး၊ ပဋိပကၡေတြ ေပၚထြက္လာတာနဲ႕ state of peace ကြယ္ေပ်ာက္သြားႏိုင္ေၾကာင္း Galtung က ဆိုထားခဲ့ျပီး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာ ပဋိပကၡေတြကို အၾကမ္းမဖက္ေသာ အျပဳအမူနဲ႕ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ရွိျခင္းလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ပဋိပကၡေတြကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္တဲ့ နည္းမ်ားစြာ ရွိပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ အၾကမ္းဖက္မွဳနဲ႕ စစ္ပြဲေတြကေတာ့ ျပႆနာေတြ ေျဖရွင္းဖို႕အတြက္ ေပးဆပ္ရမွဳမ်ားတဲ့ ေျဖရွင္းနည္းေတြပါပဲ။ အၾကမ္းဖက္မွဳနဲ႕ စစ္ပြဲေတြေၾကာင့္ လူေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ အသက္ေတြ၊ ဘ၀ေတြ ပ်က္စီးရံုမကပဲ၊ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႕ စိတ္ဒဏ္ရာေတြပါ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ က်န္ခဲ့ေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပဋိပကၡေတြကို ကိုယ္ခ်င္းစာနာမွဳ၊ တီထြင္ဆန္းသစ္မွဳ၊ အၾကမ္းမဖက္မွဳ စတာေတြအေပၚမွာ အေျခခံျပီး ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္မွသာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးရႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္လို႕ ပညာရွင္ေတြက ေရးသားတင္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။

ပဋိပကၡဆိုရာ၀ယ္

ျငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံပညာရပ္က ပဋိပကၡဆိုတာ ဆိုး၀ါးမွဳ၊ အၾကမ္းဖက္မွဳ မဟုတ္ပဲ လူေတြရဲ႕ဘ၀၊ လူမွဳဆက္ဆံေရးနဲ႕ လူသားဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္မွဳမွာ ပံုမွန္ျဖစ္ပြားေနတဲ့ အရာျဖစ္တယ္လို႕ ရွဳျမင္သံုးသပ္ပါတယ္။ လူတိုင္း၊ အဖြဲ႕အစည္းတိုင္း၊ ႏိုင္ငံတိုင္းမွာ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ေတြ ရွိျပီး၊ ဒီရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ေတြ အၾကားမွာ မတူညီကြဲျပားမွဳေတြ၊ သဟဇာတမရွိမွဳေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို ပဋိပကၡေတြဟာ အသြင္သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ျဖစ္တည္ေနတတ္ျပီး လူတေယာက္ရဲ႕ စိတ္ထဲမွာ ဒြိဟျဖစ္ေနျခင္း (intra-personal conflict)၊ လူႏွစ္ဦးအၾကား ပဋိပကၡ (interpersonal conflict) ၊ အုပ္စုတြင္း ပဋိပကၡ (intra-group conflict)၊ အုပ္စုမ်ားအၾကားမွ ပဋိပကၡ (intergroup conflict), ႏိုင္ငံတြင္းပဋိပကၡ (national (intra-state) conflicts) နဲ႕ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွ ပဋိပကၡ ( international (inter-state) conflicts) ဆိုျပီး၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားပါတယ္။

ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္လာရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြမွာ ဒီလို ကြဲျပားျခားနားျပီး၊ သဟဇာတမျဖစ္တဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ေတြ (Content or contradiction) အျပင္၊ သက္ဆိုင္သူေတြရဲ႕ အျမင္သေဘာထား (Attitude) နဲ႕ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (Behaviour) ေတြလဲ ပါ၀င္တယ္လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဒါနဲ႕ပတ္သက္ျပီး၊ ပဋိပကၡေအဘီစီ သံုးနာညီၾတိဂံ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ပဋိပကၡေတြတိုင္းမွာ ေအဘီစီ အခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ Attitude, Behaviour and Content ဆိုတာေတြရွိေနျပီး၊ ဒီသံုးမ်ိဳးက ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ဒီအခ်က္သံုးခုကို ေလ့လာျခင္းအားျဖင့္ ပဋိပကၡေတြအေပၚမွာ နားလည္မွဳ ပိုရွိျပီး၊ ဒီလိုပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကိုလဲ ရွာေဖြလာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- အားလပ္ရက္တရက္မွာ ေယာက်္ားျဖစ္သူက အိမ္မွာ စာဖတ္ခ်င္ျပီး၊ မိန္းမျဖစ္သူက ေစ်း၀ယ္ထြက္လိုတဲ့အခါ သူတို႕ဆီမွာ မတူညီကြဲျပားတဲ့ content or contradiction ေတြ ရွိေနပါျပီ။ ဒီအခါမွာ တဦးတဘက္ကျဖစ္ေစ၊ ႏွစ္ဦးစလံုးကျဖစ္ေစ သူတို႕ရဲ႕ မိသားစုဆက္ဆံေရးကို အားလပ္ရက္ အသံုးခ်မွဳ အျမင္သေဘာထား (attitude) ေတြထက္ ပိုျပီး တန္ဖိုးထားရင္ (သို႕မဟုတ္) တဘက္နဲ႕တဘက္ လိုအပ္ခ်က္ေတြနဲ႕ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (behaviour) ေတြကို နားလည္မွဳေပးႏိုင္ရင္၊ ဒီမိသားစုမွာ ကြဲျပားမွဳေတြကို ေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္ shared strategy ေပၚထြက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ပဋိပကၡဆိုတာ ျပႆနာမဟုတ္ပဲ ဒါကိုရွဳျမင္သံုးသပ္ပံုနဲံ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းပံုကသာ ျပႆနာျဖစ္ေၾကာင္း ပညာရွင္ေတြက မီးေမာင္းထိုး ေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ အထက္က ေဖာ္ျပထားတဲ့ ဥပမာမွာ ေယာက်္ားျဖစ္သူက 'မင္းသြားခ်င္တိုင္း အျမဲလိုက္မပို႕ေပးႏိုင္ဘူး၊ မင္းဘာသာသြား၊ ငါစာဖတ္စရာရွိတယ္'လို႕ ေျပာျပီး၊ မိန္းမျဖစ္သူကလဲ 'ရွင္ဟာ မိန္းမေတြရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ကို မလိုက္ေလ်ာေပးႏိုင္တဲ့ ေယာက်္ားပဲ။ ရွင္ပို႕ေပးမွ သြားရမွာ မဟုတ္ဘူး။ ကၽြန္မဘာသာ တကၠဆီနဲ႕ သြားမယ္' ဆိုျပီး၊ အျပန္အလွန္ေအာ္ဟစ္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ျပီ ဆိုပါစို႕။ ဒီလို conflict escalation ျဖစ္ပြားလာမွဳဟာ 'ငါမွန္တယ္၊ သူမွားတယ္'ဆိုတဲ့ အျမင္သေဘာထား (attitudes) နဲ႕ တဘက္နဲ႕တဘက္ ေအာ္ဟစ္မွဳ၊ စြပ္စြဲေျပာဆိုမွဳေတြ ျပဳလုပ္တဲ့ အျပဳအမူ (behaviour) ေတြေၾကာင့္ ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို အျမင္သေဘာထားနဲ႕ အျပဳအမူေတြအေပၚမွာ အေျခတည္ျပီး၊ ပဋိပကၡေတြ ၾကီးထြားလာခ်ိန္မွာ မိန္းမျဖစ္သူက တကၠဆီနဲ႕ အျပင္ထြက္သြားခဲ့လို႕ တဘက္နဲ႕ တဘက္စြပ္စြဲမွဳေတြ၊ ရန္ပြဲေတြ မျဖစ္လာရင္ေတာင္ ဒါဟာ ျပီးဆံုးသြားတဲ့ ပဋိပကၡလို႕ မဆိုႏိုင္ပါဘူး။ တိုက္ဆိုင္ခ်ိန္မွာ အခ်ိန္မေရြး ျပန္လည္ေပၚထြက္လာႏိုင္ပါတယ္။

ပဋိပကၡအေရးေလ့လာသူ Keltner ရဲ႕ ‘struggle spectrum’ အရ ပဋိပကၡေတြ ဆင့္ကဲျဖစ္ေပၚမွဳေတြမွာ အဆင့္ေျခာက္ဆင့္ရွိပါတယ္။ ပထမအဆင့္ကေတာ့ ကြဲျပားမွဳျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယအဆင့္ကေတာ့ သေဘာတူညီခ်က္ မရမွဳပါ။ အဲဒီအခါမွာ အျငင္းပြားမွဳ အဆင့္ကို တက္သြားျပီး၊ သူမွန္တယ္-ငါမွန္တယ္နဲ႕ ေျပာဆိုမွဳေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာ စြပ္စြဲေျပာဆိုမွဳေတြ ရွိလာျပီး၊ ရန္ပြဲအသြင္ ေရာက္သြားတတ္ပါတယ္။ ဒီလို ပဋိပကၡအဆင့္ေတြတိုင္းမွာ ဦးတည္ရာ ႏွစ္ခုရွိပါတယ္။ တခုကေတာ့ ပဋိပကၡေတြ ပိုမိုၾကီးထြားလာျခင္း (conflict escalation) ျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယဦးတည္ရာကေတာ့ ပဋိပကၡေရခ်ိန္ ေလ်ာ့က်လာျခင္း (conflict de-escalation) ျဖစ္ပါတယ္။ ပဋိပကၡျဖစ္ေပၚမွဳ အဆင့္ေတြမွာ ပိုမိုၾကီးထြားလာျခင္း၊ ေလ်ာ့က်လာျခင္းက လူေတြရဲ႕ အျမင္သေဘာထားေတြနဲ႕ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းမွဳေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။

လူမွဳစိတ္ပညာနဲ႕ လူမွဳမႏုႆေဗဒပညာရပ္ေတြမွာ ပဋိပကၡေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အျမင္သေဘာထားနဲ႕ ျပဳမူ ေဆာင္ရြက္ပံုေတြကို ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ ထားပါတယ္။ အျမင္က်ဥ္းေျမာင္းျခင္း၊ ျခိမ္းေခ်ာက္ျခင္း၊ အင္အားသံုးေျဖရွင္းျခင္း၊ အႏိုင္က်င့္ဗိုလ္က်ျခင္း၊ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း၊ တယူသန္ျခင္း၊ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ က်င့္သံုးျခင္း၊ ဘာသာေရး၊ လူမ်ိဳးေရးအယူအဆ အစြန္းေရာက္ျခင္း စတာေတြဟာ ပဋိပကၡေတြကို ၾကီးထြားေစႏိုင္ျပီး၊ လူသားဆန္မွဳ၊ သည္းခံခြင့္လႊတ္မွဳ၊ လူ႕သိကၡာကို တန္ဖိုးထားမွဳ၊ ရိုးသားမွဳ၊ အျပန္အလွန္ေလးစားမွဳ၊ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးမွဳ စတာေတြကေတာ့ ပဋိပကၡေတြကို ေလ်ာ့က်ေစ ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပဋိပကၡေတြဟာ စစ္ပြဲေတြ၊ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြနဲ႕ မတူညီပါဘူး။ ပဋိပကၡေတြက ပံုမွန္ျဖစ္ပြားေနတဲ့ အရာေတြျဖစ္ျပီး၊ ေအဘီစီ အခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ Attitude, Behaviour and Content သံုးခုေပါင္းစပ္ပါ၀င္ျပီး၊ စစ္ပြဲေတြကေတာ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (Behaviour) နဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စစ္ပြဲေတြကို ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုအား ေျပာင္းလဲျခင္း (behaviour change) နဲ႕ အဆံုးသတ္လို႕ရပါတယ္။ ပဋိပကၡေတြကိုေတာ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု ေျပာင္းလဲရံုနဲ႕ ေျဖရွင္းလို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။ ပဋိပကၡကို ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြ၊ မတူညီတဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ေတြကို ပဋိပကၡျဖစ္ပြားမွဳအဆင့္ ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္တဲ့ အျမင္သေဘာထားေတြကိုင္စြဲျပီး၊ ျခိမ္းေခ်ာက္အင္အားသံုး အႏိုင္က်င့္ဗိုလ္က်ျခင္း မပါေသာ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြနဲ႕ ေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႕ ပဋိပကၡမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနသူေတြအားလံုးက ၾကိဳးပမ္းၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အၾကမ္းဖက္မွဳ (violence) ဆိုရာ၀ယ္

အၾကမ္းဖက္မွဳဆိုတာ ထိခိုက္မွဳတစံုတရာကို ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အင္အားအသံုးျပဳမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႕ၾကီးကေတာ့ အၾကမ္းဖက္မွဳဆိုတာ မိမိကိုယ္တိုင္ျဖစ္ေစ၊ အျခားသူတေယာက္ကိုျဖစ္ေစ၊ အျခားလူအုပ္စု (သို႕မဟုတ္) လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ျဖစ္ေစ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရေစမွဳ၊ ေသဆံုးေစမွဳ၊ စိတ္ဒဏ္ရာရေစမွဳ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ေႏွာင့္ေႏွးေစမွဳတို႕ကို ျဖစ္ပြားေစသည့္ အင္အားအသံုးျပဳမွဳလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ အၾကမ္းဖက္မွဳသ႑ာန္ေတြမွာ လူတဦးနဲ႕တဦး လက္သီးနဲ႕ထိုးၾကိတ္တာ၊ တုတ္နဲ႕ ရိုက္ႏွက္တာေတြကေန ေသေစႏိုင္တဲ့ လက္နက္ခဲယမ္းေတြကို အသံုးျပဳျပီး တိုက္ခိုက္တာေတြအထိ ပါ၀င္ပါတယ္။ လူအမ်ားက အၾကမ္းဖက္မွဳလို႕ ဆိုလိုက္ရင္ ဗံုးခြဲတာေတြ၊ ေလယာဥ္ျပန္ေပးဆြဲတာေတြကိုပဲ ဆက္စပ္ေတြးမိသြားတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေတြက အၾကမ္းဖက္မွဳ အမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ terrorism နဲ႕ ပတ္သက္တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ (ဒီေနရာမွာ violence နဲ႕ terrorism ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မွဳေတြနဲ႕ ဘာသာျပန္ၾကတာေၾကာင့္လဲ သေဘာတရားေတြ ေရာေထြးေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ terrorism က အၾကမ္းဖက္မွဳရဲ႕ အမ်ိဳးအစား တမ်ိဳးသာ ျဖစ္ပါတယ္။ အၾကမ္းဖက္မွဳမွာ မတရားဖိႏွိပ္ခံရမွဳကို လက္နက္ကိုင္ျပီး ခုခံေတာ္လွန္ရတဲ့ ေတာ္လွန္စစ္လို လိုအပ္ခ်က္အရ ေပၚထြက္လာတဲ့ necessary forms of violence ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ရွိသလို၊ အျပစ္မဲ့ ျပည္သူေတြကို စာနာေထာက္ထားျခင္းကင္းစြာနဲ႕ မလိုအပ္ပဲ တိုက္ခိုက္မွဳေတြျဖစ္တဲ့ terrorism လို unnecessary forms of violence ေတြလဲ ရွိပါတယ္)

ျငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံပညာရပ္မွာ အၾကမ္းဖက္မွဳ (violence) ဆိုတာကို တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳ (Direct Violence)၊ (Structural Violence) နဲ႕ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မွဳ (Cultural Violence) ဆိုျပီး သံုးမ်ိဳးခြဲျခားထားပါတယ္။ တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳက ထိုးၾကိတ္ရိုက္ႏွက္မွဳေတြ၊ လူသတ္မွဳေတြ၊ မုဒိန္းက်င့္မွဳေတြ၊ ေသနတ္ေတြ၊ ဗံုးေတြ၊ စစ္ပြဲေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳမွာ လူသားေတြရဲ႕ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ ရပ္တည္မွဳ၊ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး က်န္းမာမွဳ၊ လြတ္လပ္မွဳ စတာေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ ၾကိဳတင္ရည္ရြယ္ထားေသာ အင္အားအသံုးျပဳမွဳ ပါ၀င္ပါတယ္။ တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္လူသား (၁.၆) သန္းခန္႕ ေသဆံုးတယ္လို႕ သုေတသနပညာရွင္ေတြက စစ္တမ္း ေကာက္ယူေဖာ္ျပထားခဲ့ၾကပါတယ္။ တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳဟာ က်ဴးလြန္သူေတြ၊ သားေကာင္ေတြ၊ မိသားစု၀င္ကိုသာမက လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၊ စီးပြားေရးအေျခအေနနဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကိုပါ ထိခိုက္ေစပါတယ္။

ထိုးၾကိတ္ရိုက္ႏွက္မွဳေတြ၊ လက္နက္ပစၥည္းေတြ အသံုးျပဳတဲ့ တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳေတြကသာ လူသားေတြရဲ႕ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ရွိေနတဲ့ လူမွဳစီးပြား နဲ႕ ႏိုင္ငံေရး သ႑ာန္ (socio-economic and political structures) ေတြကလဲ လူသားေတြရဲ႕ ရွင္သန္ရပ္တည္မွဳကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ Structural violence ေတြဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အဆင့္တိုင္းမွာ ရွိျပီး၊ လူမွဳစီးပြား အခြင့္အေရးေတြ ခ်ိဳးေဖာက္ခံရျခင္းနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ လံုျခံဳစိတ္ခ်ရမွဳကင္းမဲ့ျပီး က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ လုပ္ငန္းခြင္ေတြမွာ အလုပ္လုပ္ရျခင္းဟာလဲ အၾကမ္းဖက္ခံရျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လူမွဳစီးပြားနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးသ႑ာန္ေတြမွာ ျမွဳပ္ႏွံထားတဲ့ structural violence ေတြကို hidden repression အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။ လူမွဳေရး တန္းတူညီမွ်ျခင္း မရွိမွဳ၊ လူတန္းစားအလႊာ ကြာဟခ်က္ၾကီးမွဳ၊ က်ားမခြဲျခားသတ္မွတ္မွဳ၊ အတင္းအၾကပ္စစ္မွဳထမ္းဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းမွဳ၊ ပညာေရး-က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳအားနည္းမွဳ၊ အလုပ္အကိုင္ရရွိေရး၊ ရာထူးတိုးျမွင့္ေရးစတာေတြမွာ တူညီေသာအခြင့္အလမ္း မရွိမွဳ စတာေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းျပည္မွာ structural violence ရွိေနတဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Structural violence ရွိေနတဲ့ တိုင္းျပည္မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳနဲ႕ လူအမ်ားဘ၀အနာဂတ္ ေပ်ာက္ဆံုးမွဳေတြ ၾကံဳေတြ႕လာရတတ္ပါတယ္။ အသက္ရွင္ရပ္တည္ေနရေပမယ့္ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး က်န္းမာမွဳ မရွိပဲ၊ လြတ္လပ္မွဳေတြ ေပ်ာက္ဆံုးေနတာဟာ exploitative or repressive structures ေတြရဲ႕ အၾကမ္းဖက္မွဳကို ခံစားရလို႕ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ အၾကမ္းဖက္မွဳတခုကေတာ့ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မွဳ (cultural violence) ျဖစ္ပါတယ္။ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မွဳ ရွိျခင္းဆိုတာ ယဥ္ေက်းမွဳ မတူညီေသာ အုပ္စုေတြ အခ်င္းခ်င္း တိုက္ခိုက္ေနတာကို ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလိုတိုက္ခိုက္ေနရင္ေတာ့ ဒါက တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳ ေခါင္းစီးေအာက္ ေရာက္သြားမွာပါ။ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မွဳဆိုတာက တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳနဲ႕ structural violence ႏွစ္မ်ိဳးကို အားေပးေထာက္ခံျခင္း (သို႕မဟုတ္) လက္ခံေစျခင္းရွိတဲ့ ဘာသာေရးယံုၾကည္ခ်က္၊ ႏိုင္ငံေရးအေတြးအေခၚ၊ အႏုပညာ၊ သိပၸံပညာနဲ႕ ဘာသာစကားေတြ ရွိေနျခင္းကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ရန္သူကို တိရစာၦန္ေတြ၊ ေရာဂါဘယဆိုးေတြနဲ႕ ႏွိဳင္းယွဥ္တတ္မွဳ၊ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားခ်ိန္မွာ ငါနဲ႕မတူ ငါ့ရန္သူလို သေဘာထားတတ္မွဳ၊ သူတပါးကို ခြဲျခားဆက္ဆံတတ္မွဳ၊ အာဏာအလြဲ သံုးစားျပဳတတ္မွဳ၊ မတရားဖိႏွိပ္ခံရျခင္းကို မိမိတို႕ အားနည္းခ်က္ဟု ယူဆျပီး လက္ခံမွဳ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

အၾကမ္းဖက္မွဳ အမ်ိဳးအစားသံုးမ်ိဳးဟာ ပဋိပကၡ ေအဘီစီသံုးနာညီ ၾတိဂံပါ အခ်က္ေတြနဲ႕ ဆက္ႏြယ္မွဳရွိပါတယ္။ structural violence ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးကို ဦးတည္သြားေစတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳဟာ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္ျပီး၊ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မွဳက အျမင္သေဘာထားေတြကို သက္ေရာက္ေစတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းတဲ့အခါ၊ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြကို ေျပာင္းလဲျပီး တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳကို အဆံုးသတ္ျခင္း၊ structure ဆိုင္ရာ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ျခယ္မွဳ၊ မတရားမွဳေတြကို ဖယ္ရွားျပီး structural violence ကို အဆံုးသတ္ျခင္းနဲ႕ အျမင္သေဘာထားေတြကို ေျပာင္းလဲျပီး ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မွဳကို အဆံုးသတ္ျခင္းေတြကို ဘက္စံုေထာင့္စံု ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုပါတယ္။

ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာ အၾကမ္းဖက္မွဳရဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို လက္ခံျပီး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆာင္က်ဥ္းဖို႕ ၾကိဳးပမ္းသူေတြက အၾကမ္းမဖက္ေသာ အေတြးအေခၚ၊ အျမင္သေဘာထားေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႕လာဖို႕ ၾကိဳးပမ္းလုပ္ေဆာင္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (behaviour) ေတြကို ေျပာင္းလဲဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွဳမရွိပဲ၊ အျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြ ေျပာင္းလဲရံုနဲ႕ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ Behaviour change ကို အၾကမ္းမဖက္ေသာ အျပဳအမူ ျဖစ္လာေစဖို႕ ဆိုတာမွာကလဲ လံုျခံဳေရးရွိတယ္လို႕ ခံစားရမွဳ (sense of security) ရွိမွ ျဖစ္ပါတယ္။ ညဘက္အျပင္ထြက္ရင္ မလံုျခံဳႏိုင္ဘူးလို႕ ခံစားရလို႕ လက္နက္ေဆာင္သြားတတ္သူမ်ားရဲ႕ behaviour ကို အၾကမ္းမဖက္ေသာ အျမင္ သေဘာထားေတြ ျဖန္႕ျဖဴးေပးရံုနဲ႕ ေျပာင္းလဲလို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။ လက္နက္ေဆာင္သြားဖို႕ မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ sense of security ရွိလာမွသာ လက္နက္နဲ႕ အၾကမ္းဖက္မွဳ မလုပ္ဘူးဆိုတဲ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု ေျပာင္းလဲျခင္း ရွိလာမွာပါ။

ဒီလိုပါပဲ။ က်ားဆိုးတေကာင္ရဲ႕ ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳရွိေနတဲ့ ရြာတရြာမွာ တုတ္၊ ဓား လက္နက္ ကိုင္ေဆာင္ထားျခင္းကိုလဲ အၾကမ္းမဖက္ အေတြးအေခၚ၊ အျမင္သေဘာထားေတြ ျဖန္႕ျဖဴးေပးျပီး၊ လက္နက္ကိုင္စြဲျခင္း ရပ္တန္႕ဖို႕ လုပ္လို႕မရပါ။ အျမင္ သေဘာထားနဲ႕ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳက အၾကမ္းမဖက္ျခင္း အသြင္ေဆာင္ လာသည္ပဲထား၊ က်ားဆိုးအႏၱရာယ္ကေတာ့ ကင္းေ၀းမွာ မဟုတ္ပါ။ က်ားသနားမွ ႏြားခ်မ္းသာမယ့္ ဘ၀ ေရာက္သြားၾကရံုပဲ ရွိမွာပါ။ အဲဒီအခါမွာ လူေတြကလဲ ႏြားေတြ မဟုတ္တဲ့အတြက္ က်ားဆိုးအႏၱရာယ္ကို ခုခံကာကြယ္ဖို႕ တုတ္၊ ဓား လက္နက္ေတြ ျပန္လည္ကိုင္ေဆာင္လာဦးမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို ပညာရွင္ေတြက အၾကမ္းဖက္မွဳသံသရာစက္၀န္း (cycle of violence) လို႕ သတ္မွတ္ေခၚဆိုၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ားဆိုးနဲ႕တူတဲ့ အႏၱရာယ္ကို ဖယ္ရွားျပီး၊ sense of security ရွိလာခ်ိန္က်မွသာ အၾကမ္းမဖက္ေသာ အျမင္သေဘာထားမ်ား ျဖန္႕ျဖဴးမွဳ၊ အၾကမ္းဖက္သ႑ာန္ ျပဳမူေဆာင္ရြက္တတ္မွဳနဲ႕ ပဋိပကၡျပႆနာမ်ားကို အၾကမ္းမဖက္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ေျဖရွင္းႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ရွိလာမွဳတို႕နဲ႕ ေရရွည္ခံျငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြ ေလ်ာ့နည္းျပီး၊ လြတ္လပ္မွဳ၊ တရားမွ်တမွဳ၊ တန္းတူညီမွ်မွဳ၊ ေသြးစည္းမွဳ၊ ေရရွည္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ၊ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးမွဳနဲ႕ အေျခခံ လူသားလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ျဖည့္ဆည္းႏိုင္မွဳ စတာေတြအေပၚမွာ အေျခတည္တဲ့ state of harmony ေပၚထြက္လာျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြကို ေျပာင္းလဲျပီး တိုက္ရိုက္အၾကမ္းဖက္မွဳကို အဆံုးသတ္ျခင္း၊ structure ဆိုင္ရာ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ျခယ္မွဳ၊ မတရားမွဳေတြကို ဖယ္ရွားျပီး structural violence ကို အဆံုးသတ္ျခင္းနဲ႕ အျမင္သေဘာထားေတြကို ေျပာင္းလဲျပီး ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မွဳကို အဆံုးသတ္ျခင္းေတြကို ဘက္စံုေထာင့္စံု ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုပါတယ္။ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြ ေလ်ာ့နည္းဖို႕ ဆိုတာ အၾကမ္းမဖက္မွဳ အျမင္သေဘာထားေတြ၊ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြ ရွိလာရံုနဲ႕ မလံုေလာက္ပါဘူး။ sense of security ရွိေစမယ့္ political and socio-economic structures ေတြ ရွိဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ structural violence ရွိေနရင္ လူသားလံုျခံဳေရး (Human Security) ကို ထိခိုက္ေစတဲ့အတြက္ ေရရွည္ခံ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္ဖို႕ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ structural violence ျဖစ္ထြန္းေစတဲ့ ႏိုင္ငံေရး-လူမွဳစီးပြားေရး စနစ္ေတြကို ဖယ္ရွားျပီးမွသာ ေရရွည္ခံ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။


ခင္မမမ်ိဳး (၂၈၊ ၄၊ ၂၀၁၁)




ရည္ညြန္းကိုးကား။

Brock-Utne B (1997). Linking the micro and macro in peace and development studies. In Turpin J and Kurtz L (eds). The web of violence: from interpersonal to global. Chicago, University of Illinois Press.

Farmer P (2005). Pathologies of power: health, human rights, and the new war on the poor. Berkeley CA, University of California Press.

Galtung J (1996). Peace by peaceful means: peace and conflict, development and civilisation. London, Prio/Sage.

Galtung J (2002). What is peace studies? In Johansen J, Vambheim V (eds). Three papers by Johan Galtung. Tromsø, Centre for Peace Studies, University of Tromsø.

Galtung J (2004). Transcend and transform: an introduction to conflict work. London, Pluto Press.

Keltner J (1997). The management of struggle: elements of dispute resolution through negotiation, mediation and arbitration. Cresskill, NJ, Hampton Press.

WHO (2002). World report on violence and health. Geneva, WHO.

