က်ပ္ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴ၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ

လာမယ့္ ေအာက္တိုဘာလ၊ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ က်ပ္ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴေတြကို စတင္သံုးစြဲေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီက်ပ္ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴေတြ ထုတ္ေ၀လိုက္တာဟာ တနည္းဆိုရင္ အာဏာရွင္လက္ထက္မွာ ျမန္မာ့စီးပြားေရးစနစ္ ဘယ္ေလာက္ထိ ကေမာက္ကမျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကို ညြန္းဆိုတဲ့ သက္ေသတမ်ိဳးပါပဲ။ ဒီက်ပ္ငါးေထာင္တန္ေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ေငြေၾကးလည္ပတ္သံုးစြဲမွဳ (circular flow) မွာ ပမာဏၾကီးမားတဲ့ ေငြေၾကးေတြ သံုးစြဲလာရမွဳနဲ႕ အဆမတန္ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳေတြ ျဖစ္ေနျခင္းရဲ႕ ျပယုဂ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။



ေငြေၾကးလည္ပတ္သံုးစြဲမွဳ ပမာဏ မ်ားျပားလာျခင္း

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ money supply ကို မူ၀ါဒခ်မွတ္သူ၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ instrument potency ၾကီးမားပါတယ္။ ဗဟိုဘဏ္ရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ နည္းပါးမွဳေၾကာင့္ ဒီလို instrument potency ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မယ့္ အေျခအေနမရွိပါဘူး။ ရလာဒ္ကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရဟာ ေငြေၾကးရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀မွဳေတြကို အေၾကာင္းျပခ်က္ အမ်ိဳးမ်ိဳး အသံုးျပဳျပီး အထိန္းအခ်ဳပ္မရွိ ျပဳလုပ္ေတာ့တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ေခတ္မီဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေသာ တပ္မေတာ္တရပ္ ေပၚထြက္လာေရးဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႕ စစ္အသံုးစရိတ္အတြက္ ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀တဲ့ ေငြေၾကးပမာဏေတြက အရမ္းၾကီးမားပါတယ္။

အဲဒီအခါက်ေတာ့ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ လည္ပတ္သံုးစြဲေနတဲ့ ေငြေၾကးပမာဏက မ်ားျပားလာပါတယ္။ သာမန္ေစ်း၀ယ္ထြက္မွုေတြမွာေတာင္ ပိုက္ဆံအိတ္အၾကီး ကိုင္သြားရတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ေနတယ္။ စားေသာက္ဆိုင္ေတြမွာ ေငြရွင္းရင္ ေငြစကၠဴတထပ္ၾကီး ရွင္းၾကရတယ္။ စိန္အေရာင္းအ၀ယ္၊ ကားအေရာင္းအ၀ယ္၊ အိမ္အေရာင္းအ၀ယ္ ေငြေပးေခ်မွဳေတြမွာဆိုရင္ လူျမင္သူျမင္ မေကာင္းေအာင္ ေငြစကၠဴအုပ္ေတြ အျပည့္သိပ္ထားတဲ့ ဆာလာအိတ္ၾကီးေတြနဲ႕ သြားၾကရတယ္။ ဘဏ္ေတြမွာ ေငြသြင္း၊ ေငြထုတ္ရင္ ဘဏ္၀န္ထမ္းေတြက ဒီေငြထုပ္ၾကီးေတြကို ထမ္းၾကရတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးေတြအတြက္ ျပည္တြင္းမွာ ဆိုရင္ တန္ဖိုးျမင့္မားတဲ့ ေငြစကၠဴေတြကို ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္လာၾကတယ္။ ကနဦးမွာ ငါးရာတန္ ေငြစကၠဴေတြထြက္လာတယ္။ တေထာင္တန္ ေငြစကၠဴေတြ ထြက္လာတယ္။ အခုေနာက္ဆံုးက်ေတာ့ ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴေတြ ထြက္လာတယ္။

ဒီလို ပမာဏျမင့္မားတဲ့ ေငြစကၠဴေတြ ထြက္လာရတာဟာ စီးပြားေရး တိုးတက္လာတာမဟုတ္ဘူး။ ခ်ြတ္ခ်ံဳက် ပ်က္ယြင္းလာတာပဲ ျဖစ္တယ္။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ဒီေငြစကၠဴေတြဟာ တန္ဖိုးၾကီးသလို ထင္ရေပမယ့္ ဒီေငြပမာဏေတြရဲ႕ မူလတန္ဖိုးကေတာ့ တက္မလာလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္တုန္းက မုန္႕ဟင္းခါးတပြဲရဲ႕ တန္ဖိုးဟာ ႏွစ္က်ပ္ ဆိုပါစို႕။ အခုအခ်ိန္မွာ မုန္႕ဟင္းခါးတပြဲရဲ႕ တန္ဖိုးဟာ တေထာင္ျဖစ္ေနတယ္ဆိုရင္ ေစ်းႏွဳန္းဟာ ငါးရာ တက္သြားျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ယေန႕ေခတ္ ေငြငါးေထာင္က်ပ္တန္ရဲ႕ တန္ဖိုးဟာ ဟိုလြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္က ေငြတဆယ္တန္ တရြက္ရဲ႕ တန္ဖိုးအတိုင္းပဲ ရွိတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္တခ်က္က ေငြေၾကးသံုးစြဲႏိုင္မွဳ အေျခအေနနဲ႕ ဆက္စပ္ပါတယ္။ ပမာဏၾကီးမားတဲ့ ေငြေၾကးေတြ ထြက္ေပၚလာတာဟာ ျပည္သူေတြရဲ႕ ေငြသံုးစြဲႏိုင္မွဳ ပမာဏ မ်ားျပားလာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ တလကို ၀င္ေငြ ငါးေသာင္း ရွိသူတေယာက္ဟာ သူ႕ရဲ႕ ၀င္ေငြအေနနဲ႕ တေထာင္တန္ အရြက္ငါးဆယ္ ရခဲ့မယ္ဆိုရင္ အခုငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴသစ္ေတြ ထြက္ေပၚလာမွဳမွာ ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴ ဆယ္ရြက္ ရရွိလာတာပဲ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ေငြေၾကးသံုးစြဲႏိုင္မွဳ အေျခအေနကေတာ့ ပိုျပီးေတာင္ ေလ်ာ့နည္းသြားႏိုင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ပမာဏျမင့္မားတဲ့ ေငြစကၠဴသစ္ေတြ ထြက္ေပၚလာခ်ိန္တိုင္းမွာ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းေတြ ျမင့္တက္လာတတ္လို႕ပါပဲ။ ဒီလိုေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ ျပည္သူေတြရဲ႕ ေငြသံုးစြဲႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။ ၾကီးမားလွတဲ့ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းေတြကို ကာမိဖို႕ လုပ္ၾကရင္း လုပ္ခေတြ ျမင့္တက္လာျပန္တယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ေငြေၾကးရိုက္ႏွက္ထုတ္လုပ္မွဳ၊ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းၾကီးမားမွဳ၊ လစာတိုးျမင့္မွဳ၊ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းၾကီးမားမွဳ၊ ေငြေၾကးရိုက္ႏွက္ထုတ္လုပ္မွဳေတြဟာ ေၾကာင္လိမ္ေလွကား သဖြယ္ တစတစ ျမင့္တက္လာတာပဲ ရွိျပီး ျပန္ဆင္းတယ္ဆိုတာ မရွိေတာ့ပါဘူး။

တခါတရံမွာ အစိုးရက ဒီျပႆနာကို ၀ိသမ စီးပြားေရးသမားေတြလုပ္တာဆိုျပီး ကုန္သည္ေတြကို ဖမ္းတာ၊ ေခၚယူသတိေပးတာေတြ ျပဳလုပ္တတ္ပါေသးတယ္။ ဒီလို ကုန္သည္ၾကီးမ်ားရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္တယ္ဆိုရင္တဲ့ တိက်တဲ့ မူ၀ါဒေတြ ခ်မွတ္ျပီးမွ ျပဳလုပ္လို႕ရပါတယ္။ အာဏာရွင္အသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႕ နီးစပ္တဲ့ ကုန္သည္မ်ားကို မူ၀ါဒတမ်ိဳး၊ နီးစပ္မွဳမရွိတဲ့ ကုန္သည္မ်ားကို မူ၀ါဒ တမ်ိဳး ျပဳလုပ္လို႕ မရပါဘူး။ အဓိက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ စီးပြားေရးယိုယြင္းပ်က္စီးမွဳ၊ ေငြေၾကးစနစ္ ယိုင္နဲ႕မွဳ ျပႆနာကေတာ့ “ေရႊသမင္ ဘယ္ကထြက္၊ မင္းၾကီးတာကထြက္“ ဆိုသလိုပဲ ျပႆနာရဲ႕ အစဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ စီးပြားေရးစီမံခန္႕ခြဲမွဳ ညံ့ဖ်င္းမွဳနဲ႕ တိုင္းျပည္ရဲ႕ money supply ကို ခ်ဳပ္ကိုင္ျပီး ထင္ရာစိုင္းလုပ္ေနတဲ့ instrument potency ျမင့္မားမွဳ၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းျမင့္မားမွဳ စတာေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ပမာဏၾကီးမားတဲ့ ေငြစကၠဴေတြ ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ေနရမွဳဟာ အဆမတန္ၾကီးမားေနတဲ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းရဲ႕ အက်ိဳးဆက္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ

ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းဆိုတာ ႏွစ္စဥ္တက္လာတဲ့ ေစ်းႏွဳန္းရာခိုင္ႏွုန္းေတြကို တိုင္းတာတဲ့ indicator တခုျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳတဲ့ ေစ်းႏွဳန္းေတြကေတာ့ retail prices ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းဟာ ႏွစ္စဥ္ သံုးဆယ္ရာခိုင္ႏွုန္း၀န္းက်င္မွာ ရွိေၾကာင္း စီးပြားေရး ပညာရွင္မ်ားက တြက္ခ်က္ထားၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံနဲ႕ တႏိုင္ငံရဲ႕ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း အတက္အက်သ႑ာန္ မတူညီေပမယ့္ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံအမ်ားစုရဲ႕ ေငြေၾကး ေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းဟာ ၂ ရာခိုင္ႏွုန္းနဲ႕ ၆ ရာခိုင္ႏွဳန္း အၾကားမွာပဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း ျမင့္တက္လာတာကို ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ နည္းလမ္းေပါင္းမ်ားစြာကိုလဲ ဗဟိုဘဏ္နဲ႕ အစိုးရ မူ၀ါဒျပဳလုပ္သူေတြက အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားတာဟာ တိုင္းျပည္စီးပြားေရးကို ထိခိုက္မွဳရွိေၾကာင္း သိရွိနားလည္ၾကလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွုႏွဳန္း ျမင့္မားတဲ့အခါ income redistribution၊ balance of paymentsနဲ႕ အရင္းအျမစ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အက်ိဳးဆက္ေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳဟာ ပံုမွန္၀င္ေငြရွိသူမ်ား (ဥပမာ- လခစားလုပ္သားမ်ား) နဲ႕ က်ပန္းလုပ္သားမ်ား၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားရဲ႕ ၀င္ေငြေတြကို စီးပြားေရး ေတာင့္တင္းသူမ်ား၊ ပံုမွန္၀င္ေငြမဟုတ္တဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ ရရွိသူမ်ားထံ redistribute လုပ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ပံုမွန္အတိုးႏွဳန္းပဲ ရတဲ့ ဘဏ္ေတြမွာ အပ္ႏွံစုေဆာင္းမွဳေတြထက္ တျခား assets ေတြ (ဥပမာ- အိမ္၊ ျခံေျမ) စတာေတြမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳက အက်ိဳးအျမတ္ ပိုမ်ားပါတယ္။ ဒီေတာ့ အက်ိဳးအျမတ္ နည္းတာေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ယံုၾကည္မွဳနည္းလို႕ပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘဏ္ေတြမွာ ေငြေၾကးအပ္ႏွံမွဳက နည္းပါး လာပါတယ္။ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္မွာ ၃၅ သိန္းတန္ လံုးခ်င္းတိုက္ေလးတခုဟာ အခု ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာ သိန္း သံုးရာ့ ငါးဆယ္၊ ေလးရာ မွာ ျဖစ္ေနပါျပီ။ က်ပ္ ၃၅ သိန္းကို ဘဏ္မွာသာ အပ္ထားခဲ့မယ္ဆိုရင္ ရမယ့္ အတိုးႏွဳန္းက ေငြေဖာင္းပြမွဳရာခိုင္ႏွဳန္းထက္ နည္းေနမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ အရွံဳးေပၚတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘဏ္အတိုးႏွဳန္းျမွင့္ျပီး ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳကို ေလ်ာ့က်ေအာင္ လုပ္ဖို႕က အလြန္ပဲ ခက္ခဲေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳဟာ savings ေပၚ အေျခခံတဲ့ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံသူေတြဆီကေန တန္ဖိုးျမင့္တက္မယ့္ assets ေတြမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳေတြဆီကို ခ်မ္းသာၾကြယ္၀မွဳ (wealth) ကို redistribute လုပ္လိုက္တာေၾကာင့္ savings မွာ ေလ်ာ့က်မွဳ ျဖစ္ေစပါတယ္။