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ဆန္႕က်င္ဘက္ ဒြန္တြဲတည္ရွိမွဳႏွင့္ စစ္၏အေျခခံသေဘာတရားမ်ား

စစ္ရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားမ်ား (principles of war) ေတြဟာ အသံုးျပဳသူေတြရဲ႕ အရည္အခ်င္းေပၚ မူတည္ျပီး စစ္ပြဲေတြရဲ႕ အရွံဳးအႏိုင္ကို ဆံုးျဖတ္ေပးႏိုင္တဲ့ rules of thumb ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေျခခံသေဘာတရားေတြကို စစ္ပြဲေတြသာမက ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ကုန္သြယ္ေရး က႑ေတြမွာပါ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ ဆန္းသစ္တီထြင္ျပီး အသံုးျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။

ေခါင္းေဆာင္ေတြအေနနဲ႕ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ေနာက္လိုက္ေတြကို အမိန္႕ေပးညႊန္ၾကားျပီး၊ ဘယ္လိုအခ်ိန္မွာ ေနာက္လိုက္ေတြရဲ႕ စြန္႕ဦးလုပ္ေဆာင္မွဳကို ခြင့္ျပဳေပးရမလဲ ဆိုတာကို ခြဲျခားသိျမင္တတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ အျမင္ေတြ၊ ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲ တည္ရွိေနတဲ့ သေဘာတရားေတြကို တသမတ္တည္း မထားပဲ၊ အေျခအေနရဲ႕ ေတာင္းဆိိုမွဳနဲ႕အညီ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ျခင္းဟာ ေအာင္ပြဲရေအာင္ ဦးေဆာင္ႏိုင္မယ့္ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အရည္အခ်င္း တရပ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။


ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲတည္ရွိျခင္း (Paradoxical Reasoning)

ေလာကမွာ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္ေပမယ့္ ဒဂါၤးျပားတေစ့ရဲ႕ ေခါင္းနဲ႕ ပန္းလို ဒြန္တြဲတည္ရွိေနတဲ့ အရာေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ အေကာင္းအဆိုး၊ သုခဒုကၡ၊ အရွံဳးအႏိုင္ စတာေတြဟာ ဆန္႕က်င္ဘက္ ဒြန္တြဲတည္ရွိမွဳ (Paradoxical Reasoning) ရဲ႕ အေျခခံေတြပါပဲ။ စစ္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲ တည္ရွိေနတာကေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ပြဲမွာ အဆံုးသတ္ဆိုတာ မရွိပါဘူး။ စစ္ပြဲရဲ႕ အဆံုးသတ္ပန္းတိုင္ဟာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးပါပဲ။ ေနာက္ထပ္ထင္ရွားတဲ့ အဆိုအမိန္႕ တခုကေတာ့ "အေကာင္းဆံုးခံစစ္ဟာ တိုက္စစ္ျဖစ္တယ္" ဆိုတဲ့ အယူအဆပါ။

ေခါင္းေဆာင္တေယာက္ဟာ ဒီလိုဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲတည္ရွိေနတဲ့ သေဘာတရားေတြကို နားလည္ျပီး၊ လိုက္ေလ်ာညီေထြေတြးေခၚျခင္း (adaptive thinking) ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေနာက္လိုက္ေတြရဲ႕ ထၾကြလံု႕လရွိမွဳ၊ မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မွဳ၊ ဦးေဆာင္လိုစိတ္ ထက္သန္မွဳေတြကို အားေပးတဲ့ အေနနဲ႕ စြန္႕ဦးလုပ္ေဆာင္မွဳ (Initiative) ကို ခြင့္ျပဳေပးရင္း၊ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ strategic big picture တခုလံုးကို ထိခိုက္ေစတဲ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာျခင္း မရွိေအာင္ ကြပ္ကဲမွဳနဲ႕ ထိန္းေက်ာင္းမွဳ (Command and Control) ျပဳလုပ္ႏိုင္ရပါမယ္။

ခုခံစစ္၊ တိုက္စစ္၊ ေတာ္လွန္စစ္စတဲ့ စစ္ပြဲေတြအပါအ၀င္ တဘက္ရန္သူနဲ႕ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ရတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစစ္မ်က္ႏွာေတြ အားလံုးမွာ ကြပ္ကဲမွဳ တစုတစည္းတည္းရွိျခင္း (unity of command) ဟာ ေအာင္ပြဲရဲ႕ ေသာ့ခ်က္ပါပဲ။ ဘယ္လိုအေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါေတြမွာ ဆန္႕က်င္ဘက္ ဒြန္တြဲတည္ရွိေနတဲ့ Initiative နဲ႕ Command and Control ကို ဦးစားေပးမလဲဆိုတာကို ေခါင္းေဆာင္ေတြက ဆံုးျဖတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ အေရးၾကီးတဲ့ ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲတည္ရွိေနမွဳကေတာ့ Internal Focus (မိမိအင္အား၊ စိတ္ဓာတ္ခိုင္မာမွဳ၊ ကၽြမ္းက်င္မွဳ စသည္မ်ား) နဲ႕ External Focus (ရန္သူ႕အင္အား၊ ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ အန္ဂ်ီအိုအဖြဲ႕မ်ား၏ ဘက္လိုက္မွဳ အေျခအေန၊ ရာသီဥတု၊ ပထ၀ီ၀င္ႏိုင္ငံေရး စသည္မ်ား) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေျခအေန ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို အာရံုစိုက္ျပီး၊ မွန္မွန္ကန္ကန္ အကဲျဖတ္ႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ စစ္ပြဲနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳေတြမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အာရံုစိုက္မွဳကို ၾကည့္ျပီး အရွံဳးအႏိုင္ကို တြက္ခ်က္လို႕ ရပါတယ္။ External Focus ကိုပဲ အာရံုစိုက္တဲ့ဘက္က မလြဲမေသြ ရွံဳးပါလိမ့္မယ္။

coup d'oeil

လိုက္ေလ်ာညီေထြရွိမွဳနဲ႕ ကြပ္ကဲထိန္းေက်ာင္းမွဳေတြကို တန္ဖိုးထားရင္း အေျခအေနေတြကို အတြင္းမွ အျပင္သို႕ၾကည့္ျခင္း၊ အျပင္မွ အတြင္းသို႕ ၾကည့္ျခင္းေတြ တျပိဳင္နက္တည္း ျပဳလုပ္ျခင္းကို စစ္ပညာရွင္ ကေလာ့၀စ္က coup d'oeil လို႕ ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲခဲ့ပါတယ္။ coup d'oeil နဲ႕ ဆက္ႏြယ္တဲ့ အေၾကာင္းအရာ ေလးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ပထမတမ်ိဳးက human implications ေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ တူညီတဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္၊ ခံယူခ်က္၊ တန္ဖိုးထားမွဳ၊ စိတ္ဓာတ္ခိုင္မာမွဳနဲ႕ အျပန္အလွန္ယံုၾကည္မွဳေတြရွိတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းယဥ္ေက်းမွဳ ရွိလာေစဖို႕ ေခါင္းေဆာင္ေတြက ေလ့က်င့္ပ်ိဳးေထာင္ေပးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

ဒုတိယတမ်ိဳးကေတာ့ ေလ့လာသင္ယူမွဳ (learning implications) နဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ တင္းမာတဲ့ အေျခအေနတခုမွာ အရွံဳးအႏိုင္ ေခါင္းေဆာင္ကဘယ္ေလာက္သိတယ္၊ ဘယ္ေလာက္ေတာ္တယ္ ဆိုတာနဲ႕ မဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါဘူး။ ေခါင္းေဆာင္နဲ႕ သူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ ေတြးေခၚ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ ေဆာင္ရြက္တတ္မွဳေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ ေနာက္လိုက္ေတြရဲ႕ စဥ္ဆက္မျပတ္ ေလ့လာဆည္းပူးမွဳ၊ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ရွိမွဳ၊ ကၽြမ္းက်င္မွဳ၊ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေတြကို ေခါင္းေဆာင္က အကဲျဖတ္ဆန္းစစ္ေနဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

တတိယအခ်က္ကေတာ့ စီမံခ်က္ခ်မွတ္ျခင္း (Planning implications) နဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ေအာင္ပြဲကို ဦးတည္ေစတဲ့ စီမံခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ႏိုင္ဖို႕ တိက်တဲ့ ဆန္းစစ္ခ်က္ေတြ ျပဳလုပ္ႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ၊ နည္းဗ်ဴဟာေတြရဲ႕ ျပင္ပ၀န္းက်င္အေပၚ သက္ေရာက္ႏိုင္တဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြကို ေလ့လာသံုးသပ္ျပီး၊ ေအာင္ပြဲရေစႏိုင္မယ့္ လွဳပ္ရွားမွဳေတြျဖစ္လာေအာင္ စီမံခ်က္ေတြနဲ႕ ထိန္းကြပ္ရပါတယ္။

ေနာက္ဆံုးအခ်က္ကေတာ့ structural implications ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ မူ၀ါဒ၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း၊ အေျခခံသေဘာတရား စတာေတြကို တိတိက်က် ေစ့စပ္ေသခ်ာစြာ သိရွိဖို႕ လိုပါတယ္။ တိုက္စစ္၊ ခံစစ္မွာ တိက်စြာ လိုက္နာရမယ့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြ ရွိပါတယ္။ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြ ေရာေထြးျပီး institutional inertia ကို မေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရင္ ေအာင္ျမင္ဖို႕ မလြယ္ပါဘူး။ ဒီ coup d'oeil ဆိုင္ရာ အခ်က္ေတြကို စြန္႕ဦးတီထြင္ လုပ္ေဆာင္ေစမွဳ၊ ကြပ္ကဲထိန္းခ်ဳပ္မွဳ၊ ျပင္ပအာရံုထားမွဳ၊ အတြင္းအာရံုစိုက္မွဳ စတဲ့ ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲ တည္ရွိေနမွဳေတြအၾကားမွာ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါနဲ႕ အညီ ေဆာင္ရြက္တတ္ဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။


စစ္၏ အေျခခံသေဘာတရားမ်ားႏွင့္ ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲတည္ရွိမွဳ

(က) တိုက္စစ္ႏွင့္ ခံစစ္ (Offensive-Defensive)

တိုက္စစ္က ရန္သူက ကိုယ္က ဦးေအာင္တိုက္ခိုက္တာျဖစ္ျပီး၊ ခံစစ္က ရန္သူက ကိုယ့္ကို ကနဦးတိုက္ခိုက္လာတာကို ခုခံကာကြယ္စစ္ ျဖစ္ပါတယ္။ သေဘာတရားအရ ဆန္႕က်င္ေနေပမယ့္ အတူတကြ ဒြန္တြဲတည္ရွိေနပါတယ္။ ဘယ္စစ္က ေအာင္ပြဲရေစမယ္လို႕ တရားေသ ယူဆခ်က္ မျပဳလုပ္ႏိုင္ပါဘူး။ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါေပၚ မူတည္ပါတယ္။ တိုက္စစ္ ဆင္ႏႊဲရမယ့္အခ်ိန္မွာ ခံစစ္ဆင္ႏႊဲမွဳနဲ႕ ခံစစ္ဆင္ႏႊဲရမယ့္ အခ်ိန္မွာ တိုက္စစ္ဆင္ရင္ေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ရွံဳးပါတယ္။

ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းတုန္းက ဆိုဗီယက္တပ္ေတြရဲ႕ space-for-time ခံစစ္ဗ်ဳဟာက တိုက္စစ္ ေအာ္ပေရးရွင္းေတြအတြက္ အေကာင္းဆံုး စစ္ေျမျပင္ကို ဖန္တီးေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၈၀ ကာလေတြမွာ အေမရိကန္က်င့္သံုးခဲ့တဲ့ Strategic Defence Initiative က စစ္ေအးတိုက္ပြဲကို အဆံုးသတ္ ေစခဲ့ပါတယ္။ အေျခအေနအရ ခံစစ္နဲ႕ တိုက္စစ္ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို ေပါင္းစပ္တိုက္ပြဲ၀င္ရတာလဲ ရွိပါတယ္။ ေနတိုးအဖြဲ႕ၾကီးက ဒီလို ခံစစ္နဲ႕ တိုက္စစ္ ႏွစ္မ်ိဳးေပါင္းစပ္ထားတဲ့ active defence လို႕ ေခၚတဲ့ strategic doctrine ကို က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။

(ခ) ရည္မွန္းခ်က္- ရုတ္ျခည္းျဖစ္ေပၚမွဳ (Objective- Surprise)

ရည္မွန္းခ်က္ဆိုတာမွာ ၾကိဳတင္စီမံမွဳ ပါ၀င္ပါတယ္။ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္ႏြယ္မွဳကို ၾကိဳတင္ သံုးသပ္ခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ ရုတ္ျခည္းျဖစ္ေပၚမွဳမွာက်ေတာ့ ၾကိဳတင္စီမံသံုးသပ္ခ်က္ေတြ မပါ၀င္ပါဘူး။ မထင္မွတ္ထားတဲ့ အေျခအေနေတြဟာ မထင္မွတ္ထားတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ ျဖစ္ေပၚလာတတ္ပါတယ္။ စစ္ေျမျပင္မွာေတာ့ ရန္သူမထင္မွတ္ထားတဲ့ အခ်ိန္မွာ လက္ဦးမွဳယူျပီး တိုက္ခိုက္တာကို surprise attack လို႕ သံုးႏွဳန္းၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးကစားပြဲမွာ ၀ွက္ဖဲ အသံုးျပဳျပီး surprise attack လုပ္ၾကတာေတြလဲ ရွိပါတယ္။
တခါတရံမွာ စစ္ဆင္ေရးစီမံခ်က္ထဲမွာ တံတားကူးျပီး တဘက္ကမ္းေရာက္ရင္ အဲဒီတံတားကို ေဖာက္ခြဲဖ်က္ဆီးဖို႕ ညႊန္ၾကားခ်က္ပါျပီး၊ ပကတိေျမျပင္မွာ တံတားရွာလို႕ မရတာေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အျခားႏိုင္ငံေတြကို က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္ရတဲ့ စစ္ပြဲေတြမွာ ဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးေတြ ၾကံဳေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုျဖစ္ရပ္ေတြကို တပ္မွဴးေတြက unwanted surprise လို႕ ေခၚေ၀ၚသံုးႏွံဳးၾကပါတယ္။

စစ္ဆင္ေရးမွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံေရးထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳေတြမွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ စီမံခ်က္အတိုင္း လက္ေတြ႕မွ ျဖစ္ခ်င္မွ ျဖစ္လာမွာပါ။ ရည္မွန္းခ်က္ကို ျပည့္မွီခ်င္မွ မွီမွာပါ။ ရည္မွန္းခ်က္- ရုတ္ျခည္းျဖစ္ေပၚမွဳ ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲေနတာကို အေကာင္းဆံုး တုန္႕ျပန္နည္းကေတာ့ concurrent deductive reasoning ကို အေျခခံျပီး လက္ရွိရွိေနျပီးသား စီမံခ်က္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းနဲ႕ inductive reasoning ကို အေျခခံျပီး၊ ရုတ္ျခည္းျဖစ္ေပၚလာမွဳေတြကို အေကာင္းဆံုး ရင္ဆိုင္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းသစ္ေတြကို ရွာေဖြျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

(ဂ) လွဳပ္ရွားမွဳ- လံုျခံဳေရး (Maneuver- Security)

ဒီအေျခခံသေဘာတရား ႏွစ္ခုကလဲ ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲတည္ရွိေနပါတယ္။ စခန္းထိုင္ေနရင္ လံုျခံဳေရးအတြက္ စိတ္ခ်ရေပမယ့္ တိုက္ကင္းလွည့္လည္စဥ္မွာ ရန္သူနဲ႕ ထိေတြ႕မွဳျဖစ္ျပီး က်ဆံုးထိခိုက္မွဳေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ လံုျခံဳေရးကို ပထမဦးစားေပးျပီး၊ လွဳပ္ရွားမွဳ မရွိျပန္ရင္လဲ တိုက္ပြဲက ေရရွည္မွာ အီလာျပီး၊ တဘက္ရန္သူက ရင္ဆိုင္ထိန္းခ်ဳပ္မွဳ လုပ္လာမယ့္ အႏၱရာယ္ ရွိတတ္ပါတယ္။

စစ္ရဲ႕ သေဘာသဘာ၀အရ စခန္းသိမ္းပိုက္ခံရမွ ရွံဳးတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ရင္ဆိုင္ထိန္းခ်ဳပ္ျပီး containment လုပ္ခံထားရတာကလဲ ရွံဳးတာပါပဲ။ လံုျခံဳေရးကို အားစိုက္လြန္းရင္ လွဳပ္ရွားမွဳ အားနည္းျပီး၊ လွဳပ္ရွားမွဳကို အားစိုက္လြန္းရင္ လံုျခံဳေရးကို ထိခိုက္ပါတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ strategic doctrine ေပၚမွာ အေျခခံျပီး၊ ဦးစားေပးသင့္တဲ့ အရာကို ေရြးခ်ယ္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

(ဃ) ရိုးရွင္းမွဳ - ရွဳပ္ေထြးမွဳ (Simplicity- Complexity)

တခ်ိဳ႕မဟာဗ်ဴဟာ စဥ္းစားေတြးေခၚခ်က္ေတြက ရွဳပ္ေထြးပါတယ္။ ရွဳပ္ေထြးနက္နဲတဲ့ ေအာ္ပေရးရွင္းေတြလဲ အမ်ားအျပား ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ကမၻာတ၀ွမ္းက command and staff college ေတြမွာ သင္တန္းပို႕ခ်သူေတြ ၾကံဳေတြ႕ေလ့ရွိတာက သင္တန္းသားေတြရဲ႕ ရိုးရွင္းမွဳ၊ ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြကို တုန္႕ျပန္လက္ခံပံု မတူညီမွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က တိုက္ခိုက္ေရးမွာ ေတာ္ေပမယ့္ တပ္ေရး၊ တပ္ေထာက္အပိုင္းေတြမွာ အားနည္းတာလဲ ရွိပါတယ္။

အေရးၾကီးတာကေတာ့ လူမွန္၊ ေနရာမွန္ ျဖစ္ဖို႕ပါပဲ။ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး၊ အႏုပညာစတဲ့ က႑ေတြအားလံုးမွာ back office အတြက္ သင့္ေတာ္မယ့္သူေတြနဲ႕ field work အတြက္ သင့္ေတာ္မယ့္သူေတြ သီးျခားစီ ရွိပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြက တာ၀န္ခြဲေ၀ေပးတဲ့ အခါ မွန္မွန္ကန္ကန္ အကဲျဖတ္တတ္ဖို႕ လိုပါတယ္။ တခါတရံမွာလဲ ရိုးရွင္းစြာ အမိန္႕အတိုင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ရမယ့္ field work ကိုမွ လူရာသြင္းမွဳေတြေၾကာင့္၊ ရွဳပ္ေထြးနက္နဲတဲ့ တာ၀န္ေတြကို ထမ္းေဆာင္ႏိုင္မယ့္ လူေတြက field work ထဲ လိုက္ဆင္းျပီး၊ မဆံုးရွံဳးသင့္ပဲ ဆံုးရွံဳးရမွဳေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ရိုးရွင္းမွဳ- ရွဳပ္ေထြးမွဳနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေနာက္ထပ္အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ ရွင္းလင္းျပတ္သားတဲ့ အမိန္႕ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ဘုရင္ နပိုလီယံရဲ႕ adjutant technique လို႕ လူသိမ်ားတဲ့ ရွင္းလင္းျပတ္သားေသာ အမိန္႕ဟာ တိုက္ပြဲရဲ႕ အရွံဳးအႏိုင္အတြက္ အေရးၾကီးပါတယ္။ စစ္ေျမျပင္ (သို႕မဟုတ္) စစ္ေျမျပင္သ႑ာန္ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္း အေျခအေနတခုမွာ တိုက္ရင္ ေကာင္းမလားဆိုျပီး လူထုဆႏၵခံယူပြဲ လုပ္ေနလို႕ မရပါဘူး။ တိုက္ခ်င္သူတိုက္ၾကဆိုျပီး စြန္႕ဦးလုပ္ေဆာင္ေစမွဳလဲ လုပ္လို႕ မရပါဘူး။

ကြပ္ကဲမွဳ တစုတစည္းတည္း (unity of command) ရွိရပါမယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြက တက္မိန္႕၊ ဆုတ္မိန္႕ ေပးရပါမယ္။ တိုက္ပြဲအီေနရင္ က်ားထိုးတက္ရင္လဲတက္၊ အက်အဆံုး အနည္းဆံုးနဲ႕ ဆုတ္ခြာမွဳျပီး တိုက္စစ္အတြက္ ျပန္လည္အားယူမွဳ လုပ္ရင္လဲ လုပ္ရပါမယ္။ ဒီလို ရွင္းလင္းျပတ္သားတဲ့ အမိန္႕ကို မေပးပဲ၊ တိုက္ပြဲအီေနတာကို အခ်ိန္ဆြဲထားရင္ ဒုတိယအေတြး (second thought) ေတြ ၀င္လာျပီး၊ မိမိတပ္ေတြ ဖရိုဖရဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ရွဳပ္ေထြးေနတဲ့ အေျခအေနေတြကို ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္တဲ့ ရိုးရွင္းမွဳနဲ႕ ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းနည္းက အေရးေပၚအေျခအေနမွာ သင့္ေလ်ာ္ပါတယ္။

(င) Mission- People

စစ္ဆင္ေရးေတြမွာ မိမိဘက္က ထိခိုက္က်ဆံုးမွဳ အနည္းဆံုးနဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္တာ၀န္ကို ျပည့္မွီေအာင္ ထမ္းေဆာင္ဖို႕ ညႊန္ၾကားေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီအခ်က္ႏွစ္ခုကလဲ ဆန္႕က်င္ဘက္ ဒြန္တြဲတည္ရွိေန ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ သူေသကိုယ္ေသ ရင္ဆိုင္ၾကရတဲ့ အေျခအေနေတြမွာပါ။ ရည္မွန္းခ်က္တာ၀န္ကို ျပည့္မွီဖို႕ ရဲေဘာ္အခ်ိဳ႕ရဲ႕ အသက္ေတြကို စေတးဖို႕ လိုအပ္လာတာေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ စစ္မွာ ဒီအခ်က္ကို မလြဲမေသြ လက္ခံႏိုင္ဖို႕ လိုပါတယ္။

မိမိဘက္က ထိခိုက္က်ဆံုးမွဳ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကို risks မယူရဲရင္ ရန္သူနဲ႕ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္လို႕ မရပါ။ တဘက္နဲ႕ တဘက္ လက္နက္ကိုင္စြဲတဲ့ အေျခအေနမွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ လက္နက္ကိုင္စြဲထားတဲ့ ဘက္တဘက္ကို ရင္ဆိုင္ရတဲ့ အေျခအေနမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီကိစၥဟာ ေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ ေအာင္ပြဲနဲ႕ စေတးရမွဳအၾကားမွာ ခ်ိန္ခြင္လွ်ာညွိရမယ့္ အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။

နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ စစ္ရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားေတြဟာ တခုခ်င္း သီးျခားျဖစ္တည္ေနတာေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲတည္ရွိမွဳေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ စစ္ဘုရင္ ကေလာ့၀စ္က ကြဲျပားျခားနားတဲ့ အေၾကာင္းအရာႏွစ္ခုကို ဆက္စပ္အသံုးျပဳရတဲ့အခါ၊ ဒီအေၾကာင္းအရာႏွစ္ခုမွာ ဘံုဆက္ႏြယ္မွဳ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ polarity ဟာ အေၾကာင္းအရာေတြဆီမွာ မဟုတ္ပဲ ဆက္ႏြယ္မွဳ ေပၚမွာ မူတည္တယ္လို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တခုနဲ႕ တခု ဆက္ႏြယ္ေနျပီး၊ အျပန္အလွန္ တည္မွီေနသလို၊ဆန္႕က်င္ဘက္ဒြန္တြဲ ျဖစ္တည္မွဳလဲရွိေနတဲ့ စစ္ရဲ႕ အေျခခံ သေဘာတရားေတြကို အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါနဲ႕အညီ အသံုးျပဳႏိုင္သူေတြအေနနဲ႕ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးေတြမွာ ေအာင္ပြဲရႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၂၊ ၄၊ ၂၀၁၁)

ရည္ညႊန္းကိုးကား။ ။

Alger, J. (1982) The Quest for Victory: The History of the Principles of War, Westport, CN:
Greenwood Press

Howard, M. (1983) Clausewitz, Past Masters series, Oxford University Press

Howard, M. & Paret, P. (1976) Clausewitz: On War, Princeton University Press

Edward Luttwak (1987) Strategy: The Logic of War and Peace, Cambridge, MA: The Belknap Press of Harvard University Press

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

Nanotechnology အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

၂၁ရာစု ကမၻာ့နည္းပညာေလာကမွာ နယူးကလီးယား နည္းပညာနဲ႕ အျပိဳင္ နာမည္ၾကီးလာတဲ့ နည္းပညာ ဆန္းတခုကေတာ့ နာႏိုနည္းပညာ (Nanotechnology) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းပညာရပ္ဆိုင္ရာ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး၊ ကမၻာ့အင္အားၾကီးႏိုင္ငံေတြမွာ အျပိဳင္အဆိုင္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ Venture Capital Investor ျဖစ္တဲ့ Steve Jurvetson က နာႏိုနည္းပညာဟာ စက္မွဳေတာ္လွန္ေရးလွိဳင္းလံုးတခု ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ရွိေၾကာင္း ခန္႕မွန္းေျပာဆိုလာခဲ့ပါတယ္။



နာႏိုနည္းပညာ ဆိုရာ၀ယ္

နာႏိုနည္းပညာဆိုတာ အလြန္ေသးငယ္တဲ့ အရာ၀တၳဳမ်ားဆိုင္ရာ နည္းပညာ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္နာႏိုမီတာဟာ အက္တမ္ ၅ခုရဲ႕ အက်ယ္အ၀န္းခန္႕သာ ရွိျပီး၊ 10-9 m နဲ႕ ညီမွ်ပါတယ္။ DNA strand တခုဟာ ႏွစ္နာႏိုမီတာရွိျပီး၊ ေသြးနီဥဆဲလ္ရဲ႕ အက်ယ္အ၀န္းက ၇၀၀၀ နာႏိုမီတာ ရွိပါတယ္။ လူ႕ဆံပင္ရဲ႕ ဆံခ်ည္မွ်င္ဟာ ၈ သိန္းနာႏိုမီတာနဲ႕ ညီမွ်ျပီး၊ ပရြက္ဆိတ္တေကာင္ရဲ႕ အရြယ္အစားဟာ ငါးသန္းနာႏိုမီတာနဲ႕ ညီမွ်ပါတယ္။ ကမၻာေပၚမွာရွိတဲ့ သက္ရွိ၊ သက္မဲ့ အရာ၀တၳဳေတြအားလံုးဟာ အက္တမ္နဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထားတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ နာႏို နည္းပညာကို အသံုးျပဳျပီး၊ အက္တမ္ေလးေတြနဲ႕ အရာ၀တၳဳေတြကို ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္လို႕ ရပါတယ္။

နာႏိုနည္းပညာ၏ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးမ်ား

နာႏိုအရြယ္အစား ရိုေဘာ့ေတြျဖစ္တဲ့ နာႏိုေဘာ့ေတြကို တည္ေဆာက္လာႏိုင္ခဲ့ရင္ လူ႕ေလာကအတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးရွိေစမယ္လို႕လဲ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ခန္႕မွန္းသတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ ဥပမာ- ေမာ္လီက်ဴးအနည္းငယ္သာ ပါ၀င္တဲ့ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ နာႏိုေဘာ့ေတြကို တည္ေဆာက္လာႏိုင္ခဲ့ရင္ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးတာေတြ၊ ေသြးေၾကာမွ်င္ ေလးေတြကို ျပင္ဆင္တာေတြနဲ႕ တစ္ရွဳးေတြ တည္ေဆာက္မွဳေတြကို ျပဳလုပ္ႏိုင္မယ္လို႕ တြက္ဆျပီး သုေတသနေတြ ျပဳလုပ္ေနၾကပါတယ္။

အခုဆိုရင္ နာႏိုနည္းပညာကို အသံုးျပဳျပီး ေရသန္႕စင္စနစ္ တီထြင္ဖို႕ သုေတသနျပဳမွဳေတြ၊ အစားအစာေတြရဲ႕ အရသာနဲ႕ ပါ၀င္မွဳေတြကို လိုအပ္သလို ေျပာင္းလဲႏိုင္ဖို႕ သုေတသနျပဳမွဳေတြ၊ ကာကြယ္ေဆးနဲ႕ ေရာဂါကုသေရး နည္းပညာသစ္ ရွာေဖြေရးအတြက္ သုေတသနျပဳမွဳေတြ အမ်ားအျပား ရွိေနပါျပီ။ Estrasorb လို႕ အမည္ရွိတဲ့ skin lotion ဟာ ကမၻာ့ေဆး၀ါးေစ်းကြက္ထဲကို ပထမဆံုး ၀င္ေရာက္လာတဲ့ နာႏိုနည္းပညာ အသံုးျပဳေဆး၀ါးျဖစ္ပါတယ္။