ေနာက္ထပ္အက်ိဳးဆက္တခုကေတာ့ မေသခ်ာမေရရာမွဳနဲ႕ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ နည္းပါးျခင္းေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းေတြ ထိုးတက္ေနတဲ့အခါ fluctuations ျဖစ္တာမ်ားပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ စီးပြားေရးအသိုင္းအ၀ိုင္းအတြင္းမွာ မေသခ်ာ၊ မေရရာမွဳေတြ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ စရိတ္ေတြနဲ႕ ၀င္ေငြေတြကို ခန္႕မွန္းဖို႕ ခက္ခဲလာပါတယ္။ ျပည္ပက မွာယူတဲ့ ပစၥည္းေတြဆို ပိုဆိုးပါတယ္။ ျပည္ပကေန အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၂၈၀ တန္ ပစၥည္းတခုကို ေငြလဲႏွဳန္း ၅၀၀ နဲ႕ တြက္ခ်က္ျပီး၊ အျမတ္နဲ႕ ကုန္က်စရိတ္ေတြပါ ထပ္ျဖည့္လိုက္ျပီးေတာ့ ျမန္မာက်ပ္ေငြ တသိန္းခြဲနဲ႕ ေရာင္းခ်ေနတယ္ ဆိုပါစို႕။ ေနာက္ထပ္ ေလးလအၾကာမွာ ပစၥည္းသစ္ေတြ ထပ္မွာေတာ့ ေဒၚလာ ၂၈၀ က ေစ်းမတက္ေပမယ့္ ေငြလဲႏွုန္းက ေျခာက္ရာ ျဖစ္ေနပါျပီ။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးေတြကို စီးပြားေရးသမားေတြ ၾကံဳခဲ့ၾကရပါတယ္။ ေစ်းေတြထပ္တင္ျပန္ေတာ့ ကုန္သည္ေတြ ၀ိသမေလာဘနဲ႕ လုပ္တယ္ဆိုျပီး ေခၚယူျပစ္တင္ၾကိမ္းေမာင္း ခံၾကရျပန္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုျဖစ္ရပ္ေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ စီးပြားေရး စီမံခန္႕ခြဲမွဳ ညံ့ဖ်င္းျပီး၊ ေငြေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းကို စနစ္တက် မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလို အေျခအေနေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုမွာ လူေတြရဲ႕ စိတ္ပါ၀င္စားမွု ေလ်ာ့နည္းလာပါေတာ့တယ္။ ျမန္မာလူငယ္ေတြ ျပည္ပအထြက္မ်ားတာ၊ ျပည္ပမွာ ေက်ာင္းသြားတက္ျပီး၊ ျပည္ပႏိုင္ငံေတြဆီမွာ အလုပ္၀င္တာေတြအေပၚမွာ ျပစ္တင္ေ၀ဖန္မွုေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ျပည္ပမွာ ေက်ာင္းတက္တဲ့အခါ ၊ ဥပမာ- အဂၤလန္ကို ေက်ာင္းလာတက္တဲ့အခါမွာ ၃ႏွစ္တာၾကာတဲ့ ဂုဏ္ထူးဘြဲ႕ကို တက္မယ္ဆိုရင္ ေက်ာင္းစရိတ္၊ ေနထိုင္စရိတ္ စသျဖင့္ စုစုေပါင္း စတာလင္ေပါင္ ေျခာက္ေသာင္းခန္႕ ကုန္က်ႏိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာေငြေပါက္ေစ်းနဲ႕ တြက္မယ္ဆိုရင္ ဒီေငြဟာ ေငြက်ပ္သိန္းေပါင္း ကိုးရာ ၀န္းက်င္မွာ ရွိပါတယ္။ ဒီေငြေတြနဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စီးပြားေရး လုပ္မယ္ဆိုရင္ အတိုင္းအတာတခုအထိေတာ့ လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာလူငယ္ေတြ ဘာေၾကာင့္ စီးပြားေရးရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ လမ္းေၾကာင္းကို မေရြးခ်ယ္ၾကပါသလဲ။ အဂၤလန္မွာ ပညာသင္ရမွဆိုတဲ့ စြဲစြဲလန္းလန္း စိတ္မရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ အဂၤလန္က ဘြဲ႕ရျပီးရင္ ဥေရာပမွာ အလုပ္မလုပ္ရင္ေတာင္ အာရွတိုက္ႏိုင္ငံမ်ားမွာ ေသခ်ာေရရာတဲ့ အလုပ္တခုေတာ့ ရမွာပဲဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြနဲ႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘ၀ေနာင္ေရးအတြက္ ပညာေရးမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ျပဳလုပ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရး ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳကသာ ေရရာေသခ်ာမွဳရွိတယ္ဆိုရင္ ပညာရွင္ပဲ ျဖစ္ခ်င္တယ္ဆိုတဲ့ ေက်ာင္းသားတခ်ိဳ႕ကလြဲျပီး က်န္လူမ်ားကေတာ့ သူမ်ားႏိုင္ငံမွာ ၀န္ထမ္းဘ၀ေနမယ့္အစား ကိုယ့္ေျမ၊ ကိုယ့္ေရမွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ေနသူေတြ ျဖစ္ေနမွာ မလြဲမေသြပါပဲ။ အခုလက္ရွိအေျခအေနမွာေတာ့ ေအာင္ျမင္ေနတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားကိုယ္တိုင္ကိုက သား၊ သမီးေတြ အရြယ္ေရာက္တာနဲ႕ ႏိုင္ငံရပ္ျခားပို႕၊ ပညာသင္ေပးျပီး၊ ျမန္မာျပည္ျပန္မလာဖို႕ ေျပာဆိုေနၾကတဲ့ အေျခအေနေတြ ျဖစ္ကုန္ခဲ့ပါျပီ။ တနည္းဆိုရင္ ႏိုင္ငံေတာ္အတြက္ေတာ့ ဦးေႏွာက္ယိုစီးမွဳ ျပႆနာပါပဲ။ ဒီလိုျဖစ္ရပ္ေတြဟာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳေၾကာင့္ စီးပြားေရးရင္းႏီွးျမွဳပ္ႏွံမွဳအေပၚမွာ ယံုၾကည္မွဳ နည္းရာက ျဖစ္လာခဲ့တဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြပါပဲ။

ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ စီးပြားေရးအခန္းက႑နဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရးမွာ အဓိကက်တဲ့ Balance of payments ကို ပ်က္ယြင္းေစႏိုင္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း သိပ္ျမင့္ေနမယ္ဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံရဲ႕ ပို႕ကုန္ေတြဟာ ကမၻာ့ေစ်းကြက္မွာ ျပိဳင္ဆိုင္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေန ေလ်ာ့က်ပါတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ျပည္ပသြင္းကုန္ေတြဟာ ျပည္တြင္းထုတ္လုပ္တဲ့ ကုန္ပစၥည္းေတြထက္ ပိုျပီး ေစ်းေပါပါတယ္။ ဒီေတာ့ စုစုေပါင္း ပို႕ကုန္ပမာဏေလ်ာ့က်ျပီး သြင္းကုန္ပမာဏ ၾကီးမားပါတယ္။ ဒီအခါမွာ Balance of payments ပ်က္စီးယိုယြင္းသြားႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ အရင္းအျမစ္ေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳရဲ႕ အက်ိဳးဆက္ေတြကို ေျဖရွင္းဖို႕အတြက္ ပိုလွ်ံတဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြကို ထပ္မံ သံုးစြဲၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ မေသခ်ာမေရရာမွဳေတြကို စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္ဖို႕အတြက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြဟာ စာရင္းကိုင္ေတြ၊ တျခားဘ႑ာေရးက်ြမ္းက်င္သူေတြကို ထပ္မံငွားရမ္းၾကရပါတယ္။ အခုလို ကမၻာ့စီးပြားေရးပ်က္ကပ္မွာ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းၾကီးေတြအားလံုး risk professionals ေတြ ကို အျပိဳင္အဆိုင္၊ အလုအယက္ ခန္႕အပ္တာ၀န္ေပးေနၾကပါတယ္။

ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳအက်ိဳးဆက္ေတြဟာ ေဖာင္းပြမွုႏွဳန္း ဂဏန္း တလံုးတည္း ရွိတဲ့အခါမွာ သိပ္ဆိုးဆိုးရြားရြားမရွိေပမယ့္ ဆယ္ရာခိုင္ႏွဳန္း ေက်ာ္လာျပီဆိုတာနဲ႕ အႏၱရာယ္ၾကီးလာပါျပီ။ ေစ်းကြက္တခုလံုးကို ပ်က္စီးယိုယြင္းႏိုင္စြမ္း ရွိေနလို႕ပါပဲ။ အဲလိုအခ်ိန္မွာ အထက္မွာဆိုခဲ့သလိုပဲ လုပ္ငန္းေတြက အဆမတန္ၾကီးထြားေနတဲ့ စရိတ္ေတြကို ကာမိေအာင္ ေစ်းႏွဳန္းေတြ ျမွင့္မယ္။ လုပ္သားေတြက အဆမတန္ၾကီးမားေနတဲ့ ကုန္ေစ်းႏွဳန္းေတြ၊ ေနထိုင္မွဳကုန္က်စရိတ္ေတြကို ကာမိေအာင္ လုပ္ခေတြကို ပိုေတာင္းမယ္။ ဒီေတာ့ ေစ်းႏွဳန္းက တက္လိုက္၊ လုပ္ခကတက္လိုက္၊ ေစ်းႏွုန္းက ထပ္တက္လိုက္နဲ႕ ေဘာဂေဗဒအေခၚအားျဖင့္ ever- rising inflationary spiral ဆိုတဲ့ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳက ေၾကာင္လိမ္ေလွကားလို တပတ္ျပီးတပတ္ရစ္ျပီး တက္သြားတဲ့ အေနအထားကို ေရာက္ေတာ့တာပါပဲ။ ဒီလိုဆိုး၀ါးတဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြနဲ႕ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုတခုလံုး ျပိဳလဲမွဳ မျဖစ္ေစဖို႕ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ ျပႆနာကို ေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း ထိန္းခ်ဳပ္ ေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒမ်ား

ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားလာမွဳကို ထိန္းခ်ဳပ္ေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒေတြအေၾကာင္း မေဖာ္ျပခင္မွာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳကို ျဖစ္ေစတဲ့ ၀ယ္လိုအားဆြဲအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ (Demand-pull inflation) နဲ႕ စရိတ္တြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ (Cost-push inflation) အမ်ိဳးအစားေတြအေၾကာင္းကို အနည္းငယ္ တင္ျပလိုပါတယ္။ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုထဲက ေစ်းႏွဳန္းေတြကို aggregate demand နဲ႕ aggregate supply တို႕ရဲ႕ ဆက္စပ္မွဳေတြက အဆံုးအျဖတ္ေပးပါတယ္။ aggregate demand ဆိုတာက စားသံုးသူ၊ အစိုးရ၊ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံေနတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားနဲ႕ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားရဲ႕ စုစုေပါင္း သံုးစြဲမွဳေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ ေစ်းႏွဳန္းအမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ လုပ္ငန္းေတြက ဘယ္ေလာက္အေရအတြက္အထိ ထုတ္လုပ္ဖို႕ ဆႏၵရွိလဲ ဆိုတာကိုေတာ့ ေဘာဂေဗဒပညာရွင္ေတြက aggregate supply curve နဲ႕ ညႊန္ျပၾကပါတယ္။ ဒီ curve ႏွစ္ခု ဆံုတဲ့ ဆံုမွတ္ဟာ equilibrium price level ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုျပီးရွင္းလင္းေအာင္ ပံုနဲ႕ တြဲျပီး ေဖာ္ျပထားပါတယ္။



အထက္က ပံုမွာ ေဖာ္ျပထားတာက aggregate demand aggregate supply တို႕ ဆံုတဲ့ ေနရာမွာ ေပၚထြက္လာတဲ့ ေစ်းႏွဳန္းနဲ႕ ထုတ္ကုန္အေနအထားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ယ္လိုအားဆြဲအားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳဆိုတာက aggregate demand ျမင့္တက္လာျပီး၊ ပံုမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ AD curve ဟာ ညာဘက္ကို ေရြ႕သြားတဲ့ အေျခအေနကို ဆိုလိုတာပါ။



အထက္က ပံုမွာေတြ႕ျမင္ရတဲ့အတိုင္း aggregate demand ျမင့္တက္လာတဲ့အခါမွာ ေစ်းႏွဳန္းလဲ ျမင့္တက္သြားပါတယ္။ ၀ယ္လိုအားဆြဲအားေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳကို ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ စားသံုမွဳျမင့္တက္လာတာ (သို႕မဟုတ္) အစိုးရ အသံုးစရိတ္ျမင့္မားလာတာ (သို႕မဟုတ္) ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳပမာဏ ျမင့္မားလာတာ (သို႕မဟုတ္) ပို႕ကုန္ပမာဏ မ်ားျပားမွဳကေန ၀ယ္လိုအား ျမင့္တက္လာတာ (သို႕မဟုတ္) ဒီအခ်က္ေတြအားလံုးလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

စရိတ္တြန္းအားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳမွာက်ေတာ့ aggregate supply curve က ဘယ္ဘက္ကို ေရြ႕လ်ားသြားတဲ့ အေျခအေနကို ဆိုလိုတာပါ။ စရိတ္ေတြၾကီးမားလာတဲ့အခါ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြအေနနဲ႕ ေစ်းႏွဳန္းတက္တာ၊ ထုတ္လုပ္မွဳပမာဏေလွ်ာ့ခ်တာေတြ ျပဳလုပ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေစ်းႏွဳန္းေတြ ျမင့္တက္ျပီး၊ ထုတ္ကုန္ပမာဏေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။




ဒီလို စရိတ္တြန္းအားေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ ျဖစ္လာရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ ကုန္ၾကမ္းတင္သြင္းမွဳ စရိတ္စကေတြ ၾကီးမားလာတာ၊ လုပ္အားခေတြ ျမင့္မားလာတာ၊ အစိုးရရဲ႕ သြယ္၀ိုက္အခြန္အခႏွဳန္းထားေတြ ျမင့္မားလာတာ စတာေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဘာဂေဗဒပညာရွင္မ်ားကေတာ့ လုပ္ခတြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ၊ အျမတ္တြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ၊ သြင္းကုန္ေစ်းႏွဳန္းတြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ၊ အခြန္တြန္းအား ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳ၊ သဘာ၀သယံဇာတပစၥည္းမ်ား ရွားပါးမွဳ စတဲ့ စရိတ္ၾကီးမားလာရျခင္းဆိုင္ရာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ခြဲျခားေဖာ္ျပေလ့ရွိေပမယ့္ ေဘာဂေဗဒ က်မ္းတေစာင္ ေရ႔းသားေနျခင္း မဟုတ္တဲ့အတြက္ အေသးစိတ္ေရးသား ေဖာ္ျပျခင္း မျပဳလိုပါဘူး။ မူ၀ါဒေရးရာမ်ားမွာ demand-side မူ၀ါဒေတြနဲ႕ supply-side မူ၀ါဒမ်ားရွိတဲ့အတြက္ ေဘာဂေဗဒအေျခခံ သေဘာတရားမ်ားကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။

Demand-side မူ၀ါဒေတြမွာ monetary policy နဲ႕ fiscal policy ဆိုျပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ Fiscal policy က အစိုးရအသံုးစရိတ္၊ အခြန္ေကာက္ခံျခင္းေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ aggregate demand ကို အစိုးရအသံုးစရိတ္ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ အခြန္မ်ားတိုးျမွင့္ေကာက္ခံ၍ စားသံုးသူမ်ား၏ ေငြသံုးစြဲႏိုင္စြမ္း ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း စတဲ့ မူ၀ါဒေတြအသံုးျပဳျပီး ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ျပဳလုပ္လို႕ ရပါတယ္။ ဒါကေတာ့ deflationary fiscal policy ျဖစ္ပါတယ္။ တျခားအမ်ိဳးအစားတခုျဖစ္တဲ့ reflationary fiscal policy ကေတာ့ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာနဲ႕ ဆိုင္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီေဆာင္းပါးမွာ မေဖာ္ျပေတာ့ပါဘူး။

ေနာက္တမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ Monetary policy ကေတာ့ ေငြေၾကးရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀သံုးစြဲမွု (money supply) အတိုးႏွဳန္း (interest rate) စတာေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ အစိုးရမွ ေငြေၾကးရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀မွဳေတြ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ အစိုးရမွ ေငြေၾကးရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀မွဳကို အလိုရွိသလိုျပဳလုပ္ေနသည့္ instrument potency ေလ်ာ့နည္းေအာင္ လြတ္လပ္စြာ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ရွိေသာ ဗဟိုဘဏ္ႏွင့္ တင္းၾကပ္ေသာ ဘ႑ာေရးဥပေဒမ်ားျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ အတိုးႏွဳန္းမ်ား ျမွင့္တင္ျခင္း စတဲ့ နည္းလမ္းေတြနဲ႕ aggregate demand ကို ေလ်ာ့က်ေအာင္ ျပဳလုပ္လို႕ရပါတယ္။

Supply-side မူ၀ါဒကက်ေတာ့ စရိတ္စက ၾကီးမားလာမွဳကို ထိန္းခ်ဳပ္တာေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာ ေစ်းႏွဳန္းနဲ႕ ၀င္ေငြေတြကို monopoly ျပဳလုပ္မွဳမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း (ဥပမာ- ကုန္သည္ၾကီးမ်ားအသင္းရဲ႕ ေစ်းကြက္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ၾကိဳးပမ္းေသာ လွဳပ္ရွားမွဳမ်ားကို ကန္႕သတ္သည့္ မူ၀ါဒမ်ားခ်မွတ္ျခင္း၊ လုပ္ခႏွင့္ ေစ်းႏွဳန္းမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ေရး မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ျခင္း၊ ငါးၾကီးမွ ငါးေသးမ်ိဳသည့္ သ႑ာန္ျဖစ္ေသာ လုပ္ငန္းၾကီးမ်ားမွ လုပ္ငန္းငယ္မ်ားကို take-over လုပ္ျခင္းမ်ားကို ကန္႕သတ္ျခင္းစသည္မ်ား) နဲ႕ ထုတ္လုပ္မွဳ တိုးတက္ျမင့္မားေရး မူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ျခင္း (ဥပမာ- tax incentives မ်ားေပးျခင္း၊ သုေတသနႏွင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို အားေပးျခင္း၊ ေနာက္ဆံုးေပၚ စက္ပစၥည္းမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမွုပ္ႏွံျခင္းႏွင့္ လုပ္သားမ်ားအားေလ့က်င့္သင္တန္းေပးေရးအစီအစဥ္မ်ားအတြက္ ေထာက္ပံ့ေၾကးေငြမ်ား ေပးျခင္းစသည္မ်ား) ကို ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။


နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ အခုလို က်ပ္ငါးေထာင္တန္ ေငြစကၠဴအသစ္မ်ား ထြက္ေပၚလာတာဟာ တိုင္းျပည္စီးပြားေရးအတြက္ ေကာင္းမြန္တဲ့ လကၡဏာတရပ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါဟာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ အက်ိဳးဆက္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ မဆလ၊ န၀တ၊ နအဖစစ္အုပ္စု အဆက္ဆက္ရဲ႕ တိုင္းျပည္စီးပြားေရးစီမံခန္႕ခြဲမွဳ ညံ့ဖ်င္းျခင္းရဲ႕ ရလာဒ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေသနတ္ပစ္တတ္တိုင္း စစ္မတိုက္တတ္ပါဘူး။ စစ္တိုက္တတ္တိုင္းလဲ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး နားမလည္ပါဘူး။ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး နားလည္တိုင္းလဲ မူ၀ါဒတခုခ်င္းစီကို အေသးစိတ္ မေရးဆြဲတတ္ပါဘူး။ မူ၀ါဒေရးဆြဲတတ္တိုင္းလဲ မူ၀ါဒအေကာင္အထည္ မေဖာ္ႏိုင္ပါဘူး။ မူ၀ါဒအေကာင္အထည္ေဖာ္တတ္တိုင္းလဲ တိုင္းျပည္မအုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ပါဘူး။ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္တိုင္းလဲ ေရွ႕တန္းစစ္ေျမျပင္မွာ စစ္မတိုက္ႏိုင္ပါဘူး။ မိသားစုတခုပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အဖြဲ႕အစည္းတခုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တိုင္းျပည္တခုပဲ ျဖစ္ျဖစ္မွာ လူမွန္၊ ေနရာမွန္ ျဖစ္ဖို႕က အေရးၾကီးဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္၊ ေနာက္လိုက္ အတြဲညီဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလို သဟဇာတ မျဖစ္တဲ့ ဘယ္လို မိသားစုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အဖြဲ႕အစည္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တိုင္းျပည္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရရွည္မွာ ျပိဳလဲယိုင္နဲ႕မွာ အေသအခ်ာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တိုင္းျပည္စီးပြားေရးကို မိသားစုေကာင္းစားေရး၊ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္း ေကာင္းစားေရး၊ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္းနီးစပ္သူ ေကာင္းစားေရး စတဲ့ ဘက္လိုက္မွဳမ်ား မရွိပဲ မွန္မွန္ကန္ကန္ စီမံခန္႕ခြဲႏိုင္မယ့္ အစိုးရသစ္တရပ္ ေပၚထြက္လာေရးဟာ ျမန္မာ့စီးပြားေရးအေဆာက္အအံုရဲ႕ အဓိက လိုအပ္ခ်က္ ျဖစ္ေနပါေၾကာင္း ေရးသား တင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၆၊ ၉၊ ၂၀၀၉)

ရည္ညႊန္းကိုးကား-

Colander, D. (1995) 'The stories we tell: A reconsideration of AS/AD analysis', Journal of Economic Perspectives, 9: 169-88

Cukierman, A. (1995) Central Bank Strategy, Credibility and Independence: Theory and Evidence, MOT Press, Cambridge, MA

Evans, M. (2004) Macroeconomics for Managers, Blackwell Publishing, Oxford

Gartber, M. (2003) Macroeconomics, Prentice Hall Europe, Harlow

Romer, D. (2000) 'Keynesian macroeconomics without the LM curve', Journal of Economic Perspectives, 14: 149-69

Sloman, J. (1999) Economics, 3rd edition, Prentice Hall Europe, Harlow

(photos- google images)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

က်န္းမာေရးႏွင့္လံုျခံဳေရး

နိဒါန္း
က်န္းမာေရး၊ လံုျခံဳေရး။
ဒီစကားလံုးေလးႏွစ္ခုကို အေပၚယံအေနနဲ႕ ၾကည့္လိုက္ရင္ ဆက္စပ္တယ္လို႕ သိပ္မထင္ရပါဘူး။ က်န္းမာေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ၾကားရသူေတြက ေဆးရံု၊ ေဆးခန္း၊ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳ၊ “ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းသည္ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္သည္“ ဆိုတဲ့ စာသား၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ ကင္ဆာစတဲ့ ေရာဂါဆိုးေတြ၊ ဒဗလ်ဴအိတ္ဂ်္အို၊ ယင္လံုအိမ္သာ ေဆာက္လုပ္ေရး စတဲ့ အေၾကာင္းအရာ ေတြကိုပဲ ျမင္ေယာင္မိၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လံုျခံဳေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ၾကားရသူေတြကလဲ စစ္တပ္၊ ရဲ၊ လံုျခံဳေရး၀န္ထမ္း၊ အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ ဗံုးေပါက္ကြဲမွဳ၊ ဒုစရိုက္မွုပေပ်ာက္ေရး၊ ေနတိုးအဖြဲ႕၊ ကုလသမဂၢလံုျခံဳေရး ေကာင္စီ စတာေတြကိုပဲ စဥ္းစားမိၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ က်န္းမာေရးလုပ္သားေတြကလဲ ႏိုင္ငံေရး၊ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာလံုျခံဳေရးကိစၥေတြဟာ ကိုယ္နဲ႕ မပတ္သက္သလိုပဲ ယူဆမိၾကပါလိမ့္မယ္။ လံုျခံဳေရးလုပ္သားေတြကလဲ မိသားစုက်န္းမာေရးကိစၥရပ္ကလြဲရင္ ျပည္သူလူထု က်န္းမာေရးဆိုတာ မိမိနဲ႕ သိပ္မပတ္သက္တဲ့ ေရးရာတခုလို႕ပဲ သတ္မွတ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ၂၁ရာစု ေခတ္မွီတိုးတက္တဲ့ ကမၻာၾကီးမွာက်ေတာ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လံုျခံဳေရးက႑ေတြဟာ တခုနဲ႕တခု အျပန္အလွန္ဆက္စပ္တဲ့ က႑ေတြဆိုတာကို လူအမ်ားက လက္ခံနားလည္လာခဲ့ၾကရပါေတာ့တယ္။ တိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရးမူ၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး မူ၀ါဒေတြမွာ က်န္းမာေရးက႑ကို ထည့္သြင္းလာၾကရသလို၊ က်န္းမာေရးမူ၀ါဒမွာလဲ အေရးေပၚလံုျခံဳေရး အေျခအေနေတြ၊ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္ခံရမွုအေျခအေနေတြမွာ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို မရွိမျဖစ္ ထည့္သြင္းလာၾကရပါေတာ့တယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့ အႏၱရာယ္ေတြရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ (Nature of Threats) ကို ေလ့လာဆန္းစစ္မွုေတြမွာလဲ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ရာဇ၀တ္မွဳ၊အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးညံ့ဖ်င္းမွု စတာေတြနဲ႕အတူ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကိုပါ ထည့္သြင္းဆန္းစစ္ခ်က္ေတြ ျပဳလုပ္လာၾကရပါေတာ့တယ္။



ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးက႑ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ
၁၉ရာစုမွာ ဥေရာပနဲ႕ တျခားေဒသေတြအၾကားက ကုန္သြယ္မွဳေတြ တိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ ကုန္သြယ္မွဳတိုးတက္လာမွုနဲ႕အတူ တျပိဳင္တည္းတိုးတက္လာခဲ့တာကေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါပိုးမႊားေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေရာဂါဘယဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္တိုးတက္ဖြံ႕ျဖိဳးေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္တခုအေနနဲ႕ သတ္မွတ္လာခဲ့ၾကျပီး ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳနဲ႕ ေျဖရွင္းရမယ့္ ျပႆနာ တရပ္အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္မ်ား အသိအမွတ္ျပဳလာၾကျပီး၊ ႏိုင္ငံတကာက လက္ခံသေဘာတူတဲ့ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ နည္းဥပေဒေတြ ျပဌာန္းလာခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးက႑ကို ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳရဲ႕ သမိုင္းအစဟာ ၁၉ရာစု ဥေရာပတိုက္ရဲ႕ လံုျခံဳေရးရာ တြက္ခ်က္အကဲျဖတ္မွုကေန ဆင္းသက္လာတာလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

၂၀ရာစုအေစာပိုင္းကာလမ်ားမွာက်ေတာ့ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးနဲ႕ လံုျခံဳေရးအၾကားက ဆက္ႏြယ္မွုေတြက ပိုမိုသိသာထင္ရွားလာခဲ့ပါတယ္။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ဒီကာလေတြမွာ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္းစစ္ပြဲၾကီး၊ စစ္ပြဲငယ္ေလးေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့လို႕ပါပဲ။ ႏိုင္ငံတခုမွာ စစ္ပြဲေတြ ရွိေနရင္၊ ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကမ္းဖက္မွဳ အပါအ၀င္ အၾကမ္းဖက္မွဳသ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေနရင္ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကို ျမွင့္တင္ေဆာင္ရြက္ေပးရာမွာ ထိေရာက္မွု အားနည္းပါတယ္။ အဓိက အခ်က္ကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ က်န္းမာေရးက႑မွာ ဘ႑ာေငြ ခြဲေ၀သံုးစြဲမွဳ ေလ်ာ့နည္းလို႕ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္လဲ စစ္အသံုးစရိတ္ၾကီးမားျပီး၊ ေခတ္မီတပ္မေတာ္တည္ေဆာက္ေရးကိုပဲ အာရံုစိုက္ေနတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြမွာ ျပည္သူလူထုကို က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားနည္းခ်က္ရွိတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ပြဲနဲ႕ ပ႗ိပကၡေတြေၾကာင့္ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးအေပၚမွာ တိုက္ရိုက္အက်ိဳး သက္ေရာက္မွု ျဖစ္တဲ့ ေသဆံုးမွဳမ်ားျပားျခင္းဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္သလို သြယ္၀ိုက္အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳျဖစ္တဲ့ ေဆးရံု၊ ေဆးခန္း ပံုမွန္လည္ပတ္မွု ျပတ္ေတာက္ျခင္း၊ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳစတဲ့ က်န္းမာေရးလုပ္သားေတြ နည္းပါးျခင္း၊ ေသာက္သံုးေရရွားပါးမွဳနဲ႕ စစ္ေဘးဒုကၡသည္မ်ားျပားမွဳ စတာေတြေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပြားျခင္း စတာေတြလဲ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ဒီကာလေတြမွာ က်န္းမာေရးနဲ႕ လံုျခံဳေရးကိစၥရပ္ေတြကို ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္မ်ားက အာရံုထားခဲ့ၾကျပီး၊ ဒုတိယကမၻာစစ္ျပီးကာလေတြက်ေတာ့ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးက႑ တိုးျမွင့္ ေဆာင္ရြက္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို အေလးေပးေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၄၈မွာ ေပၚေပါက္လာခဲ့တဲ့ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ၾကီးရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြဟာ ၁၉၇၀ ကာလေတြမွာက်ေတာ့ “အားလံုးအတြက္ က်န္းမာေရး“ ဆိုတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္နဲ႕အတူ အရွိန္အဟုန္နဲ႕ တိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ကူးစက္ေရာဂါ ျပန္႕ပြားႏွဳန္း တဟုန္ထိုးေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။ ဒီလိုေအာင္ျမင္မွဳေတြ ၾကီးမားလာ ခဲ့တာေၾကာင့္ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာရပ္ေတြဟာ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာေတြအျဖစ္ပဲ သတ္မွတ္ျပီး၊ လံုျခံဳေရးရာကိစၥေတြမွာ ထည့္သြင္းအာရံုစိုက္ျခင္း မရွိၾကေတာ့ပါဘူး။

ဒီအေျခအေနေတြဟာ ၁၉၉၀ ဆယ္စုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာ ေျပာင္းလဲလာပါေတာ့တယ္။ ၁၉၉၉ခုႏွစ္၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ဗဟိုေထာက္လွမ္းေရးေအဂ်င္စီ (စီအိုင္ေအ)ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ကူးစက္ေရာဂါေတြကေနတဆင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ လံုျခံဳေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္မယ့္ အႏၱရာယ္ေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပခဲ့ပါတယ္။ ကူးစက္ေရာဂါဆိုးေတြဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကိုသာမက စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ၊ နယ္ေျမေဒသလံုျခံဳေရး၊ ႏိုင္ငံတကာ တိုးတက္ဖြံ႕ျဖိဳးေရးနဲ႕ တည္ျငိမ္ေရးကိုပါ ထိခိုက္ႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဇန္န၀ါရီ၊ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ေရာက္ေတာ့ ကုလသမဂၢလံုျခံဳေရးေကာင္စီ အစည္းအေ၀းမွာ အာဖရိကတိုက္လံုျခံဳေရးနဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ေနတဲ့ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ျပႆနာကို ေဆြးေႏြးၾကျပီး၊ လံုျခံဳေရးေကာင္စီရဲ႕ Resolution 1308 မွာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ကူးစက္ျပန္႕ပြားမွဳကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရင္ ဒါဟာ လံုျခံဳေရးနဲ႕ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္မယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အတိအလင္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