နာႏိုနည္းပညာကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာေအာင္ သုေတသန ျပဳျခင္းအားျဖင့္ ေနေရာင္ျခည္ဆဲလ္ေတြကို ထုတ္လုပ္လာႏိုင္မယ္လို႕ ယူဆျပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနၾကတဲ့ သုေတသန စီမံကိန္းေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ေရနံယိုစိမ့္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားတဲ့အခါ oil spill ထဲမွာပါ၀င္တဲ့ အက္တမ္ေတြကို သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကို ထိခိုင္မွဳမရွိေအာင္ နာႏိုပိုက္လိုင္းေလးေတြနဲ႕ ေျပာင္းလဲ ျပဳျပင္ႏိုင္ေရးအတြက္ ၾကိဳးပမ္းေနၾကတဲ့ သုေတသန စီမံကိန္းေတြလဲ ရွိပါတယ္။

ေရာဂါရွာေဖြကုသေရး၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးနဲ႕ စစ္လက္နက္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းေတြအတြက္ နာႏိုနည္းပညာရဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြကို ေလ့လာသုေတသနျပဳေနဆဲမွာပဲ၊ ေစ်းကြက္ထဲေရာက္လာတဲ့ နာႏိုနည္းပညာအသံုးျပဳ ကုန္ပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ ေနေရာင္ကာမွန္ေတြ၊ spray ဗီတာမင္ေတြနဲ႕ wrinkle-resistant fabric ေတြရဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြကိုလဲ စားသံုးသူအခ်ိဳ႕ ခံစားေနၾကရပါျပီ။

သို႕ေပမယ့္လဲ လံုျခံဳေရး ဆန္းစစ္ေလ့လာသူ ပညာရွင္အခ်ိဳ႕ကေတာ့ ကုန္ပစၥည္းထုတ္လုပ္ေရး၊ သတင္းနဲ႕ နည္းပညာ၊ စြမ္းအင္၊ ေဆး၀ါးပစၥည္း၊ ေထာက္လွမ္းေရးကိရိယာနဲ႕ စစ္လက္နက္ပစၥည္း ဆန္းသစ္တီထြင္ေရး တို႕အတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္တဲ့ နာႏိုနည္းပညာဟာ ကမၻာ့လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္လာႏိုင္ေၾကာင္း ထင္ျမင္ယူဆၾကပါတယ္။

စစ္လက္နက္ပစၥည္းေတြကို နာႏိုနည္းပညာအသံုးျပဳျပီး ထုတ္လုပ္မွဳဟာ ကုန္က်စရိတ္သက္သာျပီး၊ ျမန္ဆန္လာႏိုင္ပါတယ္။ လက္နက္ေတြရဲ႕ အရြယ္အစား ပမာဏကလဲ ေသးငယ္တဲ့အတြက္ အသံုးျပဳရတာ ပိုမိုလြယ္ကူလာႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ- ကြန္ပ်ဴတာနည္းပညာနဲ႕ sensor နည္းပညာေတြကို နာႏိုနည္းပညာနဲ႕ ေပါင္းစပ္တီထြင္ထားတဲ့ smart bullets ေတြဟာ ပစ္မွတ္ကို တိတိက်က် ေဖာ္ထုတ္တိုက္ခိုက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဓာတုလက္နက္နဲ႕ ဇီ၀လက္နက္ ထုတ္လုပ္မွဳေတြမွာလဲ အေထာက္အကူျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ autonomous fighting systems ေတြကို တီထြင္ ဆန္းသစ္မွဳေတြလဲ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။ စစ္ေျမျပင္က စစ္သားေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးအေျခအေနကို ၀တ္ထားတဲ့ စစ္ယူနီေဖာင္းေတြကေနတဆင့္ ေသးငယ္တဲ့ sensors ေတြကို အသံုးျပဳျပီး စစ္ေဆးၾကည့္ရွဳႏိုင္တဲ့ သုေတသနစီမံကိန္းေတြနဲ႕ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္မွဳ၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရမွဳေတြကို စစ္ယူနီေဖာင္းေတြကတဆင့္ exterior support ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ဖို႕ လိုအပ္တဲ့ သုေတသနစီမံကိန္းေတြလဲ စတင္ေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။

အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္ေရး သမားေတြဆီမွာ nano-weapons of mass destruction ေတြ ေရာက္ရွိသြားမယ့္အေရးကလဲ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီထက္ပိုျပီး ေၾကာက္မယ္ဖြယ္ရာ ေကာင္းတဲ့ အေရးကေတာ့ အစားအစာ လံုျခံဳေရးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး၊ ႏိုင္ငံတကာ လံုျခံဳေရး ေလ့လာသူမ်ား ပါ၀င္တဲ့ ETC အုပ္စုက နာႏိုနည္းပညာဟာ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑၊ ထုတ္လုပ္ေရးက႑ ေတြကေန တဆင့္ အစားအစာ၊ စားသံုးမွဳ သ႑ာန္ေတြကိုပါ သက္ေရာက္မွဳ ရွိလာေစႏိုင္ေၾကာင္း တင္ျပထားခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုနာႏို နည္းပညာရဲ႕ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္ႏိုင္မွဳေတြ ၾကီးမားလာတာနဲ႕အမွ် ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ နာႏိုနည္းပညာအေပၚ အာရံုစိုက္မွဳေတြကလဲ ၾကီးထြားလာပါေတာ့တယ္။



နာႏိုနည္းပညာအား အာရံုစိုက္ျခင္း

ကနဦးအစမွာ နာႏိုနည္းပညာကို အင္အားၾကီးႏိုင္ငံေတြကသာ အာရံုစိုက္ၾကေပမယ့္၊ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံေတြကပါ အာရံုစိုက္လာၾကပါတယ္။ အဓိက အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ နာႏိုနည္းပညာဟာ nano-divide လို႕ေခၚတဲ့ နာႏိုနည္းပညာကို ပိုင္ဆိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္ေတြနဲ႕ မပိုင္ဆိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္ေတြအၾကား ကြာျခားမွဳကို ျဖစ္လာေစႏိုင္လို႕ပါပဲ။ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားေစႏိုင္တဲ့ ကုန္ပစၥည္းေတြကို နာႏိုနည္းပညာအသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ထုတ္လုပ္ျပီး၊ ကမၻာ့ေစ်းကြက္ကို လက္၀ါးၾကီးအုပ္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားလာႏိုင္တယ္လို႕ ပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္လာၾကပါတယ္။

အထူးသျဖင့္ နာႏိုနည္းပညာနဲ႕ ဆက္ႏြယ္တဲ့ စက္မွဳေတာ္လွန္ေရးသာ ေပၚထြက္လာခဲ့ရင္ ကုန္ၾကမ္းပစၥည္းေတြကို နာႏိုနည္းပညာနဲ႕ တည္ေဆာက္လာႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ကမၻာ့ commodity market ၾကီးတခုလံုး ဖရိုဖရဲ ျဖစ္သြားႏိုင္ျပီး၊ နည္းပညာမရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကို ထိခိုက္လာေစႏိုင္ေၾကာင္း စိုးရိမ္ပူပန္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ ေျမေအာက္သယံဇာတပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ ေရႊနဲ႕ တိုင္ေတနီယမ္သတၱဳေတြကို နာႏိုနည္းပညာအသံုးျပဳျပီး တန္ဖိုးျမွင့္တင္ႏိုင္မယ့္ သုေတသန စီမံကိန္းေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနၾကျပီ ျဖစ္ပါတယ္။

တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးအေျခအေနဟာ သဘာ၀သယံဇာတပစၥည္းေတြနဲ႕ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ အေပၚမွာ မူတည္ေနတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာလဲ နာႏိုနည္းပညာ ေလ့လာမွဳေတြ၊ သုေတသန စီမံကိန္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳဟာ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္အေပၚမွာ မူတည္တယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို နည္းပညာႏွင့္ လူသားအရင္းအျမစ္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳနဲ႕ ျငင္းဆိုခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ကမၻာေပၚမွာ အမ်ားအျပား ရွိခဲ့ပါတယ္။

နာႏိုနည္းပညာ ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ျမင္သြားခဲ့ရင္ေတာ့ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္ ပိုင္ဆိုင္မွဳရဲ႕ competitive advantage ဟာ ေလ်ာ့က်ပ်က္ျပယ္သြားေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ နာႏိုနည္းပညာ ေတာ္လွန္ေရးဟာ ကမၻာ့စီးပြားေရး ခ်ိန္ခြင္လွ်ာကိုသာမက ကမၻာ့စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ အေျပာင္းအလဲေတြကိုပါ ဦးတည္သြားႏိုင္ေၾကာင္း ေလ့လာသူေတြက သံုးသပ္ၾကပါတယ္။ နာႏိုလက္နက္ အျပိဳင္အဆိုင္ ထုတ္လုပ္မွဳ (nano arms race) လဲ ျဖစ္ပြားလာႏိုင္ပါတယ္။

နိဂံုး

နည္းပညာတိုင္းမွာ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးေတြ ဒြန္တြဲေနပါတယ္။ ေကာင္းက်ိဳးေတြကို အေကာင္းဆံုး ရယူခံစားႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းျပီး၊ ဆိုးက်ိဳးေတြ နည္းႏိုင္သမွ်နည္းေအာင္ ျပဳလုပ္ဖို႕ကိုေတာ့ လူသားေတြကသာ ၾကိဳးပမ္းၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုးတက္ေျပာင္းလဲေနတဲ့ နည္းပညာရဲ႕ အေျခအေနကို မ်က္ေခ်မျပတ္ အာရံုစိုက္ျခင္း၊ သင့္ေလ်ာ္ေသာ မူ၀ါဒမ်ား၊ စီမံကိန္းမ်ား ခ်မွတ္ျခင္းစတဲ့ pre-cautionary approach ကို အသံုးျပဳျပီး နာႏိုနည္းပညာရဲ႕ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳအေပၚ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္ ႏိုင္မွဳေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါတယ္။ နည္းပညာကို တလြဲဆံပင္ေကာင္း အသံုးျပဳျပီး၊ လူသားေတြရဲ႕ လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္လာမယ့္ ဆိုးက်ိဳးေတြကိုလဲ justice approach နဲ႕ တားဆီးေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၀၊ ၄၊ ၂၀၁၁)
ရည္ည႔ႊန္းကိုးကား။ ။

ETC Group (2004) “26 Governments Tiptoe Toward Global Nano Governance: Grey Governance?”, 30 June 2004

4th Nanoforum General Report: “Benefits, Risks, Ethical, Legal and Social Aspects of Nanotechnology”, first published in June 2004, updated October2005

Ministry of Defence, UK (2003) 'Nanotechnology: Its Impact on Defence and the MoD'

Petersen J.L. & Egan D.M. (2002) ‘Small Security: Nanotechnology and Future Defense’, Defense Horizons 8

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ဂရိ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားမွဳ

"စစ္အာဏာရွင္ေတြကို စစ္အရာရွိေတြ ကိုယ္တိုင္က ဆန္႕က်င္လိုက္တာ ျဖစ္တဲ့အတြက္
ဂရိႏိုင္ငံတြင္းက ေတာ္လွန္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြရဲ႕ အရွိန္အဟုန္ကို တိုးျမွင့္ေပးလိုက္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
တိုးျမင့္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေရး ေရခ်ိန္နဲ႕အတူ တိုက္ပြဲေဖာ္ေဆာင္ဖို႕ လိုအပ္တယ္ဆိုတာကို သတိျပဳမိတာေၾကာင့္ ႏို၀င္ဘာလေရာက္ေတာ့ ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူေတြ လက္တြဲျပီး အာဏာရွင္ကို သပိတ္ေမွာက္ၾက ပါေတာ့တယ္"

ေရွးေခတ္ ဂရိလူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြကို အမ်ိဳးသားေတြထက္ နိမ့္က်သူမ်ားအျဖစ္သာ ယူဆထားခဲ့ၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ လူမွဳေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးရာေတြမွာ ဘာမွ အေရးၾကီးသူေတြ မဟုတ္ဘူးလို႕ ထင္ျမင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ဂုဏ္ရည္ျမင့္မားျပီး ေလးစားဖြယ္ရာ ေကာင္းတဲ့ အမ်ိဳးသားေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးသူမ်ားအျဖစ္သာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက သတ္မွတ္ထားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုထံုးတမ္းစဥ္လာေတြ ရွိတဲ့ ဂရိလူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ သီးျခားကိုယ္ပိုင္ ရပ္တည္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ ဘ၀တသက္တာလံုး ဖခင္ေတြ၊ အိမ္ေထာင္ဘက္ေတြနဲ႕ သားေယာက်္ားေလးေတြအေပၚမွာပဲ မီွခိုေနၾကရပါတယ္။

ေရွးေခတ္ဂရိႏိုင္ငံမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းတာ၀န္ဆိုတာ ကေလးေမြးဖြားတာ၊ အစားအစာ ခ်က္ျပဳတ္တာနဲ႕ အိမ္မွဳကိစၥေတြ ျပဳလုပ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းတာ၀န္ ဆိုတာ ကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးရာ ေတြးေခၚစဥ္းစားတာ၊ အၾကံေပးတာ၊ စစ္မက္ျဖစ္ပြားခ်ိန္မွာ တိုက္ပြဲ၀င္တာေတြနဲ႕ မိသားစုကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးေခတ္ဂရိျပည္က အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို ဆန္႕က်င္ကန္႕ကြက္မွဳေတြ မလုပ္ရဲၾကပါဘူး။ အိမ္ေထာင္ဘက္ လင္ေယာက်္ားေတြကို မရိုေသရင္ နတ္ဘုရားေတြက စိတ္ဆိုးျပီး ျပစ္ဒဏ္ခတ္တယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆေတြကလဲ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းထဲမွာ အျမစ္တြယ္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ ရိုက္ႏွက္ညွဥ္းပမ္းမွဳေတြ၊ နတ္ဘုရားေတြက ေပးမယ့္ ျပစ္ဒဏ္ေတြကို ေၾကာက္ရြံ႕ျပီး ဘ၀တေလွ်ာက္လံုး အမ်ိဳးသားေတြထက္ နိမ့္က်သူေတြအျဖစ္ပဲ ခံယူက်င့္သံုးေနခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လဲ (၁၉) ရာစုေရာက္ေတာ့ ဂရိလူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ အမ်ိဳးသမီး စာေရးဆရာေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး စာေရးဆရာေတြျဖစ္တဲ့ Artemis၊ Thaleia၊ Eurydice တို႕ဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ပညာေရး၊ လူမွဳေရး အေျခအေန နိမ့္က်မွဳေတြကို မီးေမာင္းထိုး ေဖာ္ျပလာၾကပါတယ္။ (၁၈၈၇) ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားသူ Calliope Parren က ဦးေဆာင္ျပီး အမ်ိဳးသမီးမ်ား ဆိုတဲ့ သတင္းစာကို စတင္ထုတ္ေ၀ပါေတာ့တယ္။ အေၾကာက္တရားေတြ လႊမ္းမိုးေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတခုအတြင္းမွာ လူ႕အခြင့္အေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့အခါ ကေလာင္လက္နက္ဟာ အေရးၾကီးလွပါတယ္။ လွဳပ္ရွားမွဳၾကီးရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားေတြ၊ စည္းမ်ဥ္းေတြ၊ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြကို လူထုထဲမွာ ကနဦး ခ်ျပဖို႕ လိုပါတယ္။ ဒီလို ခ်ျပျပီး အေတြးအေခၚ အုတ္ျမစ္ခ်ျပီးမွ ေဖာ္ေဆာင္တဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳေတြဟာ ေကာက္ရိုးမီးေတာက္ပမာ ၀ုန္းခနဲ ထေတာက္တဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳေတြထက္ ပိုျပီး ေအာင္ျမင္တတ္ပါတယ္။ ဂရိအမ်ိဳးသမီးအခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားသူေတြဟာ ဒီကေလာင္လက္နက္ကို အသံုးျပဳျပီး အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားမွဳၾကီးကို စတင္ခဲ့ၾကပါတယ္။