လံုျခံဳေရးေကာင္စီအစည္းအေ၀းတုန္းက ေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ အခ်က္ေတြက အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ရဲ႕ လူမွဳတည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းမွဳနဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ထိန္းသိမ္းမွဳ မစ္ရွင္ေတြအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳေတြကိုပဲ ဦးတည္ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေဆြးေႏြးမွဳေတြဟာ ဒီကိစၥေရးရာေတြမွာတင္ မရပ္တန္႕ခဲ့ပါဘူး။ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး ေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ ေနရာယူလာခဲ့ျပီး၊ မ်ားမၾကာခင္ ႏွစ္ပိုင္းအတြင္းမွာပဲ ႏိုင္ငံျခားေရး၊ ျပည္ထဲေရး၀န္ၾကီးေတြရဲ႕ ေၾကညာစာတမ္းေတြ၊ ဂ်ီ8 ေဆြးေႏြးပြဲေတြဆီ ေရာက္သြားခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ၂၁ရာစုရဲ႕ ပထမဆယ္စုႏွစ္ အလယ္ပိုင္းေရာက္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုျခံဳေရး agenda ေတြ၊ ႏိုင္ငံျခားေရးမူ၀ါဒေတြမွာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကိစၥေရးရာေတြကိုပါ ထည့္သြင္း လာၾကရပါေတာ့တယ္။

က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာရပ္မ်ားသည္ လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာရပ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္

က်န္းမာေရးနဲ႕ လံုျခံဳေရးရာ ဆက္ႏြယ္မွဳေတြ ၁၉၉၀ ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ျဖစ္လာရျခင္းရဲ႕ အေျခခံ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ ရွိပါတယ္။ ပထမတခ်က္ကေတာ့ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလြန္ကာလေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ ရွဳျမင္လာၾကလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးယခင္ကာလေတြတုန္းက ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးဆိုတာကို စစ္တပ္၊ရဲ၊ ေထာက္လွမ္းေရး စတဲ့ လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြကို အသံုးျပဳျပီး လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ျခိ္မ္းေခ်ာက္လာႏိုင္တဲ့ ျပည္တြင္းျပည္ပအႏၱရာယ္ေတြကို ကာကြယ္ေပးေရး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး စတဲ့ က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ ရွဳေထာင့္ေတြကေန ရွဳျမင္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလြန္ ကာလေတြမွာက်ေတာ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ က်ယ္ျပန္႕တဲ့ အေတြးအျမင္ေတြ ထြက္ေပၚလာခဲ့ၾကပါတယ္။ စား၀တ္ေနေရး မေျပလည္တဲ့ တိုင္းျပည္မွာ ရာဇ၀တ္မွဳထူေျပာတတ္တာ၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး လူမွဳအခြင့္အလမ္းေတြ မရွိတဲ့ တိုင္းျပည္မွာ လူသားေတြရဲ႕ လံုျခံဳေရးကို ေစာင့္ေရွာက္ေပးဖို႕ ခက္ခဲတယ္ဆိုတာကို သိျမင္လာခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ security agendas ေတြမွာ စစ္ေရး၊ ျပည္ထဲေရး ကိစၥရပ္ေတြကိုသာမက ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြကိုပါ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ ထည့္သြင္းလာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံတကာလံုျခံဳေရး၊ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး ဆိုင္ရာ Risk assessment ျပဳလုပ္မွဳမွာ “shift from threat to risk allowed security's focus” ဆိုတဲ့ နည္းလမ္းကေန 'shift from the idea of a clear and present danger to more probabilistic assessment of potential hazards' ကို ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေျပာင္းလဲမွုေတြဟာ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကိစၥရပ္ေတြကို လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြထဲမွာ ထည့္သြင္းႏိုင္ဖို႕ လမ္းဖြင့္ေပးလိုက္တာပဲျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ human agenda ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ၾကီးမ်ားဟာ သူတို႕ရဲ႕ ပါ၀ါနဲ႕ လႊမ္းမိုးႏိုင္မွုေတြကို အသံုးျပဳျပီး ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကိစၥေရးရာေတြကို ႏိုင္ငံျခားေရးနဲ႕ လံုျခံဳေရး မူ၀ါဒေတြထဲမွာ ပါ၀င္လာေအာင္ စြမ္းေဆာင္ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဥပမာေပးရရင္ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ၾကီးရဲ႕ ဒါရိုက္တာျဖစ္ခဲ့တဲ့ (Gro Harlem Brundtland) နဲ႕ အေမရိကန္သမၼတ ကလင္တန္ရဲ႕ ကုလသမဂၢေရးရာ သံအမတ္ ျဖစ္တဲ့ Richard Holbrooke) တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ႏိုင္ငံျခားဆက္ဆံေရးေကာင္စီကို ေပးတဲ့ မိန္႕ခြန္းမွာ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ၾကီးရဲ႕ ဒါရိုက္တာျဖစ္တဲ့ Gro Harlem Brundtland က ကမၻာ့လူဦးေရ သန္းေပါင္းမ်ားစြာကို ကိုယ္စားျပဳေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြဆီက ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားမ်ားရဲ႕ က်န္းမာေရးအေျခအေန နိမ့္က်မွဳဟာ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေရးတည္ျငိမ္မွဳေတြကို တိုက္ရိုက္ထိခိုက္ေစရံုသာမက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံမ်ားစြာရဲ႕ စီးပြားေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အက်ိဳးစီးပြားကိုပါ ထိခိုက္ေစႏိုင္တာေၾကာင့္ ကမၻာ့က်န္းမာေရးမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳဟာ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ သမၼတ ကလင္တန္ရဲ႕ ကုလသမဂၢ ေရးရာ သံအမတ္ျဖစ္တဲ့ Richard Holbrooke ဟာ အာဖရိကတိုက္ကို ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာတင္ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ကူးစက္ေရာဂါ ပ်ံ႕ပြားမွဳႏွဳန္း ေၾကာက္ခမန္းလိလိ ျဖစ္ေနတာကို သူေတြ႕ျမင္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ က်င့္သံုးေနခဲ့တဲ့ aid-based approaches ေတြ၊ အန္ဂ်ီအို အေျခခံနည္းလမ္းေတြရဲ႕ ထိေရာက္မွဳ အားနည္းခ်က္ေတြကိုလဲ သူေတြ႕ျမင္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုကူးစက္ေရာဂါ ပ်ံ႕ပြားမွုေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ မတည္မျငိမ္ျဖစ္မွဳေတြကိုပါ ဦးတည္ေနတာကို သိျမင္လာခဲ့ပါတယ္။ နယူးေယာက္ကို သူျပန္ေရာက္ျပီးတဲ့အခါမွာေတာ့ ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီရဲ႕ agenda မွာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျပႆနာ ပါ၀င္လာေရးအတြက္ အဓိကေနရာကေန ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါေတာ့တယ္။ အခု ဆက္လက္ျပီး security agenda ေတြမွာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြ ထည့္သြင္းတဲ့အခါ အဓိက ထားထည့္သြင္းတဲ့ အေၾကာင္းအရာ သံုးခုကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမယ္။

ကူးစက္ေရာဂါပ်ံ႕ပြားမွဳ

ကူးစက္ေရာဂါ အသစ္ေတြဟာ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္းမွာ တစတစ ေပၚထြက္လာေနပါတယ္။ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ ဆားစ္ ဗိုင္းရပ္စ္၊ အိတ္ခ်္ဖိုက္အန္၀မ္း စတာေတြရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းလံုးကို ပ်ံ႕ႏွံ႕ ေရာက္ရွိေနပါေတာ့တယ္။ ေရာဂါသစ္ေတြ ထြက္ေပၚမ်ားျပားလာမွဳဟာ ကုန္ပစၥည္းေတြနဲ႕ လူေတြရဲ႕ ေရြ႕လ်ားမွဳႏွဳန္း ျမန္ဆန္လာသလို လူေတြသြားလာလွဳပ္ရွားေနတဲ့ ေနရာေဒသေတြကလဲ တစတစ ပိုမိုမ်ားျပားလာတာေတြ၊ ဒီေနရာေဒသေတြရဲ႕ microbial world မွာလဲ ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ျဖစ္ေပၚလာတာေတြေၾကာင့္လို ပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ၾကပါတယ္။

ဒီလို ကူးစက္ေရာဂါသစ္ေတြ ေပၚထြက္လာမွဳဟာ လံုျခံဳေရးအသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမွဳေတြကို ဘာလို႕ျဖစ္ေစပါသလဲ။ ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ပါေမာကၡတဦးျဖစ္တဲ့ Colin McInnes က စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမွဳေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္း သံုးခ်က္ကို ေရးသားတင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ပထမအေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ဒီကူးစက္ေရာဂါေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံေတြမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးကို တိုက္ရိုက္ျခိမ္းေခ်ာက္ေနလို႕ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယတခ်က္ကေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါေတြဟာ လွဳမွဳေရးအခက္အခဲေတြကို ျဖစ္ေစျပီး၊ ႏိုင္ငံရဲ႕ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အေျခခံ ေရာဂါကာကြယ္ေရးစီမံခ်က္ကို လူထုအတြက္ ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း မလုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ အစိုးရကို လူထုက ယံုၾကည္မွဳ ေလ်ာ့နည္းလာမွာ မလြဲမေသြပါပဲ။ လူမွဳ အေျခအေနအဆင့္အတန္း ကြာဟမွဳေၾကာင့္ ခ်မ္းသာသူေတြကပဲ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳနဲ႕ ေဆး၀ါးေကာင္းေတြ သံုးစြဲခြင့္ရေနတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္လာခဲ့ရင္ အေျခခံလူထုလူတန္းစားေတြရဲ႕ နာက်ည္းေပါက္ကြဲမွုေတြ ျဖစ္လာေစျပီး လူထုလွဳပ္ရွားမွုေတြ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။ လူအမ်ားေသဆံုးရင္ (သို႕မဟုတ္) အလုပ္ပ်က္ကြက္ရင္ ျပည္သူ႕၀န္ေဆာင္မွဳ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ပ်က္ယြင္းျပီး ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ပ်က္ယြင္းေစႏိုင္ပါတယ္။ လူထုလူတန္းစားေတြက ဘာမွ ထပ္ဆံုးရွံဳးစရာ မရွိေတာ့ဘူးလို႕ ယူဆလာတဲ့အခါ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးရွိဖို႕ အလြန္ခဲယဥ္းလာတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး မဟာဗ်ဴဟာထဲမွာ အေမရိကန္နဲ႕ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားကို သိမ္းပိုက္နယ္ခ်ဲ႕မယ့္ႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ အႏၱရာယ္ထက္ failed states ေတြရဲ႕ အႏၱရာယ္ေတြက ပိုမိုျခိမ္းေခ်ာက္ေနတယ္လို႕ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားတာျဖစ္ပါတယ္။ failed state ဆိုတာက ေကာင္းမြန္တဲ့ good governance မရွိပဲ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုး အႏိုင္က်င့္မွဳေတြ၊ ျပည္တြင္းစစ္ ပ႗ိပကၡေတြ၊ မူးယစ္ေဆး၀ါး ထုတ္လုပ္ေရာင္း၀ယ္မွဳေတြ၊ လူကုန္ကူးမွဳေတြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါပ်ံ႕ပြားႏွဳန္းျမင့္မားမွဳေတြ၊ မွန္ကန္သင့္ေလ်ာ္တဲ့ စီးပြားေရးစီမံခန္႕ခြဲမွဳ မရွိတာေတြ၊ လူမွဳေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ ယုတ္ေလ်ာ့တာေတြ၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးအခြင့္အလမ္္းနည္းပါးမွဳေတြ၊ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ နည္းပါးမွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳေတြ စတဲ့ အေျခအေနေပါင္း ေျမာက္ျမားစြာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို ဆိုလိုတာပါ။ ဥပမာ- လက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႕ အာဖရိကတိုက္က ႏိုင္ငံငယ္ေလးမ်ားစြာဟာ failed state ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

တတိယအေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါျပန္႕ပြားမွဳဟာ ႏိုင္ငံေတာ္က ျပည္သူလူထုရဲ႕ က်န္းမာေရးကို လူသားဆန္ဆန္ ေစာင့္ေရွာက္ေလ့ရွိတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံမဟုတ္တဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားမွာဆိုရင္ က်န္းမာေရးအသံုးစရိတ္ ျမင့္တက္မွု ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အလုပ္သမားေတြရဲ႕ ပ်က္ကြက္မွဳ ျမင့္မားတာေၾကာင့္ ထုတ္လုပ္မွဳက႑ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ စီးပြားေရးယံုၾကည္မွဳ ေလ်ာ့နည္း လာေစတာေၾကာင့္ ျပည္တြင္းျပည္ပ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုေတြကို ေလ်ာ့နည္းေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံအမ်ားစုဟာ ကူုးစက္ေရာဂါပ်ံ႕ပြားမွဳကို ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးအႏၱရာယ္တရပ္အေနနဲ႕ သိျမင္ျပီး တားဆီးတိုက္ဖ်က္ေရးေတြ ျပဳလုပ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဏာရွင္တိုင္းျပည္မ်ားမွာက်ေတာ့ က်န္းမာေရးအသံုးစရိတ္ကို လူထုအတြက္ ျမွင့္တင္ေပးမွဳ ျပဳလုပ္ျခင္း မရွိတာေၾကာင့္ အသံုးစရိတ္ဆိုင္ရာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳမရွိေပမယ့္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳနဲ႕ ထုတ္လုပ္မွဳက႑ေတြကို ထိခိုက္တာ မလြဲမေသြပါပဲ။ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အခ်က္တခ်က္ျဖစ္တဲ့ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားနည္းတာေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ဘယ္လိုမွ တည္ျမဲႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ။

အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္

၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာတုန္းက ကမၻာ့ဘဏ္ဥကၠဌ ျဖစ္တဲ့ James Wolfensohan က
“ေအအိုင္ဒီအက္စ္ဆိုတာကို တို႕ေတြအားလံုးက က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာလို႕ ယူဆခဲ့ၾကတယ္။ အားလံုးမွားခဲ့တယ္။ လက္ရွိအာဖရိက လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႕ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရးကို ေအအိုင္ဒီအက္စ္ျပႆနာေလာက္ ျခိမ္းေခ်ာက္ေနတဲ့ ျပႆနာ မရွိဘူး။ ဒါဟာ ၾကီးမားတဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာျဖစ္တယ္။ ဒီထက္ပိုျပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ ေျပာရရင္ေတာ့ ဒါဟာ လံုျခံဳေရး ျပႆနာ ျဖစ္တယ္“လို႕ မိန္႕ခြန္းေျခြခဲ့ပါတယ္။

အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ စီးပြားေရး တိုးတက္ေရးနဲ႕ လူေနမွဳအဆင့္အတန္း ျမင့္မားေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျဖစ္ပြားမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားေနတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံတဲ့အခါ အလုပ္ရွင္ေတြအတြက္ ပ်က္ကြက္မွဳ၊ ေဆးကုသမွဳစရိ္တ္ စတဲ့ တိုက္ရိုက္ျဖစ္ေစ၊ သြယ္၀ိုက္ျဖစ္ေစ ကုန္က်မွဳေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ကိုယ္ပိုင္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳကို ထိခိုက္ေစႏိုင္သလို ႏိုင္ငံျခားတိုက္ရိုက္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ကိုလဲ ေလ်ာ့ပါးေစပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံသူေတြရဲ႕ စီးပြားေရး အေဆာက္အအံု ေရရွည္တည္တံ့ ခိုင္ျမဲမွဳအေပၚမွာ ယံုၾကည္မွု ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားတိုက္ရိုက္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳဆိုတာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံသူေတြဘက္က လူအား၊ ေငြအား တန္ဖိုးၾကီးၾကီး ေပးဆပ္ရင္းႏွီးထားရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြအေနနဲ႕ ရင္းႏီွးျမွဳပ္ႏွံမွဳ မလုပ္ခင္မွာ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး risk analysis လုပ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ရာမွာ Political risks, Social risks, foreign exchange exposure management စတာေတြ ျပဳလုပ္ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံေရးတည္ျငိမ္မွုမရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ စီးပြားေရး စီမံခန္႕ခြဲမွဳ စနစ္တက် မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းျမင့္မားတဲ့ႏိုင္ငံေတြ၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားနည္းခ်က္ေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါပ်ံ႕ပြားမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ပညာေရး အဆင့္အတန္း နိမ့္ပါးမွဳေၾကာင့္ လိုအပ္တဲ့ လူ႕စြမ္းအား အရင္းအျမစ္ နည္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွု ျမင့္မားလာဖို႕ ဆိုတာ အလြန္ပဲ ခဲယဥ္းပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အစိုးရေတြက ဒီလိုအားနည္းခ်က္ေတြကို ႏိုင္ငံတကာစီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳေၾကာင့္လို႕ ဆိုျပီး လူထုကို အာရံုလႊဲတတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ တကယ္ျပန္ဖြင့္လာတဲ့အခါမွာ တကယ္ေမွ်ာ္မွန္းသေလာက္ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွု မ၀င္လာေတာ့မွ အမွန္တရားကို သိျမင္လာၾကျပီး၊ အဲဒီအခ်ိန္က်မွ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳေတြ ထြက္ေပၚလာျပီး အာဏာရွင္ အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်မွုေတြလဲ ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။ ကားမေတာ္တဆျဖစ္မွဳတိုင္းဟာ မီးပြိဳင့္အခ်က္ျပမွဳမွားတာေၾကာင့္ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ မဆင္မျခင္ ေမာင္းႏွင္တာလဲ ျဖစ္ခ်င္ ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။

ဒီသံုးရပ္အျပင္ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးကို အၾကီးမားဆံုး ျခိမ္းေခ်ုာက္မွဳကေတာ့ ဒီကူးစက္ေရာဂါပိုးဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ ျပိဳလဲမွု ျဖစ္စဥ္ၾကီး သံုးခုျဖစ္တဲ့ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံု ေျပာင္းလဲမွဳ၊ ပ်က္ယြင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္၊ ေဒသဆိုင္ရာနဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္မွာရွိေနတဲ့ political institutions ေတြ ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ပ်က္ယြင္းမွဳျဖစ္စဥ္နဲ႕ social institutions ေတြ ျဖစ္တဲ့ မိသားစု၊ ပညာေရးစနစ္၊ က်န္းမာေရးစနစ္ ပ်က္ယြင္းမွဳျဖစ္စဥ္ေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဇီ၀အၾကမ္းဖက္မွဳ
ဇီ၀လက္နက္ပစၥည္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စိုးရိမ္ပူပန္မွဳေတြဟာ ဆိုဗီယက္ယူနီယံၾကီး ျပိဳကြဲသြားတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ ထြက္ေပၚလာခဲ့တဲ့ ဇီ၀လက္နက္ပစၥည္းထုတ္လုပ္မွဳနည္းပညာမ်ား ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားမွဳဆိုင္ရာ ေထာက္လွမ္းေရး မွတ္တမ္းေတြက စတင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအေျခအေနက ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး မတည္ျငိမ္မွဳေတြ၊ ရာဇ၀တ္မွဳဂိုဏ္းအမ်ားအျပား ထြက္ေပၚလာမွဳေတြေၾကာင့္ ဇီ၀လက္နက္ပစၥည္းေတြကို အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ rogue states ေတြျဖစ္တဲ့ အီရန္၊ အီရတ္၊ ေျမာက္ကိုးရီးယား၊ ဆီးရီးယား၊ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံေတြဆီ ေရာင္းခ်မွဳေတြ ရွိခဲ့လိမ့္မယ္လို႕ ႏိုင္ငံတကာလံုျခံဳေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းက ယူဆထားခဲ့ၾကပါတယ္။ သံသယျဖစ္ဖြယ္ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြကေတာ့ ၁၉၉၀၊ ၁၉၉၁ ပင္လယ္ေကြ႕စစ္ပြဲ မတိုင္မီကာလမွာ အီရတ္ႏိုင္ငံဟာ ဇီ၀ပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ anthrax, botulinum toxin, small pox နဲ႕ တျခား ဇီ၀ပိုးမႊားေတြကို စုေဆာင္းခဲ့တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဇီ၀လက္နက္အသံုးခ်တိုက္ခိုက္မွဳေတြ ျဖစ္တဲ့ Kurdish လူမ်ိဳးေတြအေပၚ အီရတ္အစိုးရရဲ႕ ဇီ၀လက္နက္ အသံုးျပဳတိုက္ခိုက္တဲ့ ၁၉၈၈ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ Rajneesh Bhagwan ေနာက္လိုက္ေတြရဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ salmonella ဇီ၀ပိုးမႊား ပ်ံ႕ႏွံ႕ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းမွဳ၊ ၁၉၉၅ ခု တိုက်ိဳ ေျမေအာက္ရထားကို sarin ဆိုတဲ့ ဇီ၀ပိုးမႊားအသံုးျပဳျပီး တိုက္ခိုက္ခံရမွဳ စတာေတြကလဲ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စိုးရိမ္မွဳေတြကို ျမင့္မားေစခဲ့ပါတယ္။

စက္တင္ဘာ ၁၁ ကိစၥရပ္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ မေပၚေပါက္လာခင္ကတည္းက ႏိုင္ငံတကာ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႕ လံုျခံဳေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းေတြအတြင္းမွာ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မွဳ ကာကြယ္ေရးနဲ႕ တုန္႕ျပန္ေဆာင္ရြက္ေရး နည္းလမ္းေတြကို စုေပါင္း အေျဖရွာေနခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၇၂ ခု၊ ဇီ၀နဲ႕ အဆိပ္ျဖစ္ေစတတ္ေသာ လက္နက္ပစၥည္းဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို အားေကာင္းလာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ေရး၊ ေထာက္လွမ္းေရးသတင္း အခ်က္အလက္မ်ား အခ်ိန္မွီရရွိေရး၊ ဇီ၀လက္နက္ ပစၥည္းပံ့ပိုးသူမ်ားနဲ႕ ၀ယ္ယူသူမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ေရး စတဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို အာရံုစိုက္ လုပ္ကိုင္ေနခဲ့ၾကျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထုကာကြယ္ေရးနဲ႕ တိုက္ခိုက္မွဳျဖစ္ပြားလာပါက အေရးေပၚတုန္႕ျပန္ေရး ဆိုင္ရာေတြကိုလဲ ေထာက္လွမ္းေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားနဲ႕ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ား ပူးေပါင္းျပီး စီမံခ်က္ေတြ ေရးဆြဲခ်မွတ္လာခဲ့ၾကပါတယ္။

9/11 အျပီးမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ သတင္းနဲ႕ မီဒီယာေတြ၊ ကြန္ဂရက္ရံုးဌာေနေတြဆီကို anthrax spores မ်ားပါတဲ့ စာမ်ား ေပးပို႕ခံရမွဳေနာက္ပိုင္းမွာက်ေတာ့ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္မွဳျပႆနာက ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး ဆိုင္ရာ ထိပ္တန္းျပႆနာေတြထဲမွာ ပါ၀င္လာပါေတာ့တယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာဆိုရင္ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွာ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးလံုျခံဳေရးႏွင့္ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္မွဳဆိုင္ရာ ဥပေဒမူၾကမ္းကို လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ျပီး၊ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကို ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္တခုအေနနဲ႕ တရား၀င္ ထည့္သြင္းလာခဲ့ပါတယ္။ ယူေက၊ ကေနဒါနဲ႕ ၾသစေၾတးလ် ႏိုင္ငံမ်ားမွာလဲ ဆိပ္ကမ္းမွ ၀င္လာတဲ့ အစားအစာမ်ားကို စစ္ေဆးျခင္း၊ ဇီ၀ပစၥည္းမ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ ဆက္သြယ္ေရးကြန္ယက္မ်ား ျဖန္႕က်က္ျခင္း၊ ကာကြယ္ေဆးမ်ား စုေဆာင္းထားရွိျခင္း၊ ေဆး၀ါးသစ္မ်ား ေဖာ္ထုတ္ျခင္း စတဲ့ ဇီ၀ပိုးမႊားဆိုင္ရာ ျပည္ထဲေရး မဟာဗ်ဴဟာမ်ားကို ခ်မွတ္လာခဲ့ၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာအဆင့္မွာလဲ တုန္႕ျပန္ေဆာင္ရြက္ေရးနဲ႕ ျပင္ဆင္ေရးဆိုင္ရာ အစည္းအေ၀းမ်ားစြာ ထြက္ေပၚလာခဲ့သလို၊ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ၾကီးကလဲ Global Outbreak Alert and Response Network ကို အသံုးျပဳျပီး ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးနဲ႕ တုန္႕ျပန္ေဆာင္ရြက္ေရး နည္းလမ္းမ်ားကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ဖို႕ ႏိုင္ငံအားလံုးကို တိုက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံမ်ားစြာက အစိုးရေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြကလဲ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မွဳကာကြယ္ေရးနဲ႕ တုန္႕ျပန္ေဆာင္ရြက္ေရးဆိုင္ရာ ေလ့လာမွဳမ်ားစြာကို ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးပညာရွင္ေတြ၊ စစ္ေရးနဲ႕ အၾကမ္းဖက္မွဳ ေလ့လာေရးပညာရွင္ေတြ အကူအညီနဲ႕ ျပဳလုပ္ေနၾကပါတယ္။

နိဂံုး

ယေန႕ေခတ္ ၂၁ ရာစုကမၻာၾကီးဟာ ေျပာင္းလဲမွဳေပါင္းမ်ားစြာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ကမၻာၾကီးျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀ ရာစု ကမၻာၾကီးဆီက အေတြးအေခၚေဟာင္းေတြျဖစ္တဲ့ လံုျခံဳေရးဆိုတာ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ပဲ ဆိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေတြ၊ သိပၸံပညာနဲ႕ ၀ိဇၨာပညာကို သီးျခားခြဲမွုေတြ၊ က်န္းမာေရးဆိုတာ လူေတြရဲ႕ ေရာဂါေတြကို ကုသတာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်န္းမာေရးလုပ္သားေတြဟာ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ လံုျခံဳေရး နဲ႕ မသက္ဆိုင္ဘူးဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေတြဟာ ရာစုေဟာင္းထဲမွာ က်န္ရစ္ခဲ့ျပီျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွုေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ ကုန္သြယ္ေရး၊ လံုျခံဳေရးေတြဟာ လူသားေတြနဲ႕ ေန႕စဥ္လူမွဳဘ၀ကို တိုက္ရိုက္သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိေနျပီ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါတယ္ရွင္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၅၊ ၉၊ ၂၀၀၉)

ရည္ညႊန္းကိုးကား-

Central Intelligence Agency (CIA) (2000) The Global Infectious Disease Threat and its implications for the United States, National Intelligence Estimate (NIE99-17D)

Elbe, S. (2003) The Strategic Implications of HIV/ AIDS, Adelphi paper 357, International Institute of Strategic Studies, Oxford University Press, Oxford

Garrett, L. (2005) HIV and National Security: Where are the Links?, Council on Foreign Relations, New York

McInnes, C. & Lee, K. (2006) 'Health security and Foreign Policy', Review of International Studies, 32 (1), 5-23

McInnes, C. (2008) 'Health' in Williams, P. (ed.) Security Studies, Routledge, London & New York

Ostergard, R. (ed.) (2006) HIV, AIDS and the Threat to National and International security, Palgrave, London

Price-Smith, A. (2001) The Health of Nations: Infectious diseases, Environmental change, and their effects on National security and Development, MIT Press, Cambridge, MA.

Turner & Hulme (1997) Governance, Administration and Development: Making the State work, Macmillan Press, Basingstoke

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ႏိုင္ငံေတာ္ျပိဳကြဲျခင္း၊ ေဒသတြင္းလံုျခံဳေရးႏွင့္ ယူဂိုဆလားဗီးယားျပႆနာ (အပိုင္း-၁)

စကားခ်ီး

ႏိုင္ငံေရးေလ့လာေရးအသင္းရဲ႕ အႏွစ္ေျခာက္ဆယ္ေျမာက္ ကြန္ဖရင့္ကို လာမယ့္ႏွစ္ မတ္လမွာ စေကာ့တလန္ျမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္တဲ့ အဲဒင္ဘရာမွာ က်င္းပမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကြန္ဖရင့္မွာ ဖတ္ၾကားမယ့္ စာတမ္းမ်ားအတြက္ ပရိုပိုဆာကို ဒီလ (၂၅) ရက္မွာ ေနာက္ဆံုးတင္ရမယ္ ဆိုတာေၾကာင့္ ျပည္တြင္းပ႗ိပကၡ (intra-state conflict) နဲ႕ ေဒသတြင္းလံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ စာတမ္းအတြက္ ပရိုပိုဆာတခု တင္ရင္ေကာင္းမလားလို႕ စဥ္းစားမိပါတယ္။ သားေလးတဘက္နဲ႕ စာတမ္းအတြက္ သုေတသနလုပ္ဖို႕ အခ်ိန္ရပါ့မလားလို႕ ေတြးေနမိရင္း ျပည္တြင္းပ႗ိပကၡကေန ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး၊ ေဒသတြင္းလံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္လာခဲ့တဲ့ ယူဂိုဆလားဗီးယား ႏိုင္ငံေတာ္ျပိဳကြဲမွဳ (state collapse) ျပႆနာ၊ ရ၀မ္ဒါျပႆနာ၊ ဆိုမားလီးယားျပႆနာေတြဆီ အေတြးအာရံုက ေရာက္သြားပါတယ္။ အာရွ၊ အာဖရိကေဒသေတြရဲ႕ ျပည္တြင္းပ႗ိပကၡေတြနဲ႕ ေဒသတြင္းလံုျခံဳေရးကို သုေတသန လုပ္ရင္ ေကာင္းမွာပဲလို႕ ဆက္ေတြးမိေနတုန္းမွာပဲ၊ ဒီေဒသေတြရဲ႕ ျပည္တြင္းပ႗ိပကၡေတြမွာ အိုင္အိုလို႕အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ International Organizations (ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား) ကို ကိုယ္စားျပဳျပီး က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ အသံျပဳေလ့ရွိတဲ့ ဥေရာပအေၾကာင္းကို စိတ္ကေရာက္သြားပါတယ္။ ဒါနဲ႕ပဲ ဥေရာပတိုက္ထဲမွာ ယူဂိုဇလားဗီးယား ႏိုင္ငံေတာ္ျပိဳကြဲမွဳ ျပႆနာ ေပၚလာခဲ့တုန္းက အေျခအေနေတြကို ျပန္ေတြးၾကည့္မိပါေတာ့တယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္ျပိဳကြဲမွဳစတင္ျခင္း