အေတြးအေခၚ အုတ္ျမစ္ခ်ျပီး လွဳပ္ရွားတဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳ ျဖစ္တာေၾကာင့္ ဂရိအမ်ိဳးသမီး အခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားမွဳဟာ တစတစ က်ယ္ျပန္႕လာခဲ့ျပီး၊ မ်ိဳးဆက္သစ္ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အလမ္း ေခါင္းေဆာင္အမ်ားအျပားကို ေမြးထုတ္ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၂၀) ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီး ဂီတဆရာမတဦးျဖစ္တဲ့ Theodoropoulou က အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားမွဳ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၃၀ ကာလေတြေရာက္ေတာ့ စစ္အာဏာရွင္ Ioannis Metaxas ရဲ႕ လက္ေအာက္မွာ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို တားဆီးပိတ္ပင္ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ ဂရိအမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ဒုတိယကမၻာစစ္ကာလ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ က်ရာေနရာကေန တက္တက္ၾကြၾကြ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ဒုတိယကမၻာစစ္ျပီးကာလ ေရာက္ေတာ့ ဂရိလူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳေတြ အမ်ားအျပား ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ျမိဳ႕ျပ လူေနမွဳအေဆာက္အအံု ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာမွဳ၊ စက္မွဳႏိုင္ငံေတာ္သစ္ တည္ေဆာက္လာမွဳ၊ လူလတ္တန္းစား လူဦးေရ မ်ားျပားလာမွဳေတြနဲ႕အတူ အမ်ိဳးသမီးမဲေပးခြင့္ အခြင့္အလမ္းေတြလဲ ရရွိလာပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လဲ (၁၉၆၇) ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ ဂရိႏိုင္ငံမွာ Papadopoulos စစ္အာဏာသိမ္းမွဳ ျဖစ္ပြားပါေတာ့တယ္။ စစ္အာဏာရွင္ေတြဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ၀တ္စားဆင္ယင္မွဳနဲ႕ လွဳပ္ရွားသြားလာမွဳေတြကိုပါ ကန္႕သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေက်ာင္းသားပြဲေတာ္ေတြမွာ ေက်ာင္းသားေတြနဲ႕ ယွဥ္တြဲျပီး ေက်ာင္းသူေတြ ပါ၀င္ဆင္ႏႊဲခြင့္ကိုပါ တားျမစ္ပိတ္ပင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အာဏာသိမ္းစကာလမွာ လူအမ်ားစုေ၀းခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ေဟာေျပာခြင့္ေတြကို ပိတ္ပင္ထား တာေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီး အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေခတၱရပ္တန္႕သြားေပမယ့္၊ အခ်ိန္အနည္းငယ္အတြင္းမွာပဲ ေျမေအာက္လွဳပ္ရွားမွဳ ကြန္ယက္ေတြကို ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္း ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကာလေတြမွာ တႏိုင္ငံလံုးစစ္က်ြန္ဘ၀ကို က်ေရာက္ေနခ်ိန္ျဖစ္တာေၾကာင့္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို ျဖိဳဖ်က္ျပီးမွသာ လူ႕အခြင့္အေရးနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အလမ္းေတြ ရရွိလာႏိုင္မယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ဂရိအမ်ိဳးသမီး ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ ေက်ာင္းသူေတြက သိနားလည္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ အာဏာရွင္ဆန္႕က်င္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။

(၁၉၇၃)ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ အာဏာရွင္ဆန္႕က်င္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳၾကီးက အရွိန္ေကာင္း လာခဲ့ပါတယ္။ ေမလမွာ ဂရိေရတပ္မေတာ္က အရာရွိေတြဟာ ႏိုင္ငံတကာ စစ္ေရး ပူးတြဲေလ့က်င့္မွဳ လုပ္ေနရာကေန ဂရိႏိုင္ငံကို မျပန္ေတာ့ပဲ ေရတပ္သေဘၤာကို ေရာမကို ဦးတည္ ခုတ္ေမာင္းသြားခဲ့ပါတယ္။ အနီးဆံုး ေလဆိပ္ကေန တယ္လီဖုန္းနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ သတင္းစာနယ္ဇင္းေတြကို အေၾကာင္းၾကားျပီး ဂရိစစ္အာဏာရွင္ေတြရဲ႕ လူထုအေပၚ ဖိႏွိပ္မွဳေတြကို ေဖာ္ထုတ္ဆန္႕က်င္လိုက္ၾကပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္ေတြကို စစ္အရာရွိေတြ ကိုယ္တိုင္က ဆန္႕က်င္လိုက္တာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီျဖစ္ရပ္ဟာ တကမၻာလံုးကို ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားျပီး ဂရိႏိုင္ငံတြင္းက ေတာ္လွန္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြရဲ႕ အရွိန္အဟုန္ကို တိုးျမွင့္ေပးလိုက္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ တိုးျမင့္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေရး ေရခ်ိန္နဲ႕အတူ တိုက္ပြဲေဖာ္ေဆာင္ဖို႕ လိုအပ္တယ္ဆိုတာကို သတိျပဳမိတာေၾကာင့္ ႏို၀င္ဘာ လေရာက္ေတာ့ ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူေတြ လက္တြဲျပီး အာဏာရွင္ကို သပိတ္ေမွာက္ၾက ပါေတာ့တယ္။ ေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳေတြကို အာဏာရွင္ေတြက သတ္ျဖတ္ႏွိမ္နင္းတာေၾကာင့္ ဂရိစစ္တပ္တြင္းက အရာရွိေတြကိုယ္တိုင္က စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို လက္မခံႏိုင္ၾကေတာ့ပဲ (၁၉၇၄) ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ အာဏာရွင္စနစ္ၾကီး ျပိဳလဲသြားခဲ့ပါတယ္။

ဂရိအမ်ိဳးသမီး တက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူေတြနဲ႕ ေက်ာင္းသူအမ်ားအျပားဟာ အာဏာရွင္စနစ္ ဆန္႕က်င္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ ဖမ္းဆီးႏိွပ္စက္ သတ္ျဖတ္ျခင္းကို ခံခဲ့ၾကရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ ဂရိအမ်ိဳးသမီး ေတြဟာ ဇြဲလံု႕လ မေလွ်ာ့ပဲ အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲရတဲ့အထိ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕ ရင္ေဘာင္တန္းျပီး တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားမွဳလမ္းေၾကာင္းကိုလဲ မေသြမဖည္ ဆုပ္ကိုင္ထားခဲ့ၾကျပီး အာဏာရွင္စနစ္ကို ဖယ္ရွားျပီး ေနာက္ပိုင္းကာလေရာက္ေတာ့ မျပီးဆံုး ေသးတဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ဆက္လက္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဂရိအမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဇြဲလံု႕လနဲ႕ ေနာက္မဆုတ္စတမ္း တိုက္ပြဲ၀င္ရဲတဲ့ အားမာန္ေတြေၾကာင့္ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္မွာ က်ားမ တန္းတူညီမွ်ခြင့္ကို အသိအမွတ္ျပဳတဲ့ ေျမယာဥပေဒသစ္ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ တန္းတူညီမွ် လုပ္အားခ ရရွိေရး၊ ပညာသင္ခြင့္ အခြင့္အလမ္း ရရွိေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြကိုလဲ ေအာင္ျမင္စြာ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၈၁) ခုႏွစ္ကေန စတင္ဖြဲ႕စည္းခဲ့တဲ့ ဂရိအစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား အဆက္ဆက္မွာလဲ အမ်ိဳးသမီး ၀န္ၾကီးတဦး အနည္းဆံုးပါ၀င္ျပီး၊ အမ်ိဳးသမီး ဒုတိယ၀န္ၾကီးမ်ားစြာ ပါ၀င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြမွာလဲ အမ်ိဳးသမီး ေခါင္းေဆာင္အမ်ားအျပား ေပၚထြက္လာခဲ့ျပီး ၁၉၉၄ ခုႏွစ္မွာ ဂရိကြန္ျမဴနစ္ပါတီကို အမ်ိဳးသမီးေခါင္းေဆာင္က ဦးေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။

အမ်ိဳးသမီးေတြဆိုတာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရးရာေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အေရးၾကီးသူေတြ မဟုတ္ဘူးလို႕ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကတဲ့ ဂရိလူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ အခုဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီး ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ အမ်ိဳးသမီး စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္ေတြ၊ အမ်ိဳးသမီး ပညာရွင္ေတြ၊ အမ်ိဳးသမီး အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေခါင္းေဆာင္ေတြ အမ်ားအျပားေပၚထြက္လာခဲ့ျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး ပညာရွင္ Laura Cram က ဒီလိုေျပာင္းလဲမွဳေတြဟာ အာဏာရွင္ဆန္႕က်င္ေရးနဲ႕ ဒီမိုကေရစနစ္ ထြန္းကားေရး တိုက္ပြဲေတြမွာ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕အတူ ရင္ေဘာင္တန္းတိုက္ပြဲ၀င္ရဲတဲ့ ရဲစြမ္းသတိၱနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အလမ္း လွဳပ္ရွားမွဳ လမ္းေၾကာင္းကို လက္ဆင့္ကမ္းပခံုးေျပာင္းျပီး မဆုတ္မနစ္ ကိုင္စြဲခဲ့ၾကတဲ့ ဇြဲလံု႕လေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုထားပါေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ရပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၀၀၉)

(၂၀၀၉ ခုႏွစ္တြင္ ဒီမိုကရက္တစ္ ျမန္မာ့အသံ၊ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အလမ္း အစီအစဥ္တြင္ ထုတ္လႊင့္ခဲ့ေသာ အသံလႊင့္ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါသည္)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

အေကာင္းဆံုးေက်ာင္း

ျမိဳ႕ရဲ႕ အေကာင္းဆံုးေက်ာင္းလို႕ နာမည္ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ေက်ာင္းတေက်ာင္းမွာ ကေလးငယ္ေလး တေယာက္ ေက်ာင္းတက္ခြင့္ရသြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေက်ာင္းဖြင့္စ နံနက္ခင္းမွာ သူ႕အဘိုးက ေျမးေလးရဲ႕ လက္ကိုဆြဲျပီး ေက်ာင္းသြားပို႕ပါတယ္။ ကစားကြင္းထဲကို အဘိုးအိုနဲ႕ ေျမးေလး ေရာက္သြားေတာ့ သူတို႕ ေျမးအဘိုး ႏွစ္ေယာက္ အနီးမွာ ကေလးေတြ ၀န္းရံလာတယ္။




'ဘယ္ေလာက္ ရယ္စရာေကာင္းတဲ့ အဘိုးအိုၾကီးလဲ'
ကေလးတေယာက္က ေအာ္ဟစ္ျပီး ေလွာင္ေျပာင္တယ္။

'ေဟ့၊ ဖက္တီး'
ေနာက္ကေလးတေယာက္က ထပ္ေအာ္ျပန္တယ္။

ကစားကြင္းထဲမွာ ရွိတဲ့ ကေလးေတြဟာ ေျမးအဘိုးႏွစ္ေယာက္ကို ေလွာင္ေျပာင္ရင္း ခုန္ေပါက္ ေနၾကတယ္။ မၾကာပါဘူး။ ေခါင္းေလာင္းသံလဲၾကားေရာ၊ ကေလးေတြအားလံုး စာသင္ခန္း ရွိရာကို ေျပးၾကေတာ့တာပဲ။

အဘိုးအိုက ေျမးေလးရဲ႕ လက္ကို တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ ဆုပ္ကိုင္ထားျပီး၊ ေက်ာင္းျပင္ကို ေခၚထြက္ လာတယ္။

'ေကာင္းလိုက္တာ၊ ေက်ာင္းမသြားရေတာ့ဘူး'
ေျမးေလးက ၀မ္းသာအားရ ေျပာတယ္။

'ေက်ာင္းသြားရမွာပါ၊ ဒါေပမယ့္ ဒီေက်ာင္းေတာ့ မဟုတ္ဘူး'

အဘိုးအိုက ျပန္ေျပာလိုက္တယ္။ ျပီးေတာ့
'ေျမးေလးတက္ရမယ့္ ေက်ာင္းကို အဘိုးကိုယ္တိုင္ ရွာမယ္'

အဘိုးအိုက ဆက္ေျပာလိုက္ျပီး၊ ေျမးေလးကို အိမ္ျပန္ေခၚသြားတယ္။ အိမ္ေရာက္ေတာ့ ေျမးေလးရဲ႕ အဖြားကို ကေလးထိန္းခိုင္းျပီး၊ အဘိုးအိုက ေက်ာင္းရွာပံုေတာ္ ဖြင့္ေတာ့တယ္။

ေက်ာင္းတေက်ာင္းကို ေတြ႕တိုင္း ကစားကြင္းထဲကို သြားျပီး၊ ကေလးေတြ ကစားဆင္းလာမယ့္ အခ်ိန္ကို ေစာင့္ဆိုင္းတယ္။ တခ်ိဳ႕ေက်ာင္းေတြမွာ ကေလးေတြက အဘိုးအိုကို လံုး၀ဂရုမစိုက္ၾကဘူး။ တခ်ိဳ႕ ေက်ာင္းေတြက်ေတာ့ ကေလးေတြက အဘိုးအိုကို ေလွာင္ေျပာင္ရယ္ေမာၾကတယ္။ ဒီလိုေတြ႕ၾကံဳရတဲ့ အခါတိုင္း အဘိုးအိုဟာ ၀မ္းနည္းစြာနဲ႕ အိမ္ကို ျပန္သြားတတ္တယ္။