၁၉၈၉ မတိုင္ခင္ကာလအထိ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံဟာ ၾကားေနႏိုင္ငံတခုျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၇၀ ကာလေတြကတည္းက အီးစီ (European Community) နဲ႕ ဆက္ဆံေရးေတြ ရွိခဲ့ေပမယ့္၊ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ေရာက္မွသာ အီးစီနဲ႕ တရား၀င္ဆက္ဆံေရးတည္ေဆာက္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းအားထုတ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ အီးစီဘက္ကေန PHARE eligibility စတဲ့ အစီအစဥ္ေတြနဲ႕ တုန္႕ျပန္ခဲ့ေပမယ့္ အီးစီရဲ႕ သတ္မွတ္ခ်က္အဆင့္အတန္းေတြကို မမွီႏိုင္တဲ့ ဘဲလ္ဂရိတ္အခက္အခဲေတြေၾကာင့္ ေရွ႕တိုးႏိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ဒီသတ္မွတ္ခ်က္ အဆင့္အတန္းေတြထဲမွာ ဒီမိုကေရစီေပၚအေျခခံျပီး က်င္းပတဲ့ လြတ္လပ္ျပီးတရားမွ်တေသာ ပါတီစံုဖယ္ဒရယ္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတဲ့ အခ်က္လဲ ပါ၀င္ပါတယ္။ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ ဖယ္ဒရယ္ေရြးေကာက္ပြဲထြက္ေပၚလာဖို႕ အေရးက ပိုျပီး ခက္ခဲလာပါတယ္။


အဲဒီအခ်ိန္မွာ ယူဂိုဆလားဗီးယား ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ အလွည့္က် ဖယ္ဒရယ္ဥကၠဌ ျဖစ္သူက Croat အမ်ိဳးသားျဖစ္တဲ့ Stipe Mesic ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႕ကို အီးစီရဲ႕ကိုယ္စား Jacque Delors က ဖြဲ႕စည္းပံုေရးရာ ျပႆနာျဖစ္ေနတဲ့အေပၚမွာ ျငိမ္းခ်မ္းတဲ့ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္နည္းနဲ႕ ေျဖရွင္းမယ္ဆိုရင္ စီးပြားေရးအေထာက္ အကူုေပးမယ္လို႕ ကမ္းလွမ္းခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာအေနနဲ႕ကေတာ့ ဒီလိုကမ္းလွမ္းခ်က္ေတြေပးရတာ အလြန္ပဲ လြယ္ကူလွပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျငိမ္းခ်မ္းတဲ့ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္နည္းလမ္းဆိုတာက ပ႗ိပကၡမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနသူေတြအားလံုးက ဒီနည္းနဲ႕ ေျဖရွင္းမယ္လို႕ လက္ခံမွ ေအာင္ျမင္တဲ့ အရာပါ။ ဒီအတြက္ ဒီနည္းလမ္းကို လက္ခံသေဘာတူႏိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွဳ အခင္းအက်င္း မရွိပဲ ရတာမဟုတ္ပါဘူး။ ယူဂိုဆလားဗီးယားမွာလဲ ဒီလိုႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွဳ အခင္းအက်င္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္နည္းလမ္းကို ဆာဗ့္အမ်ိဳးသားေတြသာမက ခရိုအက္အမ်ိဳးသား အမ်ားစုကပါ ကန္႕ကြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။

(၁၉၉၁) ခု၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၂၀) ရက္ေန႕မွာ စလိုဗီနီးယား (Slovenia) က ယူဂိုဆလားဗီးယားကေန ခြဲထြက္သြားပါတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ခရိုေအးရွား (Croatia) ကလဲ ခြဲထြက္ဖို႕ ျပင္ဆင္ပါတယ္။ အီးစီကေတာ့ ဒါေတြကို လ်စ္လ်ဳရွဳထားျပီး အလွည့္က် ဥကၠဌလုပ္တဲ့ ဖဒေရးရွင္း အိုင္ဒီယာကိုပဲ ဆက္ျပီး ပံ့ပိုးပါတယ္။ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္နည္းနဲ႕ ေျဖရွင္းၾကဖို႕ တြန္းအားေပးပါတယ္။ ဒီလိုအခ်ိန္မွာပဲ ၁၉၉၁၊ ဇြန္လ (၂၅) ရက္လဲေရာက္ေရာ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာထားေတြကို လ်စ္လ်ဴရွဳျပီး စလိုဗီနီးယားနဲ႕ ခရိုေအးရွားတို႕က သူတို႕ဘာသာ လြတ္လပ္ေရးေၾကညာလိုက္ပါေတာ့တယ္။



ဒါကို တုန္႕ျပန္တဲ့အေနနဲ႕ ယူဂိုဆလားဗီးယား ဖဒရယ္တပ္ေတြက ဇြန္လ (၂၇) ရက္ေန႕မွာ Ljubljana ကို ၀င္ပါတယ္။ ဖဒရယ္စစ္တပ္ေတြက ခရိုေအးရွားကို ၀င္ေရာက္ျပီး ေဘာ့စနီးယား- ဟာဇီဂိုးဗီးနားအထိ ေရာက္လာပါတယ္။ အီးစီကလဲ ဒီအေျခအေနေတြ အေပၚမွာ ခ်က္ခ်င္းတုန္႕ျပန္ပါတယ္။ အီးစီဘက္ကၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ယူဂိုစလားဗီးယား ႏိုင္ငံေတာ္ျပိဳကြဲတာက ပထမ ဦးစားေပး အခ်က္မဟုတ္ပါဘူး။ ျပိဳကြဲမွဳက ယူဂိုဆလားဗီးယား နယ္နိမိတ္ကို ေက်ာ္လြန္ျပီး တျခားနယ္ေျမေတြထဲ မျပန္႕ပြားလာေရးက အဓိက ျဖစ္ပါတယ္။ အီးစီအေနနဲ႕က ဒီကိစၥကို ကနဦး ဦးစားေပးရပါတယ္။ ဒီကိစၥျပီးမွ သံတမန္နည္းလမ္းမ်ားသံုးျပီး အေျဖရွာဖို႕ အီးစီက တြန္းအားေပး ေျပာၾကားပါတယ္။ လူဇင္းဘတ္၊ အီတလီ၊ နယ္သာလန္ ႏိုင္ငံမ်ားက သမၼတေဟာင္း၊ သမၼတသစ္မ်ား၊ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီးမ်ားနဲ႕ ေကာ္မရွင္တာ၀န္ခံမ်ားပါ၀င္တဲ့ Troika ဆိုတဲ့ အခ်က္အလက္ရွာေဖြေရး အလည္အပတ္သြားေရာက္မွဳ (fact-finding visit) နည္းလမ္း စတင္ပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ Troika က ယူဂိုဆလပ္ လူထုတပ္မေတာ္ (ေဂ်အင္ေအ) အေနနဲ႕ ခြဲထြက္သြားတဲ့ နယ္ေျမေတြကေန မထြက္ခြာရင္ အီးစီက ပံ့ပိုးကူညီေနမွဳေတြအားလံုးကို ရပ္တန္႕မယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ လြတ္လပ္ေရးေၾကညာမွုေတြကိုလဲ သံုးလ ရပ္ဆိုင္းထားရမယ္လို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ စီအက္စ္စီအီး (Conference on security and co-operation in Europe) ရဲ႕ အေရးေပၚ အၾကံေပး လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားကို စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ပါတယ္။ ဒီလိုသံခင္းတမန္ခင္းေလးေတြေၾကာင့္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲမွဳ ရပ္တန္႕ေရး အစီအစဥ္ေတြ ထြက္ေပၚလာခဲ့ေပမယ့္ မၾကာခင္ပဲ ျပန္ပ်က္သြားပါတယ္။

ဇူလိုင္လထဲေရာက္ေတာ့ Troika ထဲက ႏိုင္ငံျခားေရး ၀န္ၾကီးေတြလဲ သူတို႕ရဲ႕ သံတမန္နည္းလမ္းနဲ႕ ေျဖရွင္းမွဳ မေအာင္ျမင္ဘူးဆိုတာ သိျမင္လာၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဇူလိုင္လ (၅) ရက္ေန႕မွာ ယူဂိုဆလားဗီးယားေရာ၊ ခြဲထြက္ေဒသေတြကိုပါ စစ္လက္နက္နဲ႕ စစ္သံုးပစၥည္းေတြ တင္ပို႕ ေရာင္းခ်တာကို ကန္႕ကြက္လိုက္ၾကပါတယ္။ ဇူလိုင္လ (၇) ရက္ေန႕မွာ Troika's Brioni Agreement ထြက္လာေတာ့ တစံုတရာအက်ိဳးမ်ား ထူးလာေလမလားလို႕ လူအမ်ားက ေစာင့္ေမွ်ာ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ ဒီသေဘာတူညီခ်က္က စလိုဗီးနီးယားနဲ႕ပဲ အဓိက သက္ဆိုင္တာျဖစ္ျပီး၊ ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေရးမစ္ရွင္ ဖြဲ႕ဖို႕ လိုအပ္ခ်က္ျဖစ္လာပါတယ္။ အီးစီမွာကလဲ တရား၀င္စစ္တပ္နဲ႕ လံုျခံဳေရး ဖြဲ႕စည္းပံု (security structures) မရွိေသးပါဘူး။ ဒါေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေဆြးေႏြးရမယ့္ Maastricht Summit ကလဲ ဒီဇင္ဘာမွ စမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္က ျပႆနာအရပ္ရပ္ဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအတြင္းမွာ ျဖစ္ပြားေနတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ သံတမန္နည္းလမ္း မဟုတ္တဲ့ တျခား ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွုေတြ ျပဳလုပ္မယ္ဆိုရင္လဲ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ တရားဥေပေဒကို ဖယ္ရွားပစ္ရာေရာက္တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာဥေပေဒက ခြင့္ျပဳထားျခင္း မရွိပါဘူး။

ေနာက္ဆံုး စလိုဗီးနီးယားမွာ အၾကီးအက်ယ္ စစ္ပြဲေတြ ျဖစ္ေနခ်ိန္အထိ အီးစီကေတာ့ ယူဂိုစလားဗီးယားႏိုင္ငံ မျပိဳကြဲေရး ကိုပဲ ေတာင္းဆိုပါတယ္။ ဒီလို ေတာင္းဆိုလို႕ မျပိဳကြဲေရးအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္ေနတဲ့ ဖယ္ဒရယ္စစ္တပ္ကို ေထာက္ခံအားေပးလားဆိုေတာ့လဲ အားမေပးျပန္ပါဘူး။ အီးစီအေနနဲ႕ ၾကား၀င္ေစ့စပ္ေျဖရွင္းေပးမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေျဖရွင္းၾကဖို႔ပဲ ဆိုပါတယ္။ Brioni အစည္းအေ၀းအျပီးမွ အီးစီ ဥကၠဌ Jacques Poo က သံတမန္နည္းလမ္းမ်ားေအာင္ျမင္သြားျပီ ျဖစ္တဲ့အတြက္ The hour of Europe လို႕ တင္စားခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ မၾကာခင္မွာလဲ Brioni Accords ၾကီးက ျပိဳလဲခဲ့တာ ျဖစ္ေလေတာ့ ဒီအေပၚမွာ အေျခခံထားခဲ့တဲ့ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး၊ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးဆိုတာေတြကလဲ အိပ္မက္ ပမာပါပဲ။ ဒီ Brioni Accords ကလဲ စလိုဗီးနီးယားအေရးပဲ အာရံုစိုက္ထားခဲ့တာေၾကာင့္ ခရိုေအးရွား အေရးကို ေျဖရွင္းဖို႕အတြက္က်ေတာ့ အသံုးမ၀င္လွပါဘူး။ တပူေပၚႏွစ္ပူထပ္ဆင့္လာတာကေတာ့ ေဘာ့စနီးယားနဲ႕ မက္စီဒိုးနီးယား တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏိုင္ငံေတြကလဲ ကိုယ္ပိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ေတာင္းဆိုလာၾကျပန္ပါတယ္။

၁၉၉၁ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ (၇) ရက္ေန႕မွာ လန္ဒန္မွာ WEU (Western European Union) အစည္းအေ၀းလုပ္ပါတယ္။ ဒီအစည္းအေ၀းမွာ ျပင္သစ္က ဦးေဆာင္ျပီး ဆာဗ့္နဲ႕ခရိုအက္ေတြၾကားက ျပႆနာကို စစ္အင္အားသံုး၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ ေျဖရွင္းျခင္း (military intervention) ျပဳလုပ္ဖို႕ အဆိုတင္သြင္းပါတယ္။ ဒီအဆိုကို ဘယ္လဂ်ီယန္နဲ႕ အီတလီက ေထာက္ခံခဲ့ျပီး၊ ဒိန္းမတ္နဲ႕ ေပၚတူဂီကေတာ့ တက္တက္ၾကြၾကြ ေထာက္ခံျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ျဗိတိန္ကေတာ့ လိုအပ္မယ့္ စစ္အင္အားနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အနည္းငယ္ စိုးရိမ္ေနခဲ့ပါတယ္။ လူမ်ိဳးေရး၊ ႏိုင္ငံခြဲထြက္ေရး စတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ျဗိတိန္ႏိုင္ငံတြင္းမွာတင္ ျပႆနာေတြကလဲ ရွိေနေလေတာ့ ပါ၀င္ပတ္သက္ဖို႕ တြန္႕ဆုတ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ဂ်ာမဏီကလဲ ဂ်ာမဏီရဲ႕ အေျခခံဥေပေဒ (Grundgesetz) ဆိုင္ရာ ျပဌာန္းခ်က္ေတြနဲ႕ ေနတိုင္းနယ္ေျမျပင္ပမွာ စစ္အင္အားသံုးဖို႕အတြက္ လိုအပ္မယ့္ စစ္ေရးရာေတြကို အေၾကာင္းျပခဲ့ပါတယ္။

ဒီေတာ့ အေျခခံအားျဖင့္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ယူဂိုဆလားဗီးယား ျပိဳကြဲမွဳကို တုန္႕ျပန္ေျဖရွင္းမွဳနဲ႕ပတ္သက္ျပီး အီးစီအတြင္းမွာတင္ သေဘာထားကြဲလြဲမွုေတြက အမ်ားၾကီး ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ စက္တင္ဘာ (၁၂) ရက္ေရာက္ေတာ့ ေဖာ့လင္းစစ္ပြဲမွာတုန္းက ႏွဳတ္ထြက္ခဲ့ဖူးတဲ့ ျဗိတိသွ်ႏိုင္ငံျခားေရး ၀န္ၾကီးေဟာင္း Lord Carrington က ဥကၠဌ အေနနဲ႕ ဦးေဆာင္တဲ့ ယူဂိုဆလားဗီးယားေရးရာ ႏိုင္ငံတကာ ကြန္ဖရင့္တခု Hague မွာ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ဒီကြန္ဖရင့္ ထြက္ေပၚလာျပီး မၾကာခင္မွာပဲ မက္ဆီဒိုနီးယားက ဖယ္ဒေရးရွင္းနဲ႕ အနည္းငယ္သာ ဆက္စပ္မွုရွိတဲ့ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသ သတ္မွတ္မွုကို လက္ခံမယ္လို႕ အဆိုျပဳခဲ့ပါတယ္။ ခရုိေအးရွားကို ယူဂိုဆလားဗီးယား ဖယ္ဒရယ္ စစ္တပ္က တိုက္ခိုက္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး၊ ယူဂိုဆလားဗီးယားကို ကမၻာ့ကုလသမဂၢက arms embargo ျပဳလုပ္ပါတယ္။

Carrington ရဲ႕ တန္းတူညီမွ်ခြင့္၊ လူမ်ိဳးေရး အခြင့္အေရးမ်ားကို အျပည့္အ၀ ခံစားခြင့္ စတာေတြအေပၚမွာ အေျခခံျပီး ယူဂိုဆလားဗီးယားအတြက္ Confederal arrangements ေတြ ျပဳလုပ္ေပးဖုိ႕ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ ဒီစီမံခ်က္မွာ ႏိုင္ငံေတာ္နယ္နိမိတ္ ယခင္အတိုင္း ရွိေရး ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါတဲ့အတြက္ ျပႆနာ ေျပလည္ျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ဆာဗီးယားကို ျငိမ္းခ်မ္းေရးစီမံခ်က္ကို လက္ခံဖို႕ အီးစီက တိုက္တြန္းခဲ့ျပီး၊ လက္မခံခဲ့ရင္ တျခားပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္တဲ့ နယ္ေျမေဒသေတြနဲ႕ပဲ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္မယ္လို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ႏို၀င္ဘာ (၈) ရက္ေရာက္ေတာ့ ယူဂိုဆလားဗီးယား ဖယ္ဒေရးရွင္း တခုလံုးရဲ႕ ဘ႑ာေရး ေထာက္ပံ့မွုေတြကို အီးစီက withdraw လုပ္လိုက္ပါတယ္။ Hague က ခ်မွတ္တဲ့ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး အစီအစဥ္ပါ သတ္မွတ္ခ်က္၊ အေျခအေနေတြကို လက္ခံတဲ့ federal entity ေတြကိုပဲ ျပန္လည္ေထာက္ပံ့မယ္လို႕ ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒီအေရးယူမွုဟာ ဆားဗီးယားကို ဦးတည္တာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးစီမံခ်က္ကို ဆားဗီးယားက ျငင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ အီးစီဟာ ဘက္လိုက္ေျဖရွင္းေနမွုေတြ ရွိတယ္ဆိုတဲ့ အျမင္ေတြ ယူဂိုဆလားဗီးယား ဖယ္ဒေရးရွင္းနဲ႕ ခြဲထြက္နယ္ေျမထဲမွာ ရွိလာတာေၾကာင့္ ကုလသမဂၢက ၾကား၀င္ေျဖရွင္းမယ့္ အစီအစဥ္ကို ရွာေဖြလာၾကတယ္။ အီးစီလဲ ယူဂိုဆလားဗီးယားအေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာ စင္ေပၚမွာ secondary actor ေနရာကို ေရာက္သြားခဲ့တယ္။ ဒီလို အေျခအေနေတြ ၾကားမွာ ယူအင္မ၀င္လာခင္ စင္ေပၚတက္လာတာကေတာ့ ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံပဲ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။ ႏိုင္ငံ၁၃ ႏိုင္ငံပါ၀င္တဲ့ အီးစီက ေခၚဆိုထားတဲ့ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး ပ်က္ျပယ္သြားမွုေတြ၊ ခရိုေအးရွားနဲ႕ စလိုဗီးနီးယား ေဒသေတြရဲ႕ လြတ္လပ္ေရးေၾကညာထားမွုကလဲ de facto ျဖစ္လာတဲ့ အေျခအေနေတြမွာ ဂ်ာမဏီ ဘာေတြ လုပ္ခဲ့သလဲ။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး (၁၉၊ ၉၊ ၂၀၀၉)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ဆည္းပူးေလ့လာ၊ ႏိုင္ငံေရးပညာ (အခန္း-၁၊ အပိုင္း-၂)

ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ အစိုးရဆိုင္ရာ အႏုပညာတရပ္ျဖစ္တယ္။ သိပံၸပညာရပ္မဟုတ္တဲ့ ၀ိဇၨာပညာရပ္တခုျဖစ္တယ္

ဂ်ာမန္ Chancellor Bismarck က ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ သိပၸံပညာမဟုတ္ဘူး။ ၀ိဇၨာပညာရပ္ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ သူယူဆတဲ့ ၀ိဇၨာပညာဆိုတာက လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းက လူအမ်ားစုေပါင္းျပီး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္မွဳ၊ ဒီဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္မွဳေတြအေပၚ အေျခခံျပီး လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္း အစိုးရလုပ္ငန္းေဆာင္တာ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ တည္ေဆာက္ျခင္းကို ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ဟာ ေရွးေခတ္ဂရိႏိုင္ငံေတြမွာ ေပၚထြက္လာခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးအဓိပၸာယ္ကေန ျမစ္ဖ်ားခံလာတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

Politics ဆိုတဲ့ စကားလံုးဟာ polis ဆိုတဲ့ စကားလံုးကေန ဆင္းသက္လာျပီး၊ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးေခတ္ ဂရိလူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ လြတ္လပ္တဲ့ ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံငယ္ေလးေတြ အမ်ားအျပား ဖြဲ႕စည္းပါ၀င္ပါတယ္။



ဒီျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံငယ္ေလးေတြမွာ သူတို႕နဲ႕ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရေတြ သီးျခားရွိၾကပါတယ္။ ဒီျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံေတြထဲမွာ အၾကီးဆံုးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအရ လႊမ္းမိုးႏိုင္မွု အရွိဆံုးႏိုင္ငံကေတာ့ ေအသင္ႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ ေအသင္ကို ဒီမိုကေရစီအစိုးရရဲ႕ ပုခက္လို႕ ေျပာစမွတ္ျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးကို ဒီအျမင္ရွဳေထာင့္က ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ polis နဲ႕ ဆက္စပ္တဲ့ ကိစၥေရးရာေတြလို႕ ေခၚဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ေခတ္သစ္အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္အရဆိုရင္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ဆက္စပ္တဲ့ ကိစၥေရးရာေတြ မွန္သမွ်ဟာ ႏိုင္ငံေရးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအျမင္ကို ယေန႕ေခတ္ေတြမွာ လက္ခံနားလည္ ထားတာ ပိုမ်ားပါတယ္။ လူေတြဟာ ပါလီမန္၊ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာေတြမွာ လုပ္ကိုင္ေနရင္၊ လုပ္ကိုင္ဖို႕ၾကိဳးပမ္းအားထုတ္ေနရင္ ဒီလူေတြကို ႏိုင္ငံေရးသမားေတြလို႕ လူအမ်ားက သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

ဒီေတာ့ ဒီအျမင္နဲ႕ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးပညာေလ့လာတယ္ဆိုတာ အစိုးရကို ေလ့လာတာျဖစ္ျပီး၊ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ထပ္ခ်ဲ႕လိုက္ရင္ အာဏာက်င့္သံုးမွဳကို ေလ့လာတာလို႕ ဆိုႏိုင္လာပါတယ္။ ဒီအျမင္ကို ခိုင္ခိုင္မာမာ ဆိုခဲ့သူကေတာ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ ေဒးဗစ္အီစတန္ပါ။ သူက ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူထုက ေပးလာတဲ့ ဖိအားေတြကို အစိုးရက ဆုေပး၊ ဒဏ္ေပးတာေတြ ျပဳလုပ္ျပီး တုန္႕ျပန္ေဆာင္ရြက္တဲ့ ျဖစ္စဥ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပါ၀င္တဲ့ “တန္ဖိုးေတြကို အာဏာက်င့္သံုးျပီး ခြဲေ၀ျခင္း“ လို႔ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ အာဏာက်င့္သံုးမွဳတန္ဖိုးဆိုတာကို လူအဖြဲ႕အစည္းက က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ လက္ခံလာတာျဖစ္တယ္လို႕ သူက ဆိုထားပါတယ္။ ဒါကို ထပ္ခ်ဲ႕ျပီး ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတခုလံုးရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ စီမံခ်က္ေတြကို အာဏာက်င့္သံုးျပီး ခ်မွတ္ေပးတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ မူ၀ါဒေတြနဲ႕ ဆက္စပ္လာပါတယ္။

ေဒးဗစ္အီစတန္တဲ့ ဒီလိုအဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ကို ပညာရွင္အမ်ားအျပားက ကန္႕ကြက္ၾကပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ ဒီအဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္က ႏိုင္ငံေရးကို က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ အျမင္ရွဳေထာင့္ကေန ရွဳျမင္မွဳကို ျဖစ္ေစႏိုင္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ကို က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ အျမင္နဲ႕ ရွဳျမင္သူမ်ားဟာ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ Polity အတြင္းမွာပဲ ရွိတယ္လို႕ ျမင္ၾကပါတယ္။ Polity ဆိုတာက အစိုးရလည္ပတ္မွဳယႏၱရားအေပၚမွာ အေျခတည္ထားတဲ့ လူမွဳအဖြဲ႕အစည္း စနစ္တရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေတြးေခၚပညာရွင္ အရစၥတိုတယ္ကေတာ့ ဒါကို လူအားလံုးရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ လူမွဳအဖြဲ႕အစည္းတရပ္ကေန ႏိုင္ငံေရးအာဏာက်င့္သံုးျပီး အုပ္ခ်ဳပ္တာလို႕ ဖြင့္ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ Polity အတြင္းမွာပဲ ရွိတယ္လို႕ ရွဳျမင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ႏိုင္ငံေရးလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ကက္ဘိနက္ထဲမွာ၊ ဥပေဒေရးရာခ်ိန္ဘာေတြထဲမွာ၊ အစိုးရဌာနဆိုင္ရာေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကပဲ က်င့္သံုးႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ၊ ေက်ာင္းေတြ၊ တျခားပညာေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ လူမွဳအဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ မိသားစုေတြက ႏိုင္ငံေရးျပင္ပကို ေရာက္သြားသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒီအျမင္ဟာ အစိုးရမွာ မပါ၀င္တဲ့ လူအမ်ားကို ႏိုင္ငံေရးျပင္ပကို ဖယ္ထုတ္ထားတာေၾကာင့္ က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအျမင္လို႕ လူအမ်ားက သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ အစိုးရပိုင္းဆိုင္ရာ တာ၀န္ယူေနသူေတြကပဲ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ ဆိုင္သလိုျဖစ္ေနတဲ့ ဒီအျမင္ထက္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႕တဲ့ ေနာက္ထပ္အျမင္တခုကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ အမ်ားနဲ႕ ဆိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အျမင္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူအမ်ားနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ ျပည္သူ႕ေရးရာျဖစ္တယ္

ဒီအျမင္ ျမစ္ဖ်ားခံလာတာကေတာ့ ဂရိႏိုင္ငံေရးေတြးေခၚပညာရွင္ အရစၥတိုတယ္ရဲ႕ “လူဆိုတာ ႏုိင္ငံေရးသတၱ၀ါျဖစ္တယ္“ ဆိုတဲ့ အဆိုအမိန္႕ အေပၚမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ လူဆိုတာ ႏိုင္ငံေရးသတၱ၀ါျဖစ္တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူအမ်ားနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ ျပည္သူ႕ေရးရာလို႕ရွဳျမင္လာတဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံေရးရာလား၊ ႏိုင္ငံေရးရာ မဟုတ္ဘူးလားဆိုတဲ့ ခြဲျခားမွဳဟာ ကိုယ္ပိုင္ဘ၀ (private life) နဲ႕ အမ်ားဆိုင္ဘ၀ (public life) ခြဲျခားမွဳအေပၚမွာ မူတည္လာပါတယ္။

ကိုယ္ပိုင္ဘ၀နဲ႕ အမ်ားဆိုင္ဘ၀ကို အစဥ္အလာအရ ခြဲျခားမွဳကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (Civil Society) အေနနဲ႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ဆိုင္တဲ့ အစိုးရယႏၱရား၊ တရားရံုး၊ ရဲအဖြဲ႕၊ စစ္တပ္၊ လူမွဳဖူလံုေရးစနစ္ စတာေတြက လူအဖြဲ႕အစည္းတခုလံုးအေပၚမွာ တာ၀န္ရွိတာမို႕ အမ်ားဆိုင္ဘ၀ လို႕ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာက်ေတာ့ မိသားစု၊ မ်ိဳးႏြယ္စု၊ ကိုယ္ပိုင္စီးပြားေရး၊ ကုန္သြယ္မွဳအသင္းအဖြဲ႕၊ လူမွဳအဖြဲ႕အစည္း စတာေတြ ပါ၀င္ျပီး၊ ဒါေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္က တည္ေထာင္တာမဟုတ္ပဲ ျပည္သူျပည္သားေတြက ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ ကိုယ္ပိုင္ဘ၀လို႕ သတ္မွတ္ပါတယ္။ Edmund Burke ကေတာ့ ေသးငယ္တဲ့ တပ္စုေလးေတြလို႕ ေခၚဆိုပါတယ္။ ဒီလိုခြဲျခားမွဳအေပၚမွာ အေျခခံမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္က ထမ္းေဆာင္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ တာ၀န္၀တၱရားေတြနဲ႕ပဲ ပတ္သက္ျပီး၊ လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး၊ အိမ္တြင္းေရး၊ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ၊ ယဥ္ေက်းမွဳေရး စတာေတြက ႏိုင္ငံေရးမဟုတ္ပါဘူး။

သို႔ေပမယ့္လဲ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဆိုတာက ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕သာ ခြဲျခားလို႕ရေပမယ့္ လူအမ်ားနဲ႕က်ေတာ့ ခြဲျခားလို႕ မရျပန္ပါဘူး။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ လူအမ်ားၾကားမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ျပီး လူအမ်ားနဲ႕ သက္ဆိုင္ေနလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေခတ္သစ္ႏိုင္ငံေရးပညာက ကိုယ္ပိုင္ဘ၀နဲ႕ အမ်ားဆိုင္ဘ၀ဆိုတာကို ခြဲျခားမွုသ႑ာန္သစ္တမ်ိဳးနဲ႕ ခ်ဥ္းကပ္လာပါတယ္။ အမ်ားဆိုင္ဘ၀ဆိုတာဟာ ႏိုင္ငံေရး၊ ကုန္သြယ္ေရး၊ အလုပ္အကိုင္၊ အႏုပညာ၊ ယဥ္ေက်းမွဳအားလံုးနဲ႕ သက္ဆိုင္ျပီး၊ ကိုယ္ပိုင္ဘ၀ကေတာ့ မိသားစုနဲ႕ အိမ္တြင္းေရးရာေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္တဲ့ ဆိုတဲ့ သ႑ာန္ပါ။