ဒီလိုနဲ႕ တေန႕မွာေတာ့ ေက်ာင္းေသးေသးေလး တခုရဲ႕ ကစားကြင္းေလးထဲကို အဘိုးအို ေရာက္သြားတယ္။ အဘိုးအိုက ျခံစည္းရိုးမွာ ခ်ိနဲ႕ေမာပန္းဟန္နဲ႕ မွီေနလိုက္တယ္။ ေခါင္းေလာင္းထိုးသံ ထြက္လာေတာ့ ကေလးေတြက ကစားကြင္းထဲကို အေျပးအလႊား ေရာက္လာပါေလေရာ။

'အဘိုး၊ ေနေကာင္းရဲ႕လား။ ေရတခြက္ ယူလာေပးရမလား'
အသံတသံက ထြက္ေပၚလာတယ္။
'ကစားကြင္းထဲမွာ ခံုတန္းရွည္ေလး ရွိတယ္။ လာထိုင္ပါလား'
ေနာက္ထပ္ အသံတသံက ထြက္ေပၚလာတယ္။

မၾကာခင္မွာပဲ ဆရာတေယာက္ ကစားကြင္းထဲကို ေရာက္လာတယ္။ အဘုိးအိုက ဆရာ့ကို ႏွဳတ္ဆက္လိုက္ျပီး
'ေျမးေလးအတြက္ အေကာင္းဆံုး ေက်ာင္းကို ရွာေတြ႕ျပီ' လို႕ ေျပာလိုက္တယ္။

'အဘိုးမွားေနျပီ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ေက်ာင္းက အေကာင္းဆံုး ေက်ာင္း မဟုတ္ပါဘူး။ အလြန္ေသးငယ္တဲ့ ေက်ာင္းေလးတေက်ာင္းပါ'

ဆရာ့စကားကို အဘိုးအိုက ျပန္ျပီး မျငင္းေတာ့ပါဘူး။ ေျမးေလးကို ေက်ာင္းအပ္ဖို႕အေရးကို ဆရာနဲ႕ စီစဥ္ျပီး၊ ျပန္ထြက္လာတယ္။

ညေနခင္းမွာ ကေလးရဲ႕ အေမက အဘိုးအိုကို ေျပာတယ္။

'အေဖ။ အေဖက စာဖတ္တတ္တာလဲ မဟုတ္ဘူး။ အေကာင္းဆံုးေက်ာင္းနဲ႕ ဆရာကို ရွာေတြ႕တယ္လို႕ ဘယ္လိုသိသလဲ'

အဘိုးအို ျပန္ေျဖလိုက္တာက

'ဆရာတေယာက္ရဲ႕ အရည္အခ်င္းကို ေက်ာင္းသားေတြနဲ႕ အကဲျဖတ္ရတယ္'


မူရင္းစာေရးသူ- A.Lopatina and M.Skrebtsova (Wise Short Tales)
ဘာသာျပန္သူ- ခင္မမမ်ိဳး (၁၄၊ ၄၊ ၂၀၁၁)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ႏွစ္သစ္မဂၤလာ သ၀ဏ္လႊာႏွင့္ သၾကၤန္ကဗ်ာစာစုမ်ား

PCFB Poems

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

အတာေရနဲ႔အတူ

ႏွစ္ကူးခ်ိန္ အခါသမယ

အတာေရသြန္းေလာင္းခ်ိန္မွာ

ေရႊရည္စိမ္ အျပံဳး

ေရႊရည္စိမ္ ေစတနာ၊

ေရႊရည္စိမ္ အမုန္း

ေရႊရည္စိမ္ ေမတၱာ၊

ေရႊရည္စိမ္ ေမာင္ႏွမ

ေရႊရည္စိမ္ သစၥာ၊

ေရႊရည္စိမ္ ဘ၀

ေရႊရည္စိမ္ မိတ္သဟာ၊

ေရႊရည္စိမ္ ဖြဲ႔စည္းပံု

ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီတို႔

အတာေရနဲ႔အတူ

ကြယ္ေပ်ာက္ပါေစသား။

ျမန္ျပည္သူတို႔ ဘ၀

ေအးခ်မ္းပါေစသား။


ခင္မမမ်ိဳး (၁၂၊ ၄၊ ၂၀၁၁)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ၾကားညပ္ေနတဲ့ ျမန္မာျပည္

ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ အာရွအင္အားၾကီးႏိုင္ငံၾကီးေတြ ျဖစ္တဲ့ တရုတ္နဲ႕ အိႏၵိယ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကားမွာ တည္ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား စစ္အင္အားအသံုးျပဳ (The use of force) ရတဲ့ ပ႗ိပကၡေတြ ျဖစ္လာခဲ့ရင္ အိႏၵိယသမုဒၵရာ စစ္မ်က္ႏွာမွာ မဟာဗ်ဴဟာတန္ဖိုး (strategic value) အျမင့္ဆံုးႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအေနနဲ႕ သတ္မွတ္ထားျခင္း ခံရတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံလဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာ့အေရးကို စစ္အာဏာရွင္စနစ္ဆန္႕က်င္ေရး၊ လူ႕အခြင့္အေရး၊ ျပည္တြင္းစစ္ ရပ္စဲေရး၊ တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရး စတဲ့ အခ်က္ေတြေပၚမွာပဲ မူတည္ျပီး တြက္ခ်က္စဥ္းစားမွဳ လုပ္လို႕ မရႏိုင္ပါ။ ပထ၀ီ၀င္ႏိုင္ငံေရး (Geopolitical factors) နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကိုလဲ ဆက္စပ္စဥ္းစားမွဳ လုပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ သို႕မွသာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အနာဂတ္အတြက္ အက်ိဳးရွိမယ့္ ခ်ဥ္းကပ္မွဳသ႑ာန္သစ္ေတြ၊ မဟာဗ်ဴဟာအခင္းအက်င္းေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ခ်မွတ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။




၂၀၁၁ ခုႏွစ္၊ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးခ်ိန္ခြင္လွ်ာ

၀ါရွင္တန္က ထုတ္ျပန္လိုက္တဲ့ National Military Strategy မွာ အာရွ-ပစိဖိတ္ေဒသရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာအက်ိဳးစီးပြား (strategic interests) တိုးျမွင့္ေရး ပါရွိျပီး၊ ေတာင္အာရွနဲ႕ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးကို အာရံုစိုက္ေရး အခ်က္ေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ေခတ္မွီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေသာ တပ္မေတာ္တည္ေဆာက္ရး (military modernization) နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စိုးရိမ္ဖြယ္ရာ အခ်က္ေတြကိုလဲ ထည့္သြင္းထားပါတယ္။

တခ်ိန္တည္းမွာပဲ အာရွႏိုင္ငံေတြအၾကားက ကာကြယ္ေရးညႊန္ၾကားခ်က္ (defence guidelines) ေတြကလဲ ျပဳျပင္တိုးခ်ဲ႕မွဳေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံက ေရငုပ္သေဘၤာ၊ ဖ်က္သေဘၤာ၊ ကင္းေထာက္ေလယာဥ္နဲ႕ ရဟတ္ယာဥ္အေျမာက္အျမား ၀ယ္ယူဖို႕ စီမံထားပါတယ္။ ေတာင္ကိုးရီးယားနဲ႕ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံေတြကလဲ ေရငုပ္သေဘၤာ၀ယ္ယူဖို႕ စီမံခ်က္ေတြရွိျပီး၊ မေလးရွားႏိုင္ငံရဲ႕ လက္နက္တင္သြင္းမွဳက ရာခိုင္ႏွဳန္းတက္လာပါတယ္။ စင္ကာပူႏိုင္ငံကလဲ ေရငုပ္သေဘၤာ ႏွစ္စီး ထပ္ျပီး ၀ယ္ယူအင္အားျဖည့္လာပါတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံကလဲ ေရငုပ္သေဘၤာ၊ ဖ်က္သေဘၤာနဲ႕ တိုက္ေလယာဥ္ေတြ တိုးခ်ဲ႕ဖို႕ စီမံလာခဲ့ပါတယ္။

၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွာ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ စစ္အသံုးစရိတ္ဟာ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၇၈ ဘီလီယံရွိျပီး၊ လက္နက္တင္သြင္းမွဳကိန္းဂဏန္းေတြကို ထပ္ျဖည့္လိုက္ရင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၅၀ ဘီလီယံ အထက္မွာ ရွိႏိုင္ေၾကာင္း စစ္ေရးေလ့လာသူေတြက ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ high seas operations အတြက္ နယူးကလီးယား ပါ၀ါသံုး ေလယာဥ္တင္သေဘၤာ သံုးစီးကို ၂၀၁၇ ခုႏွစ္မွာ အျပီးတည္ေဆာက္ဖို႕ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ စီမံခ်က္အရ ပထမဦးဆံုး ေလယာဥ္တင္သေဘၤာကို ၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွာ အျပီးတည္ေဆာက္ႏိုင္မယ္လို႕ ခန္႕မွန္းခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ရဲ႕ F-22 ဂ်က္တိုက္ေလယာဥ္ဒီဇိုင္းကို ပံုစံတူယူထားတဲ့ J-20 stealth jet fighter ကို ဇန္န၀ါရီလမွာ စမ္းသပ္ခဲ့ပါတယ္။

အင္အားၾကီးႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ အိႏိၵယႏိုင္ငံရဲ႕ စစ္အသံုးစရိတ္ဟာလဲ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၃၂ ဘီလီယံအထိရွိျပီး၊ ၃၃ ရာခိုင္ႏွဳန္း ထပ္မံတိုးျမွင့္ဖို႕ စီမံခ်က္ရွိပါတယ္။ scorpene submarines တည္ေဆာက္မွဳမ်ား ရွိျပီး၊ anti-aircraft submarine နဲ႕ စစ္လက္နက္ပစၥည္းအမ်ားအျပား ၀ယ္ယူမွဳေတြ ရွိပါတယ္။ ဘိုအင္းေလေၾကာင္းကုမၸဏီအပါအ၀င္ ေလေၾကာင္းကုမၸဏီေတြမွာ ဂ်က္တိုက္ေလယာဥ္ ၁၂၆ စင္း မွာယူထားဆဲပါ။

အာရွအင္အားၾကီးႏိုင္ငံႏွစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ တရုတ္နဲ႕ အိႏၵိယႏွစ္ႏိုင္ငံ အၾကားက စစ္အင္အားအျပိဳင္အဆိုင္ တိုးခ်ဲ႕မွဳ (arms race) ဟာ အာရွ-ပစိဖိတ္ေဒသမွာ ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ စစ္ေရးတာ၀န္ရွိသူေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကီးအကဲေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြအတြက္ မလြဲမေသြ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမယ့္ အခ်က္အလက္ေတြျဖစ္ပါတယ္။


တရုတ္- အိႏိၵယ ဆက္ဆံေရး (Sino- Indian Relations)

၁၉၅၀ ကာလေတြမွာ တရုတ္နဲ႕ အိႏိၵယ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကားမွာ တတိယကမၻာရဲ႕ လြတ္လပ္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြကို ေထာက္ခံအားေပးရင္းနဲ႕ ေကာင္းမြန္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တိဘက္ေခါင္းေဆာင္ ဒလိုင္လားမားကို အိႏၵိယသမၼတ ေနရူးက ခိုလွံဳခြင့္ေပးမွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကားက သံတမန္ဆက္ဆံေရး ပ်က္ယြင္းလာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၆၁ ခုႏွစ္မွာ အိႏိၵယအုပ္ခ်ဳပ္ခံ နယ္ေတြကို တရုတ္တပ္ေတြ ၀င္ေရာက္တပ္စြဲလာတဲ့အခါမွာ အိႏိၵယက Forward Policy ကို က်င့္သံုးျပီး၊ တရုတ္တပ္ေတြကို ျပန္ဆုတ္ခိုင္းခဲ့ပါတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံကလဲ armed co-existence policy ကို က်င့္သံုးျပီး၊ စစ္ေရးအရ ထိပ္တိုက္ေျဖရွင္းမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ စစ္ပြဲျပီးဆံုးသြားခဲ့ေပမယ့္ အိႏၵိယဘက္က humiliating defeat အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ထားဆဲပါ။

၁၉၆၄ခုႏွစ္မွာ တရုတ္ႏိုင္ငံက နယူးကလီးယားလက္နက္ႏိုင္ငံ (nuclear weapon state) ျဖစ္လာခ်ိန္မွာ အိႏိၵယက စစ္ေရးအရ ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳအေနနဲ႕ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဆယ္ႏွစ္အၾကာမွာ အိႏၵိယႏိုင္ငံကလဲ နယူးကလီးယား လက္နက္ ပိုင္ဆို္ငတဲ့ ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့ပကါတယ္။ ၁၉၇၀၊ ၁၉၈၀ ကာလတေလွ်ာက္မွာ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား nuclear arms race ေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး၊ ၁၉၈၀ ေႏွာင္းပိုင္းမွာမွ ႏွစ္ႏိုင္ငံဆက္ဆံေရး တိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွာ fair and reasonable settlement ျပဳလုပ္ဖို႕အတြက္ ပူးတြဲအလုပ္အဖြဲ႕ကို ဖြဲ႕စည္းႏိုင္ခဲ့ျပီး၊ ဒီအလုပ္အဖြဲ႕ရဲ႕ ေထာက္ခံခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ Maintenance of Peace and Tranquillity နဲ႕ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ Confidence Building Measures ဆိုင္ရာ စာခ်ဳပ္ေတြကို လက္မွတ္ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒီလိုအျပဳသေဘာဆက္ဆံေရးေတြ ရွိေနေပမယ့္ ႏွစ္ႏိုင္ငံဆက္ဆံေရးဟာ ပါကစၥတန္အေရး၊ တိဘက္အေရးနဲ႕ ဟိမ၀ႏၱာေတာင္တန္း ေတာင္ပိုင္းနဲ႕ Aksai Chin Plateau တို႕မွာရွိေနတဲ့ နယ္နိမိတ္အျငင္းပြား ေဒသ ႏွစ္ခုနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေျပလည္မဳေတြ မရွိခဲ့ပါဘူး။ အိႏိၵယဘက္က မဟာဗ်ဴဟာ အျမင္မွာ တရုတ္ႏိုင္ငံဟာ အိႏၵိယကို ျခိမ္းေခ်ာက္ႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္က အိႏၵိယႏိုင္ငံ နယူးကလီးယား စမ္းသပ္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားေနခ်ိန္မွာ၊ ကာကြယ္ေရး၀န္ၾကီးက တရုတ္ဟာ အိႏႎၵယရဲ႕ ရန္သူနံပါတ္ (၁) လို႕ သတ္မွတ္ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။

တရုတ္ႏိုင္ငံက မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာသူေတြကလဲ ဂ်ပန္၊ ၾသစေၾတးလ်နဲ႕ အိႏိၵယႏိုင္ငံေတြဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္း၊ အေရွ႕ေတာင္ပိုင္းနဲ႕ အေနာက္ေတာင္ပိုင္းမွာ ရွိေနျပီး၊ ပစိဖိတ္မွာကလဲ အေမရိကန္ရဲ႕ ပါ၀ါရွိေနတာေၾကာင့္ မဟာမိတ္တန္ဖိုး (alliance values) ေျပာင္းသြားခဲ့ရင္ တရုတ္ရဲ႕ လံုျခံဳေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္လို႕ တြက္ဆထားၾကပါတယ္။ အာရွႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းမွာ ေပၚထြက္လာတဲ့ အေမရိကန္၊ ဂ်ပန္နဲ႕ ၾသစေၾတးလ် ႏိုင္ငံတို႕အၾကားက trilateral security dialogue အခင္းအက်င္းေတြ၊ အင္ဒို- ဂ်ပန္ မဟာမိတ္ အခင္းအက်င္းေတြ ပါ၀င္ေနတဲ့ Asian-Pacific trilateralism ဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံကို စစ္ေရးအရ ၀ိုင္း၀န္းပိတ္ဆို႕မွဳ ျပဳလာႏိုင္တယ္လို႕ ယူဆထားၾကပါတယ္။

၂၁ ရာစုမွာ တရုတ္နဲ႕ အိႏၵိယ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကားမွာ စစ္ေရးအျပိဳင္အဆိုင္အင္အားတိုးခ်ဲ႕မွဳေတြ ၾကီးမားလာျခင္းရဲ႕ အဓိက အေရးကေတာ့ အိႏၵိယသမုဒၵရာကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အိႏိၵယ သမုဒၵရာနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ တရုတ္နဲ႕ အိႏၵိယကို two scorpions in a bottle လို႕ စစ္မဟာဗ်ဴဟာ အသိုင္းအ၀ိုင္းက သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ အိႏိၵယ ႏိုင္ငံရဲ႕ အမ်ိဳးသားလံုျခံဳေရးရဲ႕ survival ဟာ အိႏၵိယ သမုဒၵရာရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းေဒသ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိ အိႏိၵယႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးအင္အား (economic power) ဟာ ေရနံတင္သြင္းမွဳေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္။ လက္ရွိမွာ ႏိုင္ငံတြင္းလိုအပ္ခ်က္ရဲ႕ ၆၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းက ပင္လယ္ေကြ႕ေဒသကေန အိႏၵိယသမုဒၵရာကို ျဖတ္ျပီးတင္သြင္းရတာပါ။ ၂၀၁၅ မွာဆိုရင္ ၇၅ ရာခိုင္ႏွုန္း အထိ တင္သြင္းဖို႕ လိုအပ္လာမယ္လို႕ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။

တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ေရနံတင္သြင္းမွာ ရွစ္ဆယ္ရာခိုင္ႏွဳန္းေက်ာ္ကလဲ အိႏိၵိယသမုဒၵရာကို တည္မွီေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာမွ တရုတ္ႏိုင္ငံက ဆိပ္ကမ္းေတြကို အ၀င္အထြက္လုပ္ေနတဲ့ သေဘၤာေတြရဲ႕ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏွုန္းေက်ာ္ဟာ မလက္ကာ ေရလက္ၾကားကေန ျဖတ္သန္းရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Malacca Dilemma ဟာ တရုတ္မဟာဗ်ဴဟာ ကၽြမ္းက်င္သူေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ ၾကီးမားလွတဲ့ ကိစၥတရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ မလကာေရလက္ၾကားနဲ႕ အိႏၵိယသမုဒၵရာကို အိႏိၵယနဲ႕ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြက ထိန္းခ်ဳပ္သြားႏိုင္ခဲ့ရင္ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးအင္အားျပိဳလဲသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြားကို ကာကြယ္ဖို႕အတြက္ အိႏၵိယသမုဒၵရာကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေရးကို စတင္စီမံလာခဲ့ၾကပါတယ္။

အိႏၵိယသမုဒၵရာႏွင့္ အျပိဳင္အဆိုင္ စစ္အင္အားတိုးခ်ဲ႕မွဳမ်ား

တရုတ္ႏိုင္ငံ People's Liberation Army Navy (PLAN) ရဲ႕ ေရရွည္မဟာဗ်ဴဟာျဖစ္တဲ့ အိႏၵိယသမုဒၵရာကို ျဖန္႕က်က္ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏုိင္ေရးမွာ ပုလဲသြယ္မဟာဗ်ဴဟာက အဓိက က်ပါတယ္။ ဒီဗ်ဴဟာအရ တရုတ္ျပည္မကေန ပါရွန္းပင္လယ္ေကြ႕အထိ SLOC (Sea Lines of Communication) တေလွ်ာက္မွာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာအရ ပူးတြဲျခင္း၊ ဆိပ္ကမ္းတည္ေဆာက္ျခင္း စတာေတြ ျပဳလုပ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ပါတယ္။ ဟိုင္နန္ကၽြန္းက military facilities ေတြ တိုးျမွင့္မွဳ၊ ဗီယက္နမ္အေရွ႕ပိုင္းက Woody ကၽြန္းေပၚမွာ airstrip တိုးခ်ဲ႕မွဳ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ စစ္တေကာင္းမွာ container shipping facility တည္ေဆာက္မွဳ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ရခိုင္ေဒသမွာ ေရနက္ဆိပ္ကမ္းတည္ေဆာက္မွဳ၊ ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံ ၊ ဂ်ီ၀ါဒါဆိပ္ကမ္း စေတာေတြဟာ ဒီဗ်ဴဟာရဲ႕ အခင္းအက်င္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

တရုတ္ေရတပ္ကို offshore waters (Green Water) Navy Status ကေန High Seas (Blue Water) Navy Status အထိ ျမွင့္တင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ရာကေန nuclear-powered aircraft carrier တည္ေဆာက္ေရး စီမံကိန္းေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဟိုင္နန္ကၽြန္းေတာင္ပိုင္းက Sanya ေရတပ္စခန္းမွာ nuclear-powered ballistic missile submarines (SSBNs) တည္ေဆာက္မွဳေတြ ရွိေနပါတယ္။

အိႏၵိယ ႏိုင္ငံကလဲ light aircraft carrier တည္ေဆာက္မွဳ၊ missile-armed submarines တည္ေဆာက္မွဳ ေတြ ျပဳလုပ္ျပီး three dimensional nuclear strategic capability ကို တိုးျမွင့္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းလာခဲ့ပါတယ္။ ႏွစ္သံုးဆယ္ေရငုပ္သေဘၤာတည္ေဆာက္မွဳ စီမံကိန္းကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ျပီး၊ project-15 B လို႕ေခၚတဲ့ စစ္သေဘၤာ တည္ေဆာက္မွဳစီမံကိန္းေတြကိုလဲ ျပဳလုပ္ေနပါတယ္။ Land-based naval aviation ဗ်ဴဟာကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အသံုးျပဳႏိုင္ဖို႕အတြက္ ၾကိဳးပမ္းျပင္ဆင္မွဳေတြ ရွိေနပါတယ္။

စစ္အင္အား အျပိဳင္အဆိုင္ တိုးခ်ဲ႕ရံုမက အေရးၾကီးတဲ့ မဟာဗ်ဴဟာ ေဒသေတြ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးေတြကိုလဲ ျပဳလုပ္ေနၾကပါတယ္။

မဟာဗ်ဴဟာေဒသမ်ား

အိႏိၵယနဲ႕ တရုတ္ႏိုင္ငံအၾကားမွာ စစ္ေရးပ႗ိပကၡေတြ ျဖစ္လာခဲ့ရင္ အေရးၾကီးတဲ့ မဟာဗ်ဴဟာ ေဒသ သံုးခုရွိပါတယ္။ ပထမတခုက အမ္ဒမန္ကၽြန္းစုေပၚက Port Blair ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဒသဟာ မလကၠာေရလက္ၾကားနဲ႕ ေရမိုင္ (၅၀၀) အကြာမွာ ရွိျပီး၊ India's East Command အတြက္ အခ်က္အခ်ာအက်ဆံုး ေနရာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒုတိယတခုက တိဗက္ေဒသ ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၁၀၊ ၾသဂုတ္လမွာ Qinghai- Tibet ရထားလမ္းကတဆင့္ တရုတ္ေလတပ္အတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ combat readiness materials ေတြကို ေနရာေရႊ႕ေျပာင္း ခ်ထားမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ တိဘက္မွာ တရုတ္ရဲ႕ ေလတပ္အေျခစိုက္စခန္း ေလးခုရွိရာက၊ ေအာက္တိုဘာလမွာ ေလတပ္အေျခစိုက္စခန္းတခုကို ထပ္မံ တည္ေဆာက္ထားခဲ့ပါတယ္။

တတိယတခုက ျမန္မာႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ တရုတ္နဲ႕ အိႏိၵယ- အေနာက္အုပ္စုေတြရဲ႕ အၾကားမွာ အေရးၾကီးဆံုး ျဖစ္တဲ့ Burma factor ဆိုတာကို စစ္မဟာဗ်ဴဟာ ရွဳေထာင့္ကေန မျဖစ္မေန ထည့္သြင္းစဥ္းစားၾကပါတယ္။ အန္ဒမန္ကၽြန္းစုေတြနဲ႕ ေရမိုင္ သံုးဆယ္အကြာမွာရွိတဲ့ ကိုးကိုးကၽြန္းနဲ႕ ျမန္မာ့ပင္လယ္ေရပိုင္နက္ထဲက ဟိုင္းၾကီးကၽြန္းေတြက အိႏိၵယသမုဒၵရာမွာ ျဖစ္ပြားလာႏိုင္ေခ်ရွိတဲ့ future conflicts ေတြရဲ႕ decisive victory ကို အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္တဲ့ ေဒသေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီကၽြန္းေတြေပၚမွာ တရုတ္ေရတပ္ရဲ႕ naval facilities, radars နဲ႕ signal-intelligence posts ေတြသာ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ အိႏိၵယတပ္နဲ႕ အေနာက္အုပ္စုတပ္ေတြရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳေတြအားလံုးကို တရုတ္က မ်က္ေခ်မျပတ္ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာမွဳေတြ ျပဳလုပ္ေနႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ တရုတ္ေရတပ္ကို carrier strike force, land-based naval aviation ဗ်ဳဟာေတြနဲ႕ ထိထိေရာက္ေရာက္တိုက္ခိုက္ႏိုင္ဖို႕ ဆိုတာကလဲ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေလတပ္စခန္းေတြကို အေျချပဳတဲ့ air cover မရွိမွ ျဖစ္ႏိုင္မွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ Burma factor ဟာ ၂၁ရာစု strategic challenges ဗဟိုခ်က္မမွာ ရိွတဲ့ အိႏိၵယသမုဒၵရာတြင္းက strategic rivalries ေတြရဲ႕ အေရးအၾကီးဆံုး strategic decisive factor ျဖစ္ေနပါတယ္။

နိဂံုး

အခုလို စစ္ေရးအရ၊ ႏိုင္ငံတကာ လံုျခံဳေရးအရ စိုးရိမ္မွဳေတြ ျမင့္မားလာၾကတဲ့ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွာ၊ တိုက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲေတြကလဲ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ မၾကာခင္မွာ အေမရိကန္၊ အိႏၵိယနဲ႕ တရုတ္ႏိုင္ငံတို႕ရဲ႕ အစိုးရသစ္ကို က်ယ္က်ယ္တမ်ိဳး၊ တိုးတိုးတဖံု ခ်ဥ္းကပ္မွဳမ်ိဳးစံုေတြ အျပိဳင္အဆိုင္ ေပၚထြက္လာေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုကမၻာ့စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းေတြအၾကားမွာ တိုင္းျပည္တိုးတက္ေရး၊ စစ္ေရးအရ ၾကားမညပ္ေစေရး၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ လံုျခံဳေရးကို ဦးတည္တဲ့ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းေတြလဲ ေပၚထြက္လာသင့္ျပီ ျဖစ္ပါတယ္။

ၾကားညပ္ျပီး စုပ္ျပတ္သပ္ခ်ံဳးခ်ံဳးက်ေနတဲ့ ျမန္မာျပည္ကို ကယ္တင္ႏိုင္သူေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြပါပဲ။ အျပန္အလွန္ စြပ္စြဲမွဳေတြ၊ စိန္ေခၚမွဳေတြ၊ တဘက္နဲ႕ တဘက္ အႏိုင္ယူလိုမွဳေတြ၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုးမွဳေတြ၊ ရလဒ္ထြက္ေပၚလာေရးကို မစဥ္းစားပဲ ရလဒ္ျဖစ္ေအာင္ ဦးေဆာင္သူအေနနဲ႕ သတ္မွတ္ခံခ်င္မွဳေတြ၊ နဖားၾကိဳးထိုးခံမွဳေတြကေန ေဖာက္ထြက္ျပီး၊ ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြ အခ်င္းခ်င္းၾကားမွာ အျပန္အလွန္ နားလည္မွဳ၊ အသိအမွတ္ျပဳမွဳ၊ ဘံုအက်ိဳးစီးပြား ရွာေဖြႏိုင္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာတဲ့ တေန႕မွာ ၾကားညပ္ေနေသာ္လည္း ဘက္မလိုက္တဲ့ မူ၀ါဒကို အေျခခံေသာ ေခတ္မွီႏိုင္ငံေတာ္သစ္ၾကီးကို တည္ေဆာက္လာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသား တင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၆၊ ၄၊ ၂၀၁၁)

(စာေရးသူသည္ ယူေကႏိုင္ငံ အေျခစိုက္၊ စစ္ေရးေလ့လာသူတဦးျဖစ္ျပီး China and Indian Ocean: Strategic Interests in the 21st Century စာအုပ္ကို ေရးသားခဲ့သူ ျဖစ္ပါသည္)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ဆံုးရွံဳးေနေသာ လူ႕အခြင့္အေရးမ်ား

Human Rights

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>