ဒီသ႑ာန္ကို အမ်ိဳးသမီး၀ါဒီေတြက ေ၀ဖန္ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ အိမ္ေရွ႕တံခါးမွာတင္ ရပ္တန္႕သြားျပီး မိသားစုေရးရာေတြ၊ အိမ္တြင္းေရးရာေတြ၊ တဦးနဲ႕တဦးဆက္ဆံေရးေတြနဲ႕ မပတ္သက္ဘူးဆိုလိုသလို ျဖစ္ေနေၾကာင္း သူတို႕ကဆိုပါတယ္။ လူတေယာက္က မိမိအိမ္မွာ အိမ္ေထာင္ဘက္ျဖစ္သူကို လိမ္ညာလွည့္ဖ်ားတာ၊ ရိုက္ႏွက္ႏွိပ္စက္တာ၊ သားငယ္သမီးငယ္ေတြကို ရိုက္ႏွက္ညွဥ္းပန္းတာေတြ လုပ္ေနမယ္ဆိုရင္ ဒါေတြကို ကိုယ္ပိုင္ဘ၀ေရးရာလို႕ပဲ သတ္မွတ္လို႕ မရႏိုင္ေၾကာင္း သူတို႕က မီးေမာင္းထိုးျပၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ျပည္သူ႕ေရးရာ ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ ဒီအျမင္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အေကာင္းျမင္သူေရာ၊ အဆိုးျမင္သူေတြပါ ရွိပါတယ္။ အရစၥတိုတယ္ ေခတ္မွာတုန္းကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ျပည္သူေတြရဲ႕ အေရးကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးတာေၾကာင့္ အင္မတန္ျမင့္ျမတ္ျပီး၊ တိုးတက္တဲ့ လူ႕ေဘာင္သစ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးတဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာတရပ္အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဒါကို ဂ်ာမန္ႏိုင္ငံေရးသီအိုရီပညာရွင္နဲ႕ ေတြးေခၚပညာရွင္ျဖစ္တဲ့ Hanna Arendt က ေထာက္ခံခဲ့ပါတယ္။ သူမရဲ႕ The Human Condition (1958) စာအုပ္ထဲမွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လြတ္လပ္ျပီး တန္းတူညီမွ်တဲ့ လူသားေတြရဲ႕ ဆက္ႏြယ္မွဳျဖစ္တာေၾကာင့္ လူမွဳလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအားလံုးရဲ႕ အေရးအၾကီးဆံုး လုပ္ငန္းေဆာင္တာ အေနနဲ႕ ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးသီအိုရီပညာရွင္ၾကီးေတြျဖစ္တဲ့ Jean-Jacques Rousseau နဲ႕ John Stuart Mill တို႕ကလဲ ဒီလို အဆိုေတြ ဆိုခဲ့ၾကဖူးပါတယ္။ Rousseau က ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာေတြမွာ တိုက္ရိုက္စဥ္ဆက္မျပတ္ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကသာ ႏိုင္ငံေတာ္ကို အမ်ားနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ အက်ိဳးစီးပြား (common good) တနည္းဆိုရင္ အမ်ားသေဘာတူတဲ့ ဆႏၵ(general will) ကို ျဖည့္ဆည္းေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ Mill ရဲ႕ အျမင္အရလဲ ျပည္သူ႕ေရးရာေတြမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ၊ တနည္းဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဟာ လုူတဦးခ်င္း၊ တေယာက္ခ်င္းရဲ႕ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ စာရိတၱပိုင္းဆိုင္ရာ၊ ေျမာ္ျမင္ေတြးေခၚမွုဆိုင္ရာေတြကို တိုးျမွင့္ေပးႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီအျမင္ကို လစ္ဘရယ္သီအိုရီပညာရွင္တခ်ိဳ႕က ဆန္႕က်င္ၾကပါတယ္။ သူတို႕အဆိုအရ ကိုယ္ပိုင္ဘ၀ဆိုတာ ေရြးခ်ယ္မွဳ၊ တဦးခ်င္းလြတ္လပ္မွဳ၊ တဦးခ်င္း တာ၀န္ေတြနဲ႕ စပ္ဆိုင္တဲ့ အရာျဖစ္တာေၾကာင့္ စီးပြားေရး၊ မိသားစုဘ၀နဲ႕ အားကစားေရးရာေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးကို ဖယ္ထုတ္ထားသင့္တယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။ ဒီေရးရာေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္တဲ့အခါက်ရင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကို ဘယ္လိုလုပ္ကိုင္မယ္၊ ကေလးသူငယ္ေတြကို ဘယ္လိုျပဳစုပ်ိဳးေထာင္မယ္၊ အားကစားကို ဘယ္လိုကစားမယ္၊ ဘယ္သူေတြနဲ႕ ကစားမယ္စတဲ့ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ေတြမွာ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ခြင့္မရွိပဲ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ သလို ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္လို႕ သူတို႕ ဆိုၾကပါတယ္။ သူတို႕ရဲ႕အျမင္အရေတာ့ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာေတြကိစၥရပ္ေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ မလိုလားအပ္တဲ့ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ေႏွာင့္ယွက္မွုအျဖစ္ ေတြးျမင္ၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ အေပးအယူ၊ အေလွ်ာ့အတင္းျပဳလုပ္မွဳ (compromise) နဲ႕ အမ်ားသေဘာတူလက္ခံမွု (consensus) ျဖစ္တယ္ (ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ေတြကို ျပဳလုပ္တဲ့ အႏုပညာတရပ္ျဖစ္တယ္)

ဒီအျမင္ရွဳေထာင့္အရဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ပ႗ိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုေျဖရွင္းတဲ့အခါမွာ အင္အားသံုးေျဖရွင္းမွဳ၊ အာဏာကို ပရမ္းပတာ အသံုးျပဳမွုမဟုတ္ပဲ အေပးအယူ၊ အေလွ်ာ့အတင္းျပဳလုပ္တာ၊ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးျပဳလုပ္တာ၊ ညွိႏွိဳင္းေဆာင္ရြက္တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ တနည္းဆိုရင္ေတာ့ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ေတြကို ျပဳလုပ္တဲ့ အႏုပညာတရပ္လို႕ ေခၚဆိုတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအျမင္ဟာ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္တဲ့ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာျပႆနာေတြကို အေျဖရွာမွဳသ႑ာန္ေတြကေန ထြက္ေပၚလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးျပႆနာေတြကို အေျဖရွာတဲ့အခါမွာ စစ္ေရးနည္းလမ္းနဲ႕ မေျဖရွင္းပဲ ျငိမ္းခ်မ္းတဲ့ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြး အေျဖရွာမွဳေတြ၊ အျပန္အလွန္သေဘာတူလက္ခံမွဳေတြနဲ႕ အေျဖရွာသင့္တယ္ဆိုတဲ့ သ႑ာန္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ အမ်ားသေဘာတူလက္ခံမွု (consensus) ဆိုတာက သာမန္ သေဘာတူညီမွဳ (agreement) ကို ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အမ်ားသေဘာတူလက္ခံမွဳဆိုတဲ့သေဘာတရားမွာ လူအမ်ား၊ အုပ္စုအမ်ားအျပားက က်ုယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ သေဘာတူညီမွဳ၊ အေျခခံသေဘာတရားမ်ားပါ၀င္မွဳ စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ားသေဘာတူလက္ခံမွဳဆိုတာမွာ တခ်ိဳ႕ေသာ အေၾကာင္းအရာ၊ သေဘာတရားေတြ ကြဲျပားမွုကို အတိုင္းအတာ တခုအထိ လက္ခံေပးမွု ပါ၀င္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ရာမွာ အၾကံျပဳမွဳ၊ အေပးအယူျပဳမွဳေတြအေပၚ အေျခတည္ျပီး ျပဳလုပ္တဲ့ procedural consensus ဆိုတာရွိသလို၊ အေျခခံ မူ၀ါဒေရးရာေတြမွာ သေဘာတူညီမွုနဲ႕ မတူညီတဲ့ အိုက္ဒီယိုေလာ္ဂ်ီရပ္တည္မွဳေတြကို ညွိႏွိဳင္းေဆာင္ရြက္တဲ့ sustantive consensus ဆိုျပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ ဒီလို အမ်ားသေဘာတူလက္ခံမွဳေတြ ေပၚထြက္လာေအာင္ျပဳလုပ္ျခင္းကို ႏိုင္ငံေရးလုပ္ျခင္းအေနနဲ႕ အခ်ိဳ႕က ရွဳျမင္သံုးသပ္ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီအျမင္မွာ အရစၥတိုကေရစီနဲ႕ ဒီမိုကေရစီ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြ ေပါင္းစပ္ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒီအျမင္ကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ ေရးသားတင္ျပခဲ့သူကေတာ့ Bernard Crick ပါ။ သူ႕ရဲ႕ In Defence of Politics မွာ ဘားနတ္က ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ မတူညီတဲ့ အက်ိဳးစီးပြား၊ ရပ္တည္ခ်က္ေတြကို ကိုင္ေဆာင္ထားသူေတြအၾကားမွာ အမ်ားျပည္သူတရပ္လံုးရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားနဲ႕ ရွင္သန္ရပ္တည္မွဳကို ဦးစားေပးျပီး အာဏာခြဲေ၀က်င့္သံုးဖို႕ ညွိႏွိဳင္းေဆာင္ရြက္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာအျဖစ္ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒီအျမင္က လစ္ဘရယ္- ရာရွင္နယ္လစ္ အေျခခံသေဘာတရားေတြမွာ အေျခခံျပီး ထြက္ေပၚလာတာျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဒီအျမင္မွာ အားနည္းခ်က္ႏွစ္ခုရွိပါတယ္။ ဒီအျမင္က လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ေဆြးေႏြးညွိႏိွဳင္းမွဳ၊ သေဘာမတူညီမွုေတြကို လူၾကီးလူေကာင္းဆန္ဆန္ ျငင္းခံုေဆြးေႏြးတတ္မွုရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွုထြန္းကားေနတယ္လို႕ ၾကိဳတင္ ထင္ျမင္သတ္မွတ္ခ်က္အေပၚမွာ အေျခတည္ ထားပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္က လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ အမ်ားသေဘာတူလက္ခံမွု ထြက္ေပၚလာ ေအာင္ ေဆြးေႏြးျပီးလုပ္ယူလို႕ရတယ္ဆိုတဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီအျမင္ဟာ ေရြးေကာက္ပြဲတရားမွ်တမွဳ၊ ပါတီမ်ားလြတ္လပ္စြာဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ယွဥ္ျပိဳင္ခြင့္ စတာေတြအေပၚမွာ အေျခတည္တဲ့ အေနာက္ႏိုင္ငံလူ႕အဖြဲ႕အစည္းနဲ႕ အစိုးရစနစ္ေတြအတြက္ပဲ ပိုမိုသင့္ေတာ္တယ္လို႕ ပညာရွင္မ်ားက သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ေတြကိုပဲ ျပဳလုပ္တဲ့ အႏုပညာတရပ္ဆိုတဲ့ ဒီအျမင္ကို တပါတီစနစ္က်င့္သံုးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ စစ္အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြမွာ အသံုးျပဳလို႕ မရႏိုင္ေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေထာက္ျပေျပာဆိုထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ဒီႏိုင္ငံေတြမွာ ေရြးေကာက္ပြဲ တရားမွ်တမွဳ၊ ပါတီမ်ားလြတ္လပ္စြာ ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ယွဥ္ျပိဳင္ခြင့္ ဆိုတာေတြ မရွိတဲ့အျပင္၊ ေဆြးေႏြးညွိႏိွဳင္းတတ္မွဳ၊ သေဘာမတူညီမွုေတြကို လူၾကီးလူေကာင္းဆန္ဆန္ ျငင္းခံုေဆြးေႏြးတတ္မွုရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမွု ကလဲ မထြန္းကားႏိုင္ေသးလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးအေပးအယူျပဳလုပ္မွုဆိုတာမွာ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္စလံုးက မိမိတို႕ရဲ႕ ရပ္တည္ခ်က္အျမင္ေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ျပီး အေပးအယူျပဳလုပ္ရတာေၾကာင့္ ႏွစ္ဘက္စလံုးမွာ ေက်နပ္ႏွစ္သိမ့္မွုရွိမွာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဘက္တဘက္ရဲ႕ အဆိုျပဳခ်က္၊ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ၊ လမ္းေၾကာင္းမွာပဲ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ရတာဆိုရင္ေတာ့ ဒါကို ႏိုင္ငံေရးအေပးအယူျပဳလုပ္ျခင္းလို႕ မေခၚဆိုႏိုင္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရးအရ အရွံဳးေပးျပီး၊ တဘက္ရဲ႕ လမ္းေၾကာင္းမွာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျပီး၊ ႏွစ္ဘက္စလံုးက အေပးအယူ၊ အေလွ်ာ့အတင္းလုပ္ျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာမွ အမ်ားသေဘာတူလက္ခံတဲ့ procedural consensus, sustantive consensus ကို ကိုင္ေဆာင္ျပီး လမ္းေၾကာင္းသစ္တခုကို ေဖာ္ေဆာင္ျခင္းကသာ ႏိုင္ငံေရးအရ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ေတြကို ျပဳလုပ္ျခင္းလို႕ ေခၚဆိုႏိုင္တာျဖစ္ပါတယ္။ တပါတီစနစ္နဲ႕ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ႏိုင္ငံေတြမွာ ဒီလိုအေျခအေန ျဖစ္ထြန္းႏိုင္ေခ် နည္းပါးတာေၾကာင့္” ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ေတြကို ျပဳလုပ္တဲ့ အႏုပညာတရပ္ျဖစ္တယ္ ” ဆိုတဲ့ ဒီအျမင္နဲ႕ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးကို ဆံုးျဖတ္လုပ္ကိုင္လို႕ မရေၾကာင္း ႏိုင္ငံေရး ပညာရွင္ေတြက ေလ့လာေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။


(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)
ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊၉၊ ၂၀၀၉)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>

ႏိုင္ငံတကာ ဒီမိုကေရစီေန႕ပိုစတာ

International Day of Democracy poster (www.iup.org)

(www.iup.org)

(မျဖစ္မေန လုပ္ေနရတဲ့ အလုပ္တာ၀န္ေတြ၊ မရွိမျဖစ္ ပါ၀င္ရတဲ့ လူမွဳေရးကိစၥေတြ၊ တေန႕ေရႊ၊ တေန႕ေငြဆိုသလို ေနေကာင္းလိုက္၊ မေကာင္းလိုက္ျဖစ္ေနတဲ့ သားသားေလးနဲ႕ ေသြးတိုးလိုက္၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္လိုက္ျဖစ္ေနတဲ့ က်န္းမာေရး အေျခအေနေၾကာင့္ ဒီမိုကေရစီေရးရာ ေဆာင္းပါးရွည္တပုဒ္ေရးခ်င္ေပမယ့္ ဘ၀နဲ႕ ဆႏၵတထပ္တည္း မက်တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာ ဒီမိုကေရစီေန႕ အထိမ္းအမွတ္ ပိုစတာေလးကိုပဲ အင္တာနက္ကေန ေဒါင္းလုပ္လုပ္ျပီး တင္ေပးထားပါတယ္။ စာဖတ္သူအေပါင္း ရႊင္လန္းခ်မ္းေျမ့ျပီး ဒီမိုကေရစီအႏွစ္သာရမ်ားကို ခံစားႏိုင္ၾကပါေစလို႕ ဆုေတာင္းေပးပါတယ္ရွင္)

အျပည့္အစံုဖတ္ခ်င္ရင္..>>>

ျပန္ေခါက္ထားခဲ့ပါ..>>>